Текст книги "Прыгоды ўдалага салдата Швейка"

Швейк толькі збіраўся пайсці пашукаць якога-небудзь пінчара, як ля дзвярэй пазваніла маладая дама. Яна хацела пагаварыць з надпаручнікам Лукашам. Каля дамы стаялі два цяжкія куфры, і Швейк паспеў заўважыць фуражку пасыльнага, які спускаўся па лесвіцы.

– Няма дома, – цвёрда сказаў Швейк, але маладая дама была ўжо ў пярэднім пакоі і катэгарычным тонам загадвала Швейку:

– Аднясіце куфры ў пакой.

– Без дазволу пана надпаручніка нельга, – сказаў Швейк. – Пан надпаручнік загадаў мне нічога без яго не рабіць.

– Вы з глузду з’ехалі, – усклікнула маладая дама. – Я прыехала да пана надпаручніка ў госці.

– Мне пра гэта нічога невядома, – адказаў Швейк, – пан надпаручнік на службе, вернецца толькі ўначы, а я атрымаў загад знайсці пінчара. Ні пра якія куфры і ні пра якую даму нічога не ведаю. Я замкну кватэру, дык ласкава папрасіў бы вас выйсці. Мне нічога не паведамілі ні пра каго чужога, і я не магу пакінуць у пакоі невядомую асобу. На нашай вуліцы, у кандытара Бельчыцкага, аднойчы пакінулі так у доме аднаго чалавека, а ён абабраў гардэроб і ўцёк. Канечне, я пра вас нічога благога не думаю, – працягваў Швейк, убачыўшы, што дама ў адчаі і плача, – але заставацца вам тут ніяк нельга. Зразумейце самі: уся кватэра даверана мне, я адказваю за кожную дробязь. Таму яшчэ раз вельмі шчыра папрашу вас залішне сябе не турбаваць. Пакуль я не атрымаю загаду ад пана надпаручніка, я роднага брата не хачу ведаць. Мне, дапраўды, шкада, што я вымушаны з вамі так размаўляць, але на вайсковай службе павінен быць парадак.

Тым часам маладая дама крыху адумалася, дастала з сумачкі візітную картку, напісала на ёй некалькі радкоў алоўкам, уклала ў чароўны маленькі канверцік і засмучана вымавіла:

– Аднясіце гэта пану надпаручніку, а я тут пачакаю адказу. Вось вам пяць крон на дарогу.

– Нічога не выйдзе, – адказаў Швейк, уражаны незгаворлівасцю нечаканай госці. – Пакіньце сабе гэтыя пяць крон, вось яны тут, на крэсле, а калі хочаце, хадземце разам да казармаў, пачакайце мяне там, я перадам ваша пісямко і прынясу адказ. Але чакаць вам тут – ніяк нельга!

Пасля гэтых слоў ён уцягнуў куфры ў пярэднюю і, пазвоньваючы ключамі, як палацавы ключнік, шматзначна сказаў каля дзвярэй:

– Замыкаем…

Маладая дама з безнадзейным выглядам выйшла на лесвіцу, Швейк замкнуў дзверы і рушыў наперад. Наведніца дробненька тупала за ім, як сабачка, і дагнала яго, толькі калі ён зайшоў у крамку за сігарэтамі. Цяпер яна ішла з ім поруч і спрабавала наладзіць размову.

– А вы абавязкова перадасцё?

– Перадам, калі сказаў.

– А ці знойдзеце пана надпаручніка?

– Таго не ведаю.

Доўгі час ішлі моўчкі, пакуль Швейкава спадарожніца не пачала зноў гаворку:

– Дык вы думаеце, што пана надпаручніка не знойдзеце?

– Не, я так не думаю.

– А дзе ён, па-вашаму, мог бы быць?

На гэтым размова зноў надоўга перапынілася, пакуль маладая дама не аднавіла яе пытаннем:

– Вы часам не згубілі пісьмо?

– Пакуль што не.

– Значыцца, вы напэўна перадасцё яго пану надпаручніку?

– Так.

– А ці знойдзеце вы яго?

– Я ўжо сказаў, што не ведаю, – адрэзаў Швейк. – Дзіву даюся, як людзі могуць быць такімі цікаўнымі і ўвесь час пытаць пра адно і тое ж. Гэта ўсё адно як калі б я спыняў на вуліцы кожнага другога і пытаў, якое сёння чысло.

Гэтым была рашуча закончана спроба дамовіцца са Швейкам, і далейшая дарога да казармаў адбывалася ў поўным маўчанні. Толькі спыніўшыся каля казармаў, Швейк прапанаваў маладой даме пачакаць, а сам загаварыў пра вайну з салдатамі ў браме. Гэтая гутарка, відаць, давала маладой даме вялікае задавальненне, мяркуючы па тым, як нервозна хадзіла яна па ходніку з такім няшчасным выглядам, бачачы, як Швейк працягвае прастарэкаваць з тым прыдуркаватым выразам твару, які можна было бачыць хіба яшчэ толькі на адной фатаграфіі, апублікаванай у той час у «Хроніцы сусветнай вайны» з подпісам: «Наследнік аўстрыйскага трону размаўляе з двума лётчыкамі, якія збілі рускі аэраплан».

Швейк сеў на лаўцы ў варотах і распавядаў, як на Карпацкім фронце былі разгромлены нашы войскі, але, з другога боку, камендант Перамышля генерал Кусманек прыбыў у Кіеў, а таксама, што ў нас засталося ў Сербіі адзінаццаць апорных пунктаў і што сербы не змогуць доўга праследаваць нашых салдат.

Потым Швейк распачаў крытыку некаторых вядомых бітваў і адкрыў Амерыку, заявіўшы, што атрад, акружаны з усіх бакоў, абавязкова павінен здацца.

Нагаварыўшыся ўволю, ён палічыў патрэбным падысці да дамы, якая ўжо была ў адчаі, і папрасіць, каб яна нікуды не адыходзіла, бо ён зараз вернецца, і пайшоў нагару, у канцылярыю, дзе знайшоў надпаручніка Лукаша. Той у гэты час тлумачыў нейкаму паручніку схему акопаў і вінаваціў яго ў тым, што ён не ўмее чарціць і не мае ніякага ўяўлення пра геаметрыю.

I паручнік запаса, які ў мірны час служыў касірам банка, стаяў над чарцяжом у поўнай роспачы і нічога не разумеў. Ён з палёгкай уздыхнуў, калі да надпаручніка падышоў Швейк:

– Асмелюся далажыць, пан надпаручнік, што нейкая дама пасылае гэты ліст і чакае адказу, – прытым ён шматзначна падміргнуў з выглядам канспіратара.

Тое, што прачытаў надпаручнік, не зрабіла на яго спрыяльнага ўражання.

«Мілы Генрых! Муж гоніцца за мною па пятах. Мне неабходна пагасцяваць у цябе некалькі дзён. Твой дзяншчык – жывёліна. Я няшчасная. Твая Кэці.

Уздыхнуўшы, надпаручнік Лукаш завёў Швейка ў суседнюю пустую канцылярыю, замкнуў дзверы і пачаў хадзіць вакол сталоў. Спыніўшыся нарэшце перад Швейкам, ён спытаў:

– Гэтая дама піша, што вы жывёліна. Што вы ёй зрабілі?

– Асмелюся далажыць, я ёй нічога не зрабіў, пан обер-лейтэнант. Я паводзіў сябе надзвычай прыстойна, а яна хацела адразу атабарыцца ў кватэры. А з той прычыны, што я не атрымаў ад вас на гэты конт ніякіх указанняў, то я яе ў кватэры не пакінуў. Ды яшчэ да ўсяго ў прыдачу яна прыехала з двума куфрамі, як да сябе дадому.

Надпаручнік яшчэ раз голасна ўздыхнуў. Следам за ім уздыхнуў і Швейк.

– Што? – пагрозліва гаркнуў надпаручнік.

– Асмелюся далажыць, пан обер-лейтэнант, выпадак цяжкі. Гады два таму назад на Войцешскай вуліцы перабралася да аднаго абіўшчыка нейкая паненка, а ён ніяк не мог яе вытурыць з кватэры і вымушаны быў атруціць яе свяцільным газам. Жартачкі скончыліся. Бяда з гэтымі кабетамі. Я іх наскрозь бачу!

– Так, выпадак цяжкі, – паўтарыў надпаручнік следам за Швейкам і ніколі яшчэ ён не выказваў такой чыстай праўды.

«Мілы Генрых» быў сапраўды ў паганым становішчы. Жонка, якую праследуе муж, прыязджае да яго ў госці на некалькі дзён якраз тады, калі з Тршэбані павінна прыехаць пані Міцакава, каб за тры дні паўтарыць тое, што яна рэгулярна робіць раз у тры месяцы, калі прыязджае ў Прагу рабіць закупкі. А паслязаўтра павінна зайсці яшчэ адна паненка – пасля цэлага тыдня роздуму яна цвёрда паабяцала яму, што дазволіць сябе спакусіць, бо ўсё роўна праз месяц выходзіць замуж за інжынера.

Надпаручнік сядзеў на стале, звесіўшы галаву, маўчаў і думаў, але не прыдумаў нічога іншага, як перасесці за стол, узяць канверт, паперу і напісаць надта афіцыйна: «Дарагая Кэці! Я буду на службе да 9 гадзін вечара. Прыду ў 10. Прашу адчуваць сябе ў мяне як дома. Што да Швейка, майго дзеншчыка, то я ўжо даў яму загад, каб усе твае жаданні былі выкананы. Твой Індржых».

– Гэты ліст, – сказаў надпаручнік, – аддасцё пані. Загадваю вам абыходзіцца з ёю ветліва і тактоўна і выконваць усе яе жаданні, якія для вас павінны быць законам. Вы павінны паводзіць сябе галантна і ўслугоўваць ёй ва ўсім як след. Вось вам сто крон, потым дасцё мне справаздачу. Можа здарыцца, што яна вас па нешта пашле, закажыце ёй абед, вячэру і гэтак далей. Потым купіце тры бутэлькі віна, пачак сігарэт «Мемфіс». Так. Больш пакуль нічога. Можаце ісці. Яшчэ раз нагадваю, што вы павінны выконваць усе жаданні, якія прачытаеце ў яе вачах.

Маладая дама ўжо страціла ўсякую надзею ўбачыць Швейка і была вельмі здзіўлена, калі заўважыла, што ён выходзіць з калідора і шыбуе да яе з лістом у руцэ.

Узяўшы пад казырок, Швейк падаў ёй ліст і далажыў:

– Паводле загаду пана обер-лейтэнанта я павінен ставіцца да вас, ваша міласць, пачціва і тактоўна і абслугоўваць вас ва ўсім як належыць і выконваць усе жаданні, якія я вычытаю ў вашых вачах. Загадана пакарміць вас і купіць для вас усё, што вы толькі пажадаеце. На гэта я атрымаў ад пана обер-лейтэнанта сто крон, але з гэтых грошай я павінен купіць тры бутэлькі віна і пачак «мемфісак».

Калі дама прачытала ліст, да яе вярнулася рашучасць, якая выявілася ў тым, што яна загадала Швейку наняць рамізніка, а калі гэта было выканана, распарадзілася, каб Швейк сеў да рамізніка на козлы.

Паехалі дадому. Там дама знакаміта адыграла ролю гаспадыні. Швейку давялося перанесці куфры ў спальню, выбіць на двары дываны, а ледзь прыкметная павуцінка за люстрам выклікала ў яе страшны гнеў.

Усё гэта сведчыла аб тым, што яна хацела б на гэтай заваяванай пазіцыі акапацца надоўга. Швейк пацеў. Калі ён павыбіваў дываны, дама прыдумала, што трэба зняць і павытрасаць фіранкі, пасля чаго Швейк атрымаў загад вымыць вокны ў пакоі і на кухні. Затым дама пачала перастаўляць мэблю і займалася гэтым надта нервова. А калі Швейк перацягнуў усё з кута ў кут, ёй зноў не спадабалася, яна пачала камбінаваць па-новаму і прыдумляць усё новыя перастаноўкі.

Яна перавярнула ўсё ў кватэры дагары дном, але пакрысе яе энергія ва ўладкаванні гняздзечка пачала згасаць, і разгром урэшце спыніўся.

Дама дастала з камоды чыстую пасцельную бялізну і сама памяняла навалочкі на падушках і пярынах, і было відаць, што рабіла яна гэта з любасцю да пасцелі. Гэты прадмет выклікаў у яе пажадлівае дрыжанне ноздраў.

Потым яна паслала Швейка па абед і віно і, пакуль яго не было, пераапранулася ў празрысты пеньюар, у якім выглядала надзвычай вабнай і спакуслівай.

У абед яна выпіла бутэльку віна, выкурыла мноства «мемфісак» і лягла ў пасцель. Швейк тым часам на кухні ласаваўся салдацкім хлебам, мачаючы яго ў шклянку з нейкай салодкай гарэлкай.

– Швейк! – пачулася са спальні. – Швейк! Швейк расчыніў дзверы і ўбачыў маладую дамуў прывабнай позе на падушках.

– Праходзьце.

Швейк падышоў да ложка, а яна з нейкай асаблівай усмешкай змерыла поглядам яго каржакаватую паставу і моцныя сцёгны. Адгарнуўшы далікатную матэрыю, якая хавала і ўтойвала ўсё, строга загадала:

– Здыміце чаравікі і штаны. Пакажыце…

I адбылося тое, |Што дало права ўдаламу салдату Швейку адрапартаваць надпаручніку, калі той вярнуўся з казармаў:

– Асмелюся далажыць, пан обер-лейтэнант, усе жаданні пані я выканаў і сумленна абслужыў яе паводле вашага загаду.

– Дзякуй, Швейк, – сказаў надпаручнік. – I многа было ў яе тых жаданняў?

– Прыблізна шэсць, – адказаў Швейк. – Цяпер яна спіць, як забітая, ад гэтай язды. Я выканаў для яе ўсё, што змог прачытаць у яе вачах.

У той час, як велізарныя масы аўстрыйскіх войск, заціснутыя непрыяцелем у лясах на рэках Дунаец і Раб, стаялі пад ліўнем снарадаў, а буйнакаліберныя гарматы разрывалі на шматкі і засыпалі зямлёю сотні салдат і афіцэраў, і небасхіл на ўсіх тэатрах ваенных дзеянняў асвятляўся заравам палаючых вёсак і гарадоў, – надпаручнік Лукаш і Швейк перажывалі не надта прыемную ідылію з дамай, якая ўцякла ад мужа і зараз строіла з сябе гаспадыню дома.

Аднаго разу, калі яна выйшла прагуляцца, надпаручнік Лукаш вёў са Швейкам ваенную нараду, як ад яе пазбавіцца.

– Было б найлепей, пан обер-лейтэнант, – гаварыў Швейк, – каб яе муж даведаўся, дзе яна знаходзіцца, і прыехаў па яе. Вы ж гаварылі, што ён яе шукае, пра гэта і яна пісала ў тым лісце, што я вам прыносіў. А што калі паслаць яму тэлеграму, што яна ў нас і ён можа яе забраць? Ва Вшэнарах* на адной віле ў мінулым годзе быў гэткі ж выпадак. Але тады тэлеграму паслала свайму мужу сама жонка, а муж прыехаў па яе і набіў морду абодвум – і ёй, і каханку. Але там абодва бакі былі цывільныя, а на афіцэра муж так не адважыцца. Ды, зрэшты, вы яічым не правінаваціліся, вы нікога да сябе не клікалі, і калі яна ўцякла, дык зрабіла гэта на сваю адказнасць. Убачыце, што тэлеграма саслужыць добрую службу. Калі нават ён і адвесіць аплявухі з дзве…

– Ён вельмі інтэлігентны чалавек, – перапыніў яго надпаручнік Лукаш, – я яго ведаю, у яго аптовы гандаль хмелем. З ім, канечне, варта было б пагаварыць. Пашлю тэлеграму.

Тэлеграма была па-камерцыйнаму лаканічная: «Цяперашні адрас вашай жонкі…» Далей ішоў адрас кватэры надпаручніка Лукаша.

I вось аднаго цудоўнага дня пані Кэці была вельмі непрыемна здзіўлена, калі ў кватэру ўваліўся аптовы гандляр хмелем. Выглядаў ён надта разважным і клапатлівым мужам, калі пані Кэці, не падаючы духам у такі момант, знаёміла іх:

– Мой муж… Пан надпаручнік Лукаш. Нічога іншага ёй не прыйшло ў галаву.

– Сядайце, калі ласка, пан Вендлер, – прыветліва прапанаваў надпаручнік і, дастаўшы з кішэні партсігар, працягнуў госцю:

– Не жадаеце?

Інтэлігентны гандляр хмелем далікатна ўзяў сігарэту і, выпускаючы дым, асцярожна спытаў:

– Хутка паедзеце на фронт, пан надпаручнік?

– Я падаў рапарт аб пераводзе ў Дзевяноста першы полк у Будзеёвіцах. Відаць, паеду туды, як толькі закончу справы ў школе для вальнапісаных. Нам патрэбна мноства афіцэраў, але, на жаль, сёння мы назіраем сумную з’яву: маладыя людзі, якія маюць права паступаць у вальнапісаныя, не спяшаюцца скарыстацца ім. Ахвотней застаюцца простымі радавымі замест таго, каб паступіць у кадэты.

– Вайна значна пашкодзіла гандлю хмелем, аднак, я думаю, яна доўга не працягнецца, – заўважыў гандляр, паглядаючы па чарзе то на жонку, то на надпаручніка.

– У нас становішча вельмі добрае, – сказаў надпаручнік Лукаш. – Цяпер ужо ніхто не сумняваецца, што вайна скончыцца перамогай зброі цэнтральных дзяржаў… Зрабіце ласку зірнуць…

Надпаручнік Лукаш далікатна ўзяў гандляра хмелем за плячо, падвёў да карты ваенных дзеянняў, што вісела на сцяне, і, паказваючы на асобныя пункты, працягваў выклад:

– Усходнія Бескіды – гэта наш самы надзейны апорны пункт. На карпацкіх участках у нас, як бачыце, таксама моцная апора. Магутны ўдар па гэтай лініі – і мы спынімся толькі ў Маскве. Вайна закончыцца раней, чым мы мяркуем.

– А што Турцыя? – спытаў аптовы гандляр хмелем, раздумваючы, з чаго пачаць, каб дайсці да сутнасці справы, дзеля якой ён прыехаў.

– Туркі трымаюцца моцна, – адказаў надпаручнік, падводзячы госця да стала.

Хвіліну ўсе сядзелі моўчкі, пакуль надпаручнік не палічыў зручным перапыніць цяжкое маўчанне словамі:

– Калі вы прыехалі, пан Вендлер?

– Сёння раніцай.

– Я вельмі рады, што вы мяне знайшлі і засталі дома: я заўсёды пасля абеду іду ў казармы. У мяне начная служба. А з той прычыны, што кватэра, уласна кажучы, па цэлых днях пустуе, я палічыў магчымым прапанаваць вашай пані гасціннасць. Пакуль яна ў Празе, ніхто яе тут не патурбуе. Па старым знаёмстве…

Гандляр хмелем кашлянуў.

– Кэці – дзіўная жанчына, пан надпаручнік. Прыміце маю самую сардэчную ўдзячнасць за ўсё, што вы для яе зрабілі. Ні з таго ні з сяго заманулася ёй ехаць у Прагу лячыцца ад нерваў. Я ўвесь час у раз’ездах, прыязджаю дадому, а дом пусты, Кэці няма…

Сілячыся захоўваць ласкавы выраз твару, ён пагразіў ёй пальцам і, ненатуральна ўсміхаючыся, спытаў:

– Ты, напэўна, думала, што калі я паехаў з дому, дык можаш выехаць і ты. Ты, вядома, не падумала…

Заўважыўшы, што размова пачынае прымаць нежаданы напрамак, надпаручнік Лукаш зноў падвёў інтэлігентнага гандляра хмелем да карты ваенных дзеянняў і, паказваючы на падкрэсленыя мясціны, сказаў:

– Я забыўся звярнуць вашу ўвагу на адну вельмі цікавую акалічнасць. Паглядзіце на гэту вялікую, накіраваную на паўднёвы захад дугу, дзе група гор утварае перадмаставое ўмацаванне. Тут наступаюць саюзнікі. Адрэзаўшы гэтую дарогу, якая звязвае перадмосце з галоўнай лініяй абароны ў праціўніка, мы пераразаем зносіны паміж яго правым крылом і Паўночнай арміяй на Вісле. Цяпер вам гэта зразумела?

Гандляр хмелем адказаў, што цяпер яму ўсё цалкам зразумела, але потым, з уласцівай яму тактоўнасцю, спахапіўся, што гэта могуць прыняць за намёк, і, вяртаючыся на сваё ранейшае месца, зазначыў:

– З-за вайны наш хмель страціў рынкі збыту за мяжой. Францыя, Англія, Расія і Балканы сёння для хмелю страчаны. Мы пакуль яшчэ пасылаем хмель у Італію, але баюся, што Італія таксама ўмяшаецца ў гэтую справу. Але пасля нашай перамогі дыктаваць цэны на тавары будзем мы.

– Італія захавае строгі нейтралітэт, – суцяшаў яго надпаручнік. – Гэта цалкам…

– Але чаму Італія не хоча прызнаць, што яна звязана траістым саюзам з Аўстра-Венгрыяй і Германіяй? – раззлаваўся раптам гандляр хмелем, якому ўсё адразу ўдарыла ў галаву: і хмель, і жонка, і вайна. – Я чакаў, што Італія выступіць супраць Францыі і Сербіі. Тады б вайна падыходзіла да канца. У мяне хмель гніе на складах. Унутраныя пастаўкі слабыя, экспарт роўны нулю, а Італія, бачыце, захоўвае нейтралітэт! Тады дзеля чаго яна аднаўляла з намі траісты саюз у 1912 годзе?.. Вы ведаеце, які ў мяне быў гадавы абарот да вайны і які цяпер?

Ад хвалявання ён не мог складна гаварыць, устаў, падышоў да жонкі і сказаў:

– Кэці, ты неадкладна паедзеш са мной дадому. Апранайся!

– Мяне гэтыя падзеі выводзяць з раўнавагі, – сказаў ён праз хвіліну, нібы выбачліва. – А раней я быў зусім спакойным чалавекам.

Калі яго жонка пайшла апранацца, ён ціха сказаў надпаручніку:

– Яна такое вытварае не ўпершыню: у мінулым годзе выехала з адным выкладчыкам, і я адшукаў яе аж у Заграбе. Я тады скарыстаўся выпадкам і заключыў дагавор з іх піваварным заводам на пастаўку шасцісот мяшкоў хмелкх. Вы ж ведаеце, поўдзень быў заўсёды залатым дном. Наш хмель ішоў аж да Канстанцінопаля. Цяпер мы напалову знішчаны. Калі ўрад абмяжуе вытворчасць піва, то нанясе нам гэтым апошні ўдар.

I, закурваючы прапанаваную надпаручнікам сігарэту, ён з адчаем у голасе сказаў:

– Адна толькі Варшава купляла ў нас дзве тысячы трыста семдзесят мяшкоў хмелю. Самая вялікая там піваварня – Аўгусцінская. Іх прадстаўнік штогод прыязджаў да мяне ў госці. Міжволі прыйдзеш у роспач. Добра яшчэ, што ў мяне няма дзяцей!

Гэты лагічны вывад з прычыны штогадовых адведзін прадстаўніка Аўгусцінскага півавара з Варшавы выклікаў у надпаручніка лёгкую ўсмешку.

Гандляр хмелем замоўк. Маўчанне парушыла пані Кэці, якая падрыхтавалася да ад’езду:

– Што будзем рабіць з маімі куфрамі?

– Я заеду па іх, Кэці, – сказаў гандляр хмелем, задаволены тым, што ўсё абышлося без скандалу і малапрыстойных сцэн. – Калі хочаш яшчэ зрабіць якія-небудзь пакупкі, то самы час нам ісці. Поезд адыходзіць у дзве дваццаць.

I муж і жонка па-прыяцельску развіталіся з надпаручнікам. На развітанне гандляр хмелем сказаў надпаручніку:

– Калі, не дай бог, вас на вайне параняць, прыязджайце да нас на адпачынак. Будзем старанна вас даглядаць.

Вярнуўшыся ў спальню, дзе пані Кэці апраналася на дарогу, надпаручнік знайшоў на ўмывальніку чатырыста крон і маленькі ліст: «Пане надпаручнік! Вы не змаглі абараніць мяне ад гэтай малпы, майго мужа, першакласнага ідыёта. Вы дазволілі яму выцягнуць мяне, як нейкую забытую ў кватэры рэч. Прытым вы яшчэ дазволілі сабе сказаць, быццам прапанавалі мне гасціннасць. Спадзяюся, што я не нанесла вам страт большых, чым прыкладзеныя тут чатырыста крон, якія прашу падзяліць з вашым дзеншчыком».

Надпаручнік Лукаш хвіліну стаяў з лістом у руцэ, потым павольна яго разарваў, паглядзеў на грошы на ўмывальніку і, заўважыўшы, што пані Кэці, прычосваючыся перад люстрам, забылася на століку расчоску, дадаў яе да сваёй калекцыі фетышысцкіх рэліквій.

Пасля абеду вярнуўся Швейк. Ён хадзіў шукаць пінчара для надпаручніка.

– Швейк, – сказаў надпаручнік, – вам пашчасціла. Дама, якая ў мяне жыла, выехала. Яе адвёз муж. А за ўсе паслугі, якія вы ёй зрабілі, яна пакінула вам на ўмывальніку чатырыста крон. Вы павінны ёй шчыра падзякаваць, ды і яе мужу таксама, бо гэта ягоныя грошы, якія яна ўзяла з сабой на дарогу. Я вам прадыктую ліст.

I ён прадыктаваў: «Вельмішаноўны пане! Майце ласку перадаць сардэчную падзяку вашай жонцы за чатырыста крон, падараваныя мне ёю за паслугі, якія я ёй зрабіў за час яе знаходжання ў Празе. Усё, што я для яе зрабіў, я рабіў ахвотна, таму не магу прыняць гэтыя грошы і адсылаю іх…» Ну, пішыце далей, Швейк! Што вы так круціцеся? На чым я спыніўся?

– «… і адсылаю іх…» – дрыготкім трагічным голасам вымавіў Швейк.

– Так, добра! «… адсылаю іх назад з запэўненнямі ў найглыбейшай пашане. Шлю пачцівае прывітанне і цалую ручку вашай жонцы. Ёзаф Швейк, дзяншчык надпаручніка Лукаша…» Гатова?

– Не, пан обер-лейтэнант, чысла яшчэ не хапае.

– «Дваццатага снежня тысяча дзевяцьсот чатырнаццатага года». Так. А цяпер падпішыце канверт, вазьміце гэтыя чатырыста крон, аднясіце іх на пошту і пашліце на той жа адрас.

I надпаручнік Лукаш пачаў весела насвістваць арыю з аперэты «Разведзеная жонка».

– Ды вось яшчэ што, Швейк, – сказаў надпаручнік, калі Швейк адыходзіў на пошту. – А што чуваць наконт сабакі, якога вы хадзілі шукаць?

– Ёсць адзін здатны, пан обер-лейтэнант. Надзвычай прыгожы звер. Але яго дастаць будзе цяжкавата. I ўсё ж спадзяюся, што заўтра я вам яго прывяду. Кусаецца!