Текст книги "Қасос ва муҳаббат"

ҚОЧОҚЛАРНИНГ ДАРАГИ ЧИҚДИ

Тонг. Қозоқ бозорининг орқасидаги пастак кулбада қувғинди ҳаётнинг биринчи оқшомини ўтказган Нозим билан Лайло нонушта қилиб, кўчага чиқишди.

– ЗАГСга борамиз, – деди Нозим.

– Йўқ, аввал отамга қўнғироқ қилинг. Тирик эканимни билсин.

– Майли, лекин кейин ЗАГСга кечикиб ва… умуман боролмай қолишимиз мумкин-да.

– Нега энди?

– Отангдан ҳар балони кутиш мумкин.

– Тушунади. Тушунтиринг-да!

– Бўпти. Ҳаракат қилиб кўраман.

Нозим қайси телефондан бораётганини мумкин қадар яшириш учун кўчадаги таксофондан Миртожининг уйига қўнғироқ қилди. Жавоб бўлмади. “Чорбоққа қилинг, ўша ёқда бўлишса керак”, деди Лайло. Чорбоғдаги телефон ҳам анчагача жавоб бермади. Ниҳоят эркак кишининг бўғиқ овози эшитилди.

– Ҳа, нима гап?

– Мен… Лайлони олиб қочган йигитман. Хавотир олманг, бизлар соғ-саломатмиз, – деди Нозим.

– Вақтинча, – деди бирдан калласига келиб қолган гапни тилига чиқариб Миртожи. – Вақтинча соғ-саломатсан! Тушундингми, аблаҳ! Каллангни сапчадай узаман сенинг! Ўлдираман, ифлос!

– Ўзингизга қийин. Қизингиз бева бўлиб қолади, – деди Нозим босиқлик билан.

– Униям ўлдираман. Бер трубкани унга!

– Сени сўраяпти, – деди Нозим Лайлога қараб. – Гаплашасанми?

Лайло қўрқиб бош чайқади. Нозим қўярда-қўймай гўшакни унга тутқазди. Лайло дадасини гапиртирмай, жавраб кетди.

– Ассалом, дада! Дадажон, кечиринг! Мен… мен шунақа қилмасам бўлмасди. Сизга… айтолмадим. Кечиринг, дада! Нозимда айб йўқ. Ўзим қочдим. Фарҳодга теголмасдим. Шарманда бўлардик…

Миртожи индамай эшитди. Бирдан сокинлашди.

– У сени… Сен у билан юрганмидинг олдин, – деб сўради босиқ овозда. – У аблаҳ…

– Бизлар севишганмиз, дада, у ёмон бола эмас. Бизларни кечиринг. Бизлар никоҳ ўқитдик, энди ЗАГСга бормоқчимиз. Розилик беринг. Агар розилик бермасангиз, ўзимни ўлдираман…

– Шошма, шошма, – деди Миртожи. – Майли, бўлар иш бўлибди. Сенинг ўрнингга Фарҳодга Шаҳлони узатиб юбордик. Қўрқма. Сени ҳеч ким, ҳеч нарса қилмайди. Нега у бола… агар севган бўлса, одамга ўхшаб совчи юбормади.

– У йўқолиб қолганди. Тўй куни топилди.

– Э, йўқолиб ўлсин, падар лаънат. Бўпти. Қаердан қўнғироқ қиляпсизлар?

– Ҳозирча айтолмайман.

МУДҲИШ РЕЖА

Миртожибой гумашталари орқали қочоқлар жойлашган манзилни бир зумда аниқлади. Аниқлади-ю… юраги шувиллаб кетди.

– Қозоқ бозорининг орқасида дедингми? Қанақа кўча экан? Ие… Нечанчи уй? А?..

Миртожи нима қилишини билмай, боши қотди. У Нозимнинг Лайло билан ЗАГСдан ўтишга бу қадар шошилаётганининг сабабини тушуниб турарди. Шу йўл билан ўз жонини сақламоқчи. Қани кўрамиз…

– Сен уларни топиб, ётиғи билан гаплаш, – деди у ёрдамчиси Қўшоқбойга. – Майли, бўлар иш бўлибди. Қўрқишмасин. ЗАГСдан ўтиб олишган бўлса, янаям яхши. Энди… мундайроқ бўлсаям бир тўй қилиб юборишимиз керак. Ўша шаҳарда ўзлари танлаган ресторанда… Маниям пойтахтда ошна-оғайни, ёр-биродарларим кўп. Улар келишади. Йигит ҳам қариндош-уруғи, ёру дўстларини чақирсин. Хуллас, сен Қўшоқбой, тўй кунини белгилаб қайтасан, тушундингми?

– Тушундим, Мир ака, – деди Қўшоқбой хўжайинининг бу қадар тез юмшагани, “тўй қилиб бераман” дея ҳиммат кўрсатаётганидан лолу ҳайрон эди.

Дарвоқе, бу хилда тез юмшашидан Миртожибойнинг ўзи ҳам бир қадар ажабланди. Эҳтимол, бунга сабаб қизининг ўзига таниш бўлган “тарихий манзил” – Қозоқбозор ортидаги маҳаллада қўним топганидир. “Ҳайҳот, ҳаётда қанақа тасодифлар бўлади-я”, деб ўйларди у ва беғубор ёшлиги, биринчи муҳаббати ҳақида ширин хаёлларга берилди. “Эҳ, Тўтиё, Тўтиё! Нега йўлларимиз айри тушди. Нега қисмат бизларни ажратиб юборди. Ахир мен сени севардим-ку. Сенинг тоғ қизларига хос ҳуркак нигоҳингни, шифобахш тоғ гулларининг ҳиди анқиб турган вужудингни эсласам, ҳали-ҳали юрагим энтикиб кетади-ку…”

Ногаҳон Миртожининг кўз ўнгида Тўтиёнинг бозорда кўрган бадқовоқ эри пайдо бўлди. “Топиб олган қоравойингни қара-ю”.

Ширин ўйлар ўрнини ғазаб эгаллади. “Мен ким, Миртожиман-а! Аллақандай бир бетайин бола менинг қизимга кўз олайтириб ўтиришини кечира оламанми? У илон атайлаб қўйнимга кириб олмоқчи бўлаётган эмасмикин? Эҳтимол, уни душманларимдан бирортаси тезлагандир… Йўқ! Нима бўлсаям, тўйни ўтказиб, бу ишни бости-бости қилиб юбориш керак. Агар у… илон бўлса, бошини янчиб ташлаш қийин эмас”.

ЯНА ТЎЙ ТАДОРИГИ

Қўшоқбой билан Нозим “Товус” кафесининг айвонида қаҳва ичиб ўтиришибди.

– Мен сизга айтсам, куёвбой, исмингиз нима эди, ҳа, Нозим-а, Нозимбой, гапнинг эркаги шу – Миртожибой акадек мард инсонни етти ухлаб тушингиздаям кўрмаган бўлсангиз керак. Шарти оддий – уйига совчи юбориб, тўй маслаҳатини қиласиз. Янаги ҳафтада шу шаҳарда, истаган тўйхонангизда базми жамшид бўлади.

– Кимнинг ҳисобидан? – дея ярим киноя билан сўради Нозим.

– Ҳарқалай, сизнинг ҳисобингиздан эмас.

– Мен бировнинг ҳисобидан уйланишга ор қиламан.

– Йўқса, ўзингизнинг ҳисобингиздан.

– Бизнинг ҳали тўй қилишга қурбимиз етмайди.

Қўшоқбойнинг ғазаби жўшди. Йигитнинг оғзи-бурни аралаш қулочкашлаб бир туширмоқчи бўлди. У ўзининг “ёрдамчи”лик фаолиятида бунақа ишларга устаси фаранг бўлиб кетган.

Аммо Миртожибой унга масалани яхшиликча ҳал қилишни топширганини эслаб, шаштидан тушди. Бунинг устига куёв бўлмиш ҳам чорпаҳилдан келган, бақувват йигит экан. Қўшоқбойнинг бир ўзи эплолмай, калтак еб қолиши ҳам мумкин.

– Йўқса… қизнинг тўйини бузиб олиб қочаётганда буни нимага ўйламадингиз, укабой?

– Бошқа илож йўқ эди.

– Хўп, ундай бўлса, нима таклифингиз бор?

– Бизлар Лайло билан ЗАГСдан ўтиб, яшаб турамиз. Уч-тўрт ойдан сўнг опамни узатишмоқчи. Балким икки тўйни бир қилармиз.

– Ие, ҳали опангиз ҳам борми?

– Ҳа.

– Унақада… келинг, ёрдам бериб, опангизнинг тўйини ҳам тезлаштирайлик. Агар Миртожи оғам бир оғиз айтса, ҳар қанақа иш тезлашиб кетади.

– Опамга… ҳали совчи келгани йўқ.

– Об-бо-о! Буёғиям оғир савдо экан-ку. Энди-и опангизга эр излаш ҳам бизга қоларкан-да.

– Оғзингизга қараб гапиринг! Мен сизга опамга эр изланг деганим йўқ.

– Нима қилишим керак бўлмаса?

– Опамга бир йигит оғиз солган. У ҳозир Россияда ишлаб юрибди. Икки-уч ойда келади.

– Адресини айтинг, топтириб келамиз.

– Адресини ўзим ҳам билмайман.

– Исми фамилиясини биларсиз лоақал?

– Исабеков Баҳодир.

– Асли қаердан?

– Асли ўзимизнинг тумандан. Зарсойлик.

– Топтирамиз. Тирик бўлса топтирамиз. Агар ўша болани топтириб келиб, опангизнинг тўйини тезлатсак, бу ёғига розимисиз?

– Яхши. Лекин…

– Энди лекин-пекинни қўйинг, укабой! Бошингизга қўниб турган бахт қушини ҳайдаманг. Бир ўқ билан икки-учта қуённи урасиз. Мен энди кетдим. Индинга шу вақт, шу ерда учрашамиз. Хайр!

НОЗИМ ВА ЛАЙЛО

Нозим Қўшоқбойни кузатиб, ижарахонага қайтар экан, унинг “бошингизга қўниб турган бахт қушини ҳайдаманг, бир ўқ билан икки-учта қуённи уряпсиз”, деган сўзларини яна беихтиёр эсга олди.

Кўз ўнгида опаси – Мунисхоннинг мушфиқ ва маъюс чеҳраси намоён бўлди. Мунисхон! Нозим учун дунёдаги энг азиз, энг қадрдон инсон. Гоҳида у опасини қийнаётган ички бир дарддан ўзи ҳам эзилар, дуогўй ҳамширасига нима деб тасалли беришни билмай қийналарди. Мунис Баҳодир билан мактабдан яхши кўришган. Баҳодир институтни учинчи курсда ташлаб, иш излаб Россияга кетди. Тезроқ қайтиб келай, омонатни йиғиштириб олай, демайди. Мунисга бошқа жойлардан совчи келди. Мунис кўнмади. Энди агар… Нозим тўй қиладиган, уйланадиган бўлса, унинг кўнгли чўкади.

Аслида… агар отаси ўлиб қолмаганида, ҳаммаси ўз ўрнида кетарди. Муниснинг тўйи ҳам, Нозимнинг Лайло билан аҳду паймони ҳам…

Бир йил олдин отаси автомобиль ҳалокатига учраб ўлди. Онаси билан қилиб турган савдо-сотиққа ҳам путур етди. Нозим эса Лайлони қўлдан чиқармаслиги керак эди. Бунинг ғоят муҳим бир сабаби бор эди…

Аслида улар Лайло билан гўёки тасодифан танишишди.Нозим Лайло яшайдиган шаҳарга тижорат юзасидан келганди. Йўли тушиб, дискотекага кирди. Лайло камтарлиги,одоби билан ўзига тортди. Ҳолбуки, Нозим ярим кечалик дискотекага одобли қиз кирмаса керак, деб ўйлаб юрарди. Янглишган экан. Лайло ўқимишли, ақлли қиз экан. Танишдилар. Тез-тез учрашадиган бўлишди. Лайло “Миртожибойнинг қизиман” деганида, Нозимнинг юраги “зирқ” этди. Хаёлига келган биринчи фикр шу бўлди: “Оллоҳ берса қулига, чиқариб қўяр йўлига”. У Миртожибой ҳақида эшитган ва бу номдор бойвачча билан яқинроқ танишиш ниятида эди. Ниятига етишига тасодиф ёрдам берадиганга ўхшайди. “Тасодиф асли қонуниятдир, – дер эди синфдоши Набижон. – Бу қонуният бутун олам тортишиш қонуниятининг бир бўлагидир”.

Лайлога йигитнинг дадиллиги ва ақллилиги ёқди. У йигитлар ё дадил бўлади, ё ақлли деб ўйларди. Ақлли одам унча дадил бўлавермайди, чунки у ҳадеганда таваккал қилавермайди. Бу ҳақда Нозимнинг ўзига айтди. У кулди.

Қизлар ҳам аслида шунақа: ё ақлли бўлади, ё чиройли. Бироқ сиз бундан истисно экансиз. Ҳам гўзалсиз, ҳам ақли расо, ҳам асалсиз, ҳам исми Лайло!

– Шоир бўлиб кетинг-э!

– Тижоратчи бўлмаганимда, бўлар эдим шоири якто!

– Ўҳ-ҳў! Талантингиз зўр экан. Шошманг, шошманг, исмингиз Нозим – асли шоир дегани эмасми?

– Шунақа бўлса керак. Лекин мени бугундан эътиборан Мажнун деб чақиришингизни илтимос қиламан.

– Лайли ва Мажнун денг. Худди шундай. Сизга Мажнун каби ошиқ бўлиб қолдим.

– Гапингиз чинми ё?…

– Нима “ё”?

– Ё отамнинг бойлигига ошиқ бўлдингизми кўпларга ўхшаб? Шунақалардан бўлсангиз, ҳозирдан айтай. Бекорга овора бўлиб юрманг.

– Ие, отангиз бойми?

– Ўзингизни гўлликка солмай қўя қолинг. Ҳали айтдингиз-ку, “Миртожибойни воҳада танимайдиган одам йўқ” деб.

– Мен у кишининг обрўси катталигини гапиргандим. Демак, бойлиги ҳам катта экан-да. Унақа бўлса… Узр, кечирасиз, мен айтган гапларимни қайтариб олдим. Бизга бойнинг қизи тўғри келмайди. Камбағал оиладанмиз.

– Тижоратчиман деяпсиз-ку.

– Бизнинг тижорат билан ҳали сизнинг отангизга етишга йўл бўлсин.

– Демак, муҳаббату мажнунлигингиз ҳам ёлғон экан-да.

– Севгим чин. Аммо… эшитганлар “Миртожининг молу давлатига ошиқ бўлибди”, дейишади-да.

– Унақа эмаслигини исботланг.

– Бунинг учун… Сиз отангизнинг бойлигидан воз кечиб, мен билан кетишга рози бўлишингиз керак.

– Қаерга?

– Бош оққан томонга.

– Қачон?

– Истаган лаҳзада. Ҳозирми, эртами, индинми, “кетдик” деган заҳотим қуш бўлиб учишингиз лозим.

– …

– Мана, кўрдингизми, севги синовига ҳар ким ҳам дош беролмайди.

– Мен… мен-ку дош бераман, – деди Лайло яна бироз сукутдан сўнг, – аммо…

– Нима “аммо”?

– Аммо отамнинг шаъни, оиламиз обрўси…

– Муҳаббатнинг қулоғи кар, кўзи кўр дейдилар. Бу йўлга кирган одам ҳеч нарсани ўйламаслиги керак. Қолаверса, сиз айтаётган гаплар ҳаммаси нисбий, ҳозир йигирма биринчи аср…

Бу мунозара кейинги учрашувларда ҳам давом этди. Лайло Нозимга тобора маҳкамроқ боғланиб борар, сўнгра… буткул унинг ихтиёрида бўлиб қолди. Энди мунозара қилиб ўтиришнинг ҳам ҳожати йўқ эди. Лайло исталган дамда у билан кетишга ҳозир тайёр эди. Бироқ…

Нозимнинг тўсатдан йўқолиб қолиши, Лайлонинг ҳаётини остин-устин қилиб юборди. Онаси қистар: “Ўтириб қоласан, қизим, бу ёқда синглингнинг йўлини тўсма”, дерди. Лайло: “Синглимни узатиб юбораверинглар, мен бировни кутяпман”, дея олмади. Қўрқди. Кейин эса воқеалар шиддат билан ривожланиб кетди…

Нозим ижарахонага келиб, Лайлога бўлган суҳбат тафсилоти, Миртожибойнинг шартини айтди. Лайло овунди. Нозим қовоғини уйди.

– Биз бошда келишганмиз-ку, отанг қилиб берадиган тўйда ўтирмаймиз, деб.

– Нима қиласиз бўлмаса? ЗАГС билан гаплашаман дегандингиз? Бу ишингиз ҳам чўзилиб ётибди.

– ЗАГС эртага ҳал бўлади. Кейин… кетамиз.

– Вой, қаёққа?

– Россияга. Мен… аблаҳ Баҳодирни топиб келишим керак. Опамни узатмай туриб, ўзимга тўй қилолмайман.

– “Топиб келамиз” дейишибди-ку.

– Топишолмайди. Уни… ўзим топаман.

– Мен-чи?

– Сен ҳам борасан. Қайда бўлсам, ёнимда юрасан.

“УНИНГ ЖАЗОСИНИ МЕН БЕРАМАН!”

Нозим Лайлога: “Сен ҳам борасан, қайда бўлсам, ёнимда юрасан”, деган гапни айтар экан, мийиғида кулиб қўйди. Бу кулги бежиз эмасди. Бу кулгининг замирида бўлиб ўтган барча воқеаларнинг асл моҳиятини ва… мудҳиш хулосасини мужассам этувчи қаттол бир режа бор эди. Шу топда Нозим ўша режа ҳақида ўйлар эди. Бу режа қачон туғилди? Нега Нозим Лайлони чинакамига севиб қолгандан кейин ҳам ўша ёвуз режасидан воз кеча олмаяпти?..

Алқисса, Нозимнинг юрагида Миртожибойдан қасос олиш режаси қачон, қай тарзда туғилгани хусусида сўзлаш фурсати етган кўринади.

Ўшанда Нозим ўн икки ёшда бўлса керак. Кунлардан бир куни мактабдан келиб, ичкари уйда отаси ва онасининг жанжал қилаётгани устидан чиқди. Ташқарида туриб, беихтиёр қулоқ солди.

– Сен бир умр менинг товонимни ўпиб яшашга қасамёд қилгандинг, энди бўлса… яна ўша ўйнашингни қўмсаб қопсан, – дерди отаси онасига.

– Қўйинг, унақа деманг, уят бўлади, – деди онаси. Менинг ҳеч қачон ҳеч қанақа ўйнашим бўлган эмас.

– Нега бўлмаса, ўша куни бозорда унга кўзингни сузиб, маҳлиё бўлиб қарадинг? Нега дарҳол жеркиб юбормадинг? Ахир… ахир ўша одам сени шарманда қилиб, ташлаб қочиб кетган-ку!

– Нима, бутун бозорни бошимга кўтариб, шовқин-сурон солишим керакмиди? Қайтага ўзимиз таниш-билишнинг олдида шарманда бўлардик-ку.

– Ҳарқалай, сен ўшани кўрганингдан бери ўзгариб қолдинг. Сен… ўшандан ҳалиям кўнгил узолмайсан. Менга шунчаки, ўлганингни кунидан рай қиласан. “Ёшликда берган кўнгил, айрилмас бало бўлур” деганлари чин…

Ўша куни жанжал у қадар кескин тус олмаган бўлса-да, бу мавзу эр-хотиннинг арзимаган мунозарасида дарҳол кўтариладиган бўлиб қолди. Онаси салгина гап қайтарадиган бўлса, отаси: “Бор-бор, ўша Миртожи бойваччанинг олдига” деб жеркиб ташларди. Бу зуғумдан фақат онаси эмас, опаси ҳам эзиларди. Шунда Нозим “онамнинг биринчи эри Миртожи деган одам экан-да”, деб ўйларди. У опаси билан бир отадан эмаслигини аввал ҳам қўшни хотинлар гапи орқали эшитган, лекин онасининг биринчи эри “шарманда қилиб ташлаб кетганлигини” энди билиши эди. Аввал у бу гапнинг моҳиятига унчалик чуқур тушунмади. Бироқ ота-она жанжаллари асносида англадики, Миртожи исмли одам онасини ҳомиладор қилиб қўйиб, уйланмасдан ташлаб кетган экан. Онаси эрининг ҳақоратларига унсиз чидар, баъзан йиғи аралаш: “Ўзимни ўлдирсам, қутуламанми шу дашномлардан”, деб нола қиларди.

Нозимнинг эндигина шаклланиб келаётган ўсмир тасаввурида: “Миртожи деган аблаҳ одам онамни бахтсиз қилган. Улғайсам, ундан албатта қасос оламан”, деган аҳд пайдо бўлди. Орадан йиллар ўтди. Мактабни битказиб, бозорга чиқиб юрган пайтларида бир куни у қалбини қийнаган саволга аниқ жавоб топмоқчи бўлиб, онасидан сўради.

– Она, Миртожи деган одам ким?

– Ҳамма қатори бир одам-да, болам. Сенга уни билишнинг сираям ҳожати йўқ, – деди онаси.

– Отам уни… доим сўкади. Сизни алдаб кетган эканку…

– Қўй, ўғлим, унақа ножоиз гапларни гапирма. Алдаган бўлса… бу Худонинг менга юборган жазоси.

– Нега Худо уни эмас, сизни жазолайди? Ахир у… номардлик қилган-ку.

– Яратган эгамга шак келтирма, болам. Оллоҳ кимга жазо беришни ўзи яхши билади.

“Унда Миртожининг жазосини мен бераман”, деди Нозим ичида.

Нозим Миртожини атайлаб излагани йўқ. Иш юзасидан ўша шаҳарга борганида шу ернинг оғзи катталаридан бири Миртожибой эканини эшитди. Обдан суриштириб, унинг икки қизи борлигини билди. Бу ўша Миртожи эди! Энди қасос режасини тузишга киришди.

Шу аснода Лайло билан тасодифан танишди. Лайлонинг қайсидир жиҳатини онасига ўхшатди. Кўнгил қўйди. Энди унинг қалбида икки туйғу ёнма-ён яшарди. Бири Миртожидан қасос олиш бўлса, иккинчиси Лайлога бўлган муҳаббат эди. “Лайлога бўлган севгим вақтинчалик, қасос туйғуси барибир устун келади”, деб ўйлар эди Нозим.

…Мана бугун – Лайлонинг инон-ихтиёрини буткул ўзига бўйсундириб олган бир пайтда Нозим ногаҳон яна қасос ҳақида ўйларди.

Бир хаёли: “Мана, тўйни бузиб, Миртожини эларо шарманда қилиб, Лайлони олиб қочдинг, мақсадингга эришдинг, қасос олдинг, энди тўй қилиб, тинчгина яша”, дерди.

Иккинчи хаёл: “Бу ҳали қасос эмас. Сен Миртожини буткул синдира олмадинг, тўйини бузолмадинг. Лайлонинг ўрнига Шаҳло узатилиб, ҳаммаси бости-бости бўлиб кетди, шунинг учун ҳам кучлироқ қасос олишинг керак”, дерди.

Шу боис у тўйни ўтказишга розилик бермай, Лайлони олиб Россияга кетишни, у ёқдан опасини йиғлатиб юрган Баҳодирни топиб келишни режалаштира бошлади. “Баҳодирни топиб келсам, икки тўйни бир қилиб ўтказамиз, бу орада Миртожибой яна бироз азият чекиб турсин”, деб ўйларди у.

Лайло Нозим билан Россияга кетишга аввал рози бўлмади. “Тўйни ўтказиб, кейин истаган жойингизга олиб кетаверинг”, деди.

– Унда мен ўзим кетаман, – деди Нозим ва бирдан миясига келган бошқа бир фикрдан каловланиб қолди.

– Ҳо-о, мен ўлсам ҳам қолмасман, – деди Лайло. – Қорнимда бола билан.

– Нима? Бола дедингми? Ҳомиладормисан? Қаёқдан билдинг?

– Билдим-да.

– Ҳазиллашмаяпсанми?

– Бунақа гапнинг ҳазили бўладими?…

Нозим қарорини ўзгартириб, тўйга розилик берди.

НИҲОЯТ ТЎЙ БЎЛАДИ

Нозим билан учрашувга келишилган куни Қўшоқбой оғзи қулоғида учиб етиб келди.

– Бизнинг хўжайин ҳал қилолмайдиган иш йўқ, дегандим-ку сенга, укабой. Баҳодир Исабеков топилди. Нижний Тагилда юрган экан, падарқусур.

– Йўғ-э, ростданми? – деди Нозим хурсанд бўлиб. – Қачон келар экан?

– Эрта-индин олиб келишади, хавотирланма. Сен, ука, энди тўйнинг ташвишини ўйла. Мир акам келаётган якшанбада совчиларингни кутади. Бир кунда унаштиришни, тўйнинг маслаҳатини қиламиз. Қаерда, қачон…

– Тўйни мана шу шаҳарда, энг катта “Наврўз” ресторанида ўтказамиз, – деди Нозим мийиғида кулиб.

– “Сичқон сиғмас инига, ғалвир боғлар думига” деганлар ука.

– Нима? Миртожибой сичқонми?

– Миртожибой-ку сичқон эмас, фил. Аммо-лекин йигитлик ғурури, деган гаплар бўларди… Тўйни ўзингиз эплолмайсизми?

– Биз бир етиммиз, ака. Мен бир амаллаб опамни узатиб юбориб, кейин ўзимнинг тўйимга киришмоқчи эдим. Ўзларингиз шоширяпсизлар…

– Шоширмай нима қилайлик, қизни олиб қочиб келиб ўтирган бўлсангиз. Ҳалиям… Мир акам кечирди-я… Бўпти. “Наврўз” бўлса “Наврўз”да. Демак, келаётган якшанбада совчи кутамиз. Опангнинг тўйига ул-бул ёрдам керак бўлса, уялмай айтаверасан, ёрдам берамиз.

– Раҳмат. Уларнинг тўйини ўзимизнинг қишлоқда, рисоладагидек қилиб ўтказамиз. Ишқилиб, Баҳодир… яна келмай қолмаса бўлгани.

– Келади, келади. Кеча йўлга чиққан. Айтганча, ўзиям жўнаб турган экан. Бир қанча пул қилибди тўйга атаб. Сен бекор хавотирланиб юрган экансан. У қурғур анча бойвачча экан. Опангнинг бахти очилиб кетади энди.

* * *

Якшанба куни Миртожибойникида мўъжазгина унаштириш маросими бўлди. Куёв томондан келган икки эркак ва бир аёлни Миртожи қабул қилмади. Қўшоқбойга: “Ўзинг гаплашавер”, деди. Қўшоқбой гапни пишитиб, нонни ушатишиб, сарполар бериб, қудаларни кузатди.

– “Наврўз” ресторанига 28 июль куни бемалол 80-100 киши бўлиб келаверасизлар, – деди у. – Куёвтўрамизнинг қариндош-уруғларидан бирор киши айтилмай қолмасин. Тушунарлими?

– Тушундик, – дейишди қудалар. – Сиз ҳам… қуда бобомизга айтинг, тўйда қатнашсинлар.

– Ие, қизиқмисизлар? Албатта қатнашади. Ўз қизининг тўйи бўлади-ю, қатнашмайдими? Бугун шунчаки, бир иш чиқиб қолди-да. Катта тўйда албатта қатнашади…

… 28 июль. Пойтахтдаги муҳташам “Наврўз” ресторани. Тўй. Карнай-сурнайлар садоси меҳмонларни тантанага чорлайди. Оқшом чўкиб, тўйхонада меҳмонлар жамулжам бўлгач, Миртожибой Қўшоқбойга буйруқ берди.

– Қўнғироқ қил, келин-куёв келаверсин.

– Хўп бўлади, хўжайин!..

Кўп ўтмай ресторан қаршисидаги кенг-мўл майдончага зулукдек қоп-қора “Мерседес” лимузин келиб тўхтади. Ундан келин-куёв тушиб, куёв навкарлар ва келиннинг дугоналари ҳамроҳлигида тўйхона сари юрдилар. Лайло салгина тўлишгани учунми, бу гал келинлик либоси унга чандон ярашган, севганига етишаётгани, эл ичра юзи ёруғ бўлиб, отасининг обрўсини ҳам оқлаётгани учун чеҳраси севинч ва бахтдан порлаб турар эди. Нозим қора костюмда эди, бўйи узунлиги учун бошини сал эгиб, нигоҳларини ерга қадаб келарди. Эшик ёнида турган Миртожи унга аллақандай ғайри бир туйғу билан боқар, хаёлидан нима ўтаётганини ўзи ҳам билмай, бахтданми ё бошқа бир ҳисданми карахт бўлиб турарди.

Келин-куёв тўйхонага кириб, ўзлари учун ажратилган равоқ сари юришар экан, тўйхона қарсаклар ва ноғоралар жарангидан гулдираб кетди. Сўнгра “Тўйлар муборак” ашуласи янгради…

Тўй тантанаси бошланиб, раислик қилувчи биринчи сўзни Миртожининг вазирликда ишловчи ошналаридан бирига берган кезда, Миртожи ташқарида Қўшоқбойни қолдириб, ичкарига кирди ва келин-куёвга қараб… Лайлонинг ёлғиз ўтирганини, ёнида куёв йўқлигини кўрди. Юраги қалқиб кетди. Кўзларига ишонмади. Шошиб ташқарига қайтиб чиқди ва Қўшоқбойга жон ҳолатда бақирди:

– Куёв қани, куёв?

– Ҳозиргина кўз олдингизда ичкарига бирга кириб кетишди-ку, хўжайин.

– Йўқ! Жойида йўқ! У аблаҳ яна қочибди. Мени… Мени шарманда қилиш учун… Сезгандим-а-а, кўнглим сезувди-я. Яхшиликни билмаган нокас!

– Шошманг, шошманг, хўжайин, балки ҳожат-пожатга чиққандир…

Қўшоқбой шундай деб ичкарига югуриб кетди.

Орадан йигирма дақиқача вақт ўтди. Ичкарида тўй тантанаси борган сари авжига чиқар, ташқарида эса Миртожи ва унинг аъёнлари тўрт томонга зир югуриб, куёвни излашарди. Бир маҳал келиннинг ёнида ўтирган Шаҳло чиқди.

– Лайло нима деяпти? – деб сўради Миртожи ундан.

– Икки минутда келаман деб, орқа эшикдан чиқиб кетибди. Қайтиб келса керак деяпти.

– Қайтиб келса… келарди-да, орадан шунча вақт ўтди ахир, – деди Миртожи. – Йўқ, у қайтиб келмайди. Олдиндан режалаштирган. Аблаҳ! Энди мен уни… Майли қизим, бор, опангнинг ёнида бўл.

– Лайло кийимини алмаштириш баҳонасида ичкари хонада ўтириб турсин^*. Тўй тўхтамайди. Тўй бугун албатта ниҳоясига етади.

Айрим бойларнинг тўйида келин-куёв тўй давомида бир неча марта кийим алмаштиради. Шу боис ўн-йигирма дақиқага ташқарига чиқиб келишса, ҳеч ким ажабланмайди.

– Қўшоқ, бор, у падарлаънатининг онасини чақиртир!

Миртожи Нозим ҳақида биринчи марта суриштиришни бошлаганида унинг отаси автоҳалокатда ўлганини, майда тижоратчи онаси ва мактабда ишловчи опаси борлигини аниқлаган, лекин онаси кимлигини суриштирмаган, чунки бунга аҳамият бермаган эди. Шу боис Қўшоқбой бошлаб чиққан аёл Тўтиё эканини кўриб, қотиб қолди. Тиззалари бўшашиб кетди.

– Бу… Бу сизмисиз, Тўтиё, – дея олди, холос…

– Ҳа, менман, – деди Тўтиё.

– Бу ерда… демак… Нозим… сизнинг ўғлингизми?

– Ҳа, менинг ўғлим…

Миртожибойнинг қалбини қоплаган ғазаб тўлқини сусайиб, сокин мулоҳаза юрита бошлади. Юраги шувиллаб кетди. Ўшанда у… Тўтиё ҳомиладор бўлиб қолганини билмаган. Аммо бугун, шу лаҳзада миясида: “Нозим менинг ўғлим бўлиб чиқмасин яна”, деган даҳшатли фикр пайдо бўлганди. Шу фикр таъсирида беихтиёр ҳамма нарсани унутиб, Тўтиёдан сўради:

– Яна… фарзандларингиз борми?

– Нозимдан катта қизим бор…

“Йўқ, Нозим менинг ўғлим эмас. Хайрият. Аммо… ундан каттаси қиз бўлса…”

– Нозим қочиб кетибди, болалик қилибди, – деди у Тўтиёга мумкин қадар юмшоқ гапиришга уриниб, – аммо сиз хафа бўлманг, мен бу масалани ҳал қиламан. Фақат сиз ҳеч нарсага эътибор бермай жим ўтиринг. Хўпми?

– Майли, – деди Тўтиё гарчанд ҳеч нарсага тушунмаган бўлса ҳам.

– Қолган гапларни тўйдан кейин гаплашамиз…

Ярим соатлардан сўнг келиннинг ёнида қадди-қомати Нозимни эслатувчи бошқа бир йигит пайдо бўлди ва тўй охиригача бошини эгиб, ерга қараб ўтирди. Тўй қандай кўтаринкилик билан бошланган бўлса, ўшандай шўх-шодон давом этди. Бахтиёр келин-куёв – Лайло ва Нозим шаънига мақтову алёрлар такрор-такрор янгради. Келиннинг ёнида ўтирган йигит Нозим эмас, мутлақо бошқа йигит эканини Лайло, Шаҳло, Миртожи, Тўтиё ва… Қўшоқбойдан бошқа деярли ҳеч ким сезмади. Тўй тугагач, “муваққат куёв” лимузин машинада Лайлонинг ёнида ўтириб, тўйхонани тарк этди. Машина икки маҳалла нарига боргач, тўхтади. Орқада келган икки машинанинг биридан тушган Қўшоқбой лимузин эшигини очиб, “куёв”ни машинадан туширди. Қўлига каттакон тугун тутқазди.

– Манови тўйдан егулик. Обориб ўртоқларинг билан баҳам кўрасан. Эгнингдаги костюм-шим, кўйлак, туфли – ҳаммаси сенга совға. Ўзингнинг ҳақиқий тўйингда киярсан, насиб этса. Ҳозир анови машина сени ижарахонангга обориб қўяди. Аммо-лекин манови… воқеа ҳақида ҳеч кимга, ҳеч қачон чурқ этмайсан. Акс ҳолда ернинг тагидан бўлса ҳам топиб, тилингни суғуриб оламан. Тушунарлими?

– Тушундим, ака, – деди йигит. Кейин негадир кулди. – Шундай бўлишини билардим, – деди. Қўшоқбой бу гапни тушунмади.

– У ёғи сенинг ишинг эмас, билдингми?

Қўшоқбой йигитни четда турган машинага чиқариб, ҳайдовчига тайинлади:

– Эски шаҳарга, Карвонсарой маҳалласига, айтган уйигача олиб бориб қўй!

– Хўп, – деди ҳайдовчи.

Қўшоқбой Лайло ўтирган машина ҳайдовчиси ёнига ўтириб, уни Миртожибойнинг қўрғони сари ҳайдаттирди. Миртожи аллақачон келиб, ҳовлида тамаки тутатиб ўтирган экан.

– Каллангизга қойил хўжайин, – деди у. – Шундай мураккаб вазиятдан чиқиб кетдингиз-а!

– Вазиятларнинг энг мураккаби ҳали олдинда, – деди Миртожи.

* * *

– Сизни телефонга сўрашяпти, – деди ичкаридан чиққан йигитлардан бири Миртожига гўшакни узатар экан.

– Ким? Сўрадингми кимлигини?

– Отабой Шавқиев.

– Нима дер экан шу топда. Бер-чи…

Миртожи гўшакни қулоғига тутди.

– Ассалому алайкум, қадрдон ҳамюртим, – деган овоз эшитилди гўшакдан. – Аввало, тўйлар муборак!

– Раҳмат, раҳмат ака…

– Муҳим бир сабаб туфайли бориб иштирок эта олмадим, узр. Аммо совғасига қарздормиз.

– Раҳмат ака. Шу табригингиздан ҳам бошим осмонга етди. Келмасангиз ҳам, келгандай бўлдингиз.

– Аслида мен ҳаммадан олдин бориб, ёнингизда туришим, бирон зарурат ёки муаммо чиқса, ҳал этишим, хуллас, қамишдан бел боғлаб, хизмат қилишим зарур эди. Дарвоқе, ҳеч қанақа зарурат ёки муаммо бўлгани йўқми?

Миртожининг юраги “шув” этди. Бироқ, дарҳол ўзини қўлга олди. Суҳбатдошига сир бермади.

– Ҳеч қанақа муаммо бўлгани йўқ. Ҳаммаси аъло даражада. Отабой ака, барибир яна бир карра раҳмат эътиборингиз учун. Ҳа, айтганча, биз ҳам ўзингизнинг… тадбирингизда хизмат қилолмадик, айбга буюрманг. Тушунасиз-ку. Тўй устига тўй қилиб, анча каловланиб қоларкан одам.

– Каловланманг элатдош. Ҳаммаси гулдай бўлади. Бирон ёрдам керак бўлса, айтарсиз.

– Хўп, – деди Миртожи, хаёлидан “воқеани эшитган шекилли”, деган фикр ўтди. Эшитса эшитар, “эл оғзига элак тутиб бўлмайди-ку…”