Текст книги "Rostgo‘y bola"

Ochil Tohir
Rostgo‘y bola

ODOBLI BOLA

 
Bobojonim, bobojon,
Sizni yaxshi ko‘raman.
Oldingizda doim men
Odob saqlab turaman.
 
 
Chaqirsangiz, labbay deb,
Qarshingizga yelaman.
Shirin konfetlar berib,
Erkalaysiz, bilaman.
 
 
Buyursangiz biron ish,
Men yalqovlik qilmayman.
Og‘rir boshim yoki tish,
Deb bahona qilmayman.
 

OYPOSHSHA

 
– Oyi, – dedi Oyposhsha,
Ushladim, mana, pashsha,
Shundan fil yasab bering,
Qilay men bir tomosha.
 
 
– Sendan aylanay o‘zim,
Bu mumkin emas, qizim,
Buni eplolmas odam,
Bu – onalik chin so‘zim.
 
 
– Xo‘sh, unda nega har dam,
Tushunmayman sira ham,
Pashshadan fil yasaydi,
Deydilar sizni dadam.
 

ARAZCHI QIZ

 
Buvijonim har doim
Boqib menga muloyim,
Ohista sochim silab,
Derlar meni erkalab:
 
 
– Sen asal-novvot, qizim,
Ko‘nglimga quvvat qizim.
Osmondagi yulduzim,
Oppoq, yorug‘ kunduzim.
 
 
Bog‘imda gul-g‘unchamsan,
Mening shirmoy kulchamsan.
Rostmi, deb buvim so‘zi,
Oldimga qo‘yib ko‘zgu.
 
 
Uzoq boqib turdim men,
U yoq, bu yoq yurdim men.
Undan uzmay ko‘zimni,
Kuzatdim men o‘zimni.
 
 
Buvim sanab, birma-bir
Aytganin topmay axir,
O‘pkalab men oynadan,
Chiqib ketdim xonadan.
 

BILAG‘ON DAVRON

 
Qafasdagi maymunga
Yaqinroq borib Davron,
Tikilib turar unga,
Bo‘lganicha lol-hayron.
 
 
Der: Boshdan-oyoq o‘zin
Bo‘yabdi qizil rangga.
Zo‘rg‘a ilg‘aysiz ko‘zin,
G‘alati-ya, qarang-a…
 
 
Oyisi deydi mayin:
– Boshqa maymun do‘stini
Qo‘rqitay, deb atayin
Bo‘yagan-da o‘zini.
 
 
O‘yga cho‘mdi Davronjon,
Der: Tushundim so‘zingiz,
Qo‘rqitay deb dadamni
Bo‘yarkansiz yuzingiz.
 

SUHBAT

 
– Bolam, gaplarimga quloq os,
Odobsizlik qilmasang buncha.
Astagina menga aytsang bas,
Tiling bor-ku!
Qo‘ling cho‘zguncha.
 
 
– Oyi, aslo emasman tixir,
Uzatishga majburman qo‘lim.
Vazadagi mevaga axir,
Nima qilay, yetmasa tilim?
 

BAYRAM QO‘SHIG‘I

 
Yoshlik – bu misli bahor,
Atrofda gul, ranggo-rang.
Quvonchdan dillar yayrar,
Jo‘r bo‘lib qo‘shiq, ohang.
 
 
Bu davradan zavq olib,
Qalblar toshar sururdan.
Do‘stlik doimo g‘olib,
Ko‘ksimiz to‘lar g‘ururdan.
 

MASALGA NAZIRA

 
Baroqvoy bolasiga
Qilarkan pand-nasihat.
It degan balosidan
Uzoq yurgin, der faqat.
 
 
Uning bizlardan boshqa
Qiladigan ishi yo‘q.
Doim balodir boshga,
Hayt, deydigan kishi yo‘q.
 
 
Rostini aytsam, bolam,
It emas, xira pashsha.
Itlar qavmi shu mudom,
Ishi «quv-qoch» hamisha.
 
 
To‘g‘risi, aynir ko‘nglim,
Gar eshitsam otini.
Uzun bo‘lsaydi qo‘lim,
Quritardim zotini.
 

TULKINING SO‘ZI

 
Nomimdir ayyor tulki,
Mug‘ombirligim shulki,
Asrash uchun jonimni,
To‘q tutmayman qornimni.
Bilaman, hayvon borki,
Bir-biridan ko‘p farqi.
Biri ojiz, biri zo‘r,
Biri to‘q, biri bazo‘r
Kun ko‘rar, bunga sabab –
Yurmas holiga qarab.
Ko‘rsa shudgorda quyruq,
Nafs berar unga buyruq.
Deyman, bo‘l o‘zdan hazir,
Ammo gap qilmas ta’sir.
 

 
O‘rmon, to‘qay sultoni
Sherning uzundir qo‘li,
Aytsam gapning dangalin,
Bo‘lolmas ammo tulki.
Yo‘lda ko‘p tuzoq-qopqon
Tushgaydir nafsi o‘pqon.
 

 
Mana olaylik, bo‘ri,
O‘lja deb qurir sho‘ri.
Ortiga qaytmas chunki,
Tingla, xoh qo‘ling silki,
Bo‘lmasang gar ehtiyot,
Silliq emasdir hayot.
Ahil bizning qavmimiz,
Juda nozik ta’bimiz.
Qilmaymiz o‘zni ko‘z-ko‘z,
Hamda ortiqcha gap-so‘z.
Hayvonning har xil turqi,
O‘ziga xosdir xulqi.
Mendan olmayin ulgi,
Bo‘lishar mudom kulgi.
Yerga urib nomimni,
Bulg‘amang siz shonimni.
Chiranmasin hayvonlar,
Aslo tulki bo‘lolmaslar.
 

* * *

 
Qirqta hiylam bo‘lsa ham,
Kelavermas doim qo‘l.
Dushmanga ko‘rinmaslik –
Yashash uchun qulay yo‘l.
 

OSHQOVOQ

 
Oshqovoqjon, oshqovoq,
Demasman hech «bo‘sh qovoq».
Palaging tez o‘ssa ham,
Sen emassan beboshvoq.
 

 
Poliz ekini aro,
Qishda o‘zingsan sara.
Sen – vitamin, darmonsan,
Yemaganga armonsan.
 
 
Bizga shifokor opa:
– Yurakka eng zo‘r davo,
Mag‘zi bo‘lgaydir shifo.
Urug‘i ham bebaho,
 
 
O‘tkir qilar ko‘zingni,
Tetik qilar o‘zingni.
Bo‘lsin bu sizga saboq,
Ko‘p yeng, deydi oshqovoq.
 

 
Shu bois bizlar har yil
Tomorqaga muttasil,
Qilmayin qosh-u qovoq,
Ko‘p ekamiz oshqovoq.
 

HUNAR – ZAR

 
– Hunar bu – zar, tugamas hech ham,
Bolam, rizqing bo‘ladi butun.
Egallagin kasb-hunar sen ham,
Bobojonim uqtirar har kun.
 
 
Mana, dadang yaxshi duradgor.
Yasar o‘zi eshik va romni.
Shunday hunar o‘rgansang agar,
Qurarding eng chiroyli tomni.
 
 
So‘zlarimni tingla, quloq sol,
Bilgin shuni, yalqovlik yomon.
Kasb-hunarni egalla darhol,
Qadrlidir hunarli inson.
 

QADRDON MAKTAB

 
«O‘qing, o‘qing, olingiz ta’lim,
Siznikidir kelajak, iqbol».
Jon kuydirar bizga muallim,
Mushtoq, deya yorug‘ istiqbol.
 
 
Qalbda tuydim sinoat sehrin,
Kelajakka chorlar bir ovoz.
Qanot bo‘lib ustozlar mehri,
Orzularim qilmoqda parvoz.
 
 
Umid bilan yo‘lga chiqdim men,
Sadoqatdir ko‘nglimning rozi.
Ahdim qat’iy, shimarganman yeng,
Qilmoq uchun Vatanni rozi.
 
 
Xayr maktab, ta’lim dargohi,
Ham ertangi kunga Assalom.
Yoritadi ilm charog‘i
Hayotimni, qalbimni mudom.
 
 
Qayda bo‘lmay, qay bir go‘shada,
Shuurimda sen bergan saboq.
Shoshqaloq vaqt, yillar o‘tsa-da,
Yo‘l ko‘rsatar sen yoqqan mayoq.
 

QUTLUG‘ DARGOH

«Gulxan» jurnalining 90 yilligiga

 
Varaqlayman, qo‘limda «Gulxan»,
Bolalikdan mayog‘im – o‘zing.
Mehring tuyib har lahza, har on,
O‘sdim tinglab men dono so‘zing.
 
 
To‘qson yoshli bola jurnalim,
Sen doimo navqiron, yoshsan.
Doim bizga berursan ta’lim,
Mangu so‘nmas porloq quyoshsan.
 
 
G‘ofur*, Oybek* va Mirtemirning*
Sahifangda izlari bordir.
Daholarning sanay qay birin,
Zulfiya*ning so‘zlari bordir.
 
 
Erkin Vohid*, Abdulla Orif*,
Xudoyberdi* va Nosir* bobo
Maktabingda bo‘ldilar orif,
Sen chorlaysan kel deb, marhabo.
 
 
Saida*-yu Shukur Xolmirzo*,
Madad bo‘lding, qildilar parvoz.
Qalam ahli sendandir rizo,
Ijodkorga sen doim hamroz.
 
 
Bag‘ring shunday go‘zal bir bo‘ston,
Taratib bo‘y, ochilar rayhon.
Har bir soning mukammal doston,
Hayrat tishlar barmog‘in hayron.
 
 
«Gulxan»im, yon, sochib yog‘dular,
Shu’lalansin dil olib bahra.
To‘lqinlanib jo‘shsin tuyg‘ular,
Sen bir nursan, o‘zingsan Zahro.
 
 
«Gulxan»im, yon, gurilla mudom,
Qandaydir bir ohangrabosan.
Badiiyatga qo‘yishar qadam,
Sen yoshlarga ulug‘ ma’vosan.
 
 
Goh oshkora, gohida pinhon,
Suhbatdoshim o‘zingsan, «Gulxan»,
Qadrdonim, jonajon «Gulxan»,
Boqiy yasha, mehribon «Gulxan»…
 

* Bu atoqli ijodkorlarning deyarli barchasining ilk parvozi «Gulxan» jurnalidan boshlangan.

USTOZIMGA

 
«Bu katta, bu kichik harf,
Ularni bilmoq zarur…».
Bor kuchingiz qilib sarf,
O‘rgatdingiz birma-bir.
 
 
Aytay bugun chin so‘zim,
Harfga tushsami ko‘zim,
Qiynalmayin sira ham,
O‘qiy olaman o‘zim.
 
 
Bilim berdingiz, ustoz,
O‘sdi ong-u tafakkur.
Qilurman bugun parvoz,
Sizga dildan tashakkur!
 

G‘OLIB YOSH AVLODGA

 
«Siz navqiron, yosh avlod,
Bamisli tong oftobi,
Har kuningiz quvnoq, shod…»
Bu – ona yurt xitobi.
 
 
Oshingiz deya dovon,
Berildi katta imkon.
Shu bois quchdingiz shon,
Qoyildir sizga jahon.
 

SAVOL-JAVOB

 
– Bizning nasl-nasabimiz
Maymun ekan!
Shu to‘g‘rimi, ustoz?
Ayting o‘zingiz.
 
 
– Bu borada sira nafim tegmaskan,
Ammo yerda qolmasin, deb so‘zingiz,
Javob bersam: men oilaviy ishga
Toqatim yo‘q sira aralashishga.
 

9.03.2014-y.

SHAXMAT O‘YINI
(hazil)

 
Abdulla bilan Ahmad
O‘ynar edilar shaxmat.
Taxta uzra qizir jang,
Asablar torday tarang.
 
 
Kuzatib men o‘yinni,
Bo‘lib qoldim hangu-mang.
Goho diltang, goho shod,
Biri fil surib der: «Pot».
 
 
Ikkinchisi surib ot,
Tomni ko‘tarib boshga,
Yo‘qdek o‘zidan boshqa,
Baqirib der: «Bo‘lding mot».
 
 
Tushunmayin boshida,
Lol qoldim men qoshida.
Ko‘rmaganman bunday hol,
Tamoman o‘zga ahvol.
 

 
Bilmay qoida, yo‘lni,
Uzatsang toshga qo‘lni,
Bo‘lmagay mantiq-ma’no,
Unutma buni oshna.
 
 
Piyoda, ruh, ot va fil,
Farzin – eng zo‘r sipoh, bil.
Biri-biriga doxil,
Biroq yurilmas bir xil.
 
 
Rost gapdir, bu shovvozlar
Toshni ko‘zga ilmaskan.
Xullasi kalom, ular
Shaxmat o‘ynin bilmaskan…
 

2.04.2016-y.

«KAMAZ»NING YENGIL MASHINAGA HASRATI

 
– Sizga maza, sizga soz,
Uzoq yo‘l ham bir qadam,
Shuning uchun der «KAMAZ»,
Xaridorlar ko‘p mudom.
 
 
– Zamonaviy tuyamiz,
Tonna-tonna yuk bosar.
Yana egam betamiz,
Nolib, qovog‘in osar.
 
 
Chindan ham kuch, masofa
Hech qachon teng kelmaydi.
Fizikaning qonunin
Nodon egam bilmaydi.
 

ROSTGO‘Y BOLA

 
Men juda rostgo‘y bola,
Demayman amma, xola,
Qilsalar ham tavallo,
Baqiraman baralla.
 
 
Big‘illab qolar ukam,
Uchar oyim kovushi.
Men quloqsiz akaning
O‘char birdan tovushi.
 

NILUFAR

 
Botgancha tomog‘iga
Suvning ichida turar.
Suv ketib qulog‘iga,
Og‘rimasmi nilufar?
 
 
Ajablanib ichimdan,
Chimirdim men qoshimni,
So‘rasam bo‘lar kimdan,
Qotirdim xo‘b boshimni.
 
 
Botanika kitobin
Varaqlab o‘yga botdim.
Yostiq qilib boshimga,
Hatto bir kecha yotdim.
 
 
Xolis ayting o‘zingiz,
G‘alati-ya «qilig‘i».
Gullar aro nilufar
O‘jar va betiyig‘i.
 
 
Rost, sahardan shom qadar
Suvda turar nilufar.
Yashar qarang bemalol,
Pisand emas xavf-xatar.
 
 
Bizga ayon, barcha gul
O‘sar zamin bag‘rida.
Nilufar esa nuqul
Turar suvning qa’rida.
 
 
U ham boshqa gul kabi
Nega o‘smas tuproqda?
Nima ekan sababi,
Savol bersam shu haqda.
 
 
O‘sishga yerda yayrab,
Yo‘qmikan yo sog‘lig‘i?
Ukam der, menga qarab:
«U gullarning balig‘i».
 

HARFLAR SHARHI

 
«A» – Alifbo quyoshi,
«A»dan boshlanar alla.
Harflarga karvonboshi,
«A» harfin tez egalla.
 
 
«B» harfiga hamisha,
Bahor-u bulbul timsol,
«B»ga bog‘da binafsha
Bo‘la oladi misol.
 
 
«D» bosh harfdir donoga,
Doxildir u dahoga,
Donishmandning so‘zi – dur,
Limmo-limdir ma’noga.
 
 
«E»-e-ey dema, ey erkatoy,
Erinchoqlik qilma, hoy,
Desam, ushlab boshini
Xo‘mrayadi Erkaboy.
 
 
«F»ning shakli yozuvda
Bo‘lsa ham o‘ziga xos,
Og‘zaki talaffuzda
Yon berar «P»ga biroz.
 
 
«G»ga gullar misol deb,
Gulyuz gulzor oralab,
Guldasta yasash uchun
Gullar terdi saralab.
 
 
«H» his-hayajon, hayrat,
Lozim sendan harakat.
Boshqasin yodlaganday,
Ham qunt kerak, ham g‘ayrat.
 
 
«I» ilmga intilmoq,
Imloda ildamlamoq,
Ilmoq, bilmoq ma’nosi –
Bu tinimsiz izlanmoq.
 
 
Jim o‘tirmay, Jahongir,
Jo‘ralaringga jo‘r bo‘l,
Isming bosh harfi «J»dir,
Bilishingga kelar qo‘l.
 
 
«J»ning izi «K» harfi,
Kitob so‘ziga sarvar.
Ado bo‘lmaydi sharhi,
Tugab xazina, gavhar.
 
 
Harflarni der ilm ahli,
Bilsang, tafakkur naqli.
Shular safida «L» ham
Bitta tovushning shakli.
 
 
Maktab – mo‘tabar makon,
Ma’rifatgadir maskan,
Muddaosi bilimdir,
«M»da, demak, ko‘p imkon.
 
 
Nonning bosh va oxiri,
Harflar aro sohiri,
«N» turar kamtarona,
Safning o‘ktam, mohiri.
 
 
Hayratlansang, deysan: « -o»,
Shakli go‘yo doira
Unli tovushlar aro
Jarangdorlikda tanho.
 
 
Po‘lat paykal oralar,
Qo‘lida katta paqir,
Piyozni xo‘b saralar,
«P»ga misol, deb axir.
 
 
Qoqib qanotlarini,
Quvnar qishda qarg‘alar.
«Qar-qar», deya qarillab,
Qor ustida yo‘rg‘alar.
 
 
Rahim, rayhon so‘zidan
«R» qani top, der Ro‘zi,
Ma’lum bo‘ldi ko‘zidan,
Bilmaskan uning o‘zi.
 
 
«S» harfi sehr-sinoat,
Sayqalli so‘z san’atdir.
Bilsang, sabr-u qanoat
Savod sari da’vatdir.
 
 
Tohir, To‘lqin va Tolib,
«T» harfiga so‘z topib.
Tutilmay tez aytishda
Tanlovda bo‘ldi g‘olib.
 
 
Uyg‘un uzumni uzib,
Umidjonga uzatdi.
«Yuzum», der ukachasi,
Uyg‘un «U» deb tuzatdi.
 
 
«V» harfi der: – Bo‘l voqif,
Dema keyin holim voy.
Vaqtida o‘qi kitob,
Vaqtingni bermayin boy.
 
 
Og‘zaki ifodada
«X»ga yaqinligim bor.
Ammo mening «X»ligim
«Alifbo»da iftixor.
 
 
Zebo chaqqon, dastyor qiz,
«Z» harfin yoddan bilar.
Qolgan harflarni ham tez
Yodlashga u intilar.
 
 
«Y» degani yo‘ldosh bo‘l,
Yo‘ldan ozmay kitobga.
Kitob o‘xshar oftobga,
Oftobda nur-ziyo mo‘l.
 
 
Chittakcha va chumchuqcha,
Aytib «CH»ni churq-churqlar,
Chug‘urchiqcha chug‘urlab,
Do‘stlar so‘zin ma’qullar.
 
 
Shamol shamni o‘chirdi
Shokir varrak uchirdi,
Shavkatning daftaridan
Shuhrat «SH»ni ko‘chirdi.
 
 
Alifbo kitobini
O‘tkir varaqlab bir-bir,
O‘z ismining bosh harfi
«O»ni topdi u axir.
 
 
G‘olibjonning g‘ozlari
«G‘a-g‘a»lab «G‘»ni har gal,
Takrorlaydi galma-gal,
Ammo aytolmas tugal.