Электронная библиотека » Сяргей Балахонаў » » онлайн чтение - страница 1


  • Текст добавлен: 19 ноября 2018, 16:40


Автор книги: Сяргей Балахонаў


Жанр: Современная зарубежная литература, Современная проза


Возрастные ограничения: +16

сообщить о неприемлемом содержимом

Текущая страница: 1 (всего у книги 13 страниц) [доступный отрывок для чтения: 4 страниц]

Шрифт:
- 100% +

Сяргей Балахонаў
Зямля пад крыламі Фенікса

© Балахонаў, С., 2012

© I. П. Логвінаў, 2012

© Распаўсюджанне e-book. ТАА «Электронная кнігарня», 2018

Аднарогі Беларусі

Улетку 1928 г., падчас раскопак гарадзішча Банцараўшчына у ваколіцах Менску, археолаг Сяргей Дубінскі між іншага выявіў рог даўжынёю 1,9 м. Знаходка тады была ідэнтыфікавана як рог валдайскае казы і здадзена ў архіў. У 1935 г. прыбіральшчыца, выводзячы мыш’яком (As) архіўных пацукоў, выпадкова сыпнула крыху атруты на рог. Той нечакана змяніў колер, зрабіўшыся з шэрага бледна-ружовым. Тэрмінова выкліканы Дубінскі адразу зразумеў, што мае справу з рогам не валдайскае казы, але аднарога – вымерлай траваеднай непарнакапытнай жывёліны, чый лабавы рагавы нараст мог, паводле сярэднявечных крыніцаў, змяняць колер пад уздзеяннем атрутных рэчываў. Аднак археолаг ясна здаваў сабе справу з таго, што бальшавіцкая ўлада, якая адмаўляе Бога, будзе адмаўляць і аднарога. Адкрыццё Дубінскага абмяркоўвалася ў навуковых колах БССР кулуарна, паўшэптам. А ў 1937 г. ён быў арыштаваны і расстраляны як польскі шпіён, бо меў сваякоў у Заходняй Беларусі. Рог праходзіў па справе ў якасці рэчавага доказу, а пасля знік у спецсховах, як мноства іншых рэліквіяў беларускага народу.

Наша сённяшняя навука, згодна з савецкай традыцыяй, упарта заплюшчвае вочы на шматлікія пацверджанні існавання аднарогаў. Таму і фігуруе гэтая жывёліна ў энцыклапедыях прыдуманых і звышнатуральных істотаў. Тым часам першыя згадкі пра аднарога сустракаюцца у гімнах “Атхарва Веды” – там ён зваўся аднарогай антылопай, хоць насамрэч быў больш падобны да статнага белага каня з доўгім рогам у лобе. Аднарогаў згадвалі Ктэсій, Пліній, грэцкі “Фізіёлаг” ды іншыя крыніцы. Алегорыі, звязаныя з гэтай жывёлінай, сустракаюцца ў Бібліі. Апісанні аднарога ва ўсіх гэтых крыніцах розняцца, бо мала хто меў шчасце бачыць яго.

На тэрыторыі Беларусі аднарогі з’явіліся недзе ў сярэдзіне мезаліту. У часы Полацкага княства яны былі неад’емнай часткай беларускае фаўны. На так званай Равэнсбурскай мапе свету (Нямеччына, ХІІІ ст.), побач з гарадамі Poloscko (Полацак), Vidupsko (Віцебск) ды неідэнтыфікаваным тапонімам Scimelne (Смаленск? Шуміліна?!), намаляваны лось, зубр і аднарог, якія сімвалізуюць тагачасны жывёльны свет нашае зямлі. Пра існаванне аднарогаў сведчыць і выяўлены у Новасібірску ўрывак з пратографа Радзівілаўскага летапісу, у якім гісторыя пра паланенне Ўсяслава Чарадзея і яго наступнае княжанне ў Кіеве крыху розніцца ад традыцыйнай версіі. Так, у агульнавядомым спісе ўсё сканчаецца тым, што “…приде Белугороду Всеслав… утаився кыян бежа к Полотьску”. У знойдзеным жа дакуменце ўдакладняецца: “инорогом бежа к Полотьску”. Усяслава не дарэмна клікалі Чарадзеем: аднарога, паводле сярэднявечных уяўленняў, мог утаймаваць толькі чалавек звышнатуральнае сілы, з экстрасэнсорнымі здольнасцямі.

Таму аднарогаў рэдка прыручалі, часцей на іх проста палявалі. У сярэднявеччы лічылася, што злавіць аднарога можна толькі адным спосабам: “панну цнатлівую прывесці ў лес, абы звер, усчуўшы пах ейнай беспахібнасці, зызволіў прыйсці голаў свой пакласці ёй на ўлонне, аддаючыся у цянёты лоўчых”. Пасля паходу на полацкія землі (1084 г.), кіеўскі князь Уладзімір Манамах пісаў: “И на осень идохом с черниговци и с половци, с читьевичи к Меньску: изъехахом город, и не оставихом у него ни челедина, ни скотины, там то ж убихом трех инорогов» (гл. праўдзівы спіс “Павучанняў Манамаха”). Якім чынам князь упаляваў іх – не паведамляецца. Відаць у палоне, які ён вёў у Кіеў, былі цнатлівыя дзяўчаты, што сталіся прынадаю. У няволі звер хутка паміраў, спяваючы перад сконам надта жаласную песню.

Беларусаў заўжды ўражвала нечаканасць, з якой аднарог з’яўляўся, і хуткасць ягоных перамяшчэнняў. Не дзіва, што ён лічыўся гаспадаром беларускіх нетраў, якому вядомыя таемныя падзямельныя шляхі:

 
У нас індрык-звер усім звяром айцец.
А чаму індрык-звер усім звяром айцец?
Ходзіць ён па падзямеллі,
Прачышчаець руч’і да праточыны:
Куды звер пойдзець,
Там вада бруіць.
 

Гэтыя радкі ўзятыя з архаічнага народнага верша, занатаванага у сярэдзіне ХІХ ст. на Магілёўшчыне Фердынандам Онкельбартам.

Беларускі эміграцыйны даследчык К.Рывіч, са спасылкаю на Альберта Віюка-Каяловіча (XVІI ст.) даводзіў, што герб “Пагоня” на мяжы XIII–XІV ст. меў варыянт, на якім замест каня быў адлюстраваны аднарог. Увогуле ў беларускай геральдыцы гэты вобраз быў распаўсюджаны вельмі шырока. Герб з ягонай выяваю (“Боньча”) мелі 40 шляхецкіх фаміліяў ВКЛ, сярод якіх Асмалоўскія, Букоўскія, Булаты, Грахоўскія, Куніцкія, Раманоўскія, Шушкевічы, Яблонскія…

Ян Хрызастом Адынец (верагодна, сваяк філамата Антона Эдварда Адынца) да свайго артыкулу, прысвечанага жывёльнаму свету ВКЛ, прытачыў колькі цытатаў з неапублікаванай на той час (1815 г.) “Кронікі Быхаўца”. Між іх ёсць і такая: “… dubrowy roskoszny y rozmaitoie użytosty napołnennych, wo zwerech rożnoho rożaju, to jest nayperwey turow, żubrow, jedinorohow, łosey, oleney, sarn, rysey, kunic, lisic, biełok, hornostajew i innych rozmaitych rożajew.”. З усіх публікацыяў “Кронікі” згадкі пра аднарогаў былі выкінуты.

Паляванне на аднарога без ведамай прынады было вельмі небяспечным для жыцця паляўнічага. Таму рэлігійны дзеяч ВКЛ Рыгор Цамблак пра кожную безвыходную сітуацыю гаварыў: “Toe чынити, яко без девы еднорожца ловити – реч слиозная и крвавая”. Між тым, існавалі яшчэ сама мала чатыры спосабы палявання на гэтага звера. Мікола Гусоўскі падрабязна апісаў кожны з іх у сваёй невядомай паэме “Спеў пра аднарога”, рукапіс якой захоўваўся у бібліятэцы Ватыкану да 1942 г., а потым бясследна знік. Мяркуючы па бібліяграфічным апісанні, паэма апавядала пра княжанне Свідрыгайлы і грамадзянскую вайну ў ВКЛ 1432–1439 гг..

Апісанне ж дзікага палявання на аднарога знаходзім у “Дыярыюшы” менскага пісара Гаўрылы Асташковіча (канец ХVІ ст.). Напісаны па-старабеларуску арыгінал страчаны, захаваўся толькі пераклад на ідыш, які зрабіў невядомы рупліўца з менскае сінагогі. Апублікаваны ён быў у паўцыркулярных “Дополнениях к еврейскому архиву” (1896, Т.24, отд. 11). Звернемся да цікавага нам эпізоду дыярыюша ад 4 лістапада 1582 г.: “Мы адправілі напярэдадні віжоў, якія далажылі дакладна, у якіх гушчарах бавіцца той звер. Назаўтра мы рушылі да той мясціны, абы ўзяць аднарога ў аблогу. Сяляне з траскаталкамі і бразгаталкамі ішлі. Мноства чаляднікаў з сеткамі, а мы – бальшынёю конна – са стрэльбамі. Ніхто не хаваў жадання забіць звера дзеля яго чароўнага рога. Неўзабаве ён завіднеўся яўна зляканы і мітуслівы, кідаўся прэч, але натыркаўся на чаляднікаў з цянётамі і каламі. Хтосьці з іх усё ж накінуў на звера сетку. А мы, узрушаныя і захопленыя азартам, стрэлілі супольна. Звер стаў шалёна трапятацца, чапляючы на рог усіх, хто апынаўся побач, і так уцячы імкнуўся, чаго мы ніяк прызволіць не маглі. Для таго, паўтарыўшы стрэлы, змярцвілі звера адчайнага. Толькі трудна сказаць, ці займелі мы з таго радасці”.

У актавых кнігах “замку госпадарскаго Пинскаго” ёсць дакумент, датаваны лютым 1624 г., у якім возны пінскага павету Павал Высоцкі скардзіўся на Крыштофа Быкоўскага, арандатара земляў князя Юр’я Чартарыйскага за сваволю: “Быковский той кгвалтомоцью на имене его наехал а узял дочку его, якая стан девичский мевала, а то для таго, жебы инорожца на землях пана Высоцкаго побити”. Дакумент быў апублікаваны у 1899 г. з відавочнай памылкай: заміж “инорожца” надрукавана “инородца”.

У часе Паўночнае вайны (1700–1721 гг.) беларускія аднарогі нападалі на расійскіх і шведскіх жаўнераў. Сканчалася гэта для чужаземцаў летальна. Смерці, зазвычай, тлумачыліся алкагольным атручваннем, бо смяротна параненыя трызнілі пра “белого пронзающего коня” (расійцы) ды пра “бога Одына на фінскім алені” (шведы). Магнацкія групоўкі ды іхныя ачольнікі не зважалі на патрыятычныя ўчынкі незвычайных жывёлаў і пасля вайны працягвалі паляваць на іх. Так, Геранім Фларыян Радзівіл у сваіх нататках згадаў пра адметны паляўнічы трафей: “Аднарогавых рагоў два, колеру слановай косці, натуральна наўскос закручаных. Твораць рэч для вока цікавую, бо рог такой велічыні, што ёсць адзін 100 цаляў, а другі 103 у даўжыню, гэтулькі тая шэльма несці магла» (гл. “Спадчына”. 2000. № 3. С.130).

Напярэдадні падзелаў Рэчы Паспалітай беларускія аднарогі былі ужо практычна вынішчаныя. Апошняга ж замардавалі царскія жаўнеры ўлетку 1863 г. Пра гэта паведамляюць “Мемуары об усмирении поляков в Западном крае” Паўла Шырвіндта ды “Жменя ўспамінаў з 1863 г.” Марыі Цымэр. Трагедыя адбылася недалёка ад Баранавічаў у раёне вёсак Канькі і Федзюкі 25 чэрвеня (6 ліпеня).

Расійскі афіцэр Шырвіндт прыгадваў: “Мы все имели возможность убедиться, что неподалёку действительно обитает некой дикой конь, коего местные русские селяне прозвали “аннорогом”. Описание оного животного совпадало с описанием лошади, на которой разъезжал возмутитель покоя в Западном крае Викентий Калиновский, разбрасывая подстрекательские листки на польском языке”. Расійцы згадалі даўнейшы спосаб палявання. “Мы собрали особую группу, которая обязывалась изыскать в окрестностях невинную девицу благородных кровей лет шестнадцати-осьмнадцати от роду, что вскоре, не без трудностей, было сделано”, – паведамляе Шырвіндт.

Удзельніца паўстання Марыя Цымэр тыя пошукі апісала гэтак: “Маскоўскія карнікі шныпарылі па вёсках і вышуквалі цнатлівае паненкі. Не знаючы іхных намераў, усе адказвалі адмоўна. Тады яны сталі папросту хапаць і пакрываць няславаю ўсіх дзяўчын ад 12 да 20 гадоў. У такі шатанскі спосаб задаволілі свой інтарэс. Шукаючы адну, зганьбілі колькідзясят сумленных паненак”. Пад пагрозаю смерці была ўзятая сямнаццатка Віялета Трэмбачэўская і заведзеная ў мясціну, дзе бачылі аднарога. “Рукі, ногі панны Віялеты былі крэпка звязаны, – піша Цымэр. – Яна, сплаканая, сядзела пад векавым дубам і чакала на немавед што, бо так загадалі карнікі”. “Польчонка всё время хныкала и пыталась убежать. Однако наши благостные пожелания возымели должный эффект, и она преспокойно села под противною кривою литовскою сосной”, – адзначана у Шырвіндта. Салдаты стаіліся ў схове. Звер не змусіў сябе чакаць: “Раптоўна з лесу паказаўся аднарог. Прыгожы і зіхатлівы белы звер крочыў цвёрда і годна, хоць адчувалася, што ён гатовы скарыцца лёсу і Віялеце. Аднарог наблізіўся да паненкі і стаў перад ёю на калені. Тут яго маскоўчыкі і злавілі”. “Признаться, нам было немного стыдно, – у сваёй манеры цвердзіць царскі афіцэр, – худая сивая кляча с рогом во лбу появилась из перелеска, еле двигая ногами, а перед самой сосной споткнулась и упала наземь, едва не покалечив своим рогом польчонку”.

У палоне аднарог пратрываў нядоўга, а паміраючы, гучна заспяваў чалавечым голасам. “Песня была на западнорусском диалекте и многие обстоятельства содержания оной оказались тяжкими к уразумению, но в общем кляча пела о двух типах музыки увеселительной и грустной, отдавая предпочтение последнему”, – пісаў Шырвіндт. Усе выдае на тое, што тая апошняя песня аднарога нам добра вядомая як “Мая дудка” Францішка Багушэвіча. Будучы паэт, паўстанец 1863-га, пераапрануты бязногім старцам, сачыў за перамяшчэннем расійскіх войскаў. Зацікаўлены рухам у лагеры Шырвіндта, ён папоўз туды і здолеў праціснуцца да самае загарадкі, у якой канаў на гнілой саломе апошні беларускі аднарог. Ягоны развітальны спеў яшчэ болей умацаваў нацыянальную свядомасць Багушэвіча. На адыход Францішак незаўважна падпаліў лагер з чатырох канцоў. Праз усе нягоды паўстання і доўгія гады выгнання пранёс Багушэвіч аднарогаву песню. Надрукаваўшы яе, ён выклікаў чарговую хвалю беларускага адраджэння з Беларускай Сацыялістычнай Грамадой, “Нашай Нівай”, Максімам Багдановічам…

Сёння мы павінны належна ацаніць значнасць апошняга беларускага аднарога і назваць у ягоны гонар адну з цэнтральных вуліцаў, а лепш плошчаў сталіцы.

2002 г.

Усё цвіце і цвіце тая кветка

Тэма папараць-кветкі доўгі час была для даследнікаў закрытай. Санкцыю адпаведных органаў на вывучэнне гэтага феномену мелі толькі фалькларысты. Ні гісторыкі, ні біёлагі не маглі даступіцца як да гістарычна зафіксаваных выпадкаў цвіцення некаторых разнавіднасцяў папарацяў, так і да фактаў уздзеяння кветкі на чалавека (адкрыццё энергетычных каналаў і паўстанне экстрасэнсорных здольнасцяў).

У дагістарычныя часы на нашай планеце раслі бяскрайнія папарацевыя лясы. Толькі цягам доўгай эвалюцыі папараці набылі сучасны выгляд – штогадовай травяністай расліны даўжынёю 40–120 см. Аднак у народнай свядомасці памяць пра папараць-дрэва захавалася. Беларускае апакрыфічнае паданне пра Адама і Еву (“Дасюк ды Еўка”) апавядае, што першая жанчына “ўкусіла ягаду з дзерава папарацьняга”. Сёння папарацевыя на абшарах Беларусі рэпрэзентаваныя колькімі дзясяткамі разнавідаў, якія стасуюцца да групаў папараць жаноцкая (Athyrium) і папараць мужчынская (Driopteris). Абедзве групы спараносяць у ліпені-верасні і, зразумела, не цвітуць. Але ці заўсёды так было?

У новаадкрытых урыўках з пратографу “Аповесці мінулых гадоў” хрэстаматыйнае апісанне “жывёльных звычаяў” радзімічаў, вяцічаў, крывічоў мае пэўныя нюансы, цікавыя нам: “Схожахуся на игрища, на плясеньне… и ту умыкаху жены сабе… ходяху оу чащи мглисты, рваху цвет от папороти на чудесы влхвески”. Тое самае знаходзім і ў паасобных архаічных былінах (асабліва Невельскага і Веліжскага цыклаў) пра Іллю Мурамца. Так, у быліне “Ілля Мурамец і крывы змей” сустракаем такое:

 
Отправлялся Илья Муромец в дороженьку,
Отправлялся богатырь святрусский в дальнюю.
В лес кривой вдоль гроба Рогволодова.
В лес густой, где папороть волшебная.
 

Тое, што гэта не стэрэатып суседзяў, а рэалія беларускага сярэднявечча, пацвярджае прыпіска ў т. зв. “Гомельскім евангеллі” ХІІІ ст.: “Грешния вештия не бегаем, быстем бо доднесь радимици: жоны умыкаху, у лесех бываху, зелия чарадейски имать хощем и папаратцвет наигоре”.

Паводле народных паданняў, сарваўшы ў купальскую ноч папараць-кветку, чалавек становіцца празорлівым, пачынае разумець гаворку дрэваў, траваў, звяроў і птушак, яму адкрываюцца заклятыя скарбы ў зямлі. Але лічылася, што чароўны эфект быў кароткатэрміновым. “К суетнаму липнете, ибо по цвете овым, яко навие ходите: хто малый час, а некие и суток три, гудите о грядущем и злато в земли. Но обрящете ль вы что-любь, кром греху?” – звяртаўся да “простой чади” невядомы полацкі царкоўнік XIII ст.

Рэлігійныя ўлады з недаверам, а часцей зусім адмоўна ставіліся да пошукаў папараць-кветкі. Знаны царкоўны дзеяч ВКЛ Рыгор Цамблак пісаў: “Цвет-папорот шукати – неба не видати. Нечыстому послуга”. Гэткае стаўленне выпрацавалася ў працэсе змагання з язычніцтвам. Акурат паганскія святары былі да пашырэння хрысціянства карыстальнікамі з уласцівасцяў “чароўнае кветкі”. І толькі з занядбаннем паганства ў лес рынуліся і “простыя чадзі”, і збройныя пашыральнікі новае веры – іллі мурамцы.

Той, хто не знаходзіў кветкі, прынамсі, пераконваўся ў цудоўным глістагонным эфекце ад ужывання каранёў папараці жаноцкай. Між гэткіх “эмпірыкаў” быў і далёкі продак Гаўрылы Дрыстуна, згаданага ў “Баркулабаўскай кроніцы” пад пачаткам XVI ст.

Тым не менш, да папараць-кветкі дабіраліся многія “мужы смелыя”. Сярод такіх быў і верны слуга вялікага князя Вітаўта Грышко Спявач. Выяўлены ў Ханты-Мансійску фрагмент чарнавых накідаў “Кронікі” Яна Длугаша сведчыць, што ў 1410 г. “пахолак прынцыпса Вітальда ў ноч на святога Яна рушыў у пушчу, абы здабыць лясную ружу, каторай папараць красуе. Здабыўшы, гаспадару літванскаму прынёс”. Здавалася, вынік Грунвальдскае бітвы, якая адбылася неўзабаве, мусіў быць прадвызначаным. Аднак папараці хапіла толькі на тое, каб някепска ацаніць стратэгію бітвы агулам. Вітаўт не здолеў прадбачыць гібелі часткі войскаў ВКЛ у воўчых ямах – пастках, выкапаных немцамі. Ёсць звесткі, што відзежу Вітаўта карэктавалі энергетычным полем дарадцы магістра Ульрыха фон Юнгінгена з ліку сукрытых тампліераў.

Купальскія выправы былі не вельмі бяспечнымі. Народная фантазія малявала розных пачвараў і страшыдлаў, што нібыта ахоўваюць папараць-кветку. Насамрэч справа была больш празаічнай. Так, у “Супрасльскім паменніку” (XVI ст.) успамінаецца нехта Сава Здрок, які загінуў улетку 1507 г., бо “поишол до леса, легкости а чуда меж папаратников знайдовати хотя, але в болото глыбокае трафил”.

13 ліпеня 1519 г. у Слонімскім судзе разглядалася скарга “поплавничего слонимского Севрука” да “паны Микель Фалковский и Богдан Костевич, дей тыя делом шкодным одебрали” у яго “папартквет, каторый ото сам у гаю на Ивана сорвал”. Нападнікі-экспрапрыятары “без кождаго права збили а злаяли аж до матки” няшчаснага Сеўрука. Калі суддзя папытаўся ў паплаўнічага, “нашто папорт дер”, той пачаў хітраваць, сказаўшы: “Дей был у тот час на робоки хвор и брал папорт на лек”. Паны ж Мікель і Багдан увогуле нічога патлумачыць не схацелі. А як што кветку тую “повтратили гдесь”, суддзя пастанавіў улагодзіць пацярпелага “дванадцатми золотыми черлеными а зэкгарам вельким, як репа”.

Аднак гэтак шчасна сканчаўся не кожны падобны інцыдэнт. “Рамдрак Дзямфіровіч, каторы займеў папараць-цвяток і мог глядаці ў зямлю, відзячы злота і срэбра, так жадаў яго паняць, жэ не мысліў нават абычаем празерліўскім пабачыці ў прэйшласьць, жэбы не загінуць намарне. І от быў он у лесе, мысьлячы, жэ відзіць упрэймы скарбы падземныя, леч то былі джыны лукавыя, ані жэ удушылі яго”, – цвердзіць прыпіска 1565 г. на палёх аднаго з “Аль-Кітабаў”. Відаць, небарака, шукаючы скарбаў, трапіў у падземны ход з высокай канцэнтрацыяй вуглякіслага газу і задыхнуўся.

У часе войнаў, што пракаціліся па Беларусі ў ХVII ст. папараць-кветка адыгрывала немалую ролю ў баявых дзеяннях атрадаў “шышоў” – старабеларускіх партызанаў. Адзін з царскіх служэбнікаў Іван Лабанаў-Растоцкі паведамляў у Маскву пра стан рэчаў на Мазыршчыне ў 1660 г.: “Каждый день растет недовольство средь братьев наших меньших белорусцев, коих некто по-иезуитски наущает отказывать нам во вспомоществовании. Споспешествуют сему возникшие внезапно воровские отряды белорусских чаровников, пользующих бесовскую силу волшебного зелья, рекомого папоротник-цветочек. Потери наши малы, однако ж ощутимы”.

Кажучы аб папараць-кветцы ў беларускай гісторыі, асобна трэба спыніцца на персоне Міхала Вастрабрамскага. Уздзеянне напою з пялёсткаў папараць-кветкі было непрацяглым. Але ж здараліся і выняткі, калі чалавек рабіўся празарлівым на ўсё жыццё. У раннім дзяцінстве Міхал трапіў у купальскі лес і заблукаў. Некалькі дзён ён сілкаваўся ягадамі і піў расу з нязнаных яму кветак (ведама ж – папарацевых). Ужо на трэцюю ноч малец уцяміў, што бачыць будучыню. Згледзеў ён, між іншага, што смерць ягоная будзе звязаная са Статутам. Урэшце Міхалку знайшоў і адвёз у Вільню саноўнік з велікакняжацкага двара, які і даў малому прозвішча Вастрабрамскі. Міхал служыў пажам пры Жыгімонту Казіміравічу, старанна хаваючы свае дзіўныя здольнасці. Калі пры двары шторазу часцей пачалі згадваць пра Статут, паж вырашыў уцякаць з краіны. Акурат выпраўляліся паслы ў далёкую Італію – сватаць для Жыгімонта Бону Сфорцу. Разам з пасольствам малады правідца рушыў у дарогу.

Ля гораду Бэргаму на пасольскі абоз напалі разбойнікі, і хлопец, карыстаючыся з замятні, уцёк. За нейкі час ён пешкі дайшоў да мястэчка Сэн-Рэмі на поўдні Францыі. Нейкая кабета, згледзеўшы дзецюка, спытала, хто ён такі. Міхал адказаў па-старафранцуску: “Мішэль дэ Вастрабрам”. Кабеціна, не дачуўшы, зразумела прамоўленае як “Мішэль дэ Настрадам”. Яна ведала, што ўжо колькі месяцаў, як прапаў сын нядбалых бацькоў Настрадамаў. Міхал ясна бачыў, што бедака таго прадалі ў Стамбуле на рынку рабоў. Здольнасць маладога літвіна і пэўнае падабенства з Мішэлем Настрадамам – ні бацька, ні маці пра яго не клапаціліся, спіхнуўшы выхаванне на сляпога дзеда – дазволілі паспяхова папнуцца ў французы. Міхал знемагаў ад любові да Вялікага Княства, куды не мог вярнуцца, баючыся таямнічага Статуту. Так і памёр Міхал Настрадамусам у 1566 г. – годзе выдання другога Статуту ВКЛ. Звесткі пра сваё жыццё ён зашыфраваў у т. зв. “Пасланнях да Генрыха Другога/Іншага” (1557–1558), ключ для прачытання якіх адшукаў жлобінскі руплівец Андрэй Гмыза (Гмыза А. Был ли Ноcтрадамус белорусам? // Жлобінская праўда. 2001. 29 лістапада).

Злоўжыванне пошукамі папараць-кветкі, асабліва ў часы шляхецкае анархіі, прывяло да згубных наступстваў: папараць перастала цвісці. Да катастрофы спрычынілася і пашырэнне ў Беларусі бульбы. Пылок бульбяных кветак ці то з ветрам, ці то з жамярой трапляў на папараць, змяняючы яе біягенетычную структуру. Калі верыць Генрыку Ходзьку, апошні раз беларуская папараць цвіла ў 1794 г. Праз якія чатыры месяцы пасля гэтага адбыўся трэці падзел Рэчы Паспалітай, а кветка засталася толькі ў легендах і казках народу, натхняючы прадстаўнікоў новай беларускай літаратуры. Для XIX–XX ст. вобраз папараць-кветкі ў беларускай літаратуры супастаўны па колькасці прыгадак хіба толькі з гістарычным сімвалам нашага краю – “рыцарам збройным на коне з мечем”.

2002 г.

Страницы книги >> 1 2 3 4 | Следующая
  • 0 Оценок: 0

Правообладателям!

Данное произведение размещено по согласованию с ООО "ЛитРес" (20% исходного текста). Если размещение книги нарушает чьи-либо права, то сообщите об этом.

Читателям!

Оплатили, но не знаете что делать дальше?


Популярные книги за неделю


Рекомендации