Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

Сират күпере

 
Утлар йота-йота чигендек без...
Без чигенгән саен чишендек –
Чигенүнең чикләренә җиткәч,
Юлның юклыгына төшендек.
 
 
Барган бардыр шуңа упкыннарның
Якасына килеп басканчы,
Ятлар килеп, безнең өебезнең
Ишекләрен тибеп ачканчы.
 
 
Ишекләрне тибеп ачар алар.
Түргә узар салкын күн итек.
Беркемне дә гаеплисе түгел.
Белдек. Чигендек без.
Һәм көттек.
 
 
...Без чигендек, алар
     өскә ауды.
Алар җиңде, алар үкерде.
Безнең сыртта алар кичте инде
Кылдай нечкә сират күперен.
 
 
Алар һаман иллә безнең сыртта.
Сыртта чакта алар тагын да,
Мең гөнаһлы милләттәшем минем,
Сират кичкән чакта абынма!
 

Калыкты ай

 
Калыккандыр бу ай кыйссадан...
Бүтән тылсым юктыр дөньяда –
Нурларына тулып моң ага.
Ялгыз җаннарга ул охшаган,
Калыккандыр бу ай кыйссадан.
 
 
Бүтән тылсым юктыр дөньяда!
Өсти йөрәк галәм җылысын,
Айга карап килә улыйсым...
Бүре каны миндә тулгана.
Бүтән тылсым юктыр дөньяда.
 
 
Нурларына тулып моң ага...
Күк шагыйре – аем! Ян гына
Бу бәхетсез дөнья алдында.
...Ай, бичара, уйлый, тыңлана,
Нурларына тулып моң ага.
 
 
Ялгыз җаннарга ул охшаган...
Йолдызлар да бар бит югыйсә –
Серләремне сиңа мин чишәм,
Күңелемне аңа ышанам –
Ялгыз җаннарга ул охшаган.
 
 
Калыккандыр бу ай кыйссадан.
Янсын яктың әйткән сүземдә,
Сары сагыш булып күземдә
Балкысын нур, чорлар кысса да...
Калыккандыр бу ай кыйссадан!
 

«Җилдерде ул дала атларында...»

Чакырылмаган кунак татардан да яманрак.

Мәкаль

 
Җилдерде ул дала атларында,
Гөслә чиртеп, аю биетте.
Көрәш белән биеклекләр алды –
Заманына лаек биеклек.
 
 
Дастаннары аның урда кебек
Җан яулаган... Алга күченгән.
Чакырылмаган кунак булып үткән,
Үткән татар дошман өстеннән.
 
 
Чакырылмаган кунак булып кергән
Зимнийларга, Перекопларга;
Чакырылмаган кунак булып кергән
Паулюс качып яткан йортларга;
 
 
Чакырылмаган кунак булып кергән,
Яман кунак булып – Берлинга.
Чакырылмаса да, утырган ул
Өстәл артындагы урынга.
 
 
Тост күтәргән Газинурлар өчен,
Шул урыннан Җәлиле өчен,
Тост күтәргән Совет иле өчен –
Күтәргән ул үз иле өчен.
 
 
...Тезләнүне белми татар халкы,
Дошманнарын җиргә яткыра –
«Чакырылмаган кунак татардан да
Яманрак» диләр,
     хактыр да.
 
 
Үз-үзеннән яманрак татар,
Дошман барда җирдә, үч барда.
Чакырылмаган кунак – дошманнарга,
Көтеп алган кунак – дусларга...
 

Күк тамчысы

 
Биек күккә карыйм күтәрелеп...
Кем мин чиксез дөнья каршында?
Нишләп мин борчылсам йолдыз яна?
Күк капусы кинәт ачыла?
 
 
Күктән җиргә адашкан зат сыман,
Ерак галәмнәрне юксынам.
Күкнең һәр йолдызы
Йөрәгемә
Эри-эри тамган ут сыман.
 
 
Күзләремдә йолдыз яши минем,
Минем өчен
Йолдыз уйлана.
Шуңа күрә дә мин
     балкып торам,
Шуңа күрә дә мин –
Дивана!
 

III

 
Бер көйрәтик, гомер, синең белән!
Шыгрым тулы йолдыз күкләрдә,
Телисеңме шул йолдызлар буйлап
Шыгыр-шыгыр атлап үтәргә?
 

Эзләгез!

Чили шагыйре Пабло Неруда истәлегенә

 
Азатлыкның ак күлмәге канлы...
Җырга төскәп җәллад атканда
Әверелә Ватан
     Моабитка:
Җәлил, димәк, нәкъ шул Ватанда!
Димәк, җырга – туры наводкадан!
Туры наводкадан –
Хыялга!
...Танк чылбыры
     хыял канына
Һәм
Җыр канына тагын буялган...
Яраланган килеш иреккә юл
Эзләгәндәй Муса сүзләре,
Ятим шигырьләр,
Сез,
Үкси-үкси,
Пабло сагышларын эзләгез!
 
 
Канатыннан каннар тамган килеш
Кайтты очып Муса сүзләре...
Бәйләгез сез җырның яраларын –
Пабло Неруданы эзләгез!
 
 
Хыянәткә түзми шагыйрь җаны,
Мең давылга түзәр булса да:
Бу хыянәт –
     үзе гильотина,
Гильотина – яңа Мусага.
 
 
Кычкырыгыз, моңнар,
Бүген бит сез –
Җан өшеткеч әрнү,
     моң түгел!
Яралы җыр эзли Неруданы,
Эзләшегез, әле соң түгел...
 
 
Әйләнә җир.
Шагыйрь үтерүнең
Ысуллары гына төрләнә.
Илдә шагыйрь үтергәннәр, –
Димәк,
Әверелгән бу ил төрмәгә.
 
 
Эзләгез сез Пабло Неруданы
Баррикада аша, ут аша, –
Тыны бетеп егылачак ирек,
Неруданы эзләү туктаса!
 
 
Неодантес бүген
Сезнең илдә.
Кулы канлы... канлы... юмаган.
...Эзләгез сез Пабло дөреслеген
Азат көнгә илткән юллардан.
 
 
Илдән илгә күчә Неодантес, –
Форма бүтән. Бүтән пистолет.
Тик осталык шул ук –
Мусаларның
Гомерләрен өзгән осталык.
 
 
Эзләшегез Чили Җәлилен сез
Баррикада аша, ут аша, –
Җәрәхәтле ирек җан бирәчәк,
Неруданы эзләү туктаса...
 
 
...Җырларыңны күкрәгенә кысып
Күтәрелер, Пабло, Ватаның...
Танк чылбырында –
     Хыял каны.
Танк чылбырында – җыр каны.
Яна ул кан!
Яна җыр каны!
Яна...
 

Уян!

 
Үрләде көз урман түрләренә –
Болыннарның яшел йөрәгенә
Тиеп китте алтын канат очы.
Синме бу, көз, мине уятучы?
 
 
Уян, кеше!
Баш очыңда гына
Тибри алма
Язмыш ботагында –
Бер мизгелдән очар яшен булып!
Көзге чирәм җирдә –
алтын болыт...
 
 
Уян, кеше! Гомернең бер көне
Нинди көзгә килеп юлыккан!
Ут! –
Оча алма! –
Алмагачы исә
Тын йокыга иңгән тубыктан ук...
 

Туган тел хакында

 
Тел ачылгач әйтә алсаң «Әни!» дип,
Тел ачылгач әйтә алсаң «Әти!» дип, –
Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле бу булмас.
 
 
Соң минутта әйтә алсаң «Әни!» дип,
Соң минутта әйтә алсаң «Әти!» дип, –
Күзләреңә яшьләр тыгылыр,
Туган телең әнә шул булыр...
 

Яшен оясы

 
Биектәге ташка куна бөркет,
Янәшәдә йолдыз атыла,
Сыдырылып уза ак болытлар,
Ялтыр яшен бәрелеп ватыла.
 
 
Тау өстендә йөрим, адымнар – сак,
Ялгыш атлап куйсам бер мәлдә,
Бөркет тырнаклары эз калдырган
Таш тәгәрәр сыман түбәнгә.
Бөркет тырнаклары эз калдырган
Бу йөрәгем минем – кыяда,
Янәшәдә уйный ялтыр яшен,
Кояш калка, таңнар уяна.
Кемдер тыңлый калса бу йөрәкне,
Язгы яңгыр шавын ишетер.
Яшен оялаган йөрәгемә,
Елан түгел, шөкер, мең шөкер.
Күңелемдә минем яшәүчеләр,
Яшәүчеләр йөрәк янымда –
Сак булыгыз хыял тауларымның
Түбәсендә йөргән чагында...
Ялгыш яки махсус адымыгыз
Йөрәгемә тиеп китмәсен:
Ах, биектә яшен оялары!
Бик биектә хыял кыялары –
Егылырга насыйп итмәсен...
Сыдырылып уза ак болытлар,
Ялтыр яшен бәрелеп ватыла –
Җанлы яшен сыман оча бөркет,
Янда гына йолдыз атыла...
 

Тыным бетте…

(Риваять әйткәнчә, Түбән Новгород Кремленең Көянтә манарасы нигезенә тере килеш бер кыз бикләп калдырылган. Шуның истәлек ташы барельефына карап)

 
«Тыным бетте тәмам... Тик бер генә ташны
Кубарсагыз иде. Дөм караңгы монда.
Алтын куллы Оста! Син калдырдың мине
Ташлар арасында, ташлар арасында...
 
 
Тышта кайсы гасыр? Сездә кайсы гасыр?
Кузгаласым килә... Авыр ташлар кыса...
Аһ, әгәр ул таңда көянтәмне асып
Тын чишмәгә – суга мин чыкмаган булсам!..
 
 
Кирмән һичбер яуга баш бирмәсен өчен
Нигез салган чакта – сезнең йола, Оста! –
Кайсы тере җанны күреп алсаң да син,
Ул калырга тиеш тере килеш ташта.
 
 
Тере килеш ташка төренергә тиеш
Мәңгелеккә (Амин!). Мәңгелеккә (Амин!) –
Кемне генә күреп алсаң да бит, Оста,
Кемгә юлыкса да синең карашларың...
 
 
Эт чалынса әгәр синең күзгә, Оста,
Эт кулына калыр, Оста, синең кальгаң.
Елан очрый калса әгәр сиңа шунда,
Дәүләтеңә беркөн хуҗа булыр елан.
 
 
Кош очрый калса, бу кальгаңның даны
Егылмыйча очар, егылмыйча очар.
Ә сылу кыз сиңа очрый калса, Оста,
Кызыгыр да Тәңре бу кальгаңны кочар.
 
 
Тәңре кочса әгәр бу кальгаңны, Оста,
Яулар куркып качар, даның ерак китәр:
Бу кальгаңа Тәңре шушы сылу кыздай
Мәңге үлмәс, матур язмыш бүләк итәр...
...Аһ, әгәр ул таңда көянтәмне алып
Тын чишмәгә – суга мин чыкмаган булсам!..
Миннән алда елан үтмәдеме, Остам?
Миннән алда эт тә үтмәдеме, Остам?
Йола бозмадыңмы? – гел һавага бактың,
Чишмә сукмагыннан күз алмадың, Остам.
Очмадымы кошлар?
     Сукмакка мин чыктым...
Чишмә яннарына җиталмадым, Остам...
Йомшак чирәм сөйгән нәфис аякларым
Таш эчендә кала, ашыкмачы, Остам!
Язгы тирәк сыман зифа билләремне
Ташлар кочып алды, ашыкмачы, Остам!
 
 
Толымнарны минем җилләр сөя иде –
Таш эчендә алар, ашыкмачы, Остам!
Күзләремә болыт шәүләләре сеңсен –
Баш очымда алар, ашыкмачы, Остам!
Ашыкмачы...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Тышта – сездә – нинди гасыр?
Мин оныттым күптән – нинди төстә дөнья?
Тыным бетте тәмам... Тик бер генә ташны
Кубарсагыз иде... Дөм караңгы монда...»
 
 
...Матур манара син, Көянтә манарасы!
Карыныңда ләкин
Җан өшеткеч тавыш!
Мәңге биктә калган җаннар дәшә мәллә? –
Нинди таныш тавыш, нинди таныш, таныш!..
 
 
Матурлык һәм Куәт –
     кайсы кадерлерәк?
Яшәү көче кырыс һәм кануны ныклы:
Көч һәм кодрәт өчен Гүзәллекне буу,
Куәт хөрмәтенә сую Матурлыкны.
 
 
Манарага күрше – нәни таш истәлек.
Моңсу барельефта – көянтәле бер кыз...
Мәңге һәлакәткә дучар матурлыктай
Һаман япа-ялгыз. Мәңге япа-ялгыз!..
Кем китерә монда бәйләм-бәйләм чәчәк? –
Билле бәйләмнәре тыныч, серле, шыпырт, –
Әйтерсең лә кемдер алып килгән аны,
Ят күзләрдән өркеп, ят күзләрдән куркып...
(Абау!)
Матурлыкның нәфис җаны биктә!
(Абау!) ул җан җансыз таш эчендә калган!
(Абау!) матурлыкны коткарырга кирәк!
(Абау!) матурлыкның тыны беткән тәмам!
 
 
Иңнәремә баса
     Көянтә манарасы,
Сөякләрем чатный авыр тавышыннан.
Бөкрәеп мин барам, сыртка имән тәре,
Авыр тәре салган яшь Цыганок сыман.
 
 
Җансыз тыны беткән –
     дөм караңгы хәят...
Кем кубарыр ташны, кемнәр коткарышыр?
Цыганоктай барам,
     тыным бетте тәмам,
Тышта кайсы гасыр? Сездә кайсы гасыр?
 

Керфекләрең синең яшьле чакта

 
Керфекләрең синең яшьле чакта,
Яшьле чакта көнең, төнең, таңың, –
Мәйданнарда
     шигырь сөйләдем мин,
Юатмакчы булып... бар дөньяны!
 
 
Бер җылы сүз, бәлки, җитәр иде.
Юатуга җаның мохтаҗ чакта, –
Мин,
     кешелек җанын юатыйк дип,
Лаф органмын, тинтәк, һәрбер чатта,
Керфекләрең синең яшьле чакта...
 
 
Ут якканмын, галәм җылытам дип,
Керфекләрең синең яшьле чакта, –
Ялгыз гына син туңгансың янда,
Тәрәзләре бозлы төнге йорттай...
 

Гел биектә килеш

 
Язгы яфрак таңда сулыш алса,
Сүсәннәргә төшсә талгын дым,
Зәңгәр тауга мен син таң атканда,
Мин сагындым сине, сагындым!
 
 
Актарылсын еллар һәм язмышлар,
Язгы сулар кебек кайнасын! –
Зәңгәр сының һәрчак хәтеремдә:
Һаман тауда, зәңгәр тауда син.
 
 
Томаласа юлны ак бураннар,
Карлы җилләр үтеп китсәләр, –
Ап-ак тауга мен син таң атканда,
Мин сагындым сине шулкадәр!
 
 
Син уемда –
     уйлар чакларымда,
Уйда – уйламастай чакта да.
Ап-ак сының һәрчак хәтеремдә:
Син биектә, һаман ак тауда...
 
 
Җилләр алса зирек алкаларын,
Саргайса җир сары явымнан,
Сары тауга мен син таң атканда,
Мин сагынам сине, сагынам!
 
 
Канат җәеп очсын сөю бәхте,
Мәңгелектән гомер дауласын.
Сары сының һәрчак хәтеремдә:
Һаман тауда, сары тауда син...
 
 
Урман өсләреннән – биекләрдән
Җәйге кошлар очып үтсәләр,
Яшел тауга мен син таң атканда,
Мин сагындым сине шулкадәр!
 
 
Күңел офыкларын иңләп-буйлап,
Җәйге яңгыр яусын, шауласын.
Яшел сының һәрчак хәтеремдә:
Һаман тауда, яшел тауда син...
 
 
Актарылсын дөнья!
Сөю тавы
Күргән саен керсен мең төскә! –
Син
     мәңгелек хыял кызы сыман
Гел биектә килеш кер төшкә...
 

Юралмаган төш

 
Төш юрата авыл хатыннары,
Әби-карчык тыңлый шым гына.
Көннәр сыман артка шуа тора
Дисбе төймәләре кулында.
 
 
Мисыр күгәрчене кунган, имеш,
Очып килеп, тәрәз төбенә...
Юрый карчык:
– Төшең изге, кызым,
Тиздән кайтыр, берүк түз генә...
 
 
Ә берсенең муеныннан чорнап
Кара елан чаккан йөрәген,
Юрый карчык:
– Төшең изге, кызым,
Елан түгел, мин юл күрәмен...
 
 
Төш юрата авыл хатыннары,
Арада бар иң яшь кыз бала. –
Төш сөйләргә килә,
Килә,
Ләкин
Берни сөйләмичә кузгала.
 
 
– Үлгән! – дисә, ул ышанмас,
Ләкин:
– Кайтмас! – дисә
     нишләр йөрәге?
 
 
Учак көлләрендә посып калган
Куз шикелле
     өмет дөрләде...
Миналардан арынып
     икмәк бирер,
Еллар үтәр, булыр җир тыныч.
 
 
Сөйләнмәгән бу төш
     шартламыйча
Онытылып калган мина сыман:
Кагылырга хәтта куркыныч!
 
 
Төш юратты авыл хатыннары –
Юраганның күбе юш килде.
Ул чордан соң ничә кояшлы җәй,
Ничә тапкыр карлы кыш килде...
Еллар үтте,
     ә төш сөйләнмәгән,
Берни сөйләмичә кузгала
Ерак илдә үлеп калган ярның
Һәр көн саен
     пакь фәрештә булып
Төшләренә кергән кыз бала...
 
 
Көн саен ул төш юратмак була,
Тик сөйләми кала көн саен.
Өмет дигән нәрсә
     изге төштер,
Юралмаган төштер, мөгаен.
 

Изге әрнү

 
Югалтасым килми бу әрнүне,
Әйтче,
     ничек саклыйм мин аны?
Шушы әрнү-сыкрау белән бергә
Югалтырмын сыман дөньяны.
 
 
Дәшмәде дә язмыш – дуамал зат:
Йолкып кына алды!
Син калдың,
Кайнар әрнү булып,
     нәкъ җанымның
Үзәгенә кереп тукталдың.
 
 
Урлап калды сине тау төннәре...
Таулы төннәр биек, караңгы.
Мең шифадан йөз чөерер идем
Саклар өчен сине – ярамны.
Ярым түгел,
     ярам булырсың дип
Уйламадым, һич тә көтмәдем:
Күрмәгәнбез
     бәхет фәрештәсен
Кара төндә иблис үпкәнен.
 
 
Ак бураннар йөри тау өстендә...
Ак бураннар йөри–төн кара!
Мөмкин түгел иде тукталмаска,
Мөмкин түгел иде туктарга...
 
 
Адаштырдым бугай ак бәхетне
Көчек адаштырган шикелле.
Кичер мине!
Тик
Соңарып килгән
Якты әрнү, якты сыкраулардан
Мәхрүм итә күрмә күңелне!
 
 
Янсын назлар тынмас әрнү булып,
Әрнү булып назлар көйдерсен...
Син килерсең, бәхет, әрнү булып,
Бәхет булып, әрнү, килерсең.
 
 
Ярым түгел,
     ярам, әрнүем син.
Әйтче, ничек саклыйм мин аны?
Бу әрнүне җуйсам
Югалтырмын
Әүвәл сине,
Аннан – дөньяны...
 

Камчы! Камчы!

Ешкынлыкка кергәндә «Камчы! Камчы!» дип кычкыр. Сине чагарга ниятләгән елан камчыдай хәрәкәтсез калыр, сиңа тимәс.

Борынгылар сүзе

 
Мәхәббәтнең ап-ак болытында
Пәйда булса сыңар кара тамчы, –
Ирек бирмә, йөрәк, хыянәткә –
Кычкыр:
– Камчы! Камчы!
 
 
Җиде юлның чатындагы яшьлек!
Шашкын маҗаралар сиңа тансык,
Шыпырт юлга аяк баса күрмә –
Кычкыр:
– Камчы!
 
 
Хыял уты! Кайнар йолдызларның
Күршесендә бары дөрләп янчы,
Көл астында сүнгән кисәүләр бар...
– Камчы! Камчы!
 
 
Җаннардагы ирлек һәм чаялык!
Була күрмә түбән хискә ялчы,
Күзгә кереп тора мескен тойгы:
– Камчы! Камчы!
 
 
Сак булыйкчы, гөнаһларны күреп
Ташып чыкса әгәр җаннан ачу, –
Изгеләре була гөнаһларның:
– Камчы! Камчы!
 
 
Онытылып тыңлый язгы урман
Могҗизасын – сары сандугачын...
Җансыз агач булмый зур урманда:
– Камчы! Камчы!
 
 
Гомерләрнең алгы көннәрендә
Көтә картлык, шыпырт кына, качып...
Көлә-көлә кочагына алыр...
– Камчы! Камчы!
 
 
Җанда язгы тойгы – мәңгелек бунт!
Ак болытлар тулы тере тамчы.
Без мәңгелек түгел, имеш, җирдә...
– Камчы! Камчы!..
 

Тәкъдир

 
Каһәрләнгән ике кош шикелле,
Без очабыз таңга кадәрле.
Кычкырабыз:
– Са-а-а-ак!
– Со-о-о-ок!
Кавышу юк.
Тиде безгә кемнең каһәре!
Ялгыз гына җиргә килми кеше,
Җан җандашы белән ярала.
«Җаннарымның яртысы!..» – дип юкка
Уфтанылмый...
Тәкъдир арада...
 
 
Күрсәт миңа, тәкъдир, гомеремдә
Мин ачарга тиеш йолдызны!
Йолдыз кабызырга тиешмендер,
Ә мин менә
     шырпы кабыздым...
Шул йолдызның чакыруы яши
Һәр күңелдә,
Һәм ул күңелләр
Гөлгә, бәлки, сыенырга тиеш,
Ә сыена алар
     тимергә.
Җан белән Җан...
 
 
Кара-каршы очып
Үтәр алар мең төн, мең көнне –
Каргалмаган,
Ләкин мәңгелеккә
Кавышалмас Сак-Сок шикелле.
Кем каргасын безне!
Төнге урман
Канатларны йолка, каната,
Канаттан кан тама –
     арабызда
Һаман шул ук, шул ук таң ата!
Кабат төнгә куа сине бу таң,
Төн җибәрми мине –
     ничә ел
Каһәрләнгән ике кош шикелле,
Без очабыз һаман, очабыз.
Умырзая шыта кар астыннан,
Иелә тал җәйге бәхтеннән.
Салмак явым булып яфрак ява,
Кышлар үтә урман өстеннән.
...Җирнең кайсы төбәгендә, бәхтем,
Күзәтәсең таңны тынлыкта –
Менә шушы мәлдә, шушы хәлдә,
Миңа бик тә моңсу минутта?
Сукмак эзлисеңме, йөзәсеңме?
Торасыңмы нәни пристаньда
Ак туфлялы, ак күлмәкле,
Ләкин
Бик тә бәхетсез бер дастандай?
Тал басмада керләр чайкыйсыңмы
Яки төнге серле шәһәрдә
Күнегәсеңме син ят назларга
Һәм күзләрне йомып яшәргә?
Ычкынырга теләп тәкъдирләрнең
Котылгысыз тарту көченнән,
Аваз салып, эзләп, өзгәләнеп
Очасыңмы кыйтга өстеннән?
 
 
Ләкин кайда гына булсаң да син,
Япа-ялгыз калган төнеңдә
Күзләреңне йом да
     тыңла төнне –
Нәкъ шул чакта синең күңелдә,
Меңәр еллык көл каплаган җирдән
Калкып чыккан хәбәр шикелле,
Йөрәгеңне кысып, авырттырып
Минем үлмәс сагыш иштелер,
Шул мәңгелек тавыш иштелер:
– Са-а-а-ак!
– Со-о-о-ок!
...Әверелер куллар пар канатка...
Яшәү – очыш, кеше – таң кошы.
Кеше күңеле Сак-Сок тавышыдыр,
Кеше җаны – Сак-Сок сагышы...
 

Ашыгылган

 
Ут капкандай ашыктың син, гомер,
Еллар, юллар – барысы буталды;
Бүген туктап бер ял итим дидем, –
Бар җанымны кинәт ут алды.
 
 
Ашыкканбыз: назлы кулын сузып
Без укталган юллар читеннән
Күпме каен калган, күпме гөлләр!
...Ашыгылган, үтеп кителгән...
 
 
Кем ул дәшә «Мин яраттым...» диеп,
Ай-йолдызлы аулак бер төннән?
Юк хәтердә хәтта исеме дә!
...Ашыгылган, үтеп кителгән.
 
 
Нинди сүз ул, сыкрап-сыктап дәшә
Буп-буш калган кәгазь битеннән:
«Иң матур җыр идем, күрмәдең!..» – ди.
...Ашыгылган, үтеп кителгән!
 
 
Кайсы дусның карашында үпкә,
Нигә аның күңле кителгән?
«Авыр чагым иде, юатмадың...»
...Ашыгылган, үтеп кителгән.
 
 
Нинди аваз килә югарыдан,
Болыт яннарыннан, иркеннән:
«Син менәсе биек тау идем мин!»
...Ашыгылган, үтеп кителгән.
 
 
Кемнең хыял сарае ул анда –
Төзи башлаган да сүтелгән?
«Син ташыган ташлар ауный җирдә!»
...Ашыгылган, үтеп кителгән.
 
 
Болытларга яшен тулып калган,
Өлгермәгән ләкин яшьнәргә.
Ут капкандай ашыкканбыз, гомер!
...Соңармадык микән яшәргә?..
 

Фатыйма
(Баллада)

 
– Фатыйма, тимер капкаң ач, ач!
Киявең килә, кач, кач!
 

 
Ак чәчәкләр кырда шундый куе.
Бал кортлары безли. Гөлләр туе!
 
 
Ат өстендә – морза. Җәйге көннәр.
Фатыйманы көтә ап-ак мендәр.
 
 
Таҗдан таҗга куна бер бал корты.
Фатыйманы көтә морза йорты.
 
 
Зәңгәр көянтәсе җирдә ята –
Фатыйманы язмыш ни уйлата?
 
 
Ак чәчәкләр быел шундый куе,
Кемне көтә сылу еллар буе?
 
 
Туй атлары килә туп-туп басып,
Дугаларга шөлдер-чуклар асып.
 
 
Чишмә янында кыз түгә яшен,
Фатыйманы, язмыш, нишләтәсең?
 
 
Чуар бөҗәк кунды шулчак кулга.
– Әйтче, бөҗәк, кемнәр килә юлда?
 
 
Күзләрендә кояш бармы, бөҗәк?
Шахталарга киткән ярмы, бөҗәк?
 
 
– Чәчәкләргә басып атлар килә.
Ат өстендә сиңа ятлар килә!
 
 
Көлүендә алтын чыңлап тора,
Мең ялчысы шуны тыңлап тора.
 
 
Мең ялчы һәм морза башын ияр:
– Алтын Бикәм! Көмеш Сылу! – дияр.
 
 
Ә сөйгәнең... күптән кара базда...
Шахта басты аны узган язда...
 
 
Килде хәбәр, бәгырьләрне телеп,
Кыз сыгылды наз-көянтә кебек.
 
 
– Кара хәбәр... Каян табыйм хәлләр?!
И табигать, көчең җитсә әгәр,
 
 
Очсын җаным чуар бөҗәк булып,
Ак чәчәктән ак чәчәккә кунып...
 
 
...Яр буенда калды көянтәсе,
Көянтәне тапты тик әнкәсе.
 
 
Чуар бөҗәк кунды шулчак кулга.
– И тәти кош, кызым кайсы юлда?
 
 
– Мин буламын, әнкәй, синең кызың,
Очып йөрим хәзер берьялгызым...
 
 
Сыкрый ана, шулчак еракларда
Җиз кыңгырау чың-чың чыңлап бара.
 
 
– Яучы килә, капка ачыйммы?
Ачмыйм, кызым, тизрәк кач инде...
– Тимер капкаң
Ач, ач, Фатыйма-ау!
– Кайгың килә,
Кач, кач, Фатыйма-ау!
Ау!
 
 
...Кулдан-кулга куна нәни бөҗәк,
Ул – Фатыйма, йөри ярын эзләп.
 
 
Әгәр кунса сезнең кулга килеп,
Әйтмәгезче аңа сез «Кач!» диеп...
 
 
Капка эргәсенә туктар атлар, –
Ни кылырсың атта булса ятлар?..
 

Кәккүк

 
Үткәннәрдәнме бу: «Кәк-күк! Кәк-күк!»
Бүгенгедәнме бу: «Кәк-күк! Кәк-күк!»
Киләчәктәнме бу: «Кәк-күк! Кәк-күк!»
 
 
...Тынып калды Идел култыгында
Акчарлаклар һәм су кызлары.
Тынып калды чыршыларның каны –
Гәрәбәдәй пакь сагызлары.
– Кәк-күк!
 
 
Тезләремә башың салган килеш,
Син дә тынып калдың.
Кулыңда
Сыңар таҗы калган чәчәк тынды
һәм күкләрдән иңде моң гына:
– Кәк-күк!
 
 
Сәгать эченә үк качты вакыт.
Очып барган йолдыз туктады.
Айсберглар сыман өнсез калды
Иделнең ак пароходлары...
– Кәк-күк!
 
 
Болытлардан төшеп килгән тамчы
Ярты юлда калды эленеп.
Самолётлар – чыршы уенчыгы.
Шушы өнсезлеккә күмелеп:
– Кәк-күк!
 
 
Туктап калды кәфен кискән кайчы.
Һәм капсюльгә тияр-тимәстән
Туктап калды чакма.
Тын урманның
Түрендәге ялгыз миләштән:
– Кәк-күк!
 
 
Приговорга куеласы имза
Баш хәрефтә калды.
     Үрмәләп,
Нәкъ йөрәккә килеп җиткән килеш,
Бөгәрләнеп тынды хыянәт.
– Кәк-күк!
 
 
Шигырь инде канат җәйгән иде
Күкрәгемнән очып китәргә.
Җил сыенып тынды канатына.
Ашыкмачы, сүзем, иртәрәк...
– Кәк-күк!
 
 
Җирне сүтеп карамакчы булып,
Формуласын таптым дигәндә,
Туктап калды фикер... Чиксезлектән –
Бик биектән, бик тә тирәннән:
– Кәк-күк!
 
 
Үткәннәрдәнме бу: «Кәк-күк! Кәк-күк!»
Бүгенгедәнме бу: «Кәк-күк! Кәк-күк!»
Киләчәктәнме бу: «Кәк-күк! Кәк-күк!»
Туктый гына күрмә,
Кәккүк! Кәккүк!
 

Һаман яратам

 
Шик туса кинәт җаныңда әгәр
Йә килсә сиңа куркыныч хәбәр
Мин йөргән яктан – ерак-ерактан, –
Ышана күрмә, һаман яратам!
Ашыга күрмә, ялгыштан саклан,
Һаман яратам, һаман яратам!
 
 
Йолдызлы аяз күгеңне әгәр
Авыр болытлар каплап китсәләр,
Каршы искән җил капланса тынга –
Нык бул: син генә, тик син җанымда!
Бирешә күрмә сагышка, моңга,
Җанымда тик син, тик син җанымда!
 
 
Сакла сөюне, таплама берүк,
Олы хисләрне ваклама берүк.
Узар гомерләр аккан су кебек,
Гомер бер генә, сөю – мәңгелек!
Узар гомерләр искән җил кебек,
Сөю – мәңгелек, сөю – мәңгелек!..
 

Сәер хәл

 
Син булганга гына җылы көннәр,
Ыргытылып сәер ташкынга,
Бик тирәндә калган–
Кышкы Идел
Калган кебек бозлар астында.
 
 
«Сөям» сүзе шулкадәр дә сәер,
Әйтерсең кош,
     ләкин канатсыз.
Без уйныйбыз, сценарий – әйбәт,
Сәхнә – матур, актёр –
          талантсыз.
Беләм, син дә шул ук сәер хәлдә:
Бәлки, менә шушы минутта
Кулларыңны кемдер кышкы төндә
Үз сулышы белән җылыта...
Ләкин сизми –
     нәни кулларыңны
Җылытсаң да шушы минутта,
Җылытсаң да нәни кулларыңны,
Зур йөрәгең әрни суыкта.
Юл узышлый укып киткән сыман
Җансыз афишадан – ерактан,
Шыпырт кына әйтәсеңдер син дә
Ят күзләргә карап:
«...яратам...»
 

«Яфрак төшкән инде юлга, яфрак төшкән...»

 
Яфрак төшкән инде юлга, яфрак төшкән...
Ашыккансың, син коточкыч ашыккансың,
Бер гомернең чиреген дә яшәмәстән
Ике гомер яшәгән күк талчыккансың.
 
 
Яфрак төшкән инде юлга, яфрак төшкән,
Тапталганнар инде юллар, юллар такыр.
Шул юллардан читкә чыгып, онытылып
Яратасың килә бугай соңгы тапкыр.
 
 
Син беләсең иң беренче күз яшьләрен,
Син беләсең иң беренче адашуны.
Иң беренче ялгышларны син беләсең,
Син беләсең, хәтерлисең алдашуны.
 
 
Тамасы нур тамган инде карашыңа,
Тиясе җил тигән инде яңагыңа.
Син көтәсең соңгыларын яфракларның,
Мин сискәнеп керфек ачтым яңа гына.
 
 
Яфрак яуган көзге юлга килеп кердем
Каерылып тыныч кына барган төштән.
Минем алга ялгыз каен ботагыннан
Соңгы яфрак, сары яфрак өзелеп төшкән.