Электронная библиотека » Тоµир Малик » » онлайн чтение - страница 2

Текст книги "ТАНЛАНГАН АСАРЛАР"


  • Текст добавлен: 27 июня 2023, 20:20


Автор книги: Тоµир Малик


Жанр: Современная зарубежная литература, Современная проза


сообщить о неприемлемом содержимом

Текущая страница: 2 (всего у книги 30 страниц) [доступный отрывок для чтения: 9 страниц]

Шрифт:
- 100% +

3. Биз іорала±тган одам ґттизинчи йиллар коммунист мутаассиблигига берилиб, айбланувчини чиндан «халі душмани» деб билса, орадан фурсат ґтиб, кґз олдидаги мутаассиблик іора пардаси йиртилиб, µаіиіат нурини кґргач, тавба іилган бґлса, уни іисман кечириш мумкин. Беайб – парвардигор. Шайтон йґлига кириб топилган гуноµ бґйинга олиниб, астойдил тавба іилинса, Аллоµ µам кечиради, дейдилар. Лекин… µаіиіатга ета олмай, ґша мутаассиблиги билан ґтиб кетган одамлар-чи? Бунга биз бир нима дея олмаймиз. Дийдор іи±матга іолган бґлса не ажаб?

* * *

Бир ґрмонда болта пайдо бґлиб дарахтларни кеса бошлабди. ¤рмон аµли унга чора тополмай донишманд Эман µузурига борибдилар.

– Болта деганларинг нимадан ишланган? – деб сґрабди Эман воіеадан огоµ бґлгач.

– Болта деганимиз темирдан ишланган, – деб жавоб іилишибди.

– Дастаси-чи, дастаси µам темирми? – деб сґрабди Эман.

– Йґі, дастаси темир эмас, ±Іочдан.

– Эµ, аттанг, дастаси ґзимиздан экан, энди болтани тґхтатишнинг µеч іандай иложи йґі, – деган экан донишманд Эман.

* * *

Луімони Ґаким йґлда бора±тсалар бир уйдан нола эшитилибди. Кирсалар оІриіларга чидай олма±тган хаста одам дод дер эмиш. Табиблар келиб, «муолажадан наф йґі, бир-икки кун ичида узилади», дейишибди экан. Луімони Ґаким беморнинг билак томирини ушлаб кґриб дебдиларким;

– Дардингга даво бор. Илон заµри сенга шифо бергай.

– Илон заµрини мен іайдан топай? Бир бедаво бґлсам… Мени шу аµволда ташлаб кетаверасизми? Аллоµ менинг зоримни эшитиб, Луімони Ґакимга рґбарґ іилганида эди, у муµтарам зот мени ташламас эдилар, – дебди хаста.

Луімони Ґаким бу нолани эшитгач «Зинµор ташламасман», дебдилару илонзорга бориб ±шроі бир илонни бґІзидан бґІиб тутибдилар. Шунда илон иттифоіо тилга кириб дебдики:

– Эй Инсон фарзанди, сен нечун мени бґІа±тирсан? Аллоµнинг менга берган жабрлари камми эди?

– Аллоµ сенга іандай жабрлар іилди? – деб сґрабдилар Луімони Ґаким.

– Мени кґримсиз іилиб яратди, одамлар кґрсалар мендан іочадилар. Мени ертубан іилиб іґйди, судралиб юришга маµкум этди. Энди сен мени бґІиб жонимни оларсанми? – дебди илон.

Луімони Ґаким дебдиларким:

– Шундай іилмасам, бир одам µа±тдан кґз юмар.

– Ажаб! Бир одамни саілаб іолмоі учун мени ґлдирасанми? – дебди илон. – Ахир у µам Аллоµнинг бир махлуіи, мен µам. Бир жонни саілаб іолмоі учун иккинчисини маµв этмоі шартми? Эй Инсон боласи, сен айт: мен бировни чаісам, менинг заµримни даф эта олармисан?

– Ґа, – дебдилар Луімони Ґаким, – даф эта оларман.

– Унда менинг заµрим кучли эмас экан, – дебди илон. – Дун±да шундай кучли заµар борки, сен уни зинµор даф эта олмассан.

– Јандай заµар? Јора іуртникими? – деб сґрабдилар Луімони Ґаким.

– Э, йґі, – дебди илон, – дун±да энг кучли заµар – ОДАМНИНГ заµри. Бунга даво йґітур. Одам одамни чаіса – албатта ґлим µаідир! Аллоµ биз – илонларни тубан іилиб яратди. Аммо биз бир-биримизни чаімаймиз. Сиз – Одам болаларини юіори іилиб яратди, сиз бир-бирингизни чаіиб ґлдирасиз. Сен жонини саілаб іолмоічи бґла±тган хастага менинг заµрим даво эмас, янглишма. Уни ґзининг ишонган дґсти чаііан. Унинг заµрига даво топа олмассан. Бунга µатто Луімон µам даво топмагай. Јґй, ґлаверсин, азобларидан іутула іолсин…

¤шанда µазрат Луімони Ґаким чорасиз іолган эканлар…

* * *

Якан деган ґсимлик бґлади. Нима учундир санъаткорлар, аниіроІи отарчилар пулни «якан» дейишади. Аслида эса якан – іамишзорда ґсувчи ґсимлик. Яканни ґриб олиб, іуритиб узум осадилар ±ки сават іалпоі тґіийдилар. Маълумки, іамиш узун, якан эса, аксинча, пастак ґсимлик. Шундай бґлибдики, бир куни якан іамишга іараб:

– ¤, биродар, µадеб Іґдаяверма, салгина эгил. Аллоµнинг іу±ши нуридан биз µам баµраманд бґлайлик, – дебди.

Јамиш унга іарагиси µам келмабди, жавоб µам бермай бурнини жийириб іґя іолибди. Ваіти-соати келиб аввал іамишни, сґнг яканни ґрибдилар. Тасодифни іарангки, ґша іамишдан ясалган бґйрани бир уйга тґшабдилар. Тасодифни іарангки, шу уй тґсинларига узумларни осибдилар, якандан тґіилган сават іалпоіларни эса девордаги іозиіларга илибдилар. Орадан кунлар ґтаверибди. Јамиш пастда, о±і остида, якан эса тепада экан. О±іости бґлавериб хорланган іамиш охири яканга іараб зорланибди:

– Мени ґриб олиб іуритдилар, тепкилаб, іовурІаларимни синдирдилар, сґнг сувга бґкдилар. Сґнг, іайириб, букиб мана шу бґйра µолига келтирдилар. Энди эса тинимсиз, µар куни тепкилайдилар. Бу µам етмагандай сал іайириб, остимга носларини тупурадилар.

Бу зорланишни эшитиб якан дебдиким:

– Сиз бекорга Іґдайдингиз. ўґдайиб ґсавердингиз. Ичингиз Іовак эканини эса унутдингиз. ўовак бґлганингиз учун µам тепкилашдан бґлак нарсага ярамадингиз. Ґали µам кеч эмас, сиз ґсган ерда илдизингиз іолган. Сиз ґсажак іамишларга етказинг, сизнинг µолингизга тушмасинлар.

Јамишни баъзан томга µам тґшайдилар. Лекин барибир унинг башарасига лой чапланади…

* * *

Инсон зоти µаётда ёлІиз яшай олмайди. Ґар он, µар іадамда дґстга муµтож бґлади. Умри давомида садоіатли дґст бґла оладиган одамни топиш эса Іоят мушкул вазифа. КамбаІал одамнинг бу масалани ечиши осонроі: унинг атрофида сохта дґстлар деярли бґлмайди. Бадавлат ёки мансабдор одам атрофидаги «манфаат дґстлари» нинг садоіатини аниілаб олгунича кґп азият чекиши мумкин. Яіинда бир нохуш воіеани сґзлаб бердилар. Икки дґст икки машинада кетаётган эканлар. Иттифоіо биринчисининг автомашинаси µалокатга учрабди-ю, ґзи жароµатланибди. Унинг изидан келаётган дґсти «Мерседес» автомашинасини тґхтатиб, дґстига ёрдам бериш учун йґловчи машина тґхтатибди. «Акахон, оІайним яраланиб іолди, машинангизда касалхонага олиб бориб іґйинг, мен оріангиздан етиб бораман», дебди. Бундан ажабланган йґловчи машина эгаси «Машинангиз бґлса ґзингиз олиб боравермайсизми?»– деб сґраса у «дґст» «Јон оіиб ётибди, машинани іон іилади», дебди. Бу йигитнинг іанаіа дґст эканини фарілаш ґзингизга µавола. ¤рни келгани учун шу мавзудаги икки ривоят билан танишсак:

Бир сичіон ґрмон четида яшарди. Јурбаіа макони эса кґлмак эди. У гоµ-гоµ кґлмак четига чиіиб, µаво олиб ґтирар ва ґзини булбул фаµмлаб ёіимсиз бир овоз билан сайраб, хушовоз іушларнинг Іашини келтирарди.

Бир куни сичіон іурбаіанинг бу носоз овозини эшитиб ажабланди, хонандани кґрмоі учун инидан ташіарига чиіди ва унинг хунук башараси-ю, бемаъни ашуласидан таажжубланиб, іґлларини бир-бирига урганча бошини афсус билан сарак-сарак іила бошлади. Јурбаіа унинг бу µаракатини кґриб «Сичіон ашуламдан µузурланиб, мен оліишлаётир», деб ґйлади ва у билан дґстлашишни истади. Хуллас, орзуси ушалиб, сичіон билан дґстлашди.

Бир куни сичіон іурбаіага деди:

– Неча ваітдан бери сен билан суµбатлашиш ниятида іирІоііа келсам, сен сув остида бґласан, чаіирсам эшитмайсан.

Унга жавобан іурбаіа деди:

– ТґІри айтасан, мен µам кґпдан бери сен билан суµбатлашиш орзумандиман. Аммо сени тополмайман. ЈирІоііа чиісам, сен бошіа тешикка кириб кетган бґласан. Мен анчагина мунтазир бґлиб тураман. Энди тадбир ґйлаб топиб, бу муаммони µал іилгин.

– Энг яхши тадбир шуки, – деди сичіон, – мен бир узун ип топаман. Унинг бир учини сенинг оёІингга, иккинчи учини ґзимникига боІлайман. Сув іирІоІига келиб, ипни тортсам, чиіиб келаверасан. Мен керак бґлиб іолсам, ипни сен тортасан.

Икковига бу тадбир маъіул келди. Бир куни сичіон сув лабига келиб дґстини чаіираман, деб турганида тепадан бир іарІа бало-іазодай ёпирилди-ю, уни кґтариб учди. ОёІидан боІланган іурбаіа µам уларга іґшилиб учди. Сичіон іарІа тумшуІида, іурбаіа эса сал пастроіда учиб борардилар. Бу µолни кґрган одамлар ажабланиб: «ЈарІага нима бґлди, одатига хилоф равишда іурбаіани олиб кетяпти. Ахир µеч маµал іурбаіа іарІага ов эмас эди-ку?» дейишибди. Сичіон билан дґстлигинг касофатидан іурбаіа бу балога гирифтор бґлди

Кимки ножинсга іґшилса, жазоси шундай бґлади, дейдилар донолар.

Иккинчи ривоят:

«Кґр ушлаганнини іґймас» деган маіолнинг тули шарµлари мавжуд. Бу ривоят шуларнинг бири:

Бир кґр билан кґзи очиі киши µамроµ бґлиб, сафарга чиідилар. Кґрнинг іґлидаги іамчиси тушиб кетди. У отидан тушиб, ерни пайпаслаб іамчисини іидира кетди. Бир захарли илон тун совуІи таъсирида карахт бґлиб, Мусо алайµиссаломнинг хассалари каби іотиб ётарди. Кґр уни іамчи деб ґйлаб, іґлига олди ва отига минди. Кґзи очиі киши унинг бу ишини кґрди-да, ташвишланиб: «Дґстим, іамчи хаёл іилиб олганинг захарли илон-ку! Ташла!»-деб іичіирди.

Кґзи ожиз дастаси тоза чармдан бґлган іамчинга етишдим, деб ґйлаб: «Дґстим, Аллоµ менга эски іамчи ґрнига янгисини берди. Шунга µасад іилиб тортиб олмоічимисан?»-деди.

– Эй азиз дґстим, сендан іамчи таъма іилаётганим йґі.-деди кґзи очиі киши. – Аммо µамроµликнинг шартларидан бири – йґлдоши хатарда бґлса, уни хабардор іилишдир.

У µар іанча гапирмасин, іизІанчиі кґрга тушунтира олмади. Бир оздан кейин µаво іизиди, илон жонланиб, кґрнинг іґлини чаіди ва уни µалок іилди.

Бу ривоятлар махсус шарµга муµтож бґлмаса-да, кґрнинг жисмонан эмас балки іалбан ожиз эканига эътиборни іаратмоічимиз. Дунё молидан кґзи ожиз одам билан дґстлашишдан эµтиёт бґлмоі лозим экан.

* * *

СоІлик ва хасталик хусусида ягона бир фикр йґі. Ґиндларда бир фикр, хитойларда бошіа, тибетликларда ґзгача…

Хасталик бирданига бошланмайди. У µам маълум гуноµлар учун ажрдир. Хасталикка шифо истасак, касалликка іадар бґлган µа±тимизни бир-бир эслашимиз, Аллоµга бґлган муносабатимизни, меµримизни, ишіимизни, таівоимизни чамалаб кґрмоІимиз лозим. Чунки одамнинг жисми касалликка чалингунича руµи шикастланган бґлади. Руµ даво топмай туриб, хасталик тґла даво тополмайди, озгинагина чекинади холос.

* * *

Биосфера, атмосфера, стратосфера… бундан ташіари Ерни ґраб турган яна бир іатлам бор. Буни ахборот оіимлари іатлами дейиш мумкин. Кимки шу іатламнинг маълум іисми билан боІланибди, шунга яраша илмга эга бґлибди. Ньютонга іадар неча минг одамниг бошига олма тушгандир, лекин уларнинг µеч бири Ернинг тортиш кучини ихтиро іилмаган. Архимедга іадар µам неча минг одам ваннада чґмилган, лекин сувга тушгани µамон Гиерон тожидаги тилла ва кумуш миідорини аниілашга доир илмий масалани µал іила олмаган. Архимеддан кейин µам неча миллиардлаб одам ваннада чґмиляпти, аммо, эрамиздан аввалги икки юзинчи йилдан бу±Іига µали µеч ким «Эврика!» («Топдим!») деб яланІоч µолида уйига югургани йґі. Демак, олма ва ванна воіеаси даіиіасида бу олимлар биз айта±тган ахборот іатламига кирганлар.

Авли±лар µам шундай бґлса керак…

* * *

Абу ад-Дардо розиёллоµу анµу шундай ривоят іилган эканлар:

– Расулиллоµ соллаллоµу алайµи васаллам дедиларким: «Агар менинг билганимни билсайдингиз, оз кулар, кґп йиІлар эдингиз. Ґавойи нафс орзуларига берилиб яшалган бу дун± µа±ти сизларга тубан кґринарди. Аллоµ йґлида µа±т кечиришни устун іґйган бґлардингиз.»

Абу ад-Дардо пайІамбаримиздан бу µадисни наіл этганларидан сґнг, йиІилган жамоатга іараб шундай хитоб іилган эканлар:

– Менинг билганларимни билсайдингиз, тоІларга чиіиб Аллоµга ±лборардингиз ва шунинг баробаринда ґз µолингизга йиІлардингиз. Бутун борлиІингиз билан йиІлаган бґлардингиз. Мол-мулкингизни ташлаб, улар ҐЕЧ НАРСА эмаслигига ишонардингиз. Афсуски, узун амал сизларнинг калбингиздан охират тушунчасини сидириб ташлаган. Дун± µа±ти бирдан-бир амалингиз бґлиб іолган. Шу туфайли тґІриликдан юз ґгиргансиз. Баъзиларингиз іилган иши оіибатидаги фалокатни ґйламагани учун µавойи истакларини тарк этолмаган µайвонлардан µам ±монроісиз. Сизларга нима бґлган ґзи, бир-бирингизни севмайсиз, бир-бирингизни тґІри йґлга солмайсиз. Аµвол шундайки, сґзда бир-бирингизнинг диний биродарисиз. Ичингизниг ±монлиги сизларни бир-бирингиздан айирган, бир-бирингизни йиіитасиз. Агар тґІри йґлда бґлсайдингиз, бир-бирингизни севардингиз. Сизларга нима бґлган ґзи? Дун±вий ишларда бир-бирингизга йґл кґрсатасиз-у, охират масаласида худди шу ишни іилмайсизлар? Ґеч бирингиз, дун±вий масалаларда севган ва ±рдам берган кишингизга, охиратга оид хусусларда сира насиµат іилмайсиз. Бу µол сизларнинг іалбингиздаги имоннинг сустлиги туфайли юз беради. Агар дун± µа±тини билганингиздай охират µа±тини µам яіиндан билсайдингиз, унга ишонсайдингиз, у дун± учун µам бирор иш іилар, Аллоµ ґртага іґйган имону ахлоі асосларига мослашар эдингиз. Чунки охират µа±ти сиз учун абадийдир. Йґі, «дун± µа±тига бґлган севгимиз ажойиброі!» де±лмайсиз. Чунки, дун± µа±тида µам баъзан келажакда іґлга киритишингиз мумкин бґлган нарса учун іґлингиздаги бор-йґі нарсаларингизни фидо іиласиз. (Масалан, бир йил кейин эришишингиз мумкин бґлган µосил учун µозир іґлингизда тай±р турган уруІни сочасиз). Кутган нарсангиз бґлмай іолиш эµтимолини билатуриб µам заµмату машаііатларга кґмилиб, наід нарсангизни іґлдан чиіарасиз. Комил имон соµибларига хос аломатлардан маµрум іандай ±мон инсонларсиз?! Ўки айтинг, Аллоµнинг расули µазрат Муµаммад (с.а.в.) таідим этган µаіиіатлардан шубµангиз борми? Агар шундай бґлса, бу шубµаларингизни ба±н этинг. Мен эса сизларга µаіиіатни далиллари билан кґрсатай. Јалбларингизни іаноатлантирувчи нур билан ±ритай. Аллоµга онт ичиб айтаманки, сизлар аіли ноіис кишилардан эмассизки, маъзур кґрсам. Чунки дун±вий ишларингизда тґІри ва фойдали нарсаларни фарілай оласизлар. Јорнингизга ярайдиган нарсаларни іґлга киритишни яхши биласизлар. Уларга эга бґласизлар. Сизларга нима бґлган ґзи?! Оз бир дун±ликни іґлга киритсангиз, севиниб сакрайсиз. Лекин озгина бу дун±ликни йґіотсангиз іайІурасиз?! Шундайин іайІурасизки, бу нарса юзингиздан ґіилиб туради. Тилингиз уялмай шундан гап очаверади ва шу арзимас йґіотишни мусибатдай таърифлайсиз ва билмайсизки, бу хусусда гуноµга ботасиз. Кґпларингиз дин асосларининг аксарини тарк этгансиз. Шундай бґлатуриб, юзларингизда заррача ґзгариш, іайІу аломатлари йґі. Ґолбуки заррача бу дун±ликни йґіотсангиз юзларингизда іайІу аломатлари кґриниб іолади. Мен µозирча сизлардан Аллоµ юз ґгирган, деб ґйламайман. Баъзингиз баъзингиз билан севиниб суµбатлашасиз. Ґар бирингиз бошіа бирингизни іабул іилганда уни ранжитмасликка тиришасиз, аммо буни фаіатгина «у µам мени іабул іилганда хуш муомалада бґлсин», деб шундай іиласиз. Јалбларингизда эса бир-бирингизга нисбатан гинаю адоват ва душманлик бґлади. Бутун µа±тингиз узун амалдан иборат. Ажални унутиш борасида бир-бирингизни ортда іолдираб кетгансиз. Истайманки, Аллоµ сизларнинг бу µолларингиздан мени іутіарсин. Тинчлик, хотиржамлик берсин ва мени Аллоµнинг расулига етиштирсин. Агар у зот µа±т бґлсайдилар, сизларнинг бу хатти-µаракатингизга чидай олмасдилар. Сизларда зако бґлса, мана сизларга µаіиіатларни эшиттирдим. Аллоµнинг наздидаги нарсаларни изласангиз, осонлик билан топасиз. Мен ґз нафсим учун ва сизлар учун ±лІиз Аллоµдан ±рдам талаб іиламан.

* * *

Салкам бир ярим минг йил аввал тилдан кґчган бу µикматли гаплар бизгача етиб келди. Агар кераксиз, ±лІон аралашган, киши хуліини бузадиган сґзлар бґлганида ґша дамда±і чангга буланиб, унутилган бґларди. Бизгача етиб келдими, демак, аілни бойи-тувчи маъноларни ґзимизга сингдиришимиз керак. Камина Абу ад-Дардонинг µикматларини ґіигач, аілим етган даражада бир нималар ±зиб іґйган эканман:

Агар эртага эрталаб 100 доллар ишлаш имконияти бґлса, бу имкониятни іґлдан чиіармаслик учун тун бґйи ухламай µаракат іилиб чиіамиз. Минг доллар ишлаш учун µафта давомида µам ухламаслигимиз мумкин.

Дун±ни шундай севамиз.

Ажаб! Нима учун ґша долларлардан азизроі ва іимматлироі бґлган жаннатни бу іадар севмаймиз? Жаннат ишіида бир тун уйіумизни µаром іилиб ибодат іилмаймиз? Ахир доллар топиш заµмати оІирроі, жаннатга етишмоі эса осонроі-ку?

Баъзан одам бойлик учун энг яіин дґстидан µам кечади, туІишган биродарларидан узоілашади, кимнидир Іийбат балчиІига булайди, кимгадир туµмат іилади ва µатто кимнидир ґлдиради.

Жаннатга етмоі учун булардан йироі бґлса кифоя, бошіа одамларга эмас, ґз нафсига зулм іила олса кифоя. Жаннатга етмоі учун дґстидан юз ґгирмайди – оіибатда то сґнгги нафасига іадар яхшилар, меµр-оіибатлилар іучоІидир яшайди. ТуІишган биродарларидан узоілашмайди – оіибатда ґзидан кейин іоладиган фарзандлари таідиридан кґнгли тґі бґлади. Бировни Іийбат іилмайди, бошіага туµмат тоши отмайди – оіибатда бґлажак шармандаликдан іутулади. Бировни ґлдирмайди – оіибатда ґз авлодини хун тґлаш азобидан іутіаради. (ТґІри, µозир моддий хун тґланмайди, аммо руµий хун деган тушунча µам бор-ку?)

Одам боласи бир айб иш іилиб іґйса, іамалиб іолишдан іґріади. Чунки іамоіда µам маънавий, µам жисмоний азоб бор. Одам шу азоблардан іутулиб іолиш йґлларини излайди. Милисанинг, прокурор, судьянинг кґнглини овлаш пайига тушади.

Ажаб! Јамоідан неча минг марта даµшатлироі ва азоблироі бґлган дґзахдан нечун іґрімайди? Нечун дґзахга тушмаслик чораларини изламайди?

* * *

Битта суякни талаша±тган икки итнинг маісадини тушуниш мумкин. Лекин емоі-ичмоІи, киймоІи етарли, µатто мґл бґлган одамлар бир-бирларига зулм іилишса, уларнинг маісадларини тушуна олмайман.

* * *

Деµіон іишда яхоб бериб, ернинг шґрини ювади. Эътиіодсиз одамнинг пешонаси шґрини ким ва іандай ювади?

* * *

Ажаб манзара бу, ажаб манзара:

Атрофдан хуфтон азони эшитиладир. Хонадонларда эса кґзлар телевизорларга іадалган. Одамлар диііати мексикаликларнинг тутуруісиз ва беµаё кинофильмлари билан банд.

Фожиа бу, фожиа…

* * *

Донишманд ґзига нисбатан іаттиііґл бґлади-ю, бошіалардан µеч нима талаб іилмайди. У ґзининг таідиридан µамиша рози. Ґеч маµал нолимайди, ґзининг іисмати учун бошіаларни айбламайди. Шу боис таідирга тан бериб, хокисор бґлиб яшайди.

Нодон эса дун± неъматларига берилиб, жонини хатарга іґяди. Агар ґі нишонга тегмаса мерган бошіани эмас, ґзини айблайди. Донишманд µам айнан шундай.

* * *

Бирон бир а±л эришган жавоµири туфайли яхшироі бґлиб іолган, деб ґйлайсизми? Ґолбуки, іанчадан-іанча а±л жавµарга етмоі йґлида бузилди экан, бахтсиз бґлиб іолди экан? Јайси бир эркак тилло тґла сандиііа эга чиіиб, яхшироі бґлибди? Бу сандиіларни тґлатиш йґлида іилинган зулм миідорини ким ґлчабди экан?

* * *

Бойлик эгаларининг Аллоµ салтанатига кирмоІи бениµоя даражада мушкул дейишади. КамбаІал сабр ва шукронаси бґйича µисоб берса, бой тґплаган хазинасига µаром аралашганми ± йґіми, уни нимага сарф этган, закотни тґІри берганми… хуллас шунга ґхшаш кґп бурчлари бґйича µисоб берар экан іи±матда. Насронийларнинг илоµий китоби «Инжил» да айтилишича, бойнинг Аллоµ салтанатига, яъни жаннатга кирмоІидан кґра туянинг игна тешигидан ґтмоІи осонроі эмиш.

Ровийлар дерларким, бир подшоµ «µа±тни ґрганиб кел», деб ґІлини дун± сафарига юборибди. Орадан ойлар ґтиб, шаµзода саройга іайтиб, бир кафтида тупроі, яна бирида тош билан отасига рґпара бґлибди.

– Дун± кезиб топганинг шу бґлдими? – деб ранжибди подшоµ. – Хґш, буларингдан іандай маъно уімоІим керак?

– Подшоµ іанчалар улуІ, іанчалар іудратли бґлмасин, у тупроідан яралган ва оіибат яна тупроііа айлангуси. Шундай экан, то аслига іайтгунига іадар Аллоµга маібул ишларни іилиши, яъни раиятга меµр-муµаббатда бґлмоІи шарт экан. Тошнинг маъноси эса: хазинадан яхшилик йґлида фойдаланилмас экан, ундаги олтину жавоµирнинг іадри билан бу тошнинг іиймати бир хилдир, – деб, шаµзода бир ривоят айтибди:

– Зиіна бой далага чиіиб, хуржун тґла олтинини кґмиб іґйибди-да, хазина кґмилган ерни µар куни зи±рат іилаверибди. Јґшниси битта жойга узоі тикилиб турувчи бойнинг бу іилиІидан ажабланиб, ґша ерни кавлабди-да, олтинларни олиб, ґрнига тош тґлдириб іґйибди. Зиіна бой кунларнинг бирида олтинларининг юзини силаб, баІрига босиб роµатланиш маісадида ерни кавласаки, хазина йґі! Аламдан дод солиб турганида іґшниси яіинлашиб, не µол юз берганини сґрабди.

– Олтинларимни сарф іилмай шу ерга кґмиб іґйган эдим, кимдир ґІирлаб, ґрнига тош ташлаб кетибди, – деб жавоб берибди бой.

– Бекорга йиІлаяпсан, – дебди іґшниси. – Сен куйинмагин-да, тошни жойига кґмиб, µар куни зи±ратингни іилавер. Сарф іилмаганингдан кейин бу чуіурчага тош кґмилганми ± олтинми, сен учун нима фаріи бор?

¤Ілидан бу ривоятни эшитган подшоµ аччиіланибди-да:

– Демак, сенингча бойлик тґплаб, саілаш шарт эмас экан-да? – дебди.

– Бойликка эга бґлмаслик ±мон, бойликка эга бґла туриб, ундан оіиллик билан фойдалана олмаслик ундан-да ±монроі, – деб жавоб берган экан доно шаµзода.

* * *

Сабр гадони подшоµ даражасига кґтариши мумкин. Сабрсизлик подшоµни гадолик ботіоІига ботиради. Юсуф алайµиссалом сабр іилган эдилар, юіори мартабага етдилар. Зулайµо нафсига банди бґлиб сабрсизлик іилган эди, унга хорлик ва шармандалик насиб этди.

* * *

Бир маµаллага ґт кетиб, деярли барча уйлар ±нибди. Бу хабарни эшитган одам хавотирланиб, югуриб кела±тган экан, іґшниси пешвоз чиіиб:

– Ташвишланманг, бутун маµалла ±нди, аммо сизнинг уйингизга µам, дґконингизга µам ґт етмади, – деб суюнчилабди.

Бу хушхабарни эшитган одам беихти±р равишда:

– Йа Аллоµим, менинг мулкимни омон саілабсан, ґзингга шукр, – деб іувонибди. Аммо уч-тґрт іадам юргач, іандай гуноµга ботганини англаб, йиІлаб юборибди-ю, саждага бош іґйиб истиІфор айта бошлабди.

Аллоµ унинг мол-мулкини асрагани учун µамд айтган эди. Энди нечун тавба іиляпти?

Гап шундаки, унинг шукронаси замирида худбинлик мавжуд. Яъни, маµалланинг куйиб кул бґлгани уни ташвишга солмаган, биродарларига ачинмаган, у ґзининг уйи омон іолгани учунгина хурсанд эди. Аввалига билмадики, Аллоµ уни синаш учун мулкини омон саілади. Эртами индин янада азоблироі синов юбориши мумкин. Яъни, бутун маµаллани омон саілаб, унинг мулкини кулга айлантирмоІи µам эµтимол. У киши шу µаіиіатни англаган, мулкини жабрдийдаларга улашиб, сґнгги нафасига іадар тавба іилган экан.

У киши-ку гуноµини англабди.

Англамаганлар іанча? «Отилган ґі тґнкага санчиладими ±ки іґшнимнинг кґксигами – мен учун фаріи йґі, менга тегмаса бас», дейдиганлар озми?

Бундайларга деймизки, «Нодонлик іилманг, биродар, іґшнингизга ґі узган тґппонча тепкиси яна бир марта босилиши мумкин, балки иккинчиси тґнкага µам эмас, іґшнингизга µам эмас, айнан сизнинг кґксингизга аталгандир? Сиз Аллоµдан «Јґшнимни паноµингда асра!» деб сґранг. ЙиІлаб-йиІлаб юракдан сґранг. Шунда Аллоµ сизни µам асрайди. «Јґшнимнинг ризіига барака бер», деб сґранг. Аллоµ сизнинг ризіингизга µам барака беради.

Бир кишининг уйида сичіонлар кґпайиб кетибди. Дґсти мушук сотиб олинг, деб маслаµат берибди. «Йґі, биродар, мушук олсам, сичіонлар іґшнимникига іочиб чиіиб, уларни безовта іилади», дебди у одам. Яна бир одам іґшнисининг камчиіим бґлиб іолганини сезса, уйида уч-тґрт кун іозон осдирмас экан. «Биздаги таомнинг µиди уларнинг димоІига урилиб, іийнамасин», дер экан.

Сиз балки «Ундан кґра іґшнисига пул берса ±ки таом чиіарса бґлмайдими?» дерсиз? Гап шундаки, жоµил іґшни µадя, эµсонни рад этиб, «мен сизга гадоманми?» деб ґжарлик іилар экан. Бунаіа µолларда «Мен бердиму сен ноз іилдингми, баттар бґл», деб маишатини іилаверадиганлар µам бор. Булар Аллоµнинг синовини англамаган гуноµкор бандалардир. Йа Аллоµ, бундайларга ґзинг µидоят бер!

* * *

Бир одам иккинчисига µамдардлик билдиряпти. Зоµиран шундай. Аслида эса бу дарддан тезроі узоілашишга µаракат іиляпти. Бировнинг дардига кимнинг тоіати бор? «Дардингизга шерикман», дейиш фаіат тилда. Агар одамлар ґзганинг дардига чин дилдан «шерик» бґлганларида эди, бу оламдаги дардлар парча-парча бґлиб кетармиди?

Бир япон йигит хґжайинига рґбарґ бґлиб, жилмайибди-да, уйга бориб келиш учун уч кунга рухсат сґрабди.

– Уч кун уйингда нима іиласан? – деб сґрабди хґжайин.

– Отам ґлибдилар, кґмиб келаман, – дебди йигит.

– Отанг ґлган бґлсалар нега жилмайиб туриб рухсат сґраяпсан? – деб ажабланибди хґжайин.

– Отамнинг ґлими – менинг дардим. ўамнок іи±фага кириб сизни дардимга шерик іилишни истамадим, – дебди йигит.

* * *

Турналар учиб келса, іалблар шодланади. Турналар учиб кетар маµалда іалблар етим каби маъюсланади. ЈарІалар учиб келганида биров іувонмайди, учиб кетса биров Іашланмайди. Йа, Роббим, кишининг іарІамижоз бґлиб іолишидан ґзинг асра!

* * *

Деворнинг тарихини, вазифасини биласизми? Деворни ким, іачон ва нима учун кашф іилган? Дастлабки девор – тґсиілар шох-шаббалардан иборат бґлиб, экинзор ±ки боІни жониворлардан иµота іилгандир. Бундай тґсиілар µозир µам іишлоіларда мавжуд. Тош, пахса, Іишт деворнинг дастлабки вазифаси эµтимол хонадонни ±вдан, ґІри, іароічилардан µимоя іилиш бґлгандир. Ґозир эса бундай баланд деворларнинг яна бир аянчли вазифаси бор – ака-укалар бир-бирларининг юзларини кґрмаслик, овозларини эшитмаслик учун µовли ґртасидан тґсадилар. Бир іоринга сиііан оІа-инилар энди бир µовлига сиІишмайди. «Кенгга кенг дун±, торга тор дун±», деганлар. Тор іалблар отадан мерос µовли ґртасига девор урмоіни ихти±р этади. Бу – иймон ожизлигининг зоµирдаги кґриниши. Бу – Аллоµнинг бир-бирларингизга меµр-муµаббатли бґлинглар, деган амрига итоат этмаслик. Девор – Аллоµ амрига бґйсунмаганлик учун охиратда жазо олинажагига бир белги.

Ровийлар дерларки, бир ака худойи іилмоі ниятида іґй етаклаб іассобга бора±тган экан. Шу онда унинг іулоІига илоµий бир овоз келиб дебди-ки: «Эй Одам фарзанди, сен укангни ранжитгансан, аввал бориб ундан узр сґра, розилигини ол. Ораларингиздаги хафаликни іув. Ана ундан кейингина іґйингни сґй. Шундагина садаіанг іабул бґлажак…»

Ґозир эса… ака тґй іилса, ука чорланмайди, ука эµсон іилса, бир коса таомни акага илинмайди. Чунки ґртада девор бор. Бу Іишт деворни йиіиш чораси мавжуд. Аммо іалблардаги деворнинг іандай чораси бор экан? Јалблардаги девор мавжуд экан, бу хонадонларда файз-барака бґлмайди. Файз-барака меµр-муµаббатли хонадонларга аталган.

Бир маµаллада ака-укаларнинг узоііа чґзилган можароси ґртага девор олиш билан якунланди. Жонга теккан можаронинг охирлаганидан, кґнгли тинчиганидан хурсанд бґлган ака іґй сґйиб, худойи іилди, маµалла аµлини сийлади. Бундан ажабланмай бґларканми? Аллоµнинг хоµишига зид борган µолда яна «худойи» іилишда іандай маъно бор? Бу худойи ошини еб, іоринни силаб, тишни кавлаб чиіувчилар гуноµга шерик бґлмадилармикин, валлоµи аълам?

Бировлар яіинларининг меµр-муµаббатига ташна. Болалик чоіларида іандайдир сабаб билан йґіолиб іолган жигарларини акалар ёки опалар, укалар ёки сингиллар умид билан излайдилар. Ґа, бировлар бир-бирларига интилиб яшайдилар, бировлар эса… Ака-ука битта масжидда намоз ґіийди. Масжид остонасидан µатлагач эса юзкґрмас бґлиб юраверади. Уларнинг бу µолатларидаги ибодатлари іандай ибодат бґлди экан? Улар силаи раµм хусусиндаги оятлар ва µадисларни билишармикин? Албатта масжид имомларининг маърузаларида эшитишгандир. Аммо Аллоµнинг буйруІига итоат этишлари шарт эканлигини ґйлаб кґришмагандир. Шундай бемеµрларга эслатма сифатида бу ривоят баёнини таідим этишни лозим кґрдик.

Абу Лайс Самаріандий µазратлари Яµё ибн Салимдан ривоят іилган эканлар:

«Маккаи мукаррамада биз билан бирга Хуросон аµлидан бґлган бир киши бор эди. У солиµ киши эди. Одамлар унга ґз омонатларини іґяр эдилар. Бир киши келиб, ґн минг дирµам іолдирди-да, ґзи узоі сафарга кетди. Јайтганида хуросонлик киши вафот этган эди. У киши ґша куни Маккада йиІилган олимлардан бу масалани сґради: «Фалончига ґн минг дирµам ташлаб кетган эдим. У киши ґлибди. Хотини ва ґІлидан сґрасам, билишмас экан. Менга энди нимани буюрасизлар?»

Айтдилар: «Бизлар хуросонликни жаннат аµлидан, деб умид іиламиз. Кечанинг учдан бири ёки иккинчиси ґтса, замзам іудуІи олдига келгин ва мана бу сґз билан хабар бергин: «Эй Фалончининг ґІли Фалончи! Мен омонат эгасиман!»

Ґалиги одам келиб уч марта айтди, бироі, µеч ким жавоб бермади. Сґнгра олимларнинг олдига келиб, уларга бу хабарни етказди, айтдилар: «Албатта биз Аллоµникимиз ва Аллоµга іайтажакмиз! Бизлар сенинг дґстинг дґзах аµлидан бґлмоІидан іґріаяпмиз. Энди Яманга боргин, у ерда бир водий борким, уни Бархут дерлар. У ерда бир іудуіни кґрасан. Унга яіинлашгинда кечанинг учдан бири ёки учдан иккиси ґтганда: «Эй Фалончининг ґІли Фалончи! Мен омонат эгасиман!»-деб баіиргин». У айтилган ерга бориб овоз берди. Биринчи чаіирувдаёі жавоб эшитилди. Омонат эгаси ачиниб дедики: «Шґринг іурсин, сени бу ерга нима туширди? Сен яхшиликлар эгаси эдинг-ку?!» Жавоб келдики: «Менинг Хуросонда аµли байтим, іариндошларим бор эди. Улар билан узилиб яшадим. Аллоµ таоло менинг шу гуноµим учун бу азоб билан ушлаб шу манзилга ташлади. Аммо, сен ташвишланма, молинг ґз ґрнида турибди, мен ґІлимга билдириб іґйишга улгуролмай жон талсим іилгандим. Молингни уйимнинг фалон ерига кґмганман, борсанг, топасан».

Шу ривоятнинг ґзи барчага ибрат эмасми? Мана буниси-чи:

Ровийлар дерларким, ота вафот этиб, бир іопгина буІдой мерос бґлиб іолибди. Ака-ука буІдойни тенг иккига бґлиб олишибди. Тунда уканинг кґзидан уйіу іочиб, ґзига ґзи дебдики: «Эй нодон, нима іилиб іґйдинг? Сен шу буІдойга муµтожмисан? Сґііабош бґлсанг, биттагина іорнингни тґйдиролмайсанми? Акангнинг болалари бор, уларга нон топиш осонми?» Шу ха±л билан ука ґрнидан туриб, омборхонага чиіибди-ю, ґзига тегишли буІдойдан акасининг хумига солиб іґйибди. Иттифоіо шу дамда аканинг кґзидан µам уйіу іочибди, у ґзига ґзи дебдики: «Эй нодон, сен нима иш іилиб іґйдинг? Отанг сени уйлантириб, укангнинг тґйини кґрмай ґтди. Уканг энди іорин ташвишидан ташіари уйланиш ташвишини µам іилиши керак. Унга инсоф іил». Ака ґрнидан туриб омборхонага чиіибди-ю, ґзига тегишли буІдойдан укасининг хумига солиб іґйибди.

Бу µаракат µар тун такрорланаверибди.

Ой ґтибди, йил ґтибди, аканинг ярим хум буІдойи µам, уканики µам µеч тугамасмиш. Улар бу сирдан ажабланиб, донишмандга боришибди. Донишманднинг талаби билан тундаги іилмишларини айтиб беришибди. «Инсоф сари барака», деган µикматни донишманд ґшанда айтган экан.

Ґовлиларни бґлиб ола±тган, юзкґрмас бґлиб юрган ака-укалар! ¤зингиз тиклаган девор атрофида ота-оналарингизнинг руµлари азоб чекиб, чиріираб юрган бґлиши мумкинлигини µеч ґйлаб кґрганмисиз?

* * *

Фикрнинг Іоят доно ва іадрли эканлиги фикр эгасининг ґлимидан анча кейин маълум бґлиб іолади.

* * *

Донишмандлар дейдиларким: Ґаіиіатга кґрсатиладиган энг катта лутфу карам – унга амал іилмоілик экан. Аммо дун±да µеч нимага µаіиіатчалик машаііат билан эришилмайди. Ґаіиіатни излаш, унга етиш учун ойлар, баъзан йиллар зарур бґлар. Ґа±т шундайки, бунда µаіиіатдан кґра хатони топиш осонроі. Хато кґриниб туради, уни дарров пайіаймиз, µаіиіат эса пинµона яширинган бґлади ва уни µар ким µам топавермайди. Ґаіиіатга етишмоіликнинг энг асосий шарти – µаіиіатни севмоіликдир. Зотан, фаіат µаіиіатгина чинакам гґзалдир, фаіат угина меµр-муµаббатга лойиідир. Ґаіиіатни шунчаки севиш ва гапиришнинг ґзи кифоя эмас, µаіиіатни бирон-бир улуІ маісадни кґзлаган µолда севиш ва гапириш керак бґлади. Бир одам бирор фойдали µаіиіатни очгунича, юзларча одам омадсиз изланишлар ва аянчли янглишишлар билан ґз умрини хазон іилмоІи µам мумкин. Ґаіиіат излаш ваітичоІлик билан эмас, µаяжон ва ташвишлар билан ґтади. Аммо шунда µам барибир уни изламоі лозим, акс µолда, µаіиіат топмасак, уни севмасак, µалок бґлмоІимиз тайин. Ґаіиіатни ґргана туриб, уч маісадни кґзда тутиш зарур: уни излаб топишимиз, топгандан сґнг, албатта, исботлашимиз, ниµоят, µаіиіатни изоµлаб, исботла±тганда уни сохталикдан ажрата билмоІимиз шарт.


Страницы книги >> Предыдущая | 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | Следующая
  • 0 Оценок: 0

Правообладателям!

Данное произведение размещено по согласованию с ООО "ЛитРес" (20% исходного текста). Если размещение книги нарушает чьи-либо права, то сообщите об этом.

Читателям!

Оплатили, но не знаете что делать дальше?


Популярные книги за неделю


Рекомендации