Текст книги "Илоҳийнома"

АМИРУЛ МЎМИНИН УМАР РОЗИЙАЛЛОҲУ АНҲУ ВАСФИДА

 
Имоми мутлақу шамъи қўш олам,
Амирул мўминин, фориқи аъзам.
 
 
Эрур Ҳақ номига пайваста номи,
Ки «Фурқон»дин келур «фориқ» каломи2020
  Фориқ – ҳақни ботилдан ажратувчи.


[Закрыть].
 
 
Кўзи Ҳақ нури бирлан тўлмиш эрди,
Йўли андин мунаввар бўлмиш эрди.
 
 
315     Адолат нурига тўлмиш дили ҳам
Ва андин равшан ўлмиш икки олам.
 
 
Ародин сурмиш ул зулму ситамни,
Адолат бирла фатҳ этмиш Ажамни.
 
 
Араб андин қавий бўлмиш ва илғор,
Ажам андин басе порсою диндор.
 
 
Темир бўлмиш унинг азми била мум,
Эшик очмиш унинг амри била Рум.
 
 
Икки кўйлак киярди бошда, лекин
Мусулмон бўлдию кечди биридин.
 
 
320     Киярди битта кўйлак, битта тан деб,
Бирисин асрор эрди, бу кафан деб.
 
 
Ямоқ солгай эди кўйлакка ҳар он,
Шу важдин кўйлаги ўн етти ботмон.
 
 
Чу ўн етти ямоқ кўйлакка тушди,
Ул ўн сакиз минг оламга етишди.
 
 
Солиб кўз ҳар сафар чун аҳли олам,
Нега кийгай ямоқ, деб чекдилар ғам.
 
 
У кўйлак бирла сомон эрди унда2121
  Сомон – бу ерда давлат, бойлик маъносида.


[Закрыть],
Ҳаловат эрди, иймон эрди унда.
 
 
325     Салобатлик эди, қабрига бир дам
Яқинлаб келмади Мункар, Накир ҳам.
 
 
Ҳисобчи эрса гар Форуқи олий,
Не ҳожат унда Мункарнинг саволи?
 
 
Этаркан муҳтасиб чун амри маъруф,
Наҳи мункар қилур ул, ҳамда мавсуф2222
  Мавсуф – мақташ, мадҳ этиш.


[Закрыть].
 
 
Кўзим, деди паямбар, не шараф бул,
Чароғи хулд, деди, ҳам пешво ул.
 
 
Чароғи этди Ғарбу Шарқни равшан,
Фақат мой олмамишди Ғарбу Шарқдан.
 
 
330     Чароғи кўз эди, юз бурмагинг не?
Чароғсиз, кўрмайин, йўл юрмагинг не?
 
 
Чароғинг бўлмаса, фарқ этмагайсен,
Кўзинг олдида ул гулханми, гулшан?
 
 
Сенга кўз чин мулозимдир ҳамиша,
Чароғ ҳам сенга лозимдир ҳамиша.
 
 
Улар йўқ эрса, аҳволинг табоҳдир,
Билолмай қайда йўлдир, қайда чоҳдир.
 
 
Уларсиз сен адашмоғинг тайиндир,
Баногоҳ чоҳга тушмоғинг тайиндир.
 
 
335     У олди Мустафодин бўйла кўзни,
Ва Тангри номи бирлан айтди сўзни.
 
 
Агар кўр бўлмасанг, очгил қароғинг,
Агар кар бўлмасанг, тутгил қулоғинг.
 
 
Кишиким бўйла нурдин гар йироқдир,
Агарчи жаннатийдир, бечироқдир.
 
 
Чароғи чарх эрур меҳри мунаввар,
Чароғи жаннат ул Форуқи Акбар.
 
 
Чалинса эрта сури жовидоний,
Йиқилгай ул чароғи осмоний.
 
 
340     Ва лекин бул чароғи жаннатафрўз,
Йиқилмас, нур таратгай кеча-кундуз…
 

АМИРУЛ МЎМИНИН УСМОН РОЗИЙАЛЛОҲУ АНҲУ ВАСФИДА

 
Ҳаёни зийнати иймон этибдир,
Амирул мўминин Усмон этибдур.
 
 
Фалак ул илмидин буғу бухордир,
Замин ул ҳилмидин гарду ғубордир.
 
 
Жаҳони маърифат, жони мусаввар,
Насиби икки ул нури Паямбар.
 
 
У икки нур, яна ул нури Қуръон,
Улардин мунчаким файзи фаровон.
 
 
345     Ки Усмон уйида уч карра нурдир,
Буни ким кўрмас эрса, кўзи кўрдир.
 
 
Кишида хуршиди айн шуъласидир,
Аниқ бил, Зиннурайн шуъласидир.
 
 
Паямбарга икки карра куёв ул,
Назар сол, не шараф, не эҳтиром бул.
 
 
Не заҳмат бирла нозил бўлди Қуръон,
Кифоятдир кишига бўйла бурҳон.
 
 
Не заҳмат-ла жаҳондин кетгуси ул,
Назар сол, бўйладир хуршиди зиннур.
 
 
350     Каромат унга келмишдир Худодин,
Нур олмиш кўзларига Мустафодин.
 
 
Чу зиннурайну аҳли хонадон ҳам,
Гумон бўлгайми ул сидқига бир дам?
 
 
Ул икки нурга ким соҳиб эрур, ҳай,
Анга офтобу ой таъзимда бўлгай.
 
 
Адоватдин агар пок эрса кўнглинг,
Сенга офтобу ой тупроқ била тенг.
 
 
Бировким ҳассасин синдирди ул дам,
Туролмай қолди тупроқдин ўзи ҳам.
 
 
355     Асоким, маъни ичра гар чунондир,
Мусонинг ҳассаси янглиғ илондир.
 
 
Анга душманлик этганлар не бўлғай?
Гумон йўқ, Фиръавн қавми аталгай.
 
 
Деди: байъат замони шу қўлим, бас,
Набийуллоҳ қўлига эрди пайваст.
 
 
Не янглиғ ҳурмату иззат эди бул,
Ҳаромга ҳеч қачон қўл чўзмади ул.
 
 
Дили дарё эди чун илми бирлан,
Тани тоғ эрди гўё ҳилми бирлан.
 
 
360     У боис бўлди Қуръон бўйлаким жам,
Дилида жам эди асрори олам.
 
 
У Қуръонни йиғиб, этди саришта,
Биларди ким у шайтон, ким фаришта.
 
 
У Қуръонда имоми хосу омдир,
Нечук ҳукми унинг ноқис, ёмондир?
 
 
Қўлидин қўймади Қуръонни бир он,
Ки ҳар кеча этарди хатми Қуръон.
 
 
Келаркан бошига шўришу ғавғо,
Этаркан қуллари исён баногоҳ,
 
 
365     Деди: қўйса қуролин қайси бир қул,
Қул эрмас, мутлақо озод эрур ул.
 
 
Анга Қуръон ҳамиша ҳамдам эрди,
Кўзи ўнгида эрди, маҳрам эрди.
 
 
Шаҳид чоғи эди ёнида Қуръон,
Лаган бўлди унинг қонига Қуръон.
 
 
Анга Қуръон эди оламда маъшуқ,
Ки маъшуқ олдида жон берди ошиқ.
 
 
У форуқ эрди, шамъи жаннат эрди,
Чу шамдек жонини жононга берди…
 

АМИРУЛ МЎМИНИН АЛИ КАРАМАЛЛОҲУ ВАЖҲАҲУ ВАСФИДА

 
370     Жаҳон ичра азиз гар неча номдир,
Амирул мўминин Ҳайдар имомдир.
 
 
Бу дунёни олиб зарби синони2323
  Синон – найза.


[Закрыть],
У дунёга ёйилди васфи нони.
 
 
Фалакдин инди неъматлар бағоят,
Унинг уч нонига ўн етти оят.
 
 
Нон эрмас, ой, қуёшдир, шуъласидин
Ичарлар коса-коса, суфрасидин.
 
 
Бошингга ёғса гар ўқ, тири борон,
Али меҳри бўлур жонингга қалқон.
 
 
375     Расулуллоҳ демиш: эй нури дийдам,
Эрурмиз айни нурдин иккимиз ҳам.
 
 
Билим шаҳрига дарвоза Алидур,
Ва жаннат эшигига соқчи ҳам ул.
 
 
Фақирлик бобида кўрсатди ишни,
Ки уч бор тўкди ул олтин, кумушни.
 
 
Агар олтин, кумушда эрса қиймат,
Ҳўкиздир ул, сиғингай унга уммат.
 
 
Ҳўкиз борму Алига панжа ургай,
Ки бундоқ шер ила майдонда тургай?
 
 
380     Нақлдир, бор эди чун зирҳи они2424
  Зирҳ – бу ерда совут маъносида.


[Закрыть],
Вале очиқ эди орқа томони.
 
 
Юзидек очиқ эрди орти зотан,
Ки ҳар гал эгнига жавшан кияркан,
 
 
Дер эрди: ортга ўтган ўлдирар, бас,
Вале ортимга бир кимса ўтолмас…
 
 
Яна айтмишдики, минбар тиколсам,
Чиқиб, дастури Ҳақни ишга солсам.
 
 
Шу халқи олам ичра жовидона,
Этардим тўрт китоб ҳукмин ягона.
 
 
385     Не айтса, Ҳақни деб сўйлар эди ул,
Очиб лаб бир куни сўзга, деди ул.
 
 
Ки «Лав кашф алғато»га етди дастим2525
  «Парда кўтарилса-да, ишончу эътимодим ўша-ўша», деган мақомга етдим.


[Закрыть],
Худони кўрмасам, эъзозламасдим.
 
 
Нечук кўз бу, нечук илму нечук кор?
Нечук хуршиди шаръу баҳри анвор?
 
 
Етишди баҳраси то сарҳади Чин,
Ва андин нофи оҳу бўлди мушкин.
 
 
У юздин дедилар: мардони дин бўл,
Илм иста, гар эрса Чинда ҳам ул.
 
 
390     У арслон чун яқини офтобдир,
Нафас айлар эса, бас, мушктобдир.
 
 
Уни мушки Хито дедим, хатодир,
У мушки Чин, яна шери Худодир.
 
 
Илм денгиз эса гар, бўйла бўлмас,
Унинг уммонидин бир қатрадир, бас.
 
 
Этолмасди сира миннатга тоқат,
Жуҳудга ёлланиб, айларди хизмат.
 
 
Биров сўрди: сенга лойиқмидир бул?
Қиличдек тил била берди жавоб ул:
 
 
395     Тошиб тош, нони тополсам, тотлидир, хуш,
Емасмен, нони миннат менга нохуш.
 
 
Киши нон топса ишлаб, айб дегай халқ,
Вале айб ул гадоликдир муҳаққақ…
 
 
Бу икки қайнота ҳам икки домод –
Туфайли дин, шариат мангу обод…
 

РУҲГА ХИТОБ

 
Аё, эй мушки жон, кел дафъа-дафъа,
Ки сенсан ноиби дорулхалифа.
 
 
Чу сенда руҳи Раббоний эрур жам,
Сарири мулки руҳоний эрур жам.
 
 
400     Магар икки жаҳон бир кафча хокдир,
Фазойи қудси дорулмулк покдир.
 
 
Ҳамма олам бирикмиш, баста сенга,
Замину осмон пайваста сенга.
 
 
Агар пайвастасен, биздан йироқсен,
Йироқсен кўздану кўзу қароқсен.
 
 
Биҳишту дўзаху рўзи қиёмат
Ҳамма исмингни айтгувчи аломат.
 
 
Малойикка маърифат бахш этарсен,
Халойиққа басират нақш этарсен2626
  Басират – кўриш, донолик.


[Закрыть].
 
 
405     Мисоли юз қуёшсен, порласанг гар,
Ёнар ҳар зарранг ичра офтоблар.
 
 
Қуёшинг талъати ортиб, сайиддир,
Ва ҳар зарротинг ул арши мажиддир.
 
 
Не суврат, хоси қайюмсен ҳамиша,
Не дейман, бизга маълумсен ҳамиша.
 
 
Ажаб қушсен, вале билмам, нечуксен?
Баландсен барча хилқатдин, буюксен.
 
 
На осмон ичрадирсен, на заминсен,
Муқаррар ҳамдами Раббуламинсен.
 
 
410     Ҳамма нарса ўзинг, ҳеч ҳам ўзингсен,
Не тўғри, эгри ул, ҳар дам ўзингсен.
 
 
Даме мушкин нафас қил айлаб ихлос,
Ки Арш бўлди дамингдин мажмари хос2727
  Мажмари хос – хушбўйлар таратувчи кўра.


[Закрыть].
 
 
Ўзинг шоҳу халифа жовидона,
Жаҳонда олти ўғлинг бор ягона.
 
 
Уларнинг ҳар бири соҳибқирондир,
Магар ўз санъати ичра жаҳондир.
 
 
Бири нафсдирки ул, ҳис-туйғу жойи,
Бири шайтонки, мавҳум майли, ройи.
 
 
415     Бириси ақл, излар маъқулотлар,
Бириси илм, тўплар маълумотлар.
 
 
Бири йўқлик, фано истар ҳамиша,
Бири тавҳид, Худо истар ҳамиша.
 
 
Бу олтовлонки йўлга юргусидир,
Ҳузури жовидоний кўргусидир…
 
 
Азалдин то абад сенсан халифа,
Ки лутфинг бирла олам пурлатифа2828
  Пурлатифа – бу ерда кўркам, гўзал маъносида.


[Закрыть].
 
 
Қаро кийгил тўнингни мисли Одам,
Сафар қил ботинингга, ул-да олам.
 
 
420     Хизрдек йўлга туш, бўл марди майдон,
Ғуборинг топмасин шу чархи даврон.
 
 
Маконинг бўлсин ул Нуҳ кемаси, садр,
Замонинг ваззуҳо вал-лайлатул қадр2929
  Қуёш нурларига ва қадр кечасига қасам.


[Закрыть].
 
 
Сулаймондек чиқиб, тахтингга ўлтир,
Узукни айла бармоғингда ҳозир.
 
 
Жамолингни Юсуфдек жилвагар қил,
Чун Иброҳим ҳамма узвинг басар қил.
 
 
Довуддек янгратиб сен пардайи соз,
Исодек бўл муҳаббат бирла дамсоз.
 
 
425     Магарким ҳамдаминг Мусойи Имрон,
Симир жоми бақодин оби ҳайвон.
 
 
Ва Симурғ соясида жилва кўргуз,
Ва Идрис бағрида бир кимё туз.
 
 
Гар этсанг жаҳду ғайрат беадад сен,
Топарсен Мустафодин ҳам мадад сен.
 
 
Етишса дин аро бундоқ камолинг,
Такаллум айла, сўз бўлсин ҳалолинг.
 
 
Ҳақир кўз бирла сўзга боқма асло,
Ки»кун»дин холи эрмас икки дунё.
 
 
430     Асоси икки олам сўз, сухандир,
«Кун» эрди боши, сўнгги «Ло такун»дир.
 
 
Худованддин башарга муждадир сўз,
Набий айтмишки, бас, зебандадир сўз.
 
 
Агар Мусо калими рўзғордир,
Сабабки, Ҳақ каломи унга ёрдир.
 
 
Исога сўз иноят этмаса Ҳақ,
Анга етгайму эрди руҳи мутлақ?
 
 
Муҳаммадким жаҳоннинг жони эрди,
Шаби меърожда сўз султони эрди.
 
 
435     Сўз эрмиш икки олам нақди, илло,
Никоҳ ҳам сўз, талоқ ҳам, суду савдо.
 
 
Қовушгай ёр ила то ёри жонон,
Сўз эрмиш ул висолу аҳду паймон.
 
 
Агар мубсар, агар масмуъ тиларсен,
Ва ё матъум, ва ё мамнуъ тиларсен.
 
 
Агар малбус, ва гар машмумни иста3030
  Мубсар – кўриладиган нарса. Масму – эшитиладиган нарса. Матъум – ейиладиган нарса. Мамнуъ – ман этиладиган нарса. Малбус – кийиладиган нарса. Машмум – сепиладиган атру ифор.


[Закрыть],
Ва гар маъқулу гар мавҳумни иста.
 
 
Ва ё фикрингга келган бир хаёл ул,
Магар мумкиндир ул ёки маҳол ул,
 
 
440     Ҳамма то сўзга тушмас, очмагай юз,
Магар сўз бирладир ул Лавҳи маҳфуз.
 
 
Агар мавжуддир ул ё гум эмишдир,
Вале сўз кафтида бир мум эмишдир.
 
 
Етишгай барчадин завқу ишорат,
Неча юз турли сўз бирлан иборат.
 
 
Ақл айтур, нечук сўз бўлди пайдо,
Ки ҳожат эрди унга исми ашъё.
 
 
Асл ул сўз эмишдир, сўйлагил сўз,
Сўз ахтар, сўз сўра, касб айлагил сўз…
 

БИРИНЧИ МАҚОЛА

ДЕБОЧА

 
445     Жаҳонгашта эди бир кимса ғоят
Нақл этмишди ул шундоқ ривоят.
 
 
Халифа бор эди аввал замони.
Бор эрди олти барно ўғли они.
 
 
Бари олий сифат, мардона эрди,
Бировнинг олдида бош эгмас эрди.
 
 
Не илму дониш эрса ул замона,
Барида эрдилар нодир, ягона.
 
 
Ҳар ўғлон зуфунуни олам эрди,
Ҳар икки олам ичра ўктам эрди.
 
 
450     Атоси чорлади қошига бир бор,
Деди: илми жаҳондин сиз хабардор.
 
 
Халифазодасиз, ҳам подшосиз,
Не истарсиз жаҳондин шул дамо сиз?
 
 
Агар юз орзу ёки бир тилакдир,
Баён айланг, вазифам тингламакдир.
 
 
Билай то ҳар ўғилнинг эътиқодин,
Этиб сўнг чора, бергаймен муродин…
 
 
Бири сўз олди шунда, сўйлади роз:
Демишлар неча арбоби сарафроз.
 
 
455     Қизи бормиш парилар шоҳининг чун,
Боқармиш кечалар ой унга мафтун.
 
 
Ки ҳусни, ақли бирлан меҳри жон ул,
На ёлғиз жон эмиш, зеби жаҳон ул.
 
 
Агар етсам анга, кулгайди омад.
Яшардим роҳат айлаб то қиёмат.
 
 
Кишиким, бўйла гар соҳиб жамол ул,
Яна истарми ҳеч кўрку камол ул?
 
 
Киши офтобга ҳамдам бўлса, басдир,
Қачон ул зарра бирлан ҳамнафасдир?
 
 
460     Муродим шул менинг, гар Тангри бермас,
Ишим девоналикдир, ўзга эрмас…
 

ОТАСИНИНГ ЖАВОБ БЕРГАНИ

 
Атоси дедиким, шаҳватпарастсен,
Ки шаҳват зўри бирлан маст-аластсен.
 
 
Агар эрнинг муроди фарж бўлгай3131
  Фарж – тешик.


[Закрыть],
Ҳамма нақди вужуди харж бўлгай.
 
 
Вале ҳар кимса гар мардона келгай,
Бу шаҳват дардига бегона келгай.
 
 
Аёлким бўлди шаҳватдин жудо ул,
Эрур мардони даргоҳи Худо ул…
 

ПОКИЗА АЁЛ САДОҚАТИ

 
465     Аёл бор эрди чун ҳусну жамоли,
Куну тун – юз ила зулфи мисоли.
 
 
Фазилатлар сазовор эрди унга,
Яна зуҳду салоҳ ёр эрди унга.
 
 
Латофат ичра зеби олам эрди,
Малоҳатлик эди, ширин ҳам эрди.
 
 
Сочи сунбул эди чун, қўнғироқ ҳам,
Унинг ҳар торида етмишта буклам.
 
 
Кўзи, қоши эди сод бирла нундек,
Худо билгай, кўзу қош борми бундек?
 
 
470     Агарда очса лаб, гавҳарфишонни,
Ҳалок айлар эди яхши, ёмонни.
 
 
Садаф ул лаблари хандони эрди,
Гуҳар ул тишлари, дандони эрди.
 
 
Занахдони кумушранг олмадек чун,
Халойиқ эрдилар ҳар лаҳза мафтун.
 
 
Фалак ҳам ҳуснига ҳайрон эди ул,
Боқиб, сарсону саргардон эди ул.
 
 
Аларким сўзда дур термишлар эрди,
Анга «марҳума» ном бермишлар эрди.
 
 
475     Аёл эрди бу янглиғ, чархи гардон –
Фалак наздида ул чун шери мардон.
 
 
Эри бор эрди, бас, маъсуму мақбул,
Баногоҳ йўлга тушди ҳаж учун ул.
 
 
Ини бор эрди эрнинг, бул ҳавасди,
Магар эр бўлса ҳамки, мард эмасди.
 
 
Ака топширди унга ўз аёлин,
Адо этгил, деди, мушкул, маҳолин.
 
 
Ини сўз берди андоқ оғасига,
Паноҳ бўлмоққа ёлғиз янгасига.
 
 
480     Қарашди янгасига неча муддат,
Не ҳожат бор эса, этди ижобат.
 
 
Унинг ташвиши бирлан бўлди машғул,
Юборгайди мудом бир нарсалар ул.
 
 
Бориб ҳол сўргали олдига они,
Ниқобсиз кўрди бир кун дилрабони.
 
 
Қўлидин кетди ихтиёри андоқ,
Тилим ожиз демакка, бўлди қандоқ?
 
 
Чунонким ул санам домига тушди,
Кўнгилдин ўт чиқиб, бағри туташди.
 
 
485     Ўшал дам ақли буткул топди барҳам,
Вале ишқи зиёда эрди ҳар дам.
 
 
Ки ҳар дам бўлди хотинда хаёли,
Чекиб оҳ, қолмади ҳоли, мажоли.
 
 
Чу устун келди ишқи, ақли кетди,
Хотинга ҳолини ул маълум этди.
 
 
Гаҳи зар сўнди, гоҳи чекди ул зор,
Ва лекин қувди хотин, айлади хор.
 
 
Деди: Ҳақдин уял, шул эрса коминг,
Қани оғангга иззат, эҳтироминг?
 
 
490     Шуми дину диёнат, эй нетарсен?
Омонатга хиёнатму этарсен?
 
 
Тазарру эт, кечирсин то Худованд,
Бу фосид ўйларингдин кеч тамоман…
 
 
Деди хотинга ул: бефойдадир сўз,
Мени зуд хушнуд айла, эй дилафрўз.
 
 
Йўқ эрса, бўйла бир савдо этармен,
Халойиқ олдида расво этармен.
 
 
Аламдин бағри чок бўлгайсен охир,
Йиқилгайсен, ҳалок бўлгайсен охир…
 
 
495     Деди хотин: гар ўлсам, не фироқдир,
У дунёда ўлишдин яхшироқдир…
 
 
Чу нокас қўрқди, хотин бўзлагай деб,
Эрига бори гапни сўзлагай деб.
 
 
Ўзини оқламоқни ўйлади ул,
Бериб пул, тўрт кишини ёллади ул.
 
 
У шумлар кори бўлди чун гуноҳлик,
Зино қилди бу хотин деб гувоҳлик.
 
 
Эшитди қози шумлардин бу ишни,
Буюрди шу замон сангсор қилишни3232
  Сангсор – тошбўрон.


[Закрыть].
 
 
500     Хотинни судради саҳрога авбош,
Ва унга тўрт тарафдин отдилар тош.
 
 
Чунон тош отдилар, тошлар уюлди,
Кейин, бас, дедилар, фоҳиша ўлди.
 
 
Бу янглиғ тош отиб, устига чошлаб,
Халойиқ кетдилар шўрликни ташлаб.
 
 
Аёл дашту биёбон ичра қолди,
Тани тупроқ аро, қон ичра қолди.
 
 
Кечиб тун, бўйлаким тонг этди оғоз,
Аёл шўрлик ўзига келди бир оз.
 
 
505     Ва инграб дам-бадам ул нола чекди,
Кўзидин тўкди ёшлар, жола чекди.
 
 
Баногоҳ дашт аро шул субҳгоҳий,
Ўтарди тевасида бир аъробий.
 
 
Эшитди нолани, кўнгли эзилди,
Тушиб, ул муштипар бошига келди.
 
 
Ва сўрди: эй хотин, бечора, кимсен?
Ўлибдирсен, вале андак тириксен…
 
 
Аёл дедики, мен бемору зормен,
Аъробий дедики, ёрдам этармен…
 
 
510     Кейин тевасига миндирди они,
Уйига элтдию индирди они.
 
 
Қарашди парваришлаб кеча-кундуз,
Ки ўз ҳолига қайтди ул дилафруз.
 
 
Яна товланди ул, гулдек очилди,
Гулидин атру амбарлар сочилди.
 
 
Тозарди юзлари, гулнори яшнаб,
Кўринди сочлари, зуннори яшнаб.
 
 
У сангсордин чиқиб, чун ёнди ял-ял,
Ки тошлар бағридин чиққан каби лаъл…
 
 
515     Аъробий кўрди не ҳусну жамол ул,
Чу ошиқ бўлди, бас, ошуфтаҳол ул.
 
 
Чунон ўртанди, ёнди, йўқ қиёси,
Кафан бўлди унинг кийган либоси.
 
 
Аёлга деди: бўл жуфти ҳалолим,
Ўлибмен, жон бағишла, бер висолим.
 
 
Аёл деди: менинг шаръий эрим бор,
Нечук этгаймен ўзга бирла дийдор?
 
 
Аъробий ўртанаркан жисму жони,
Аёлни чорлади кел деб ниҳоний.
 
 
520     Аёл дедики, эй сен диндан озган,
Худойимдин наҳотки қўрқмагайсен?
 
 
Қарашдинг менга чун, Ҳақ ёринг эрди,
Нечун шайтонга эш бўлгайсен энди?
 
 
Ўшал хайринг зиён этмоққа шошма,
У иймон каъбасин йиқмоққа шошма.
 
 
Бу йўлга юрмадим, кўл бўлди ёшим,
Не тошлар зарбига дуч келди бошим.
 
 
Бу таклифни этарсен сен-да бул дам,
Вале покдир менинг диним, хазинам.
 
 
525     Магар юз пора қил, майли, омон йўқ,
Менинг покиза жисмимга зиён йўқ.
 
 
Кел энди, бир нафас шаҳват тўкай деб,
Ўзингга гўр азобин кўрмагил эп…
 
 
Аёлким эрди чун покиза гавҳар,
Аъробий эгди бош, бас, деди хоҳар3333
  Хоҳар – сингил.


[Закрыть].
 
 
Пушаймон бўлди бас андишасидин,
У шайтон макри бўлган пешасидин.
 
 
Аъробийда бор эди бир қаро қул,
Баногоҳ кирди уйга бош суқиб ул.
 
 
530     Кўриб ой юзлини ул чекди бир оҳ,
Уни мавҳ этди ишқ, ошуби савдо.
 
 
Аёлнинг васлин айлар эрди орзу,
Ва лекин номуяссар эрди орзу.
 
 
Аёлга деди: сен ой, мен қаро тун,
Не бўлгай бирга бўлсак, кун аро тун?
 
 
Аёл деди: дам урма, бўлмагай бу,
Хўжанг ҳам айламишди бўйла орзу.
 
 
У истаб, етмади, кўнгли кетиб суст,
Сенга бўлгаймиди васлим, қаро юз?
 
 
535     Деди қул: термилиб, ҳеч тўймагаймен,
Мени қувдинг, вале мен қўймагаймен.
 
 
Нетармен, ҳийлайи шайтон этармен,
Бу юртдин ҳайдатиб, сарсон этармен.
 
 
Аёл деди: не қилсанг, қил, не боким,
Агар қисматдин эрса ул ҳалоким…
 
 
Қаро қул ранжиди, чун заҳри келди,
Меҳрли эрди, энди қаҳри келди.
 
 
Ғазабнок чиқди бир кеча эшикка,
Арабнинг ўғли бор эрди бешикда.
 
 
540     Бориб, қонга ботирди қўзичоқни,
Кейин элтиб ўшал қонли пичоқни
 
 
Аёлнинг болиши остига қўйди,
Пичоқни ул аёл қасдига қўйди.
 
 
Саҳар кўз очди она уйқудин шод,
Гўдакни ул эмизмоқ истади бот.
 
 
Ва лекин кўз солиб жонсиз гўдакка,
Фиғони чиқди, юксалди фалакка.
 
 
Ки андоқ чекди фарёд жон узиб ул,
Сочини бойлади белга, кесиб ул.
 
 
545     Кейин ахтардилар: ул ботили ким?
Шу бечора гўдакнинг қотили ким?
 
 
Ва излаб топдилар қонли яроқни,
Аёл болиши остидин пичоқни.
 
 
Дедилар барча: қилмишга далил бу,
Гўдакни қонга қорган нобакор шу!..
 
 
Гўдакнинг онаси бирлан қаро юз
Аёлни урдилар, айтмоққа йўқ сўз.
 
 
Аъробий сўрди: айтгил, эй аёл сен,
Сенга қандай ёмонлик айладим мен?
 
 
550     Бу менга ҳурматинг ё ҳимматингми?
Гуноҳсиз қон тўкишдин қўрқмадингми?
 
 
Аёл деди: эшитгил, эй биродар,
Ақлни не учун этди муяссар?
 
 
Ақлни ишга сол, қўй аҳраманлиғ,
Сенга ақлу хираддин баҳрамандлиғ.
 
 
Ақл кўзи-ла боққил, эй хирадманд,
Менга не яхшиликлар айладинг сен.
 
 
Мени синглим дединг, тутдинг наботлар,
Яна этдинг менга не илтифотлар.
 
 
555     Мукофотинг бўлурму бўйла беқайд?
Бу қотиллик менга не бергуси, айт?
 
 
Аъробий чин хирадманд эрди, оқил,
Аёлнинг сўзларин чин англади ул.
 
 
Муҳаққақ билдиким, ул бегуноҳдир,
Ва лекин бунда турмоғи табоҳдир.
 
 
Аёлга дедиким, не бўлса, бўлди,
Бу манзилда туролмассен, кет энди.
 
 
Ки ишни хотиним кўргуси сендан,
Сени кўрса, тушар ёдига фарзанд.
 
 
560     Ғами чун лаҳза-лаҳза тоза бўлгай,
Аламлар унда беандоза бўлгай.
 
 
Сени койир, ўзига эшламас ул,
Магар мен хушласам-да, хушламас ул…
 
 
Аъробий ундади кетмоққа они,
Анга уч юз дирам берди ниҳоний.
 
 
Деди: йўл харжи қил, ҳар не улушди,
Аёл олди дирамни, йўлга тушди.
 
 
Ғаму андуҳ чекиб, йўл босди, юрди,
Йироқдин бир хароб қишлоқни кўрди.
 
 
565     Кўринди йўл бўйида дор оғоч ҳам,
Халойиқ эрдилар атрофида жам.
 
 
Ва дор қурбонига тикмишдилар кўз,
Турарди бир йигит дилхун, жигарсўз.
 
 
Фалакка ўрлар эрди чекан оҳи,
Аёл сўрди: ким ул, недир гуноҳи?
 
 
Дедилар: ушбу қишлоқ кўпу ози
Ситамгар бу амирнинг мулки хоси.
 
 
Амир бермиш уни осмоққа буйруқ,
Хирожга бергали маблағ, пули йўқ.
 
 
570     Аёл сўрди: хирожи кўпми, камдир?
Хирожи, дедилар, уч юз дирҳамдир.
 
 
Деди дилда аёл: гар меҳрибонсен,
Сотиб ол жонни, сен ҳам бўйла жонсен.
 
 
Халос этдинг ўзингни тошу дордин,
Халос этгил уни бул кирдикордин…
 
 
Ва сўрди: ҳаққига берсам агар пул,
Уни сотгайму? Дедилар: сотар ул.
 
 
Ҳамоно берди ул уч юз дирҳамни,
Йигитнинг бошидин даф этди ғамни.
 
 
575     Дирҳамни бердию, бас, тушди йўлга,
Йигит елдек елиб, эргашди унга.
 
 
Аёлни кўрдию ўртанди жони,
Фалакка юксалиб ишқи фиғони.
 
 
У фарёд айламакни кўрди чун эп,
Нечун дордин халос этдинг мени, деб.
 
 
Дер эрди: дорда жон берсам баногоҳ,
Бошимда бўлмас эрди бўйла савдо.
 
 
Аёлга кўп ялинди, бўлмади суд,
Олов гар бўлмаса, қайдин келур дуд…
 
 
580     Яна ёлборди унга, этди зорлик,
Ва лекин келди ёлғиз шармсорлик.
 
 
Аёл деди анга: эй ношукр зот,
Халос қилдим, шуми менга мукофот?
 
 
Йигит дедики, олдинг жону дилни,
Нечук сендин узармен бу кўнгилни?
 
 
Басе сўз айтдилар ҳам юрдилар мўл,
Кўринди кўзга денгиз бирла соҳил.
 
 
Ва соҳил бўйида бир кема эрди,
Ичи молу бозургон тўла эрди3434
  Бозургон – савдогар.


[Закрыть].
 
 
585     Йигит ишқида кўрмай чун самарни,
Чақирди ёнига бир савдогарни.
 
 
Деди: бордир канизак менда ойдек,
Канизак кўрмадим ул худройдек.
 
 
Ўжар, қайсардир ул, не чора қилгум?
Ўзимни тобакай овора қилгум?
 
 
Агарчи тенги йўқ ҳусну чиройда,
Чу андоқ феъли бор, андин не фойда?
 
 
Талашсам, ўзни боз сарсон этармен,
Агарда истасанг, сенга сотармен.
 
 
590     Аёл деди кишига: эй харидор,
Талаш этма мени олмоққа зинҳор.
 
 
Эрим бордир менинг, озод аёлмен,
Бу номард дастидин ранжу малолмен…
 
 
Бозургон боқмади бу оҳу зорга,
Сотиб олди аёлни юз динорга.
 
 
Ва судраб кемага миндирди зўр-ла,
Ҳамон қўзғалди, йўлга тушди кема.
 
 
Бозургон чун кўриб ул қадду рухсор,
Аёлга жон била бўлди харидор.
 
 
595     Дилида рағбати ўт олди онинг,
Наҳанги шаҳвати қўзғалди онинг.
 
 
Аёл сорига ўзни отди ул бот,
Аёл шўрлик кўтарди доду фарёд:
 
 
Мусулмонсиз ҳамма, мен ҳам мусулмон,
Ҳамма иймонлисиз, ҳам менда иймон.
 
 
Мен озодмен, эрим бор, боникоҳдир,
Гувоҳи содиқим ёлғиз Худодир.
 
 
Онангиз бор магар, ҳам опа-сингил,
Қизингиз бор яна, исмат аро ул.
 
 
600     Уларга гар биров дахл этса шул он,
Гумон йўқ, ҳолингиз бўлгай паришон.
 
 
Уларни қўймагайсиз зору ночор,
Нега жимсиз мени чун этсалар хор?
 
 
Ғарибмен, йўқсилу бекимса, хормен,
Заифу ожизу зору низормен.
 
 
Куйик жонимга берманг мунча озор,
Бугун бордир, ва лекин эрта ҳам бор.
 
 
Аёлда тил, забон тиғ эрди, дил ҳам,
Чу кема аҳлини ёндирди шул дам.
 
 
605     Ҳамма бир-бир келиб, ёр бўлди унга,
Нигаҳбон бўлди, ғамхор бўлди унга.
 
 
Вале ҳар кимса кўрди ул қамарни,
Бўлиб шайдо, унутди баҳру барни.
 
 
Ва кема аҳли ул барча баякбор,
Аёлга бўлдилар чун ошиқи зор.
 
 
Ҳамма бийрон бўлиб сўзларди андин,
Ҳамма ишқ дарсини кўзларди андин.
 
 
Ҳамма дилларда эрди иштиёқи,
Бу йўлда эрди диллар иттифоқи.
 
 
610     Дедилар: ёприлиб хотинга ногоҳ,
Етармиз барчамиз орзуга, илло.
 
 
Аёлга етди ҳисса бу хабардин,
Денгизни ювди ул хуни жигардин.
 
 
Нидо солди: аё донойи асрор,
Бу шумлар дастидин жонимни қутқар.
 
 
Чу билмасмен ўзингдин ўзга касни,
Бу бошлардин чиқарғил бу ҳавасни.
 
 
Мени ўлдир, йироқ тутгил бу ишдан,
Ўлим афзал менга бундоқ юришдан.
 
 
615     Нажот бахш айла ё бергил ўлим – ўқ,
Ки бундоқ изтиробга тоқатим йўқ.
 
 
Мени чун бағрихун этдинг замонда,
Менингдек сарнигун борми жаҳонда?
 
 
У ҳушдин кетди сўнг андоқ чекиб ун,
Ки денгиз бағрида қўзғалди тўлқин.
 
 
Ва тўлқин бағридин юксалди оташ,
Ёйилди денгиз узра ўт, балокаш.
 
 
Туташди, кема аҳлин чирмаб олди,
Ёқиб, ёндирди, боз оташга солди.
 
 
620     Ҳамма кул бўлди бир зумда баҳарҳол,
Ва лекин қолди боқий сарвату мол.
 
 
Кейин ел эсди мунис, мушфиқона,
Шаҳарга бўлди кема ул равона.
 
 
Аёл сурди, супурди кемадин кул,
Ва эркаклар либосин кийди буткул.
 
 
Деди: ишқи балога учрамай боз,
Юрай эркак каби бошим тутиб ғоз.
 
 
Чиқиб халқ кўрдиким, бир кема шунда,
Ва бир барно йигит бор эрди унда.
 
 
625     Азим бир кемада ул эрди танҳо,
Бисоти – бир жаҳон юк, молу ашё.
 
 
У офтоб юзлидин халқ сўрдилар ҳол:
Нечук ёлғиз ўзингда бул қадар мол?
 
 
Деди: токи қошимга келмагай шоҳ,
Бу сирдин этмагум ҳеч кимни огоҳ.
 
 
Хабар етказдилар подшога: шул кез
Етишди кемада бир кимса ёлғиз.
 
 
Азим бир кема, унда беҳисоб мол,
Йигит айтмас бировга, не эмиш ҳол?
 
 
630     Таажжуб этди шоҳ, соҳилга тушди,
Ўшал барно йигит бирлан кўришди.
 
 
Унинг ҳолини сўрди шоҳи ҳушёр,
Деди: бул кемада халқ эрди бисёр.
 
 
Жамулжам йўлга тушдик, бетанаффус
Сузиб, йўл босди кема кеча-кундуз.
 
 
Ва кема аҳли мендек бенавога
Солиб кўз, тушдилар ҳирсу ҳавога.
 
 
Худога илтижо этдим ҳамоно,
У шумлардин нажотим берди Оллоҳ.
 
 
635     Чу оташ урди Ҳақ, битди қабоҳат,
Улар кул бўлди, мен қолдим саломат.
 
 
Мана, кўргил ўзинг, не ҳолу сирдир,
Уларнинг жисми энди кул, кўмирдир.
 
 
Менга ибрат етишди андин, асрор,
Эмасмен молу дунёга харидор.
 
 
Ҳамма молу бисотим ол, аё, сен,
Вале бир ҳожатим этгил раво сен.
 
 
Шу денгиз бўйида бир нурли маъбад
Қуриб бергил менга, айлай ибодат.
 
 
640     Буюргил, ҳар нечук яхши, ёмон кас
Бошимга келмасин, турсин йироқ, бас.
 
 
Худойимни куну тун ёд этай мен,
Ва умрим борини шунда ўтай мен…
 
 
Шаҳу лашкар эшитгач бу каломни
Ва кўргач ул каромату мақомни,
 
 
Этишди сидқи иймон бирла қуллуқ,
Унинг ҳар ҳукмига жон бирла қуллуқ.
 
 
Этишди унда бир маъбадни барпо,
Кўриб, ул каъбами, дерсан, мабодо.
 
 
645     Аёл бўлди ибодат бирла машғул,
Мудом сабру қаноат бирла машғул.
 
 
Ажал етди чу шаҳга, найза урди,
У барча аҳли арконни чақирди.
 
 
Дедиким, кўз юмиб кетсам жаҳондин,
Жаҳон отлиғ бу турфа хонумондин,
 
 
Анув зоҳид йигит ўрнимда турсин,
Бўлиб шоҳ, амр ила фармонни берсин.
 
 
Ки то осуда бўлсин эл, раият,
Бажо айланг буни, этдим васият…
 
 
650     Шу гапни айтдию жон таслим этди,
Юриб йўқлик сари, мақсадга етди.
 
 
Аёлнинг олдига келди вазирлар,
Раият бирла аъёну амирлар.
 
 
Не эрди шоҳда ният, бўлди оғоз,
Не эрди ул васият, айтдилар боз.
 
 
Дедилар унга: бас, ҳукми равосен,
Юрит ҳукмингни, бизга подшосен.
 
 
Аёлга келмади хуш бўйлаким кор,
Қачон бўлгай, деди, зоҳид жаҳондор?
 
 
655     Дедилар унга: эй зоҳид нишона,
Ўтиргил тахтгаву қўйил баҳона.
 
 
Аёл деди: йўқ эрса ўзга чора,
Менга хотин керак чун моҳпора3535
  Моҳпора – ойпарча, гўзал.


[Закрыть].
 
 
Ки бўлсин маҳрамим, жуфти ҳалолим,
Баҳам кўрсин ҳамма ранжу малолим.
 
 
Улуғлар дедилар: ҳар кимда қиз бор,
Бирисин сайлаб олгил, эй ҳукмдор.
 
 
Деди ул: юзта қиз омода бўлсин,
Аноси бирла сўнг қошимга келсин.
 
 
660     Бари келсин қошимга, кўз солай мен,
Улардан биттасин сайлаб олай мен.
 
 
Улуғлар этдилар ҳозир ўшал кун,
Келишди юзта қиз ораста, гулгун.
 
 
Барида талъат эрди, дилраболиғ,
Бари бошин эгиб, шарму ҳаёлиғ.
 
 
Кутарди интизор ул барчаким, шоҳ
Ўзига кимни айлар ёри дилхоҳ?
 
 
Аёл кўрсатди ўзни ва деди: бас,
Аёлга подшолик жоиз эрмас.
 
 
665     Боринг, бу гапни эркакларга айтинг,
Бу юкни ортмасинлар менга, айтинг.
 
 
Аёллар ҳайрат ичра қайтдилар то,
Улуғлар бўлдилар бу гапдин огоҳ.
 
 
Бу гапни ким эшитгай, кимки дерди,
Ҳамма ҳайрон қолиб, ҳайратда эрди.
 
 
Аёлга бир аёлни йўллашиб боз,
Дедилар: эй валиаҳди сарафроз,
 
 
Бировни танла, бизга подшо қил,
Йўқ эрса, бизга подшолик бажо қил.
 
 
670     Бировни этди шоҳ, чун эрди мақбул,
Ўзи бўлди ибодат бирла машғул.
 
 
Бировни шоҳ этиб илки-ла лекин
Ўзи бир чўзмади сарватга илкин…
 
 
Сен эрсанг, эй ўғил, нон деб баякбор
Жаҳонни осту уст этмоққа тайёр.
 
 
Аёл бир боқмади давлат учун-да,
Бу янглиғ борми бир эрлар ичинда?
 
 
Жаҳонга кетди овоза фалон деб,
Ки пайдо бўлди бир соҳибқирон деб.
 
 
675     Дуоси мустажобдир, бўйла кас йўқ,
Ки эрлар ичра унга ҳамнафас йўқ.
 
 
Касалларга саломатлик етишгай,
Фалажлар тикка тургай, йўлга тушгай.
 
 
Жаҳонда бўйлаким овоза бўлди,
Таралди номи, беандоза бўлди.
 
 
Аёлнинг эри алҳол қайтди ҳаждин,
Вале ному нишон йўқ эрди андин.
 
 
Уйини кўрди ул бир йўла вайрон,
Иниси кўр эди, дилхаста, гирён.
 
 
680     Фалаж бўлмиш эди унда оёқ, қўл,
Тўшакка михланиб қолмиш эди ул.
 
 
Етиб унга аёлнинг изтироби,
Уни тутмиш эди дўзах азоби.
 
 
Ағоси ҳаққидин ўт ичра жони,
Ёнарди ҳар нафас эт, устухони.
 
 
Ағоси сўрди ундан ўз аёлин,
Иниси бўйла англатди заволин:
 
 
Зино қилди сипоҳий бирла чандон,
Гувоҳлик берди бунга неча инсон.
 
 
685     Уни сангсор этингиз, деди қози,
Эшитганлар ҳукмдин бўлди рози.
 
 
У сангсор ичра кетди хору нолон,
У ўлди, сен омонсен, айла шукрон…
 
 
Эшитди чун суханни марди маҳжур,
Бу ҳижрону аламдин бўлди ранжур.
 
 
Ва урди ўзни, йиғлаб ғамга ботди,
Тутиб бир гўшани, мотамга ботди.
 
 
Инисин кўрди чун пажмурдаву зор,
Тилидин ўзга ҳар аъзоси абгор.
 
 
690     Деди унга: аё бедасту бепой3636
  Бедасту бепой – қўлсиз-оёқсиз.


[Закрыть],
Эшитдим, манзили эрмиш фалон жой.
 
 
Аёл чиқмиш, мисоли офтобмиш,
Дами ўткир, дуоси мустажобмиш.
 
 
Неча кўрлар етиб кўзу қароққа,
Фалажлар ул сабаб турмиш оёққа.
 
 
Гар истарсен, сени этгаймен унга,
Ки шояд офиятлар етса сенга…
 
 
Иниси бўлди шод, деди: шитоб эт,
Туганди сабру бардошим, мени элт.
 
 
695     Ағоси ортди эшакка ҳамона,
Икковлон бўлдилар йўлга равона.
 
 
Етишди бул ажабким ул икковлон
Аъробий эшигига вақти хуфтон.
 
 
Аъробий эрди одамдўст, жавонмард,
Уларни кутди, меҳмон этди ул мард.
 
 
Ва сўрди: йўл босиб, оворадирсиз,
Икковлон қайси манзилга борурсиз?
 
 
Деди ҳожи: фалон манзил, фалон кўй,
Ки бир зоҳид аёл бормиш, дуогўй.
 
 
700     Не кўру нобино, не мубталолар
Дуосидин топибдирлар даволар.
 
 
Фалаждир бул иним, чун хастаю зор,
Яна кўрликка ҳам бўлмиш гирифтор.
 
 
Аёлга элтамен, юргаймикин деб,
Очилгай кўзлари, кўргаймикин деб…
 
 
Аъробий дедиким, бир мунча аввал
Аёл келмишди бир доно, мукаммал.
 
 
Қулим урди уни, кўп ўтмайин дам,
Фалаж бўлди ўзи, бир зумда кўр ҳам.
 
 
705     Уни сиз бирла элтай, бу балодин
Қутулсин, офият топсин дуодин…
 
 
Уларким тушдилар чун йўлга охир,
Етиб қишлоққа, бир манзилга охир.
 
 
Тикилмиш эрди бунда бир замон дор,
Бир уйга кирдилар ул ҳамраҳи чор3737
  Ҳамраҳи чор – тўрт йўловчи.


[Закрыть].
 
 
Бу ул номард йигитнинг жойи эрди,
Уларга бундан ўзга зое эрди.
 
 
Йигит эрди сўқир, кўзу қароқсиз,
Тўшакда, қўлсиз эрди ҳам оёқсиз.
 
 
710     Дедилар: бизда ҳам шу, айни ҳолдир.
Шу қайғу, шу фалокат, шу заволдир.
 
 
Бу йўлда келди бизга бўйла ҳосил,
Бу манзил бўлди энди бизга манзил.
 
 
Аноси бор эди ул бедавонинг,
Чу кўрди икки зору мубталони.
 
 
Улардин сўрди аҳвол, истади роз,
Анга арз этдилар аҳволни рўй-рост.
 
 
Басе кўз ёши тўкди она шўрлик,
Деди: ўғлим менинг ҳам чун ётиқлик…
 
 
715     Манам боргум, дея қўзғалди ул дам,
Уловга бойлади ўғлини маҳкам.
 
 
Олиб уч хастани чун босдилар роҳ,
Аёлга етдилар айни саҳаргоҳ.
 
 
Нафас урди саҳаргоҳ, субҳи давлат,
Аёл айвонга чиқди, қўйди хилват.
 
 
Йироқдин эрини ул кўрди шул дам,
Севинчдин саждага бош эгди илдам.
 
 
Басе йиғлаб, не қилгаймен, деди ул,
Нечук унга кўрингаймен, деди ул.
 
 
720     Не қилгаймен, не дейман ўз эримга?
Юзимни мен нечук кўрсатгум унга?
 
 
Яна боқди, ўшал уч танни кўрди,
Ўшал, жонига уч душманни кўрди.
 
 
Дилида дедиким, ҳа, англадим сир,
Эрим учта гувоҳим келтирибдир.
 
 
Уларнинг ҳар бири соҳиб гуноҳдир,
Оёғу қўллари бунга гувоҳдир.
 
 
Кўрармен кўзларин ҳам уч гувоҳим,
Не дейман, менга шу басдир, илоҳим.
 
 
725     Аёл тортди ниқобин, беркитиб юз,
Яқин келди, эрига ташлади кўз.
 
 
Не истайсен, деди ул, хоҳишинг айт,
Боқиб унга эри арз этди шул пайт:
 
 
Келибмен бу эшикка бир дуо деб,
Даво топгаймикин шу мубтало деб…
 
 
Аёл дедики, бул кимса гуноҳкор,
Гуноҳин сўйласа, гар этса иқрор,
 
 
Қутулгай, даф бўлур ранжу бало ул,
Йўқ эрса, бўйла кўру мубтало ул…
 
 
730     Эри юзланди, айтди: эй иним, сен
Бу янглиғ дард чекиб, дармондадирсен.
 
 
Гуноҳинг айт, қутул бу дарду ғамдин,
Йўқ эрса, чиқмагай бошинг аламдин.
 
 
Деди: айтишга ожизмен, биродар,
Яна юз йил аламлар чексам, афзал.
 
 
Чу қистоқ қилдилар, ул айтди бир-бир,
Гуноҳин сўйлади бошдин то охир.
 
 
Деди: ўлдир мени ё кеч гуноҳим,
Гуноҳимдин фалакка учди оҳим…
 
 
735     Ағоси қолди андоқ лолу ҳайрон
Бу гаплар унга таъсир этди чандон.
 
 
Кўнгилдин кечди: ёр кетди қўлимдин,
Инимни қутқарай энди ўлимдин…
 
 
Кечирди, то аёл этди дуосин,
Ҳамма дарду алам топди давосин.
 
 
Юрар бўлди, қўли бирлан тутар ҳам,
Кўрар бўлди, кўзи чун тортди равшан.
 
 
Кейин гал қулга етди, хўжа сўрди:
Не эрди ул гуноҳинг, сўйла энди.
 
 
740     Вале қул дедиким, майлига, ўлдир,
Гуноҳим тилга келтирмоқ қийиндир.
 
 
Аъробий деди унга: сўйлагил рост,
Бугун мендин хатар йўқ сенга, бул рост.
 
 
Кечирдим ул гуноҳинг жовидона,
Гапиргил, қўрқмагил, этма баҳона.
 
 
Деди алқисса қул: пойлаб эшикда,
Болангни унда ўлдирдим бешикда.
 
 
Аёл эрмасди бу ишда гуноҳкор,
Балога сўнг ўзим бўлдим гирифтор…
 
 
745     Дуо этди аёл рост сўйлагач қул,
Очилди кўзлари, топди даво ул.
 
 
Аноси ўғлини кўрсатди шул дам,
Гуноҳини яширмай айтди ул ҳам.
 
 
Дедиким, бир аёлдир чорасозим,
Сотиб олди мени, берди халосим.
 
 
Бошимни айлади дордин халос ул,
Ва лекин мен уни сотдим, сўзим шул.
 
 
Дуо этди аёл айлаб ниятлар,
Дуосидин етишди офиятлар.
 
 
750     Жўнатди сўнг уларни тешга, ёлғиз,
Эрига дедиким, чиқманг, қолинг сиз.
 
 
Юзидин сўнг ниқобин олди, ҳайҳот,
Эри чун наъра чекди, солди фарёд.
 
 
Кетиб ҳушдин, яна ҳушига келди,
Аёл шафқат ила бошига келди.
 
 
Не бўлди сенгаким, улмунча қилдинг?
Нега фарёд чекиб, ерга йиқилдинг?
 
 
Деди: бор эрди бир хотин чу, эвоҳ,
Уни сенга қиёс этдим баногоҳ.
 
 
755     Ул эрди сендагу сен худди улча,
Тафовут кўрмагаймен бунда қилча…
 
 
Юзи, қошу кўзи ҳам эрди сендек,
Бўйи, айтар сўзи ҳам эрди сендек.
 
 
Агар ул ўлмасайди, чун бўлиб хок,
Сени ул дер эдим, эй гавҳари пок…
 
 
Аёл деди: аёлинг ул, эй одам,
Хато ҳам этмамишди ҳеч, гуноҳ ҳам.
 
 
Ўшал менман, диним деб жон берибмен,
Ва лекин ўлмагандирмен, тирикмен.
 
 
760     Балолардин халос этди Худойим,
Ва менга марҳамат этди шу жойим.
 
 
Этайлик ҳар нафас шукрона юз бор,
Кўришдик шу ёруғ дунёда дийдор…
 
 
Йиқилди эри, қўйди саждага бош,
Дедиким, эй Худо, эй Садри наққош!
 
 
Нечук шукрингни айтсин шул забоним,
Ки ожиз, нотавондир бўйла жоним?
 
 
Чиқиб, сўнг чорлади ҳамроҳларин ул,
Уларга қиссани арз этди буткул.
 
 
765     Чу қисса сўнгига етган замони,
Фалакка учди кўнгиллар фиғони.
 
 
Иниси, ул қаро занжий, жавон ҳам3838
  Жавон – йигит.


[Закрыть]
Хижолат бўлдилар кўп, шодмон ҳам.
 
 
Аёл гар бошда этмишди хижолат,
Кечирди, айлади лутфу иноят.
 
 
Эрини этди юртга подшо ул,
Аъробийни вазири додхоҳ ул.
 
 
Саодат қалъасин қурди Ватанда,
Ибодат бирла машғул бўлди анда…