Текст книги "Тожмаҳал"

Кармени кўйлагининг этагини ёриб, у, ерга яшириб қўйилган қўрғошинни олиб шиша бокалга термилиб ўтиради. Бутун фикру хаёли фол очиш билан банд. ХОСЕИТО кирганини пайқамайди. У гоҳ, бир бўлак қўрғошинни олиб ғамгинлик билан у ёқ-буёғини айлантириб кўрарди, гоҳо аллақандай сеҳргарликка оид қўшиқни хиргойи қиларди.

ХОСЕИТО (тиз чўкиб) Кармен, сиз мен билан ке тасизми?

Камрен ўрнидан туради, бошига рўмолини ёпинади.

ХОСЕИТО : Хўш, шундай қилиб, Карменим, сен мен билан бирга, битта оила бўлишни истайсан-а?

Кармен: Мен ўлгунимча сен билан бирга бўламану лекин сен билан яшамайман. Мени шу ерда ўлдирасанми? Ҳа, шу ердами? (У рўмолини бошидан олади ва оёқлари остига ташлаб, икки қўлини биқинига тирайди-да, тик боқиб тураверади.) Муддаоинг мени ўлдириш, буни биламан. Тақдир шундай экан, лекин сенга бўйсунмайман.

ХОСЕИТО: Сендан ўтиниб сўрайман, эс-ҳушингни йиғ. Гапимга қулоқ сол! Ўтган ишга салавот. Аммо ўзинг ҳам яхши биласанки, сен мени нобуд қилдинг; сени деб ўгри бўлдим, қотил бўлдим. Кармен! Карменжоним! Кел, сени халос этай, сен билан бирга ўзим ҳам халос бўлай. Оила қурайлик.

Кармен: Хосеито, сен мендан қўлимдан келмайдиган нарсани талаб қиляпсан. Мен сени ортиқ севмайман; сен бўлсанг, ҳали ҳам севасан, шунинг учун ўлдирмоқчисан. Мен сенга яна ёлғон гапиришим мумкин эди, лекин ундай қилишга эриняпман. Орамиз очиқ. Менинг эрим бўлганинг учун мени ўлдиришга ҳақинг бор, лекин Кармен ҳамиша эркин бўлади. Лўли бўлиб туғилган экан, лўли бўлиб ўлади.

ХОСЕИТО: Демак сен Лукас пикадорни севасанми?

Кармен: Ҳа, сени севганим сингари уни ҳам бир дақиқагагина севгандим; эҳтимолки, уни сендан кўра камроқ севгандим, энди мен ҳеч кимни севмайман, бир маҳалда сени севганим учун эса, ўзимдан нафратланаман.

ХОСЕИТО (унинг оёғига йиқилади. Қўлларидан тутиб, уларни кўз ёшлари билан ювади.) :Бирга кечирган бахтиёр онларимизни эсла. Агар хоҳласанг қароқчи бўлиб қоламан.

Кармен: Мен сени яна севолмайман. Сен билан яшашни эса истамайман!

ХОСЕИТО ғазаби жўш уриб кетади. Шартта пичоқни суғуриб, намойишкорона яқинлашади.

ХОСЕИТО: Сўнгги марта айтаман! Мен билан қоласанми?

Кармен: Йўқ! Йўқ! Йўқ!

Ажнабийдан олиб, совға қилинган узукни бармоғидан суғуриб олиб, буталар орасига улоқтириб юборади.

ХОСЕИТО Карменга икки марта пичоқ уради. Иккинчи марта пичоқ урилганда, Кармен ҳиқ этмай йиқилади. ХОСЕИТОга тикилиб туради.

Кармен: Кошки ўрмонга кўмилсам…

ХОСЕИТО узукни анча ахтариб, алоҳа топади. Узукни мурданинг ёнига қўяди. Хосеито хўнграб йиғлайди. Юқоридаги қора тўр унинг устига тушади. Икки соқчи келади. Парда тушади.

ПАРДА

26 март, 2017 йил

Таржимон: Р. Комилов (1967 йил)

СОВЧИЛАР
Бир пардали комедия

ҚАТНАШЧИЛАР:

ОЙЗОДА АЯ – оила бошлиғи, 55 ёшли кайвони аёл.

УМИДА – оиланинг кенжа қизи, ёши ўттизга бориб қолган, ҳамшира.

СУЛТОН – Умиданинг тоғаси, эллик ёшларда, замонавий кийинган, ўзига яраша бой. Ўзини яхши статистикачи деб санайди. Лекин статистика ҳақида ҳеч қанақа китоб, газета ўқиган эмас. Ўйлаганлари унинг-чун статистика.

ТОХИР – Зумраднинг эри, мақолнавис, бозордаги бизнесмен.

ЎҒИЛОЙ – оилада ўртанча қиз, ўғил бола характерли, шаддод жувон.

ИХТИЁР – Ўғилойнинг эри, лақаби "Шоиржон-шеърчи", таксичи.

ЭЛЁР – ўта ҳазилкаш бўйдоқ йигит, ёши ўттиз бешда.

ПОШШОХОН – қўшни хотин. Укасининг бахти учун ҳамма нарсага тайёр.

ЗУМРАД – қўшни аёл, иримчи.

ҲУШЁРБЕК – Зумраднинг ўғли, ўзини ўта ақлли ҳисоблайдиган бўйдоқ.

ШАХСИДДИН – ўзини қори деб эълон қилган, аслида қидирувдаги жиноятчи.

ЎРОЗБЕК – Саломатнинг укаси, собиқ маҳбус, 40 ёшли, чандиқ юзли тепакал.

Қўни-қўшнилар.

БИРИНЧИ ПАРДА

Биринчи кўриниш

Маҳалла гузари. Карнайдан оқсоқолнинг овози эшитилади.

Овоз: Ҳой, маҳалла аҳли, ҳамма сайлга! Келинглар, сайл бошланди.

Халқ сайлига марҳамат.

Саҳна четидан Ойзода ая бозорхалта кўтарган ўртанча қизи Ўғилой, куёвлари билан келади.

ЎҒИЛОЙ: Ойи, шу ҳашари бизсиз ўтмайдими? Келишимиз шартмиди?

ОЙЗОДА АЯ: Элдан айрилган эллик йил йиғлар деган гап бор. Маҳаллада байрамга тайёргарлик бўлаётган экан, қатнашишимиз шарт, болам, шарт.

ТОХИР: Ҳашаргамас, ойи, очиғини айтаверинг, разведкага боряпсизку. Кичкина қизингизга куёв топгани кетяпмиз. Манави божамниям, эсингизда бўлса, ҳосил байрамида илинтиргансиз.

ИХТИЁР: Нима мен сизга балиқмидим, илинадиган? Мен акуламан.

ОЙЗОДА АЯ: Ўв, балиқ. Ўв, қурумсоқ балиқ, шунақа қурумсоқлигингизни билганимда, икки дунё қармоқ ташлаб қизимни ҳўрак қилмасдим.

УҒИЛОЙ: Бўпти, ойи яна бошламанг. Ундан кўра Умидангизни ғамини енг, махаллада юролмайдиган бўлиб қолдик, ахир ёши ўттизга чиқди. "Фақат дипломлига эрга тегаман" деб юрмаганда, аллақачон неварали бўларди.

ИХТИЁР: Эварали бўларди, денг!

ТОХИР: Ҳа, чеварали бўларди!..

УҒИЛОЙ: Сизларга қуруқ гап бўлса… Бундай эркакка ўхшаб тузукроқ фикр айтсаларинг-чи… Синглимнинг тақдирини ҳам ҳазил қиласизларми?..

ТОХИР: Сенга эркакча фикр керакми, а? Ундай бўлса, эшит… Димоғдор қиз эрга ёлчимас, деган гап бор! Ўттизга чиқиб ўтириб қолган қизни…

ЎҒИЛОЙ: Менинг синглим ҳеч қанақа ўтириб қолмаган!

ОЙЗОДА АЯ: Ҳа, тикка туриб қолган, ўша арзанда синглинг! Бўлдими? Қўй, гапирсин. Дарров томоғидан оласан, а? Тавба!

ИХТИЁР: Майли, синглимизни… яъни ўша ўттиз ёшли ҳамшира қизни ё хотини ўлган бевага узатиш керак…

ТОХИР: Ё унга бир бобойни топиш керак…

ОЙЗОДА АЯ: Бойроқ бўлса, унданам яхши…. Икки-уч йил оёғини уқалаб юрса, катта бойликка эга чиқади.

ЎҒИЛОЙ: Ойи! Яна бошладингизми шу гапни. Умида мана шундай қари қиз булиб қолиб қолишига, кечирасиз-у ойижон, узингиз сабабчи. Кимнинг қорни катта-ю чўнтаги кенг бўлса, ўшангга кенжатой-эркатой Умидамизни узатамиз дедингиз, пули бўлсин, мансаби бўлсин, давлати бўлсин дедингиз, мана оқибати.

ИХТИЁР: Ха, туппа-тўғри, ана гўрковни ўғли Шухратни совчиларини хам қувиб солдингиз.

ОЙЗОДА АЯ: (Жеркиб) Бўпти-бўпти. (Бироздан кейин) Вақтида, эшигимиздан совчилар аримасди. Бирини чўлоқ, бирини бўталоқ деб вақт ҳам ўтди. Энди унинг кўнгилчасига қарамаймиз. Куёвларим!

ТОХИР ва ИХТИЁР : (Бир овозда) Лаббай ойижон

ОЙЗОДА АЯ: Сизларга топшириқ: менга қишлоқданми – шаҳарданми; ёшми – қарими, озғинми-семизми, калтами – узунми, оддийми – жиддийми, ТОХИР: Танишми – билишми, тоғликми –боғликми, соқовми – моховми…

ОЙЗОДА АЯ: Малчать! Сиз кимдан рухсат сураб аралашяпсиз?

ИХТИЁР: Ха, сиз кимдан сураб аралашяп…

ОЙЗОДА АЯ: Стоп! Қисқаси куёв топинглар… Энди танлаш йўқ… Шартта биттасига узатамиз қўямиз. Тушунарлими?

КУЁВЛАР: Худди шундай!

Гузар ҳовлиси одамлар билан гавжум. Кимдир ўчоққа ўтин қалаяпти, кимдир қозонга кафгир солган, кимнингдир қўлида супурги. Саломатхон, Зумрад уларга пешвоз чиқади.

ЗУМРАД: Ҳой, қўшнижон, келмайсизларми?

САЛОМАТХОН: (ОЙЗОДА аяга) Ҳа, келинг-келинг. (Зумрадга) Ҳм, жонимлаб қопсизми, қачондан? Кечагина ит-мушук бўлиб юрувдингизку?

ОЙЗОДА АЯ: Ҳорманглар, қўшнилар. Эрталабдан кўзим учаётганди, шунга эканда!?

Аёллар кўришадилар. Келганлар ишга шўнғиб кетишади. Зумрад Саломатхонни имлаб четга бошлайди.

САЛОМАТХОН: Қалай, жон қўшнингиз қизини етаклаб келмаптими?

ЗУМРАД: Қўйинг, номи ўчсин ўшани… Ўша қариқизи бехосият. Холис ният билан бошлаган ишимизга унинг қўли тегса, қизларимизга ҳам касри уради.

САЛОМАТХОН: Тавба, тавба деб гапиринг. Худо сақласин.

Оқ халат кийган Ҳушёрбек югуриб киради.

ХУШЁРБЕК: Ойи, ойи эшитдингизми?

ЗУМРАД: Нимани жон болам?

ХУШЁРБЕК: Филдай келадиган, тўртта отни кўтарадиган, хўкизга ўхшаган иномаркада қариқизни чучқадай тоғаси чет элдан келибди.

САЛОМАТХОН: Вой, Султонбойми? Қани?

ХУШЁРБЕК: Ана, сомонхона. .. э, гузар ичкарисига кириб кетди.

ЗУМРАД: Ха, Францияга кетган бизнесмен укаси келдими?

ХУШЁРБЕК: Ха, жуда бақувват бўлиб келган шекилли.

Карнайдан СУЛТОН ва ОЙЗОДА АЯнинг овози бутун гузарга эшитилади. Хамма ишидан тухтаб қулоқ солади.

СУЛТОН: Шундай бўлишига ким айбдор, биласизми? Сиз! Иккинчи навбатда мен – қурумсоқ тоғаси айбдор! Статистика маълумотларига қараганда, тўқсон фоиз сепли қизлар ўз вақтида эрга чиқиб кетаркан. Э, опа, сепда гап кўп!!! Шунинг учун, (У сумкасидан калитлар шодасини олиб шиқирлатади.) манави машинани Умиданинг сепига бермоқчиман. Ўшанда кўрасиз, совчиларнинг ёғилиб келишини! (Қўшнилар қилт этмай эшитишади) ОЙЗОДА АЯ: (Ишонқирамай) Нима, жиянингга ростдан ҳам машина совға қилмоқчимисан?

СУЛТОН: Э, опажон агар куёв жентелмен бўлса, икки қаватли уйимни ҳам бервораман. Нима қиламан, учта уйни – меросхўрим бўлмаса!

ОЙЗОДА: Вой, рахмат укажон. Умрингдан барака топ! (овоз учади)

Хамма саросимада ғимирлаб қолишади

ХУШЁРБЕК: Ойи, тушунмадим нима деди?

ЗУМРАДХОН: Хой довдир, жиянига машина ва шахардан квартира берди.

ХУШЁРБЕК: Бу нима дегани?

ЗУМРАДХОН: Бу, отни қамчилаш керак дегани!

ХУШЁРБЕК: Қайси отни?

ЗУМРАДХОН: Ландовур, темирни қизиғида бос дегани.

ХУШЁРБЕК: Қайси темирни?

ЗУМРАДХОН: Хой овсар, сен кимга тортгансан билмайман? Срочно совчиликка бориш керак дегани?

ХУШЁРБЕК: Кимга совчиликка?

ЗУМРАДХОН: (асабий)Катта холангга!

ХУШЁРБЕК: Ойи, катта холам эрга текканку?!

ЗУМРАДХОН: Вой куйдирги, сепи мил-мил Умиданикига совчиликка.

ХУШЁРБЕК: Ие узингиз унинг тили захар дердингизку?

ЗУМРАДХОН: Эй болам, ишинг тушганда эшакниям тога дейсан. Куп гап эшакка юк, қани юр, олдимга туш, отни қамчилаш керак. (чиқиб кетади)

ХУШЁРБЕК: (ортидан) Қайси отни, қайси эшакни?! Ойи…

Тохир Ихтиёрнинг бир қўли билан елкасидан ушлаб бир четга бошлайди.

ТОХИР: Битта яхши фикр бор. Агар шу фикр амалга ошса, машинанинг ярим пули бизники бўлади!

ИХТИЁР: Йўғ-э, осон экан-да?

ТОХИР: Буни менга қўйиб беринг. Маҳалламизнинг имоми бор. Самарқанднинг қайсидир мадрасасидан келган. Чала битган уйида бир ўзи яшайди. Қоп-қора соқолини айтмаса, анча ёш… Сиз қатори-да! Фақат Худони деган: мол-дунёга ўч эмас. Бориб айтамиз: сизга хотин топдик, келин тарафни рози қилиш, тўй харажатлари – биздан деймиз.

ИХТИЁР: Сиз Умидани унга узатамиз демоқчимисиз?

ТОХИР: Ҳа-да! Имомга ўзимиз совчилик қиламиз деймиз. Биз кампирни рози қилсак, уёғи – бир қадам! Мен бошлайман. Сиз қўшилиб ёнимни оласиз.

ИХТИЁР: Қандай бўларкин?

ТОХИР: Қанддай бўлади. Мошинани иккимиз бўлишиб оламиз.Ҳозир биласиз-ку, “иномаркалар” қиммат. Ярмиям йигирмадан ошади-да!!!

ИХТИЁР: Вой-бў!!! Бунга сенинг имоминг рози бўлармикан?

ТОХИР: Э, у машинани шундоқ ҳам берворади. Айтдим-ку, пулга қизиқмайди деб. Унинг устига, биз унга хизматини қиладиган икки оёқлиииии… мошина олиб беряпмиз-ку!!! Қолаверса кампирни ўзи куёв топинглар деб топшириқ бердику.

ИХТИЁР: Тўғрику-я, лекин мен ойижонимдан қурқаяпман, агар бу машмашани, биз мошина учун қилаётганимизни билиб қолсалар, синдирадилар.