Текст книги "Müqəvva"

– Rədd ol! – Tüklü onu itlədi, – Yoxsa birini də yeyəcəksən.

Vasilyev yerə dağılmış ərazaqları yenidən torbasına yığdı.

– Vəhşilər! – təslim olmurdu, – Bu sizi xeyrə aparmayacaq!

Tüklü dözməyib üstünə yüyürürdü ki, Vasilyev qorxudan qaçdı.

– Alayımız təmizləndi… – Kürən dedi.

– Əsas odur, biz birliyik! – Miranova qəfil dilləndi.

– Pionersayağı birlik olub Somovun tortunu yeyərik, – Valka gülərək dedi.

– Sən hələ zarafat edirsən… – onun sözünü Miranova kəsdi, – Biz isə ciddiyik.

Onlar səliqəli geyinmiş halda səs-küy salaraq gedirdilər ki, iti gözlü Şmakova sinif rəhbərləri Marqarita İvanovnanı gördü.

– Marqarita, – o dedi.

– Həm də cinsdə, – Valka əlavə elədi, – Ya Moskvadan alıb, ya da toya görə hədiyyə ediblər.

– Şəhər kənarı ilə gedək? – Kürən təklif etdi, – Yoxsa yenə tərbiyə verməyə çalışacaq… Əhvalımızı korlayacaq.

– Mən yolumu dəyişmirəm, – Miranova dedi, – Özünə hörmət etmək lazımdı.

– Ən yaxşısı gizlənək, qəfil qorxudaq, – deyən Valka bic-bic güldü.

– Bax, bu, maraqlı təklifdir, – Şmakova dəstəklədi.

Hərəsi bir tərəfə qaçdı. Ən sonda heç tələsməyən Miranova qapı arxasında dayandı.

Marqarita İvanovna şən yerişi ilə hər şeydən xəbərsiz halda meydanı keçib çay gəmiçiliyinin kassasına yaxınlaşdı. Valka gizləndiyi yerdən çıxıb sakitcə müəllimənin arxasınca qaçıb ucadan qışqırdı:

– Salam, Marqarita İvanovna!

Marqarita İvanovna qəfil diksinib geri çevrildi.

– A-a-a, sənsən? Bu, nə hərəkətdir?

– Qorxdunuz? – Valka soruşdu, – Qorxdunuz, qorxdunuz. Dostlar, Marqarita İvanovna qorxdu, – dedi.

– Sadəcə fikirli idim, – Marqarita İvanovna cavab verəndə yanaqları qızardı. Bunun səbəbi Valkanın yersiz hərəkətinə qəzəblənməsi, ya da həqiqətən qorxduğunu boynuna almaq istəmədiyi idi.

Uşaqlar onu dairəyə alıb salamlaşdılar.

– Hamınız necə də yaraşıqlısınız, – Marqarita İvanovna uşaqları bir-bir incələdi, – Şmakova isə artıq gənc xanımdır.

– Marqarita İvanovna, ətəyim necə, xoşunuza gəlir? – Şmakova əl çəkmədi.

– Çox bəyəndim, – Marqarita İvanovna cavab verdi, – Sənə bunu kim tikib?

– Kim olduğu məlumdur! – Popov fəxarətlə söhbətə qarışdı, – Mənim anam.

– Mənim nəzarətimdə, – Şmakova əlavə edib qəzəblə Popovu çimdiklədi, – Niyə deyirsən? Bəlkə, bunu mənə Moskvadakı Moda evindən göndəriblər?! “Mənim anam. Mənim anam…”

– Bəs sən, Miranova, niyə başqalarından geri qalırsan? – Marqarita İvanovna soruşdu.

– Mən?.. Əskilərə səbrim yoxdur, – deyən Miranova təkəbbürlə dostlarına baxdı, – Marqarita İvanovna, biz gecikirik.

– Hara gedirsiz? – soruşan Marqarita İvanovna Miranovanın sərtliyinə heyrətləndi.

– Somovgilə, – Kürən hər kəsin yerinə cavab verdi, – Boş vaxtımızı dəyərləndiririk.

– Məndən ona salam deyərsiniz. Ona deyin ki… – Marqarita İvanovna bir qədər fikrə daldı, – Somov məqsədinə çatandan sonra yerində dayanan biri deyil. Ən vacibi cəsarətlidir, səmimidir, etibarlı yoldaşdır…

– Tamamilə haqlısınız, Marqarita İvanovna! – Şmakova mızıldadı.

– Demək, mən ona arzu edirəm ki…

– Siz yenə harasa gedirsiniz? – Kürən Marqarita İvanovnanın sözünü kəsdi.

– Yoldaşıma Polenovanı göstərmək istəyirəm. O, heç yeri görməyib. Vaxtı da çox azdır, Moskvaya qayıdır, – Marqarita İvanovna saatına baxdı, – Vay, tələsirəm! Hə, az qala Somovu unutmuşdum, – Tələsə-tələsə səsləndi, – Arzu edirəm ki, indi necədirsə, elə də qalsın! Ömür boyu…

Və gözdən itdi…

– Bizimlə heç cürə Polenovaya gedə bilməz… – deyən Miranova qəfildən Lenka Bessolçevanı gördüyü üçün deyəcəyi son söz dodaqlarında ilişdi.

Onları görən Lenka heykəl kimi dayandı. Uşaqlar heyrətdən yerlərində donub qaldılar.

– Qarşımızda tarixi eksponat var – Bessolçeva! – İlk dəfə Miranovanın üzünə təbəssüm qondu, səsi isə titrədi, – O, bilet üçün gəlib… O gedir!

Lenka sərt hərəkətlə arxasını çevirib çay gəmiçiliyinin kassasına yaxınlaşdı.

– Düzdür! – Tüklü qışqırdı, – O gedir!

– Güc qalib gəldi! – Kürən sevinclə onun sözünü dəstəklədi.

– Bilirsiz, biz ona nə məsləhət görəcəyik? – Miranova ilhamlanaraq işıq saçdı, – Bu hadisəni ömür boyu yadından çıxarmasın.

Valka belini əyib, barmaqlarının ucunda Lenkaya arxadan yaxınlaşıb barmağı ilə sümüklərinə döyəclədi.

– Bessolçeva, bizim dərsi yadda saxladın?

Lenka cavab vermirdi, yerində donub qalmışdı.

– Cavab vermir, – Valka təəssüflə dedi, – Demək, yadda saxlamayıb.

– Bəlkə, kar olub? – Şmakova zümzümə etdi, – Sən onu… silkələ.

Valka yumruğunu qaldırdı ki, Lenkanın ensiz kürəyindən tuta bilsin.

– Bax, bu heç lazım deyil, – Miranova onu dayandırdı, – Axı o gedir. Deməli, biz qalib gəldik. Bu bizimçün kifayətdir.

– Hardan gəlibsə, ora da getsin! – Kürən qışqırdı.

Digərləri də çığırdılar.

– Bizə beləsi lazım deyil!

– Satqın!

– Müqəvva! – Valka Lenkanın əlindən dartıb uşaqların arasına itələdi.

Onlar Lenkanın ətrafında hoppanır, təlxəklik edir, biri digərini yamsılamağa çalışırdı.

– Mü-qəv-va!

– Mü-qəv-va!

– Tarla müqəvvası!

– Ağzı qulaqlarına kimi…

Rəngarəng dairə fırlanırdı, Lenka isə ortasında dövrə vurub dururdu.

Elə bu vaxt Nikolay Nikolayeviç Lenkanı və ətrafında dövrə vurub qışqıran uşaqları görüb səsləndi:

– Ona niyə sataşırsınız? Bu saat sizi…

– Yamaqlı, – Kürən donquldandı.

Hərəsi bir tərəfə dağılışdı. Təkcə Miranova yerində dayandı. Heç yerindən tərpənmədi də, qaşını qaldırıb nifrətlə yoldaşlarına dedi.

– Nədir, qorxdunuz?

Bu qərarlı səs onları dayandırdı.

– Belə iş olar, altınız bir nəfərə qarşı… – Nikolay Nikolayeviçin səsi faciəvi səslənirdi, – Heç utanmırsız?

– Nədən utanmalıyıq? – Valka utanmadan cavab qaytardı, – Biz heç nə oğurlamamışıq. Hər şey qanunidir.

– Yaxşısı budur, siz nəvənizdən utanın, – Miranova dedi.

– Lenakdan? – Nikolay Nikolayeviç təəccübləndi, – Nə üçün?

Lenka qəfildən babasına tərəf çevrildi. Babası onun üzündə əzab gördü. Sanki onu bərk vurmuşdular. O, artıq uşaqların üstünə qışqırıb çıxıb getmələrini və onları tək buraxmalarını demək istəyirdi. Amma heç kim bir kəlmə danışmırdı. Böyükləri öz işlərinə qarışdırmaq onlara xas hərəkət deyildi. Bircə Miranova ciddiyyətlə və qəfildən dedi:

– Ondan soruşarsınız. O, sizə hər şeyi bütün incəliyinə kimi danışa bilər.

Tədricən uzaqlaşdılar. Bir neçə dəqiqə sonra soyuq payız küləyində onların uzaqlaşan qışqırıqları eşidildi.

– Əhsən sənə, Dəmir Düymə!

– Yamaqlıdan qorxmadın!

– Güc qalib gəldi!

Beləliklə, səs tamamilə kəsildi.

Lenka isə… Yazıq Lenka üzünü babasının sinəsində gizlədirdi ki, heç olmasa bir az çiyninə qonmuş ağır yükdən dincələ bilsin.

Nəvəsini “Müqəvva” deyərək o qədər bezdirmişdilər ki, o, çıxıb getmək istəyirmiş, deyə Nikolay Nikolayeviç düşündü. Hiss etdi ki, onun çətinliyi ürəyinə sərt toxundu. Adətən başqasının dərdini çətin həzm edirdi. Həyatı onsuz da ağır idi, amma yarı yolda alışmadığı yükdən xilas olmağa vərdiş etməmişdi. Bu, onun həyatı və xilası idi. Həmin an Nikolay Nikolayeviç bu cür düşünsə də, Lenkanı başqa sözlərlə sakitləşdirməyə çalışdı:

– Hə, nədir? – o, nəvəsinin yumşaq boynunu sığalladı, – Onlara fikir vermə, – Nikolay Nikolayeviçin səsi həyəcandan titrədi, – Məndən öyrən. Mən hər zaman təmkinliyəm. Öz işimi görürəm və sakitəm, – Az qala çığırdı, – Onlar məni ələ salırdılar, eşitdin? – “Yamaqlı” deyirdilər. Bədbəxtlər! Nə etdiklərindən bixəbərdirlər, – Qəfildən tərəddüdlə soruşdu, – Bəs sən nə etmisən ki? Nəyə görə səninlə bu cür rəftar edirlər?

Lenka onun əlləri arasından çıxıb geri çevrildi.

– Ondan heç nə haqqında soruşmaq lazım deyildi, – Nikolay Nikolayeviç düşündü, amma bu sözlər qeyri-ixtiyari olaraq onun dilindən çıxmışdı. Axı qəbahətli nə iş tuta bilərdi ki, yoldaşları ona xor baxır, özündən uzaqlaşdırır, dovşan kimi qovurlar.

– Yaxşı, yaxşı! – Nikolay Nikolayeviç dedi, – Bağışla… Sən çıxıb getməyə qərar vermisənsə, demək, sənə elə bu lazımdır. Mən tək yaşamışam… Yenə də tək yaşayaram, – O susdu. Çünki dediyi sözlərin ifadə etdiyi məna ona xoş deyildi, – Sənə öyrəşmişəm? Unudaram…

Bu an bütün yaşlılar kimi xırıldayıb papağını gözünün üstünə endirdi.

– Bütün bunlar mənim üçün gözlənilməzdir, – Nikolay Nikolayeviç davam etdi, – Bir evdə yaşayırdıq, ancaq səni heç bir o qədər də yaxşı başa düşmədim. Qəlbinə toxuna bilmədim – bax, məni incidən də budur.

Əlini cibinə salıb, sürtünmüş pul qabını çıxardıb uzun müddət qurdaladı. Düşündü ki, bu müddət ərzində Lenka nəsə danışar, deyər ki, getmək fikrindən daşındı və o pul qabını yenidən cibinə qoya bilər. O, vaxtı uzadır, nəfəsi getdikcə ağırlaşırdı, amma bütün bunlar ona kömək etmirdi – Lenka susurdu.

– Al… – Nikolay Nikolayeviç pulu Lenkaya uzadaraq dedi, – Sabah üçün iki bilet al. Mən səni Moskvaya, təyyarəyə qədər ötürəcəm.

– Mənsə bu gün getmək istəyirdim! – deyən Lenka kədərlə ah çəkdi, – Bu gün, bu dəqiqə…

– Bu ki dəlilikdir! – Nikolay Nikolayeviç müqavimət göstərdi, – Bax, gör hələ özünlə nələr götürmüsən. Hanı dərsliklərin? Hanı palton? Orada hər yerə qar yağıb, o dəqiqə tonzillit olarsan.

O danışır, danışırdı. Lenka isə “Bu gün! İndi!” deyərək babasının sözünü kəsirdi. O, təkidlə dilə tutmağa çalışır, amma çox gözəl bilirdi ki, bütün bu bəhanələr tamamilə cəfəngiyyatdır. Əslindəsə Lenkanın çıxıb getməyini qətiyyən istəmirdi. Məhz bununçün sözünü yarımçıq kəsib, ona tərəf əyilərək pıçıltıyla dedi:

– Mən belə qəfildən bacarmaram, sabaha qalsın.

Lenka Nikolay Nikolayeviçin əlindəki pulu götürdü.

– Nə dediyimi eşitdin? Mən sabah üçün razıyam, – deyərək sonuncu dəfə xahiş etdi.

Nikolay Nikolayeviç Lenkanı çaşbaş qoydu. Bu sözləri deyən onun babası idi?

O, gözlərini qaldırıb babasının təmkinli, hərəkətsiz üzünə baxdı. Amma üzündəki ensiz, ağız kənarınadək uzanan ağarmış çapığı, gözlərinin üstünə endirdiyi papağı babasının həyəcanını ələ verirdi.

– Qolundakı yamaq cırılıb, – qəfildən Lenkanın gözünə dəydi.

– Tikmək lazımdır, – Nikolay Nikolayeviç yamağa toxundu.

Lenka gördü ki, babasının üzündəki çapıq yenə görünməz oldu.

– Sən özünə yeni palt