Текст книги "Інфанта і аднарог"

20

Наступныя дні, а можна нават і тыдні, я намагаўся ўпарадкаваць усе свае думкі і пачуцці. Я старанна раскладваў іх па палічках і шуфлядках, да якіх прымацоўваў адпаведныя цэтлікі, каб лягчэй было разабрацца. Аднак палічкі заўжды ламаліся, шуфлядкі вывальваліся, а цэтлікі блыталіся. Мне даводзілася пачынаць каталагізацыю наноў, каб за адзін крок да яе завершання зразумець, што ўсё ў чарговы раз бурыцца.

Разважаючы над гутаркай з Відавым-Вошчанкам, я паспрабаваў адшукаць у сеціве інфармацыю пра беларускую філію «Кангрэгацыі кібернетычных байцоў». Але пошукавыя машыны выдавалі толькі спасылку на блог аднаго тутэйшага самазакаханага літаратара, дзе назва секты ўзгадавалася ў пераказе яго сну. Гэтая акалічнасць яшчэ больш адштурхнула мяне ад казак Сяргея Аляксандравіча, і я вырашыў пра іх не ўспамінаць. Стараўся я не прыгадваць і словы Карыны Кляшторнай пра Алісу, бо з кожнай такой неасцярожнай прыгадкай перад вачыма паўставаў вобраз асляпляльнай бландзінкі Аэліты, ад якога мозг пачынаў пакрывацца грыбком атамных выбухаў.

Галоўнай гераіняй маіх успамінаў па-ранейшаму заставалася Настасся Цыпіна. Тут я нічога з сабой зрабіць не мог. У часы найбольшага разумовага працверазення мне здавалася, што я папросту непадуладны самому сабе. Я пастаянна хадзіў з яе імем у думках, у сэрцы, на вуснах. Я прапускаў міма вушэй жарты калег пра маіх півасёрбаў. Мяне зусім не ўсхвалявала, калі Алеся Рыбанька павярнула гісторыю з «Агнямі святога Эльма» і каробкай шакаладу ў адметнае рэчышча, пераканаўшы ці не ўвесь педагагічны калектыў у тым, што я з ёй пачаў сустракацца. Мне ставала абыякавасці, каб выслухоўваць пакрыўджаныя рэплікі Рагнеды Андрамедавай і Ліі Келдышавай з іх немінучымі падкрэсліваннямі, што Рыбанька мне не пара.

Я вельмі хацеў пабачыць Насту. Але верагоднасць нашай выпадковай сустрэчы, як я прыкідваў з улікам розных варыянтаў перамяшчэння маёй бусі па гарадскім мурашніку, была мізэрна малой. «Хутчэй дэльфіны завядуцца ў рацэ, што раздзяляе нас, чым я змагу спаткаць яе проста на вуліцы», – думалася мне па дарозе на прыпынак, калі я аднойчы ішоў пасля працы паўз сквер, назіраючы за палётам стракатага восеньскага лісця.

Варта было мне абагнуць шапік і выйсці на досыць вялікую прыпынкавую пляцоўку, як перад вачыма паўстала Настасся. Ногі мае ўраз абамлелі. Сэрца хацела збегчы ў блізулеглыя двары. Я з насцярогаю працёр вочы, не давяраючы ім. Настачка нікуды не знікала. Яна стаяла сярод іншага люду і вычэквала патрэбны ёй аўтобус-тралейбус. Я ж стаяў, як жалезны слуп у Шымайхалоры, чакаючы, пакуль дзяўчына заўважыць мяне. Але Цыпіна ўпарта адмаўлялася гэта рабіць. Урэшце яна села ў аўтобус таго самага маршруту, што пасаваў і мне.

У паўпустым салоне, дзе занятымі былі толькі сядзячыя месцы, мы стаялі за два метры адно ад аднаго. Наста заўважыла мяне і пасля секунднага здранцвення кіўнула галавою на знак прывітання, злёгку ўсміхнуўшыся. І ўсё. Яна не тое, каб кінуцца да мяне, яна нават з месца зварухнуцца не спрамаглася. Ды сто дзесяць тысяч іншых маіх вучаніц, на якіх я мог гадамі сварыцца і ляпіць ім на кожным ўроку па дзвесце калоў і двоек ва ўсе клеткі, і то б падышлі да мяне! А Настасся Цыпіна, якую ўся школа называла любіміцай Баластоўскага, стаяла пасярод збяёданага «Ікаруса», і не жадала зрабіць нейкія два-тры-чатыры крокі, быццам мы былі зусім чужымі людзьмі.

Зрэшты, каб не выглядаць у маіх вачах поўнай ідыёткай, яна ўсё ж наважылася са мной загаварыць.

– Ну, як вашы справы? Як там дзеці? Лепш за нас? – задала яна стандартны набор пытанняў, застаючыся на сваім месцы.

– Табе па пунктах расказаць ці ўперамешку? – прамовіў я з такой горыччу, што адчуў на языку і вуснах смак палыну.

Наста, якая і перад тым усміхалася дужа млява, спахмурнела і, паціснуўшы плячыма, адвярнулася ад мяне ў бок вакна. Яна дастала з сумачкі мабільны тэлефон, утаропілася ў яго і доўга перабірала кнопкі. У думках я павіншаваў яе з набыткам і, не зважаючы на сваю сярдзітасць, з дзіцячай наіўнасцю стаў чакаць, што зараз Настачка дашле мне sms’ку, якой патлумачыць усё, што не здолела патлумачыць словамі. Наіўны рамантык! Тоўсты аднарог, які дзеля гэтай дзяўчыны цэлае лета цягаў штангу і качаў прэс! Іншы на маім месцы ўсё зразумеў бы яшчэ ў канцы вясны, я ж працягваў жывіць лядашчыя ілюзіі. Sms’ка не прыходзіла. Цыпіна працягвала вазёкацца з тэлефонам, ніводнага разу не азірнуўшыся на мяне. Аўтобус хутка імчаў у мае родныя акалоддзі. Мая роспач шпарка набліжалася да высокага жалезабетоннага слупа, на якім вісела вялікая шыльда з надпісам: «Сардэчна запрашаем у Апагей!».

Калі аўтобусны робат абвясціў мой прыпынак, я яшчэ раз паглядзеў на Настассю. Тая, улавіўшы бакавым зрокам маю перадыслакацыю, павярнула галаву і, адстаронена ўсміхнуўшыся вачыма, развяла рукамі, нібы тым самым гаварыла: «Сэ ляві, Эрнест Скіргайлавіч». Не дачакаўшыся ад яе нават намёку на развітанне, я толькі кашлянуў і выскачыў з аўтобусных дзвярэй у абдоймы маёй роспачы. «Се лаве пекельной подобно», – утрапёна паўтараў я старабеларускую фразу, цудоўна ведаючы, што ў маім персанальным пекле пануе сцюжа.

Дома я кідаўся ў чатырох сценах ад безвыходнасці, намагаючыся ўскараскацца на кожную з іх. Я браў раменную дысцыпліну караля Ўладзіслава дзеля стлумлення парываў цела. Я хапаў напаленыя абцугі гаўляйтара фон Каўніца, каб вырваць з сэрца аскепкі кахання. Старэча Сімэнс, прыкаваны да падзараднага прыстасавання, адарваў мяне ад гэтых непрыглядных заняткаў, паклікаўшы зняць новенькую sms’ку. Падыходзячы да тэлефона, я злавіў сябе на думцы, што ўсё яшчэ спадзяюся прачытаць паведамленне ад Цыпінай.

Выявілася, што sms’ку даслала Аліса Селязнёва. «Я рыхтуюся да алімпіяды па фізіцы і не змагу заўтра адказаць вам параграф па сусветцы. Прабачце, калі ласка», – з немалым для сябе подзівам прачытаў я. У тую хвіліну я мусіў бы набраць яе нумар і распытаць усё, як след. Але замест гэтага я прыняўся таропка набіраць адказ: «Добра. Вывучыш і раскажаш тэму пасля канікул. Як справы наагул?». Рукі мае дрыжалі. З язвачак на сэрцы ценькімі пасачкамі струменіла кроў. «Дзякуй! Справы нармалёк. А як вы?» – неўзабаве адказала Аліса. Я нервова ўсміхнуўся. Трэба было тэрмінова спыняць ліставанне. Каб бяды якой не было. Але сэрца ў крывавых язвачках не хацела слухацца парадаў памяркоўна здаровае развагі. Пальцы працягвалі націскаць на кнопкі: «Нешта быў засумаваў, але цяпер усё добра». За шыбамі пачынаўся халодны дождж, водарам якога я прагна дыхаў праз адчыненае вакно. «Правільна! Не трэба вам сумаваць!» – падбадзёрыла мяне вучаніца ў наступным паведамленні. Я проста заззяў. Мне зрабілася спакойна-спакойна, быццам зусім нядаўна не я, а хтосьці іншы ляжаў пад вялікагрузам лютых пакут.

На працы я стараўся трымацца зусім нейтральна. Нікому не паказваў слядоў ад сардэчных балячак, а то б ураз раскалупалі да крыві. Нідзе не афішаваў прадчуванне блізкага шчасця, каб на гэтых афішах чорным маркерам не падмалявалі гітлераўскія вусікі і не напісалі «лох». Але не было і дня, каб мяне не разрывалі на кавалкі. Рагнеда цягнула за руку, каб я ўпэўніўся, як шпарка б’ецца яе сэрца пры маім набліжэнні. Лія задзірала сабе блузку і прыспускала джынсы, каб я на ўласнае вока ацаніў змяю, вытатуяваную ў яе між спіной і падспіннем. Алеся, адпрошваючы з маіх урокаў сіх-тых актывістаў, абавязкова выцягвала мяне з класа і літаральна аблізвала гарачым позіркам. Усё гэта выглядала па-дурному, і я спяшаўся хутчэй выблытвацца з падобных сітуацый.

Мой 11 «А» працягваў выходзіць з-пад кантролю. Не ад злосці, а ад любові да мастацтва непадпарадкавання. Амаль усе хлапцы на перапынках бегалі ў бліжэйшыя елачкі, каб пусціць па коле цыгарэціну. Інгеборы Каленвалавай падабалася сядзець у холе на першым паверсе і цалавацца са сваім каханым з паралельнага класа. Лера Булатнікава і Карына Кляшторная ўпарта адмаўляліся хадзіць на заняткі фізічнай культуры. Усіх пастаянна хто-небудзь ганяў – ці я, ці сацыяльна-псіхалагічная служба. Практыканку Валю ў гэтае проціборства я нават не збіраўся падключаць, каб тая да часу не расчаравалася ў сваім прафесійным выбары. Бо што ў мяне, што ў сацыяльнага педагога з псіхолагам вынік атрымліваўся адным і тым самым: дзеці рабілі тое, што ім хацелася. Нават перад Днём настаўніка.

Да маіх слоўных грымотаў і стукання кулаком па стале падапечныя на дзіва хутка прызвычаіліся, рэагуючы прыкладна гэтак жа, як на брэх прывязанага ланцуговага сабакі ў намордніку. Нездарма перад самымі вакацыямі я не здолеў сабраць ніводнага чалавека, каб звадзіць на прагляд баскетбольнай гульні, што было часткай плана выхаваўчай работы. Атрымлівалася, што седзячы на глядацкай трыбуне разам з Галінай Альгімонтаўнай Мятлікавай ды яе 9 «А» класам, я займаўся выхаваннем самога сябе. Нутро маё гарэла, нібы шахты Сайлент Хіла. Ніхто з 11 «А» не прыйшоў, хаця Аліса і Алёна на прамілы бог запэўнівалі, што будуць у палацы спорту пры любым надвор’і і нават прывядуць сяброў.

Я млява назіраў за гульнёй і думаў, што сябры маіх адзінаццацікласніц знайшлі лепшы спосаб баўлення часу ў суботні вечар перад восеньскімі вакацыямі. Галя зноў, як і на пачатку навучальнага года, суцяшала мяне. Казала, што з цяперашнімі адзінаццатымі цяжка ўправіцца ў прынцыпе. Я не згаджаўся з ёй і ківаў галавой на «бэшак» і «вэшак», якія хаця і няпоўным складам, але сядзелі з боку ад нас. Маё ківанне заўважылі Кіра Краўзэ і Ніна Дарошка і адразу ж адарылі прыязнымі ўсмешкамі і зграбным памахваннем пальчыкамі. Я адказаў ім у такой самай манеры. – Бачыш, як цябе дзеўкі любяць, а ты ўсё журышся, – заўважыла Мятлікава.

– Жорсткая, як смерць любоў, – не змог ўстрымацца ад цытаты я.

Трыбуны прагнулі відовішчнай гульні.

21

Блаславіўшы практыкантку Валю на шчаслівае заканчэнне універсітэту, я сышоў на кароткія восеньскія вакацыі. Яны міналі ў клопатах. Давялося пачысціць Аўгіевы стайні і зганяць на дзянёк у сады Гесперыд. Аўгіевымі стайнямі я заўсёды называў школьныя сутарэнні, якія ўсёй мужчынскай настаўніцкай грамадой даводзілася рэгулярна вычышчаць ад размаітага хлуду. Пачатак тых вакацыяў не стаў выняткам з нашага супольнага гераічнага эпасу. Міроненка ў адрозненні ад іншых калег гэтай вобразнасцю не прасякся, але грэцкую прыказку выдаў: «Паціху-патроху кіслы вінаград стане салодкім, як мёд». Асабліва яна спадабалася нашым тэхработнікам, якія адразу ж зашапталіся пра фаўстпатроны пладова-выгаднага. Што да другога клопату, дык назву «Залатыя дулі Гесперыд» мусіла мець мая кніга, пра выданне якой і было дамоўлена пад заслону вакацыяў за 1662 з нечым грэцкія стадыі ад школы – у мясціне, дзе атланты і карыятыды трымалі на худых плячах тутэйшы аналаг вавілонскай бібліятэкі, а воды падземнай нядрэмнай рэчкі казыталі ім ногі.

Зрэшты, паміж дрэнажнымі работамі і падпісаннем дамовы аб выдавецкай паслузе адбылася яшчэ адна падзея, пасля якой многае ў меркаванай чарадзе падзей змянілася. Трывала серада. Наша метадычнае аб’яднанне ў чарговы раз адзасядала і аддыхвалася пасля абмеркавання нейкай злабадзённай тэмы. Каб астыць ад чарговай гарачкі, я выйшаў на калідор і адразу ж сутыкнуўся з Алёнай і Алісай.

– Не сядзіцца ў хаце дзеўчынам-красуням? – перакруціў я класіка. – Мы на дадатковыя заняткі па фізіцы ходзім, – патлумачыла Караблёва.

– Да гарадской алімпіяды рыхтуемся, – дадала Селязнёва.

– І як поспехі? – спытаў я, не зводзячы вачэй з Алісы.

– Пакуль не вельмі, – прызналася тая.

– Добра, – адначасова з сяброўкай адказала Алёна.

Мы ўтрох засмяяліся. Калі рэсурсы для працягу смеху вычарпаліся, я ўзяўся падбадзёрваць маіх юных аматарак фізікі, зычачы ім перамогі. Яны падзякавалі мне і збіраліся сыходзіць, бо час перапынку, абвешчанага настаўніцай, падыходзіў да заканчэння. Аднак мяне не пакідала ўражанне пэўнай недагаворанасці, і я пытальна зірнуў на дзяўчат.

– Эрнест Скіргайлавіч, заходзьце, калі ласка, на мой сайт. У гасцёўні што-небудзь напішыце, – сказала Аліса і, перахопліваючы мой пытальны позірк, з чаканнем паглядзела мне ў вочы.

Мой мозг ператварыўся ў расплаўленую сталь, у якой плёскаўся тэрмінатар. Здавалася, што гарачая юшка вось-вось хлыне з маіх вушэй. Пад вачыма пачало страшна пячы. Трэба было нешта адказваць.

– Цікава, цікава… – выцадзіў з сябе я. – А які адрас?

– Aliska.tk. Вы запомніце? Ці вам на паперцы напісаць? – Аліса прыкметна ўзрадавалася.

– На глінянай таблічцы, – пажартаваў я і, выпярэджваючы пытанні, сцвердзіў: – Запомню, канечне. Aliska.tk. Толькі не абяцаю, што зраблю гэта хутка.

– Калі зможаце, тады і зайдзіце, – літасціва дазволіла мне Селязнёва і, схапіўшы здзіўленую сяброўку за руку, пацягнула яе на працяг дадатковых заняткаў па фізіцы.

Нейкі час я працягваў стаяць і глядзеў, як аддаляюцца мае вучаніцы. Сталь у галаве паступова астывала. Зразумець сэнс прапановы Алісы ў мяне не атрымлівалася. Мне бачыўся ў гэтым чарговы вотум даверу з яе боку. Мне падавалася, што яна такім чынам імкліва змяншае адлегласць між намі. Мне мярэсцілася, што я раблюся ёй неабыякавым. Мне хацелася хуценька бегчы дадому, каб падлучыцца да сеціва і ўвесці ў камандны радок браўзера запаветныя літары: aliska.tk.

Дома, забыўшыся на дакоры халоднага чайніка і паўзабытай кілбасы «Кіндзюк класічны», я шпарка пабег да кампутара. Скінуўшы толькі куртку і чаравікі, я не даў сабе клопату пераапранацца ў хатняе, а прыняўся трываць няроўны бой dial-up мадэма з перагружанай тэлефоннай лініяй. Мадэм следам за маёй упартасцю набіраў належны нумар правайдара. Але набор разоў сорак скідваўся. Частыя тэлефонныя гудкі пасля гэтага нагадвалі злавесныя пахмылкі недружалюбных істот берберскай пустэльні.

Урэшце мадэму ўдалося падканэкціцца. Наэлектрызаванымі пальцамі я націскаў належныя клавішы. Успатнелай далонню я моцна трымаў старую аптычную мышку, быццам баяўся, што тая зараз уцячэ. Галоўная старонка сайту загрузілася даволі хутка. Яна была высакародна беласнежнай. У цэнтры месцілася невялікая фатаграфія Алісы з распушчанымі валасамі, якія нядбала падалі на аголеныя плечы. Вочы дзяўчыны поўніліся выпрабавальным агнём. Вусны прамяніліся ледзь заўважнай усмешкай. Пад здымкам знаходзілася немудрагелістае меню сайта, якое складалася ўсяго з двух пунктаў: «Фота» і «Гасцёўня».

Я навёў курсор на першы пункт меню і перайшоў па спасылцы ў фотагалерэю. Там мяне чакала такое самае снежнае поле, як і на галоўнай старонцы, толькі з бардовым надпісам-папярэджаннем: «Асцярожна – прыгажосць!» і акуратнымі каляровымі квадрацікамі-прэўюшкамі. Я стаў спрытна клікаць па прэўюшках, адчыняючы фатаграфіі ў поўных памерах. Большасць з іх была зроблена ў стылі «сфатаграфуй сябе сам».

Аліса на здымках выглядала абсалютна рознай. Здавалася, што фатаграфіі падабраныя не проста так, а адмыслова, каб адлюстраваць розныя эмацыйныя станы і душэўны настрой. Радасць чаргавалася з сумам. Безразважнасць – з задуменнасцю. Какетлівасць – з наіўнасцю. Збянтэжанасць – з кплівасцю. Я глядзеў на ўсё гэта з неймаверна безгаловай захопленасцю, метадычна захоўваючы сабе на кампутар кожную сустрэтую ў галерэі выяву, нібы нёс дадому з Луўра ці Эрмітажа найвыдатнейшыя палотны сусветна вядомых жывапісцаў.

На адным са здымкаў Аліса была адлюстраванай з паперкай у руках. На паперцы было намалявана сэрца, а пасярэдзіне стаяў надпіс. Разабраць яго я не здолеў, але падумаў, што там хлапечае імя. Я нават здагадваўся якое…

Прыспеў час зайсці ў гасцёўню. У ёй таксама панавала бель, па якой былі раскіданыя літаркі колькіх дзясяткаў паведамленняў. Я ўзіраўся ў нікнэймы і з дзіцячай весялосцю разгадваў людзей, што маглі хавацца за імі. King Stakh рэкамендаваў дапоўніць галерэю больш разняволенымі фоткамі. AlonKa пыталася пра бадзёрасць духу. St.Sestra радавалася за малодшую сястрычку – прыгожую і разумную. Багуслаўская раіла змяніць вэб-дызайнера. А Cutting Diamond напісаў літаральна наступнае: «Зая, я очень сильно по тебе скучаю». Мяне праняло цыганскім потам. Тысячы шкларэзаў з вострымі колцамі-дыяментамі ўзяліся паласаваць мне скуру. «А вось і Дзімка», – не маючы зусім ніякіх доказаў, зрабіў выснову я і добра нэбнуў кулаком па бязвіннай клаве.

Я зазнібеў увесь без астачы. Мяне біла ў крымска-кангалезскай ліхаманцы. Мне даводзілася шалёна матляць галавой, каб прагнаць статак дзікіх ружовых сланоў, што віліся навакол. Прыходзіла разуменне – загваздка ў рэўнасці, якую я раптоўна адчуў да незнаёмца, што схаваўся за нікам Cutting Diamond. І мне было напляваць быў гэта Дзіма ці іншы боўдзіла. Я проста нястрымна зараўнаваў. Кончыкі вушэй гарэлі сінім полымем. З носу зацурчэла кроў.

Выцягнуўшы з кішэні насоўку, я выцер ёю кроў і прыкрыў наздрыны, адкінуўшы галаву назад настолькі моцна, наколькі гэта дазваляла канстытуцыя. Адной рукой я падсунуў клавіятуру бліжэй да манітора і нягеглым рухам пальцаў пачаў рабіць гасцявы запіс. Пароць гарачку і кідацца ў віртуальную бойку з безасабовым гіцлем уяўлялася цалкам бессэнсоўным заняткам. Акурат таму я вырашыў пакінуць запіс толькі для Алісы, нібы ніхто іншы больш ніколі пасля гэтага не завітае на яе сайт.

«Германцы былі цікавымі людзьмі, – пачаў здалёк я. – Яны вырошчвалі гарох, верылі ў нібелунгаў і расказвалі пра сябе няйнакш, як у гераічным эпасе. Нашым продкам – старажытным балтам і славянам – ад гэтага было шмат непрыемнасцяў, рысу пад якімі яны падвялі на Грунвальдскім полі. Спрабавалі сябраваць, гандлявалі, запазычвалі розныя словы. Але ўрэшце нашым продкам сярод пушчаў, балот ды суседствам з Маскоўскай дзяржавай не хапіла французскай вытанчанасці, каб ператварыць германскае жаночае імя Adalheid у мілагучнае Alice ці адразу ў Аліса. Толькі мадэрнізацыя і глабалізацыя новага і найноўшага часу прынеслі нам – беларусам – радасць гэтага цудоўнага імя, якое ад пачатку азначае – высакародства. Гледзячы на цябе, дарагая Аліса, нельга не пагадзіцца з такой этымалогіяй».

Я адняў насоўку ад наздрын (кроў больш не цякла) і прабегся вачыма па тэксце, які адной рукой натайпаў у форме для адпраўкі паведамленняў. Напісанае падалося мне рэдкасным трызненнем. Аднак прыдумаць нешта іншае не ставала ні сіл, ні тарыфных адзінак інтэрнэт-карты. Адзінай зменай у допісе стаўся смайлік з падміргваннем, што быў дададзены ў самым канцы. Падпісаўшыся Знаёмы Табе, я адправіў паведамленне. Праз некалькі секундаў яно красавалася ў гасцёўні Алісінага сайта самым першым. Я дурнавата пасміхнуўся і пайшоў есці «Кіндзюк класічны».

Усю рэшту вакацыяў (за выняткам памянёнага дзянька ў садах Гесперыд) я пачынаў традыцыйны вэб-сёрфінг з візіту на aliska.tk. Мне аж задужа карцела пабачыць там рэакцыі на свой допіс. Але гасцёўня маўчала. Ніхто нічога не пісаў, колькі б я туды ні вяртаўся. Перачытаўшы ўсе старыя паведамленні, я зразумеў, што Аліса ўвогуле нікому не адказвала. «Гасцёўня для гасцей!» – мусіла б стаяць папярэджанне, каб такія дзівакі, як Знаёмы Табе і парачка нерасшыфраваных мной ананімаў, не мелі залішніх спадзяванняў і не пілі ад страшнай роспачы са шклянак кіслае віно.

А яшчэ я безнадзейна чакаў ад Алісы sms’кі. Хаця б прывітанне ці проста смайлік. Старэча Сімэнс біўся ў зацяжных перадсмяротных канвульсіях, але ўсё ніяк не паміраў. У суботу вечарам яго патурбавалі, пазваніўшы мне. Званіў колішні старшыня «Вытокаў» Ян Белікаў, каб запрасіць на традыцыйную талаку па дагляданні могілак. Талака прымяркоўвалася да Дзядоў, дарма што яны мінулі. Я нічога пэўнага абяцаць не рызыкнуў. Пачуўшы ў свой адрас прыветнае слова жлабяра, я скінуў выклік, чым трохі суцішыў пакуты мабільніка.

У нядзелю параненька, калі вельмі хацелася спаць, я шпарка падняўся з ложка, разумеючы, што трэба ехаць на могілкі. Надвор’е было досыць халодным. На двух прыпынках, дзе мне давялося чаканнем чысціць (ці лепш – падчышчаць) уласную карму, я пашкадаваў, што не надзеў шапку. Праўда, гэтыя шкадаванні былі нечым накшталт сухіх кракадзілавых слёз, бо ніякай шапкі ў маім гардэробе і блізка не назіралася. Вецер біў мне па твары, быццам толькі і марыў пра гэта. Я зліваўся з натоўпам і пад яго прыкрыццём хаваўся ад вятрыскі ў чэравах машын гарадскога транспарту. Людзі, з якімі давялося ехаць вызначаліся суцэльнай задуменнасцю і маўклівасцю. Той, хто спрабаваў разявіць рот, немінуча правальваўся ў тартар. Рака, якая падзяляла горад на дзве часткі, набыла колер застылага пасля гарачай крывавай бітвы свінцу. Я марна ўзіраўся праз тралейбуснае вакно на яе хвалі. Яны не жадалі, дый не маглі даць адказы на мае гнятлівыя пытанні. Кроплі дробнага дажджу стукаліся ў шкло і сплывалі долу ў выразным шкадаванні, што не ўдалося намачыць мой твар.

Я выйшаў на прыпынку «Мясакамбінат» і па старых драўляных сходах спусціўся ў нізіну, адкуль вельмі добра чуўся крык вароніных грамад на могілкавым кладзьбішчы. Дожджык узмацніўся. Яго касыя мокрыя рысы нядбала штрыхавалі прастору, выцінаючы мяне па неакрытай частцы галавы. Нікога з вытокаўцаў паблізу не было відаць. Я зірнуў на гадзіннік. Гадзіннік ласкава паведаміў, што спазненне на талаку склала дзве з паловай чвэрці гадзіны. Прыспешыўшы хаду, я вырашыў зайсці праз бакавую браму пры брацкай магіле савецкіх воінаў.

Ледзьве я апынуўся за агароджай, мяне пачала біць дрыготка. Розум адмаўляўся спісваць яе адно на восеньскі холад. Міжволі прыгадаліся словы Відава-Вошчанкі пра рытуальныя месцы, куды сектанты могуць завабіць аднарога. Я некалькі разоў моцна гайдануў галавою, каб выкінуць гэткія згадкі. «Вытокі» пры ўсіх сваіх заганах ніколі не былі сектай, пагатоў хакерскай. Крочачы па вузкай сцяжынцы пад шатамі голых дрэваў між старых і дужа старых магілаў, я грэшна думаў, што недзе вось тут – сярод крыжоў і каменных помнікаў – пахаваная наша вытокаўская маладосць, а мы самі ні сном ні духам пра гэта.

Калі сцяжынка ператварылася ў даволі шырокую дарожку, а сярод «рускіх» пахаванняў пачалі сустракацца «польскія», я нарэшце пачуў знаёмыя галасы. Прыглядзеўшыся, я ўбачыў, як з паўдзясятка хлапцоў пад кіраўніцтвам і пры ўдзеле Белікава, спрабавалі падняць і вярнуць на пастамент чорны мармуровы помнік ХІХ стагоддзя. Я шпарка падаўся туды.

– Памагай Алах, – гучна павітаўся я.

– Здароў, выпяндрожнік, – замест усіх адказаў Ян. – Далучайся давай, інакш мы яго ніколі не падымем.

– Ты думаеш, мы з Баластоўскім яго падымем? – выславіў сумнеў Мікаэл Бухоўскі, якога я спачатку не заўважыў.

– Канечне, падымеце. Эрнест у нас – былінны асілак, – пачуўся за маёй спінай галасок нячэснай журналісткі М.А. Я азірнуўся і ўбачыў, што тая паставіўшы ля дрэва грабелькі, рушыць да мяне. Бязь лішніх умоўнасцяў яна па старой дружбе абняла мяне і на знак прывітання чмокнула ў вусны.

– Не, Баластоўскі, ты сюды цалавацца прыйшоў ці аддаваць належнае нашым продкам? – з гарлівай пасмешкай спытаў Белікаў.

– А што за помнік хоць? – зусім без рамантычнага надрыву пацікавіўся я, далучаючыся да агульнай справы.

– А ты сам пачытай, – параіў Бухоўскі.

– Apolinar Idelfons Selezień. 1838–1904, – прачытаў я, і ўвадначас адчуў неверагоднае смыленне ў цягліцах рук. Узнікала адчуванне, што спыніць гэты жар можна толькі, дакрануўшыся да чорнага мармуру помніка. Здавалася, што ён выпраменьваў выратавальную прахалоду. – Ну, што, дзецюкі? Узялі? – спяшаўся працягнуць спробы Ян.

– Пачакайце, – прамовіў я. – Дайце я адзін паспрабую.

– Ты з глузду з’ехаў, пісьменнік? – недаверліва спытаў Белікаў.

– Досыць ужо панты калаціць, асілак былінны, – насуплена мармытаў Мікаэл. – Мы ўсямёх гэтую бандуру мемарыяльную ледзь з месца зварухнулі. А ты адзін хочаш?

– Дайце мне паспрабаваць, – настырна заяўляў я.

Ян паціснуў плячыма і позіркам даў астатнім сігнал прапусціць мяне. Смыленне з цягліц хутка пацякло па руках, і найбольшы пажар разгарэўся на маіх далонях. Я падышоў ушчыльную да паваленага помніка, нахіліўся і асцярожна абхапіў халодны мармур. У момант дотыку адчуўся каласальны прыток сілаў, і пакуль гэтае адчуванне заставалася пры мне, я рэзка падняў помнік з зямлі і праз якое імгненне ўсталяваў яго на належнае месца.

– Мая даніна павагі продкам, – сказаў я, павярнуўшыся да шакаванай грамады, усміхнуўся, і ўпаў на надмагілле.

Ачуняў я ад крыку. «Што ж вы творыце, бязбожнікі!» – гарлала нейкая жанчына. Я прахапіўся і не адразу зразумеў, што ляжу на брызенце, канцы якога вытокаўцы зачапілі за агароджы бліжэйшых магілаў. Не хацелі, каб Баластоўскі на сырой зямлі ляжаў. Жанчыне ж гэткі гамак не спадабаўся, і яна палічыла ўсіх прысутных маладых людзей сатаністамі ці яшчэ якімі-кольвек чарнакніжнікамі. Белікаў як дыпламат са стажам пайшоў яе ўлагоджваць. Я толькі плюскаў вачыма, не да канца разумеючы свайго становішча.

– Ну, во ачомаўся, асілак, – чмыхнуў Мікаэл. – А то мы ўжо хацелі Р.С. выклікаць, каб яна табе штучнае дыханне па старой памяці зрабіла.

– Што ты яшчэ прыдумаеш? – прабурчаў я, незадаволены прыгадкай майго даўняга няўдалага кахання, і таропка саскочыў з брызенту.

Усе здзіўлена глядзелі на мяне: ці то чакалі нейкіх тлумачэнняў, ці то прагнулі атрымаць падзяку. Нічога патлумачыць я не мог нават самому сабе. Замест таго, каб падзякаваць за клопат, я раскланяўся, абвясціў, што сёння не ў гуморы, і пацёгся прэч, не зважаючы на вусны М.А., якія спрабавалі мяне спыніць. Ладна аддаліўшыся, я павярнуўся і спытаў у Бухоўскага пра яго нявесту: – Як там Ксеня? Нешта яе тут няма.

– Нармалёва, – лаканічна адказаў той і палез у кішэню па цыгарэціну.

– Ну, і добра, – рэзюмаваў я і пайшоў далей, не разумеючы, навошта мне было пытацца пра Чудатворную акурат тады.