Текст книги "Урут бобуллубут айымньылар"

Улахан Быһах.

Бирикээһи толоруҥ! (Ким да хамсаабат.)

Улахан Быһах.

(Саабылатын ылар.)

Оччоҕо кинини мин бэйэм сууттуом!

(Улахан Быһах үрдүгэр түһэн саабылатын былдьыыллар.)

Онтуон.

Атамаан, күн судаар ыраах,

Эн соҕотоххун, биһиги элбэхпит!

(Улахан Быһах кэннинэн тэйэ хаамар.)

БЫЫС

СЭТТИС ХАРТЫЫНА

Саас. Чучур Мыраан үрдүгэр бүдүгүрэ кырдьыбыт Тыгыны икки уола өйөөн таһаараллар.

Тыгын.

Тойон кыыл сорсуйан өлөрө кэллэҕинэ

Ыараабыт, улугурбут кынатын тэнитэн

Күдэн былыт уҥуоругар күпсүйэ көтөн тахсан

Кый үрдүктэн сиргэ үлтү түһэн өлөр дииллэр…

Мин эмиэ онуоха дылы өлүөм иннинэ

Таптыыр Чучур Мырааммар тарбачыстаҕым…

Бүтэһик төгүл саманна туран

Төрөөбүт Туймаадабын одуулаан астыныым.

(Хараҕыттан уу-хаар баһан Туймааданы одуулуур.)

ХОР.

Улуу Туймаада, суон маһыҥ сууллуо,

Хоодуот хотойуҥ сорсуйан өлүө,

Арай эн эрэ үйэлээх сааска

Өрүү чэчирии-чэлгийэ сытыаҥ.

Тыгын.

Бу киһи эрэйдээх баар эбит

Батыйа угунааҕар кылгас, мултугур олохтоох…

Саҥа борбуйун көтөҕөн эрэр уолчаан

Ураһаттан ыстанан тахсан, талах ох саанан

Ыта оонньуур, синньигэс оноҕоһо

Тэлгэһэ уҥуор баран түһүөн иннинэ

Оҕочоос эр киһи буола охсор,

Дьиппиэр хааннаах ол боотур киһи

Соргу көтөҕөн, өрө көтө түһээт

Чаллах тиити батыйанан сырбатар,

Батары киирбит батыйатын сымарытта-сымарытта

Төптөрү тардан ылыан иннинэ

Киил быччыҥа ириҥэлии убаан,

Чэгиэн сирэйэ улахан ардах кэнниттэн

Куурбут бадараан курдук хайытталанан

Кырдьа охсубут буолар,

Онтон кэлэйэн сиргэ силлиир,

Ол силэ сиргэ топ гына түһүөн иннинэ

Түөрт атах буола түөһэйэн

Хойуутун буккуйа-буккуйа

Ааһар дьоннору тамнааттыыр.

Көрө-көрө дьон саһыгырыы күлсэллэр,

Күлэн ыттайбыт уостара ньимийиэн иннинэ

Бэйэлэрэ итинник буолуохтарын сэрэйбэттэр,

Дьэ итинник кылгас үйэлээх буолан баран

Киһи санаата күүһүн сөҕөбүн.

Чаллаайы.

Ноо, ол хайдах?

Тыгын.

Дүлүҥ мас оҥо хаһыллыбытын

Көхсүнэн нэһиилэ бүөлүүр эрээри

Күн сиригэр баппакка тиргиллэр,

Тимир дьиэрэҥкэй үөрбэ буолан

Аллараа дойдуга супту суйулаан киирэн

Амырыын абааһылары кытта араллааҥнаһар!

Кыыгынас кынаттаах аты миинэн

Кыырай халлааҥҥа өрө мэҥитэн тахсан

Үөһээ дойду үтүөлэрин кытта мөккүһэр.

Чаллаайы.

Киһи диэн күүстээх да эбит.

Тыгын.

Эмиэ да күүстээххэ дылы буолан баран,

Дьылҕа тойон киһини хайдах баҕарар

Хабылык гына оонньуур, салҕан баран

Тоһута тутаат уокка быраҕар,

Эбиитин күлүн хоруолаах маһынан буккуйбахтаат

Тыал хоту ыһан кэбиһэр,

Ол күлэ сири кытта сир буола

Симэлийэн, сүтэн бүппүтүн кэннэ

Үрүҥ күн сылааһын биллэ да

Үөн курдук үллэҥнээн-үллэҥинээн баран,

Сахсырҕа курдук сахсаҥнаан-сахсаҥнаан баран,

Эмиэ иккиһин эттэнэн-хааннанан

Киһи обургу тиллэн кэлэр,

Санаата эбии күүһүрбүт буолар,

Өйө эбии тобуллубут буолар,

Уруккутунааҕар уон төгүл бардамыран

Эмиэ айдаан-араллаан бөҕөнү

Сир, халлаан улаҕатынан тардыбытынан барар,

Киһи итинник өлөн биэрбэт

Өһөс оҥоһуулаах, оҕолоруом!

Бөдьөкө.

Киһи диэн үчүгэй да эбит!

Тыгын.

Киһи биир сирэйдээх дииллэрэ сымыйа,

Киһи хас сүүс сирэйдээҕин бэйэтэ билбэт,

Биир чыпчылыйыах түгэҥҥэ

Биир сирэйэ доҕордуу мичээрдээн чаҕылыйар,

Иккис сирэйэ өһүөннээн дьэбин уоһуйар,

Үһүс сирэйэ сэнээн хаанньаччы сонньуйар,

Төрдүс сирэйэ куттанан кубарыйан хаалар,

Оттон атын сирэйдэрэ

Туох кэби ылалларын ким көрбүтэ баарай?..

Чаллаайы.

Киһи күндү таас курдук

Араас өҥүнэн оонньуур эбит…

Тыгын.

Киһи бүгүн сүүһүн тириитэ хабыллыар диэри

Үҥпүт үрдүк таҥаратын

Сарсын тиҥилэҕин тириитэ түөрт илии

Чэрдийиэр диэри сиргэ-буорга тэпсэр.

Бүгүн дьабадьытыттан күүгэн алла-алла

Эйигин бары быртах тылынан үөҕүө,

сарсын тыла сылайыар диэри

Эйигин халлааҥҥа тириэрдэ арбыа,

Киһи эн оҥорбут туораах саҕа үтүөҕүн

Хайа саҕа гына үлүннэрэн, дарбатан

Эйигин албан аатырдыан сөп.

Оччоҕо бэккиһээн саҥарбаккын,

Киһи эн дьиҥнээх үтүөҕүн барытын мэлдьэһэн,

Сирэйгин хара сымаланан саба ыһан

Сымыйанан буруйдуон сөп,

Оччоҕо абаҕыттан ытыыгын.

Бөдьөкө.

Киһи сүүрүктээх өрүс курдук

Уларыйа-тэлэрийэ турар эбит.

Тыгын.

Оннук, тукаларыам. Сассыарда кэпсэппит киһиҥ —

Киэһэ букатын атын киһи.

Чаллаайы.

Албан аат диэн тугуй?

Тыгын.

Албан аат диэн

Аҕыс үөстээх аарыма кустук.

Кини кэрэтиттэн сүрэҕиҥ сылаанньыйан

Кууһан ылаҕын, онтуҥ кубус-кураанах

Күөх чалахайы кууспут буолаҕын,

Киниэхэ дьэ тиийдим диэбитиҥ кэннэ

Хаһааҥҥытааҕар да ырааппыт буолар,

Кустук тайанан турбут хонуутугар

Туох эмэ хаалар дуо? Мэлигир.

Албан аат эмиэ суола-ииһэ суох сүтэр,

Кустугунан хааман кыырай халлаан

Оройугар тиийэ ыттыах курдуккун,

Үктэнэн көрдөргүн үктэл булбакка

Хоолдьуккун тосту түһүөҥ этэ,

Албан аат эмиэ итинник эрэлэ суох.

Бөдьөкө.

Былыр эн таптаан олорор мэҥэ тааһыҥ

Сиргэ тимирэн эрэр.

Тыгын.

Дьыл-күн хаара ыардык баттыырын уйбакка

Оннооҕор таас буорга батары киирбит.

(Сытан тааһы имэрийэр.)

Таптыыр мэҥэ тааһыам! Килэрийиэххэр диэри

Мин эйиэхэ элбэхтик олорбутум,

Кыра дьону үөл талах курдук

Хайдах баҕарар токурута тутуом диэн

Улаханнык, сэттээхтик сананарым,

Мөлтөхтөр диэн күүс салҕаары,

Өйдөрө аҕыйах диэн өй угаары

Улуутуйа туттарым эбээт!

Билигин бу кулгааҕа, хараҕа бүөлэммит,

Бэл бэйэтэ холлубутун

Аҥылыҥнас сытын билбэт буолбут,

Кэлин буутугар кур түүтэ

Бытырыыстана сылдьар түөһэйбит ыппын.

Бэл өҥүргэс тиистээх ыт оҕото

Үрэн ньаҕыйдаҕына ытырыа диэн куттанан

Сырааным саккырыы-саккырыы

Кутурукпун купчутан ааттаһарбар тиийэбин…

Чаллаайы.

Бу Орто дойдуга букатын

Муҥур баһылык буола кэлбит ким да суох эбит.

Тыгын.

Тэбиэн саҕа хара санаа хаһан даҕаны

Сир ийэни иҥнэри үктүүр анала суох!

Хата түөн саҕа сырдык санаа

Улааттар улаатан, үрүҥ күн буолан,

Аан дойдуну сылааһынан угуттаан

Сириэдитэр, чэлгитэр төлкөлөөх.

Бу сир түмүк муудараһа итиннигин

Өлөн эрэн өйдөөтөҕүм кутурҕаннааҕыан!..

Бөдьөкө.

Халыҥ элбэх сэрии киһитэ

Мырааммытын өрө дабайан эрэллэр.

Чаллаайы.

Лөгөй сэриитэ эбит!

Тыгын.

Былыргы өһүн умнуо баара дуо?

Чаллаайы.

Абаккам! Кини дьолугар батыйаларбытын,

Ох сааларбытын илдьэ тахсыбатахпыт!

Бөдьөкө.

Оо, сор эбит! Идэһэ сылгытын курдук

Туран эрэ биэрэрбитигэр тиийдэхпит.

Тыгын.

Мохсоҕоллорум, көтө охсуҥ! Куота охсуҥ!

Кыната тостубут элиэни миигин

Манаамаҥ!

Чаллаайы.

Үһүөн куустуспутунан бииргэ өлүөхпүт!

Бөдьөкө.

Биһиги Тыгыттар буоллахпыт!

Тыгын.

Оҕолоруом, ааттаһабын-көрдөһөбүн,

Бара охсуҥ, ууспутун быһымаҥ!

Чаллаайы.

Аҕаа, эн тылгын аан-маҥнай

Утары этэбит, эн аттыгыттан

Харыс да сиргэ халбарыйыахпыт суоҕа!

Тыгын.

Оо, мин киһи хааным

Удьуордуур да буолар эбит…

Сэгэрдэриэм, мин эһигини хаһан даҕаны

Сылаастык кууһан ылбыппын өйдөөбөппүн,

Өлүөхпүт иннинэ куустуһуоҕуҥ.

(Үһүөн куустуһаллар.)

Бөдьөкө.

Убаай, Чаллаайы бөҕө, оҕо сааспыт

Тапталлаах ырыатын ыллыах эрэ.

Чаллаайы.

Чэй эрэ!

(Иккиэн өттүк баттанан туран ыллыыллар.)

Уол оҕо барахсан

Амырыын мөккүөргэ,

Алгыска, кырыыска

Ананан айыллар.

Уол оҕо барахсан

Төрөөбүт дойдутун

Төлкөтүн түстэһэн

Дьиҥ дьолун булуохтаах.

Уол оҕо барахсан

Тыыннааҕын тухары

Модун, эр санаатын

Булгутуо суох тустаах.

Уол оҕо барахсан

Өлөр да күнүгэр

Өрөгөй ырыатын

Доргуччу туойуохтаах!

(Лөгөй, Төрөнөй уонна кинилэр сэриилэрэ төгүрүйэллэр)

Лөгөй.

Үөлээннээҕим Тыгын тойон, эйигин ахтан

Батыйа, ох кэһиилээх кэллим.

(Тыгыннаах үрдүлэригэр түһэллэр, үһүөннэрин кэлгийэллэр.)

Төрөнөй.

Бу Тыгын тойон бэйэтин хоолдьугатыгар

Хайа сахха сыаны сиэн моҥкурдаан

Кыайан турбакка аҕылыы сытар дуу?

Тур эрэ, күндү ыалдьыттары көрүс!

(Батыйа угунан Тыгыны кэйиэлиир.)

Чаллаайы.

Төрөнөй түөкүн, өбүгэ саҕаттан сахалар

Тойон кыыл суон долуота булгуруйан

Охто сыттаҕына маһынан кырбаабаттар.

Тыгын.

Оо, уолум Таас Уллуҥах баара буоллар!..

Лөгөй.

Эн уолуҥ Таас Уллуҥах уолаттаргыттан

Чулуулара этэ, ону билэн

Мин эйигин утары туруораары сорунан көрбүппүн

Өлөрө сыһан үүрэн ыыппыта,

Эйигин уорбалаан, оҕотун бэйэтэ сиэтин диэн

Соруйан уолум сонун киниэхэ бэлэхтээбитим.

(Күлэр.)

Тыгын.

Оо, Таас Уллуҥах, сэгэрим сыыһаа!

Араҥаһыҥ ол ыраах барыаран турар,

Дьирэччи тэбиммит түөрт чиргэл тиит атаҕынан

Атыыр тайахтыы хаһыҥырыы-хаһыҥырыы

Миигин буору кытта буор гына

Ибили тэпсиэн баҕарар быһыылаах,

Күһүҥҥү ардахтаах түүн хараҕыҥ уута

Ардьаччы хаппыт дүлүҥүҥ быыһынан харылыыра,

Дьыбардаах киэһэ хаххан буолан бабыгырыыргын

Айаннаан иһэн истэрим…

Таас Уллуҥах, тапталлаах уолуом!..

(Таас Уллуҥах көстөн кэлэр.)

Соппойо эмэллэр ириҥэлээх бааспын,

Чупчуруйа уулууллар сүлүһүннээх хааммын.

Дьылҕа тойоон, туох улуу айыыбар

Эн миигин бу айыылаатыҥ?

ХОР.

Кырыктаах Тыгын, аарыма Тыгын

Айыыҥ улахан, айыыҥ хараҥа,

Кырыыһы ыспыт сиргэ кыранар,

Өһүөнү ыспыкка дьон өстүйэр!

Тыгын.

(Кулгааҕын саба туттар.)

Сэт-сэлээн туолара, айыы таайара

Чахчы эбит! Кырдьык эбит! Оо, бар дьон

Билэн даҕаны этэллэр эбит:

«Тэбиэн саҕа сырдык санаа ордук», – диэн.

(Окко умса түһэн ытамньыйар. Уоскуйан салҕалыы-салҕалыы араҥастаах уҥуохтар диэки хаамар.)

Бу мин уолум Таас Уллуҥах араҥаһа

Күлүгүрэ барыаран миигин күрдьүөттээн турар,

Дьирэччи тэбиммит түөрт чиргэл тиит атаҕынан

Атыыр тайахтыы хаһыҥырыы-хаһыҥырыы

Миигин буору кытта буор гына

Ибили тэпсиэн баҕарар быһыылаах.

(Таас Уллуҥах араҥаһын көҥдөй дүлүҥүн тайаҕынан тоҥсуйар.)

Тукаам, Таас Уллуҥах, истэҕин дуо?

Аал Луук Мастыы айгырыы-силигирии ситэргэр,

Тыыллан-хабыллан тураргар тиэрпэккэ

Уоран сиэбит хараҥа буруйдаах

Айбыт аҕаҥ баҕайы бакыйан, барыаран турабын.

Күһүҥҥү түүн хара самыыр уута буолан

Хараҕыҥ уута ардьаччы хаппыт

Көҥдөй дүлүҥүҥ быыһынан харылыы тохторун

Мин айаннаан иһэн көрөн ааһарым.

Дьыбардаах түүн эн тоҥон

Хаххан буолан бабыгырыыргын истэрим.

Куурбут дьардьамаҥ халыгырыы тыаһаан

Ирээри эргиллэриҥ көҥдөй дүлүҥ иһигэр,

Онуоха араҥаһыҥ эйэҥэлээн, үллүктүү түспүт

Көмнөх хаара саккырыы тохторо…

Тукаам, Таас Уллуҥах, иһит даа,

Улаҕалаах өйдөөх, эҕирҕэннээх илиилээх

Күлүкүс-барыкыс дьон кэлэннэр

Айдаан-араллаан бөҕөнү тэрийэллэрэ буолла,

Тура тарт! Көмүскэстээх батаскын күөрэт!

Сорбуун-сорбун! Истибэт! Түүнүгүрбүт уҥуоҕа

Бэл дьигиһийэ мөхсөн ылбат…

(Тайаҕынан сүүһүн тоҥсунар.)

Хоҥ мэйии! Аһыйбыт тар мэйиибин

Мэник оҕо кэлэн тоҕо тартын,

Ону хара тураах иһэ сараччы үллүөр диэри

Сиэн баран, чуор мутукка олорон киһиргэннин

Өйүмсүйэр далай акаары Тыгын

Убаҕас мэйиитин сиэн испин

Супту сүүртэрэн иэдэйдим диэн…

(Араҥас атаҕын кууһан турбахтыыр.)

Бу турар кэргэним Аан Дархан араҥаһа…

(Араҥаһы тайаҕынан тоҥсуйар.)

Доҕоор, Аан Дархан, истэҕин дуо?

Эн тойон эриҥ суохтаан-ахтан кэллим.

Уруккуҥ курдук толору кымыстаах

Чороону тутан, үрүҥ көмүс симэҕиҥ кылырдаан

Тоҕо аан дойду иччитин курдук

Наскыйа хааман утары кэлбэккин?

Миигиттэн хомойо, хоргута барбытыҥ,

Билигин да онтугун умнубакка

Сымыһаххын өһөстүк быһа ыстаан,

Кынчыаттыы сытар быһыылааххын. Мөх, үөх,

Барыта билигин миэхэ минньигэс…

Муҥ саатар мөхпөккүн даҕаны,

Тыбыс-тымныынан аҥылыйаҕын эрэ…

Бэдэр саҥыйаҕыҥ сытыйбыта буолуо,

Мэ, мин киис саҥыйахпын кэт, баҕар, ириэҥ.[5]5
  Хомойуох иһин, рукопись бу барыйаанын мантан салгыы сирэйдэрэ көстүбэтилэр.


[Закрыть]

Дмитрий Дыдаев

ХАРА БЫРААТ ХАРА УБАЙЫГАР СУРУЙБУТ СУРУГА

Биһиги олоробут

«үп» диэн үөгүлээбит үйэҕэ,

Алтаннаах буоллаххына,

арҕаскар түһүөхтэрэ,

Көмүстээх буоллаххына,

көхсүгүн көтүрүөхтэрэ,

Кумааҕылаах буоллаххына,

куккун көтүтүөхтэрэ.

Олоробут

күлүүс отут бииһин ууһунан,

Күлүүс да күүһэ тулуйбат

күнүстэри көрүлүүр уоруунан,

Олох сайдыыта

көрдөххүнэ орун-оннугар:

Ас да көстөр

үлэлээбит харчыгар,

Таҥаһы да

таҥныаххын сөп, киһи сиэринэн,

Улахан уочаракка

уһуннук туран, сиэпкин тэбэнэн…

Отой да суох

төрөөбүт дойдугар

Эн көрдүүр

ытыктаһыыҥ– таптаһыыҥ,

Тылынан этиллэр,

хаһыакка хайҕанар

Сүүс омуктуун

сүдү уруурҕаһыыҥ,

Баар арай быдьар үөхсүү,

Маатыра арааһа,

быһаҕынан көрсүү —

Улахан омуктарыҥ,

убайыам, оннуктар,

Үрүҥ субалаахтар —

хара хааннаахтар.

Буруйдаах буолаҕын

суукка эн,

Тыыннаах ордон,

үҥсэ кэлбиккинэн.

Киэһэ быкпаккын,

кирийэҕин дьиэҕэр,

Күнүс көстүбэккин,

көһүтэллэр күүлэҕэр.

Аны дьааттаналлар

аатырар акыйааннар,

Араас омуктар

атомы боруобалааннар,

Салгыныҥ,

саппыйа иһигэр тыынарыҥ курдук,

Саппаҕыран иһэр

оччугуйдук.

Сотору эн

айхал тылгын кытта

Ииҥҥэ киириэҥ

дьаҥтан, ыарыыттан,

Арахсыаҥ,

күннэтэ ахсын киэн тутта,

Арбаан туойар

олоххуттан.

Элбэх түөһү тоҥсунуу,

арыгынан барыыһырыы,

Дьахтардааһын дьаллыга,

ньылаҥнаһыы, хаптаҥнаһыы.

Убайыам, иһит,

интиҥ эмиэ

Улахан омук эгэлгэтэ.

Ииннэниэххэр диэри

бэйдиэ —

Өлүү

иирбит эмэгэтэ…

Убайыам, оннук

биһиги олохпут.

Дьоҥҥо кэпсээ:

«Үрдүк дьоллоохпут!»

Бырастыы гын,

тойон киирдэ…

Көрсүһүөхпүт дуо, аны биирдэ?!

КИРИИТИКПЭР

Киир эн,

бука баһаалыста,

күндү кириитигим,

Өрүүтүн да

ыалдьыттыыр буол

үтүө сүрэххинэн,

Тоҕо эрэ

мин хоһооннорум—

биэбэйдиир бэйэлээхтэрим

Сыккырас иринньэхтэр.

Иһиллээн көр

үөрүйэх сэргэххинэн.

Уоттаах күнүнэн,

оҕуруо кыыһынан,

тэтэркэй сибэккинэн

О, доҕоччугуом,

мин хоһооннорум

олус толорулар,

Ол оннугар

аныгы үйэ

чаҕылхай килбиэнинэн

Революционнай

дохсун хаамыынан

аһара дьадаҥылар.

Суохтар хоһооннорбор

нэлэһийэр буолактар

знамялыы суугуннара,

Сиэттиспит хамбаайыннар

сирилэс барааттара,

тыраактардар маарыстара,

Иһиллибэттэр

аарыма ГЭС-тэр

сүрэхтэрин тыастара,

Биллибэттэр

уһаарыллар ыстааллар

сыралҕаннаах суостара.

Доҕоччугуом,

мин кинилэртэн

олус ыраахпын

Даарда, суха

билиҥҥи үйэттэн ырааҕыныы.

Оттон мин, дьиҥэр,

кистэлэҥмин арыйдахпына,

ыллыыр баҕалаахпын

Гомер курдук,

молуоннаах үйэлэри

аһары дайбаталыы.

Биһиги күннэрбит

чаҕылхайдар да,

өлбөөркөйдөр ырыаларбыт,

Биһиги олохпут

баараҕай да,

бытархайдар тойуктарбыт.

Урукку үйэлэр

бороҥнор да,

ырыалара чаҕылхайдарбыт,

Ааспыт олох

намыһаҕа да,

тойуктара баһархайдар.

Тоҕо итиннигэ

кыайан хатаммат

мин долоҕойбор,

Сайдыы ньиргиэригэр

симэлийэн иһиллибэт

кэһиэҕирбит хоһооннор…

Күндү кириитигиэм,

нөрүөн нөрүйэбин,

сылдьар буол эн миэхэ,

Хатыылаах буолуо диэн

дьулайыма дуу

мин халҕаммыттан,

Эн сэдэх да көмөҥ

мин курдук дьаранааска

син биир эмтээх эриэхэ,

Миигин быыһаа, көрдөһөбүн,

быстах өлүүттэн—

бытархайы туойар ыарыыттан.

* * *

Бырастыы гыныҥ,

бука диэн,

мин хоһооннорбун —

мин оҕолорбун,

Эһиги сүрэххитин

сырдык санаанан,

киэн туттуунан

толорбот буоллахтарына,

Миэхэ этиҥ,

этиҥ аһаҕастык

санааҕытыгар туппакка,

кинилэр омсомолорун.

Бэйэм хааммыттан,

бэйэм тыыммыттан

биэрэргэ бэлэммин

талбыт чааска.

* * *

Инчэҕэй эттээҕи

иҥсэтэ-обото

ииппэх өйүттэн,

икки дьабалдьытыттан

иилэ хабан

илгиһиннэрэ оонньуур.

Бэрдьигэс эттээҕи

бэрт былдьаһыыта

бэдэр мэйиититтэн,

бэтэлээх бэлэһиттэн

бэрэмээттээн туран,

билэринэн соһоҕостуур.

Айыҥат аймаҕын

аат тардыһыыта

анаҕаһыттан ылан,

атаҕыттан тардан,

аналлаах сиригэр

аһарбакка араабылыыр.

Хамсыыр хааннааҕы

харчыга баҕата,

харам быһыыта

харытыттан харбаан,

ханна даҕаны

хаамтарбакка хааччахтыыр.

Икки атах

иҥсэтигэр иэдэйбэтэр,

бэрдигэр бэттибэтэр,

аакка алыстаабатар,

харчыга харамырбатар,

Этиһии диэни

энчи билимнэ,

охсуһуу диэни

отой оройдоомно,

өлөрсүү диэни

өрүү өйдөөмнө

ордук дьоллоохтук

олоруох этэ.

Кырдьык эрэ иннигэр

кыһанан олордор,

үтүө эрэ туһугар

үлэлии сырыттар,

булбутун эрэ барытын

боччумнаахха анаатар,

Эдэр бэйэтэ

эмэхсийэри билбэккэ,

кэрэ бэйэтэ

кэхтэри барҕалаабакка,

санаабытын хоту

саталлаахтык сайдан,

өлүүнү кыайан

өрөгөйдүө этэ!

* * *

Дорҕоон буоламмын,

дуораһыйан иһэн,

уостан сүтүмүүм.

Үрдүккэ таласпыт

сырдык санааларым

кэннибэр хааллыннар!

Охсуспут охсуһуум:

хотторбут хомолтом,

хоппут үөрүүм

Кэлэр ыччаппар

тосхол буоланнар,

суолларын ыйдыннар!