Текст книги "Падарунак для Адэлі (зборнік)"

Шампанскае ў шафе

Алесі К.

Новая сьвежая ялінка сьціпла бліскала маленькімі агеньчыкамі за сьпінай Галоўнага. Тонкая капэрта лягла на стол перад няголеным чалавекам з чырвонымі вінаватымі вачыма на пакамечаным твары. Да Калядаў заставалася колькі дзён.

– Гэта твой апошні заробак у нашай рэдакцыі, спадар А., – сказаў Галоўны й пасунуў капэрту ад сябе ў бок візытора.

Няголены А. сутаргава схапіўся за грошы, але затрымаў руку на стале:

– У мяне ёсьць новы праэкт…

Галоўны стомлена матлянуў галавою:

– Зьвяртайся ў “МіЛ”. Там з рукамі адарвуць. Заплацяць – і на чарку хопіць.

– Я не магу ў “МіЛ”. Я ж з вамі… ад пачатку.

– Паслухай, – Галоўны ледзьве стрымліваўся, каб не сарвацца на крык. – За апошні год ты не нарадзіў ніводнае талковае тэмы. Усе твае матар’ялы я перапісваў ад пачатку да канца. Мы трымалі цябе да апошняга, бо паважаем твае колішнія заслугі. Але рэдакцыя ня можа бясконца займацца дабрачыннасьцю. Ты ж ня Помнік, які яшчэ пры жыцьці атрымаў права на пажыцьцёвую пэнсію. Ты звольнены, але можаш прыносіць свае тэксты. Забірай капэрту, на сьвяты мусіць хапіць. Будзем глядзець. Але я ня веру ў цуды.

* * *

– Ну што?! Даў? – Помнік з Кастылём выскачылі з-за рогу будынку, дзе месьцілася рэдакцыя.

Мянушка падобнага да тхара празаіка Кастыля паходзіла ад прозьвішча Кастэнка. Зь мянушкай Помніка было складаней. Мянушка ўзьнікла такім чынам. Калісьці яго звалі Шурык, і быў Шурык простым і чыстым, як экзарцыст, вясковым хлопцам, які прыехаў у Горад з глухое памежнае вёскі. І патрапіў хлопец Шурык у асяродак авангардна-элітарнага творчага падпольля. За кумпанію пачаў пісаць вершы. А калі авангард выйшаў з падпольля, зрабіўся Шурык кумірам прасунутай моладзі. На некаторыя Шурыкавы вершы нават пісалі гітовыя песьні. Зьяўленьне Шурыка на публіцы выклікала бурлівую рэакцыю. Мужчыны мелі за гонар выпіць з такім чалавечышчам, а жанчыны – ня толькі выпіць.

Адзін з колішніх творчых падпольшчыкаў ператварыўся ў пасьпяховага бізнэсоўца і ў парыве захапленьня заснаваў Шурыку пажыцьцёвую прэмію-пэнсію. Грамада верыла, што Шурык – той самы, новы Пясьняр, што праславіць Айчыну, якая адраджалася. Во тады Шурык і зажыў! Цэлая грамада жанчынак даглядала ягоную хату: гатавала, прала, прыбірала. Працоўны стол Шурыка быў аздоблены ягонымі асабістымі рэчамі, нераўнуючы як у доме-музэі клясыка нацыянальнае літаратуры – толькі пыл зьдзьмухвай. А Шурык хадзіў па Горадзе з пляшкай у кішэні даражэзнага палітона й пужаў людзей учарнелым ад гарэлкі тварам. Бывае, зловіць якога народнага мастака, ці паэта, ці старшыню якога Саюзу, ці проста добрага чалавека і прымушае выпіць зь ім – з Шурыкам! З самым-самым… Так Шурык ператварыўся ў Помнік. У прыжыцьцёвы. Самому сабе.

Пасьля знаёмцы (а было іх вельмі шмат) пачалі пераходзіць на другі бок вуліцы, як забачаць здалёк Шурыка. Пачалі класьці слухаўку, як пачуюць голас у тэлефоне. Карацей, хавацца ў бульбу пры набліжэньні цяжкіх крокаў Помніка. “А куды ж вы схаваецеся, дзетачкі мае!”

Помнік ведаў дні нараджэньня ўсіх больш-менш заўважных у горадзе творчых пэрсонаў: і вялікіх акул, і драбнейшых рыбак. Помнік уважліва праглядаў анонсы імпрэзаў. І каб не забываліся на яго, велічнага, нагадваў пра сваё існаваньне гучна ды эфэктна. То аблае як мае якога куміра публікі проста ў часе выступу. А то чэлес выцягне ў фае тэатру ў антракце якой прэм’еры. Ці што яшчэ вясёлае падобнае выкіне. І заўжды зь вераю ва ўласную веліч.

Шурыка пачалі паціху біць. Спачатку мянты, якія ня ведалі пра ягоную значнасьць і ўнёсак у сусьветную літаратуру. Сьледам – найменш сьвядомая інтэлігенцыя. Найбольш сьвядомая і далікатная інтэлігенцыя навучылася хавацца.

У самога Шурыка проста прапарцыянальна абструкцыі ўзрастала адчуваньне ўласнае велічнасьці. Праўда, спонсарская “пэнсія” ператварылася ў нерэгулярныя падачкі – на пахмелку. Але от вялікая бяда! Падпільнуе Помнік знаёмца: “Давай паэму прачытаю”. – “Не, Шурычак, сьпяшаюся”. – “Тады налі сто грамаў…”

* * *

– Ну што – даў? – прасіпеў Помнік.

– Даў, – абыякава адказаў А.

– Я ж казаў, я ж гаварыў, што дасьць! – Помнік карцінна ўкленчыў на засьнежаным тратуары і ўзьняў рукі да нябёсаў, нібы той Распуцін у хвілі містычнага экстазу.

Мусіла выглядаць, што каб не “малітвы” Помніка, дык Галоўны не заплаціў бы заробку А. Сам жа Помнік баяўся Галоўнага, бо той быў адным зь першых, хто заплюшчыў вочы на велічнасьць “прарока-песьняра”, выставіўшы яго за дзьверы.

Помнік скіраваў позірк у бок зорачкі над шпілем дому, дзе месьціўся славуты ў Горадзе гастраном. А тады падскокнуў і зрабіўся мітусьліва-клапатлівым:

– На вуліцы піць ня будзем. Халодна, ды мянты тут злыя. Тыдзень таму далі дубца – дагэтуль баліць. Зараз скокну пад шпіль, вазьму дзьве пляшачкі… не – тры. Гэта, сёньня ў мастака С. народзіны. Майстэрня тут побач. Пасядзім культурна. Давай грошы.

– Дык нас жа да С. ніхто не запрашаў, – ашчэрыўся Кастыль.

– А, не пязь…і, – адмахнуўся Помнік. – А, чуеш? Давай грошы. А то магазін закрыюць, сёньня ж скарочаны дзень.

* * *

Ніхто не прымушаў А. даваць грошы, але ж ён даў. А. не спыняўся зьдзіўляцца фэномэну Помніка. Іншы ўжо даўно б капыты адкінуў. А гэты – аж пішчом лезе. Да таго ж, Помнік “трымаў марку”: калі й вадзіўся з “булдосамі”, дык адно з “элітнымі”: з запойнымі паэтамі, мастакамі, бардамі. Чым мацней звужалася кола ягоных ахвяраў, чым больш грамада мацавала абарону, тым болей Помнік кшталтаваў свае хітрыкі. Як той прусак-мутант. Ты яму ядахімікат, а ён сьпярша зморшчыцца, пасьля раскаштуе, а наастатак ячшэ і скажа “Дзякуй, вельмі смачна”. Сапраўды, трэба мець талент ці нават быць геніем. А. спужаўся раптоўнай блюзьнерскай думкі: “А можа, сакрэт Помніка – у веры? У сябе ці ва ўзвышсілы?”.

– Давайце выпьем за А., – грымеў сіпаты голас Помніка за сталом у майстэрні С. – Сёньня скаціна Галоўны звольніў яго з працы. З гэтае паскуднае газэцёнкі – цьху.

– Не трындзі, Шурык, – шчэрыўся Кастыль. – Газэта добрая. Проста ты зайздросьціш. Цябе ў ёй ужо пяць гадоў не друкуюць.

– А чаму не друкуюць? – узьвіўся Помнік. – А таму, што я бабу Галоўнага таго, цю-цю.

– Па-першае, пра бабу – хлусьня. Па-другое, цябе не друкуюць, бо ты ня пішаш.

– А во апошні верш: “Я ляжу ў жніве, / Вакол немцы мяне. / Схопяць ці не? / Не, не, не!..”

– Гэта яшчэ хтосьці ў пяцідзясятых напісаў – прыкалоўся.

– Та-ак? – непадробна зьдзівіўся Помнік. – А я таксама напісаў. Значыць, сапраўды геніяльны верш. Ну, налівай.

А. кульнуў і падумаў: “Мне гамон. Самае прыкрае, што калі я задушуся, на хаўтуры прыпрэцца Помнік і зробіць сябе галоўным героем імпрэзы. Будзе распавядаць, які ён быў мне сябра. Як ён мне дапамагаў, як падтрымліваў. І што астатнія – скаты. Не дагледзелі, не дапільнавалі такога выдатнага чалавека. І толькі ён – Помнік – папярэджваў”.

* * *

“Якое чысло, ці пасьпею да вёрсткі нумару? – думка прымусіла прачнуцца, аднак вочы А. не разлупіў. – Нумар, здаецца, выходзіць за дзень да Калядаў. Трэба прынесьці такі тэкст, каб Галоўны выкінуў іншы горшы. Патрэбны шэдэўральны тэкст – толькі тады я маю шанец…” А. паспрабаваў расплюшчыць вочы і ня здолеў. Нос упіраўся ў штосьці мяккае са сталым моцным пахам. А. ледзь дыхаў цьвільлю, перагарам і ўласным потам ад немянянае колькі дзён вопраткі. – “Цікава – дзе я?” – ён паспрабаваў павярнуцца – нібы малаток ляснуў у галаву. А. застагнаў.

– Божухна, хто тут? – адкульсьці здалёк прагучаў устрывожаны жаночы голас.

– Не хвалюйся, Адэля, гэта карыфан Помніка й Кастыля. Прыпёрліся ўчора на Дзень нараджэньня майго С. Тых тараканаў я разагнала, а гэтага не адужала. Адрубіўся ці ня першы. І мужык мой такі самы – імяніньнік! Назюзюкаўся ды заваліўся за халстамі. Скаціна… Поскудзь! Разьвёў у майстэрні гадзючнік. Тут такія госьцікі часам бываюць – крый Божа!

– Ды не нэрвуйся так, Галінка. Не такі ўжо й кепскі твой С. – слабахарактарны крыху. Але ж ты зь ім ужо колькі гадоў жывеш. Значыць, кахаеш.

– Ды дзе там тое каханне, – цяжка ўздыхнула Галінка. – Няма мне ўжо моцы. Ачуняе – скажу, што цяпер дакладна разводжуся, – з грукатам узьнялася з зэдліку ды патэпала да газавае пліты.

Вярнулася да стала. Наліла каву ў кубачкі і працягнула:

– І тады пачне на калені ставаць ды клясьціся, што гэта – апошні раз. Што жыць безь мяне ня можа.

Падумала.

– А й праўда – ня зможа. Шкада яго – вось і ўся любоў, – сумна ўсьміхнулася Галінка.

Жанчыны пасядзелі моўчкі, паплакалі крыху, запалілі па цыгарэціне.

– А ты, Адэлька, чаго равеш? – пацікавілася Галінка. – Ты ж маладзейшая ад мяне. Прыгожая, разумная, таленавітая…

– Вой, Галінка, толькі ня трэба на камплімэнты напрошвацца, ты ж ведаеш, як файна выглядаеш, – адмахнулася Адэлька.

Галінка нібы не пачула:

– Чаго табе трэба? Сядзіш у сваіх Засьценках, як царэўна-несьмяяна. Карціны па ўсім сьвеце прадаеш. Два разы на год у Горад прыедзеш – адразу вакол хмара мужыкоў віцца пачынае. Я раз бачыла, як консул нейкі кветкі табе дарыў. Чаго ж ты чакаеш?

Адэлька пахіліла галаву:

– І ў Засьценкі да мяне прыязджаюць. Па карціны. І кветкі прывозілі, пакуль я не забараніла…

А ў Горад ня езджу вось чаму. Чатыры гады таму я сустрэла Яго. Апошні курс Акадэміі, рыхтавалася да абароны дыплёму. Занесла мяне аднаго разу на абсалютна бязглуздую імпрэзу: канфэрэнцыю па выніках году. Ён сеў побач, дастаў нататнік, але глядзеў не на дакладчыкаў, а ўвесь час на мяне. А пасьля запрасіў на каву, і мы не расставаліся колькі месяцаў. Ён зрабіў прапанову. Я была такая шчасьлівая! Ажно ўявіла, што ня вытрымаю такога шчасьця – дурная. Патэлефанавала і сказала, што мы больш не пабачымся. Так яно й сталася. Ён зьмяніў жытло й працу. Я пільную ўсе газэты: калі й піша цяпер, дык пад псэўданімам.

Зацягнулася цыгарэтай:

– Я абараніла дыплём. Пажыла колькі часу ў Горадзе, а пасьля ня вытрымала й вярнулася ў свае Засьценкі. Гэта ж невыносны стан: жыць з чалавекам у адным Горадзе, ведаць, што ён дзесьці побач і што можаш сустрэцца зь ім на вуліцы. І што пры сустрэчы ён адно ўсьміхнецца, моўчкі памахае рукой ды пойдзе далей. Вось і зьехала.

Адэлька сумна ўсьміхнулася:

– А іншых мне ня трэба.

Галінка слухала агаломшаная.

Дапілі састылую каву.

А. ляжаў – не варушыўся. Адэлька ўзьнялася:

– Пайду я. Хутка цягнік. Трэба яшчэ набыць падарункі сваім, у Засьценкі.

А. слухаў, як разьвітваліся кабеты, літаральна ўціснуўшыся ў пасьцелены на падлозе стары палітон.

* * *

У Рэдакцыі панавала звычайная перад здачай нумару мітусьня. Рэдакцыйны народ імкнуўся хутчэй завершыць справы, каб пасьпець падрыхтавацца да Калядаў. А. ціхенька пракраўся міма кабінэту Галоўнага і шмыргануў да стала свайго колішняга прыяцеля Фэлікса, які сядзеў, уталоплены ў кампутар.

– Дзядзьку, выручы мяне, – адчайна й адначасова рашуча выгукнуў А. замест вітаньня.

– Грошай ня дам, – ня менш адчайна й рашуча адказаў Фэлікс. – Сёньня зранку твой сябрук Помнік прыходзіў, ледзь адкупіліся. Магу пляшку шампанскага “пазычыць”.

– Я не пра грошы, – А. не міргаючы глядзеў на Фэлікса. – Дастань дыктафон. Улучы яго.

Фэлікс неахвотна выканаў просьбу.

– Слухай, – пачаў А., – гэта было гады чатыры таму, акурат перад Калядамі…

Распавядаў спакойна, крыху манатонна. На заканчэньне разьвёў рукамі:

– Як толькі яна сыйшла, падняўся з палітону, ціхенька, каб не пачула гаспадыня, уцёк з майстэрні. І вось я тут.

– І што я мушу рабіць з запісам? – недаўменна запытаўся Фэлікс.

– Гэта ж шыкоўная гісторыя! Гатовы тэкст, які толькі трэба зьняць з дыктафону. Сёньня апошні дзень, калі я магу здаць матар’ял у нумар. Ты ж ведаеш, Галоўны мяне звольніў. А гэта абсалютна шэдэўральная гісторыя. Гэта мой шанец. Ад цябе я прашу канцоўку. Калі ласка, прыдумай што-небудзь круцейшае за хэпі-энд. – А. скарыстаўся з разгубленнасьці Фэлікса і пачаў красьціся да дзьвярэй. – Я пагуляю пару гадзінак, а ты падумай на фіналам, добра?.. Ты ж сапраўдны пісьменьнік.

* * *

Калі А. вярнуўся, перад Фэліксам на стале ляжалі некалькі сьвежараздрукаваных на прынтары аркушыкаў. На першым стаяла імя А.

– Напісаў?

– Амаль, – змрочна адказаў Фэлікс. – Я зьняў твой расповед са стужкі слова ў слова. Але дзеля канцоўкі не хапае аднаго апошняга сказу. Я зрабіў колькі даведак, і…

Фэлікс працягнуў А. запісаны нумар тэлефону:

– Звані!

– Куды?

– Звані й кажы, што кахаеш яе. І не забудзься купіць кветкі, як паедзеш. Цягнік праз гадзіну.

А. паглядзеў на паперку з нумарам і ўзяў слухаўку.

– Для Галоўнага я напішу за цябе іншае апавяданьне, а гэта, – Фэлікс уклаў у руку А. аркушыкі, – ты прывязеш для Яе. На Каляды.

І дадаў:

– Шампанскае ў шафе.

Сяброўка Прэзыдэнта

Выпадкова Кантралёрка заўважыла, што ўсё зьмянiлася ў ейным жыцьцi. Гэта было непрыемнае адчуваньне, бо сапраўднае жыцьцё пачалося ня так даўно, каля дзесяцi гадоў таму, калi ў горадзе праклалi першую лiнiю мэтро. Тады кабета зразумела, што мусiць прысьвяцiць усю сябе для служэньня людзям, i зрабiлася Кантралёркай.

Як хораша было ў тыя гады! Цэлымі днямі не сьцiхаў звон манэтак – любых зь дзяцiнства пятачкоў. Бясконцы струмень маленькiх грошыкаў нiбы малпаваў людзкую плынь у фае мэтрапалітэна. Прапускаючы праз свой пiльны позiрк людзей, што ішлі да падземных харомаў, Кантралёрка быццам прапускала празь сябе iхнюю радасьць. Радасьць ад спрычыненьня да грандыёзнай казкi.

Натуральна, усякае бывала ў гэтым вялiкiм, бясконцым жыцьцi. Часам радасьць плямiлася горыччу: сьлязьмi, крыкам i нават кроўю. Але гэта толькi ўзмацняла адчуваньне сапраўднасьцi жыцьця. I вось сёньня Кантралёрка ўцямiла, чаму апошнiя некалькi гадоў яна пачала адчуваць няўтульнасьць у сваёй душы.

Не, рэч нават ня ў тым, што звон манэтак зьнік. Гэта яна адзначыла даўно. Але зараз яе абмінуў, прайшоў адзiн, другi, трэцi… пятнаццаты пасажыр, ня кiнуўшы жэтон у турнікет. Кантралёрка злавiла сябе на тым, што ня сочыць, цi паказваюць ёй дакумэнты ўсе тыя iльготнiкi i цi сапраўдныя іхнія дакумэнты. Бо Кантралёрка адчула, што перастала быць патрэбнай гэтым людзям. Iм, якiм яна аддала лепшыя гады свайго жыцьця!

* * *

– Стой, прад’явi студэнцкi!

– Цётачка, няма…

– Тады купляй жэтон.

– Няма грошай.

– Тады йдзi пешшу.

– Што з вамi, цётачка? Хiба сёньня акцыя?

– Не затрымлiвай.

– Цi, можа, вас асабiста Прэзыдэнт папрасiў? – зыранiзаваў стомлены студэнт.

– Так, Прэзыдэнт папрасiў мяне АСАБIСТА!

Студэнт ужо даўно зьнiк за шклянымi дзьвярыма ўваходу, а Кантралёрка ўсё ўслухоўвалася ва ўласныя словы, якiя рэхам пульсавалi ў ейнай сьвядомасьцi – «папрасiў, папрасiў… асабiста, асабiста…» Яна ўзгадала штосьцi падобнае. Хутчэй гэта была ня згадка, а толькі яе бляклы цень. Так, так, аднойчы, цi нават некалькi разоў, Прэзыдэнт зьвяртаўся да яе праз тэлевiзар. Ён штосьцi казаў… Не, ён нават прасiў. Прасiў i прасiў, а яна, дурнiца, ня слухала, бо ў стоме пасьля працоўнага дня прысынала проста перад экранам.

Ёй заўжды было хораша чуць гэты надзвычайны голас. Яна забывалася на нявыкiнутае сьмецьце, на зламаны ўнiтаз, на нявыбiтыя дываны i на цела мужа, якое ляжала ў вiтальнi ў клубох сьпiрытусовае пары. Голас абуджаў у ёй даўно забытыя жаданьнi, выклiкаў салодкую млосьць, яна засынала ў мроях…

Станцыя, дзе працавала Кантралёрка, месьцiлася побач з Унiвэрсытэтам. А студэнты – гэткае племя, якое не абыходзiць сваёй увагай касту вахтораў, лiфтораў, дыспэчараў i, пагатоў, кантралёраў. Кожны, хто быў студэнтам, можа прыгадаць мянушкi, больш падобныя да званьняў, якiмі ўганароўвалі ўлюбёных «пэрсанажаў» гэтай адмысловай касты, кшталту «Гiтлераўна», «Аднаногі Сiльвэр», «Грамазека» цi проста «Гарыныч». Таму ня дзiва, што праз пэўны час сярод студэнтаў, і ня толькі сярод іх, распаўсюдзiлася зьвестка, што на станцыi працуе Сяброўка Прэзыдэнта.

Калi ў першы раз пачула ад незнаёмай старой жанчыны просьбу да Прэзыдэнта, Кантралёрка абсалютна не зьдзiвiлася, «Добра, – адказала яна, – я абавязкова перадам. Ня ведаю дакладны тэрмiн, але неўзабаве ў нас будзе прэзыдэнцкая праверка, i мы аб усiм перамовiмся. Толькi трэба пiсаць просьбы на паперцы, каб я не забылася». Гэтак Кантралёрка завяла невялiкую скрынку, здаецца, з-пад кiвi, куды стала зьбiраць просьбы людзей.

Цяпер праца стамляла нават больш, чым пасьля адкрыцьця мэтро, калi плынь людзей была шчыльная, як ледавiк. Якая гэта была стома! Людзей пабольшала, але амаль усе яны ўсьмiхалiся, вiталiся, прамаўлялi цёплыя словы i, натуральна ж, паказвалi дакумэнты. Яна ўглядалася ў твары людзей i штохвiлiны чакала ЯГО (чаму яна яго чакала, з апавяданьня не высноўваецца). «Праверка – сустрэча – салодкая млосьць. Плынь людзей – пошук – жаданьне». Тым часам стос паперак-прашэньняў рос гэтаксама, як колькасьць экскурсiяў на станцыю, якiя ладзiлi прадпрымальныя студэнты. Здавалася, увесь горад жыў чаканьнем СУСТРЭЧЫ.

Так здарылася, што кабета зьмянiла месца жыхарства. Перад тым Кантралёрка жыла непасрэдна побач са станцыяй, на якой працавала. Яна ня памятала, калi апошнi раз карысталася грамадзкiм транспартам. Пэўна, гэта было перад пабудовай мэтро. Вакзал, рынак, ГУМ, ЦУМ, дзiцячы парк i нават шпiталь, карацей, усё, што патрэбна для нармальнага жыцьця, месьцiлася ўздоўж запаветнай лiнii. А за ўваход на працу супрацоўнiкi, вядома, ня плацяць. Але цяпер кабета мусiла клапацацца пра аплату ўласнага праезду. Калi Кантралёрку штрафавалi першы раз, яна ледзь ня страцiла прытомнасьць. З таго часу штосьцi зьмянiлася ў ейных вачох. Не, яна не перастала радавацца жыцьцю. Ёй па-ранейшаму ўсьмiхалiся пасажыры, яна па-ранейшаму складала паперкi ў скрынку, i ўсе разам працягвалi чакаць СУСТРЭЧУ. Проста яна адчула, што губляе моц на сваiм штодзённым пасту. Але ж у цяперашнi час моц сталася патрэбнаю, як нiколi. ЁН, ейны Сябра, сказаў нядаўна, што безьлiч нябачных ворагаў улiлася ў шэрагi пасажыраў, каб падбухторваць iх не плацiць за праезд i не паказваць Кантралёрцы дакумэнты. Жанчына пачала больш пiльна ўзiрацца ў твары мiнакоў, што iмкнулiся зашыцца пад зямлю. Жанчына падрыхтавалася да ЗМАГАНЬНЯ.

Калi ня маеш звычкi купляць квiткi – лепш набыць праязны. Але Кантралёрка ня мела звычкi набываць праязны. Таму ня дзiўна, што адным сьцюдзёным восеньскiм днём, калi пачалася Праверка, Кантралёрка ехала ў тралейбусе безь бiлету. Дакладней, квiточак на праезд ляжаў у ейнай валізцы, але яна забылася скарыстацца кампостарам.

Жанчына сядзела на адзінарным сядзеньнi адразу за сярэднiмi дзьвярыма, блiжэй да задняй пляцоўкi. Яна думала пра тое, як прыйдзе на працу, пераапранецца i заступiць на сваю пачэсную вахту. А яшчэ жанчына ўзгадвала дзяцiнства, i ў гэтых згадках чамусьцi прысутнiчаў ЁН, ягоныя вялiкiя рукi, мужныя вочы й прарэзлівы, прыцягальны голас, якi выклiкае салодкую млосьць ва ўсiм целе…

Тралейбус рэзка затармазiў i спынiўся пасярод праспэкту. Чыясьцi рука проста на хаду адчапiла «рожкi» ад дроту. Людзi пасыпалiся ўперад салёну. Хтосьцi застагнаў, пачуўся дзiцячы енк… Кiроўца, перапэцканы крывёю з расьсечанага брыва, схапiўся за манцiроўку, каб пакараць невядомага лiхача. Ён расчынiў дзьверы i адразу абмяк, нiбы садзьмуты балёнiк. У салён тралейбуса ўвайшоў ЁН.

– Прэзыдэнцкая праверка! Усе застаюцца на месцах. Прад’явiць білецiкi!

– Ваш бiлецiк? Добра. Ваш? Вельмi добра. А ў вас, жанчына?

– Зараз, зараз, – рукi Кантралёркi дрыжэлi, гэтак як вусны, як сэрца, – вы ведаеце, я Кантралёрка, памятаеце, вы мяне прасiлi?.. Я ўсё зрабiла. Там, на станцыi… Я ўсё падрыхтавала…

– У цябе што, няма бiлецiка?! А можа, ты ня чула мой учорашнi ўказ?!!

– Зараз, зараз, любы мой сябра…

– Гэтую вывесьцi, – загад быў кiнуты iншым членам праверкi. – Далей, ваш бiлецiк?..

Кантралёрку ахайна ўзялi пад локцi, вывелi на тратуар, блiжэй да сьцяны Галоўнай Гарадзкой Крамы, i расстралялi.

Сьветка

Учора я налякаў Сьветку – параiў ёй не выходзiць замуж за таго адстаўнiка. Сьветка вельмi спужалася маiх словаў, хоць я й сказаў толькi, што яна дажыве да пэнсii, i ня тое што мілосных уцехаў, нават плескача па азадку не атрымае. Ну сапраўды, куды ёй чацьвертым разам вэлюм пачапляць?!

Гледзячы, як Сьветка нацягвае на свае абрузглыя сьцёгны вузенькiя джынсы, я сказаў, што лепей паглядзець у газэце аб’яву, у якой «малады хлапец шукае забясьпечаную даму…» Дзiўна, яна не расьсьмяялася i не раззлавалася, а менавiта спужалася.

Я рэдка зь ёй размаўляю. Ды й яна ня вельмi ўважлiвая. Можа, гэта ўзрост? Сьветцы неўзабаве стукне пяцьдзясят…

Ды халера са Сьветкай – мне сумна. Апошнiм часам я адчуў, што вонкавы сьвет мяне ня ўражвае. Часам ён зьдзіўляе i нават узрушвае, але ўсё, што можа сапраўды ўразіць, я знаходжу адно ў сабе. Праўда, гэта здараецца ўсё радзей i радзей. Асаблiва цяжка даводзiцца ўначы, калi вострае адчуваньне рэальнасьцi. Наплываюць успамiны пра нейкiя нерэалiзаваныя жаданьнi, i немаведама адкуль узьнiкаюць узгадкі пра даўно неістотныя перажываньні. Што можа быць больш недарэчным, чым успамiн пра нязьдзейсьненыя жаданьнi, калi штодня пладзяцца новыя?

Калi я гляджу на Сьветку, мне падаецца, што ў ейным жыцьцi жаданьняў было ня больш за які тузiн i што прынамсi палову зь iх яна нават не рэалiзавала. Я выказаў свае думкi Сьветцы, а яна так тарганулася, што пашкодзiла замок у сваiх навенькiх Levi’s. Што да мяне, я на сёньняшнi дзень маю, бадай, толькi адно трывалае жаданьне – спаць бяз сноў.

Раней я клаўся ў ложак, нiбы сядаў перад экранам тэлевiзара, маўляў, што навенькага сёньня пабачым? Але цяпер мне гэта не цiкава. Пагатоў цяпер у прынцыпе цяжка заснуць – ляжу гадзiнамi i лiчу начныя цягнiкi, што час ад часу грукочуць за вакном. Чуў, што ў такiх выпадках добра дапамагае гарэлка. Але, калi меркаваць па твары Сьветкiнага адстаўнiка, гэта ня самы ўдалы сродак.

Зь iншага боку, цяпер я разьлюбiў прачынацца. Нашто прачынацца, калi ўсё, што будзе, вядомае наперад? Прынамсi, у агляднай будучынi. А ў неагляднай неспадзяваны – толькi час здарэньняў. Праўда, розныя людзi, асаблiва мацi, спрабуюць абмаляваць мне нейкiя сьветлыя далячыні. Але я гляджу на iх i думаю, а дзе ж, даражэнькія, падзелiся вашыя сьветлыя далячыні? Зайздрошчу я людзям, якiя не перастаюць мроiць аж да божай пасцелі. Тая ж Сьветка – глядзiць на свае абвiслыя да пупа грудзi i таксама аб чымсьцi мроiць.

Па шчырасьцi, бывае, што я сам сябе таксама прымушаю мроiць, бо гэта дазваляе хутка заснуць…

Мяне лiчаць вельмi камунiкабэльным чалавекам. Згодны – я люблю быць сярод людзей. Гэта адзiн са сродкаў, каб пазбыцца штосэкундавага адчуваньня сябе як рэчаiснасьцi. Чалавечае жыцьцё – моманты iсьцiны. Але ўсё жыцьцё ня можа быць бясконцым момантам iсьцiны, бо iнакш гэта будзе вельмi кароткае жыцьцё. Асабiста я нiчога ня маю супраць такога варыянту, але, на жаль, iнстынкт самазахаваньня ў мяне разьвiты ня менш, чым у iншых. Таму я дазваляю сабе ўсё тое, што навакольныя людзi: капрызы, гiстэрыку, сьмех, плач, экзальтаванасьць, пыхлівасьць, пяшчоту, чульлiвасьць i г.д.

Карацей, забаўляюся. А што яшчэ рабiць?.. Сказаць шчыра? Я ведаю. Бо ведаю самае цiкавае, што ёсьць у гэтым жыцьцi. Тое, што надае яму сэнс i асалоду, тое, што захапляе мяне i пазбаўляе самоты – гэта сьмерць.

Цяпер мы рушым разам са Сьветкай. Яна трымае мяне сваёй кастлявай i цёплай рукою за ўказальны палец. Сьветка борздка перасоўвае даўгiя, нiбы цыркуль, ногi, i ейны вiслы азадак трасецца ля майго твару ў тахт няроўнай хадзе. Я бягу побач, але ўсё адно крыху адстаю. Вялiкi букет пышных кветак, якiя сьмярдзяць невыносным задушлiвым пахам, валачэцца за мною па пыльнай дарозе.

Мы спазьняемся на нейкае сьвята. Сёньня першага верасьня. Здаецца, гэта дзень пачатку Другой сусьветнай вайны?.. Не, мацi казала штосьцi iншае наконт сёньняшняга сьвята. Па-мойму, зараз мяне вядуць «першы раз у першую клясу». Абяцалi, што будзе цiкава. Паглядзiм. У любым выпадку, сёньня я сумаваць ня буду. Калi мы са Сьветкай вернемся са школы, я, як заўжды, буду да вечара альбо чытаць кнiжкi, альбо залезу ў інтэрнэт праз бацькавы кампутар. Потым будзе вячэра, а пасьля вячэры мае бацькi пойдуць у тэатар. Вось тут пачнуцца адносна цiкавыя рэчы. Чамусьцi Сьветка лазiць мыцца заўжды, калi сыходзяць гаспадары – мае бацькi. Яна кладзецца ў гарачую ванну, а праз колькi хвiлiнаў просiць, каб я памыў ёй сьпiнку. Звычайна я мыю ёй нашмат больш, чым сьпiнку… А мiнулы раз Сьветка папрасiла, каб я памыўся разам зь ёю. Было казытлiва i сьмешна. Нават крыху цiкава…

Дык вось, сёньня Сьветка йзноў паклiча мяне мыцца разам. I калi яна нагне сьпiну, упёршыся рукамi ў край ванны, я ўдару… Не, ня так. Калi будзем пiць гарбату, я незаўважна падсыплю ёй снатворнае. У вадзе Сьветка засьне, i мне застанецца крыху нацiснуць ёй на галаву, каб паглядзець, як разам з бурбалкамi зь яе выходзiць жыцьцё.

Гэтыя думкi робяць мяне вясёлым i бестурботным, амаль шчасьлiвым. Але самае непрыемнае ў шчасьцi – усьведамленьне таго, што яно ня можа быць доўгiм. Гэтая думка, як паразiт, смокча зь цябе радасьць i прымушае яшчэ мацней угрызацца ў сваё шчасьце. Таму, бегучы цяпер за Сьветкай, я думаю аб тым, што ня буду забiваць яе сёньня, бо саме галоўнае ў шчасьцi – ягонае прадчуваньне. Хай Сьветкiн азадак яшчэ больш абвiсае, хай яна выходзiць за свайго адстаўнiка i хай той мые ёй сьпiнку хоць кожны дзень. Што мне са Сьветкiнай сьмерцi? Усё, што можа мяне зьдзiвiць, можа быць толькi ўва мне.