Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

Кандал карты

 
Хозыр-Ильяс кыяфәтле бабай –
Кандал карты минем юлдашым.
– Мин бик сөйли белмим инде, олан,
Берүк гаеп итеш булмасын.
 
 
Кандалыйны сөйли башласаммы? –
Сөйли алам бер көн тоташтан!
Шагыйрь хәзрәт кенә түгел, җаным,
Ул, канәтем, үзе бер дастан...
 
 
Чынмы-юкмы – бусын әйтә алмыйм,
Мин ишетеп калдым картлардан –
Аның хакындагы хикәятләр
Бик күп йөри безнең якларда.
 
 
Мин шуларның берсен сөйлим сиңа,
Хәтерләп тә, бәлки, калырсың,
Исән микән әле теге карт дип,
Берәр вакыт искә алырсың.
 
 
...Үләт чыккан Кандал авылында,
Габделҗәббар исән чагында.
И кырылган халык, йөрәк маем,
Белмәгәннәр хәтта санын да.
 
 
Кандалыйга килеп ялварганнар:
– Үләт килде! Кыра ул явыз...
Коткар безне Ходай каргышыннан...
Нишлик, хәзрәт? Харап булабыз!
 
 
Без гөнаһлы, рәнҗеттердек сине,
Авыз ачып карап торганбыз.
Кинә тотма кара халыкка син...
Коткар, хәзрәт, харап булабыз!
 
 
Әйткән Габделҗәббар:
– Су буена
Җыелыгыз бүген таң аткач.
Онытмагыз, ләкин таш алыгыз...
Һәммәгездә булсын берәр таш.
 
 
Булсын ул таш үз йөрәгең чаклы!
...Су буена халык йөгергән.
Карасалар –
Суда йөзә икән
Әллә нинди кара өч үрдәк...
 
 
Таш ыргыта икән Габделҗәббар,
Ә тегеләр – кара үрдәкләр –
Бар ташны да атып бетергәнче
Безнең судан китми йөдәткән.
 
 
Судан соңгы үрдәк очкач кына
Соңгы сырхау, имеш, терелгән.
Шагыйрь генә түгел, тылсымчы да
Булган мәллә хәзрәт? Кем белгән...
 
 
Әмма аның шунда әйткән сүзе
Ядкяр булып һаман саклана:
– И җәмәгать, – дигән, – җаныгызда
Чуерташ бит булган, баксана!
 
 
Мин ул ташны алдым...
Ходай кушып,
Үләт килмәс бүтән бу якка!
...Кайчакларда уйлап куям, олан,
Булган мәллә бу хәл чынлап та?
 
 
Бер яшерен уем бар, канәтем:
Таш ыргыткан чакта ул суга
Дога түгел,
     шигырь укыгандыр...
Сау иманым камил бусына.
 
 
Хәер,
Кемнәр ничек уйлый булыр,
Әйтә алмыйм ансын, әмма мин
Дога белән шигырь арасында
Зур аерма күрмим әллә ни...
 
 
Күкрәгеңдә йөрәк урынына
Таш йөретеп яшәп буламы?
Алай булса,
Кара үрдәк явы
Басып китәр иде дөньяны!
 
 
Безнең шагыйрь
Адәм балаларын
Әнә шулай чирдән терелткән –
Күкрәктәге салкын ташларны ул
Шигырьләре белән эреткән.
 
 
...Сөйли Кандал карты.
Уйчан-шаян,
Карт шагыйрьгә үзе охшаган.
...Җитә поезд Кандал якларына.
Сөйлә, бабай!
Сиңа ышанам.
 

Ат йокысы

 
Карт ат йоклый колын төшен күреп.
Аягүрә йоклый эш атлары.
Төшкә керә олы юлның шавы,
Сусыл исе яшел сукмакларның.
 
 
Дәшә аңа Асылбия-ана:
«Дөлдөл улы! Кайда синең чабыш?!»
Нигә ташлады соң әле аны
Йөрәк урынында талпынган кош?
 
 
Ул дөньяга килде Тулпар булып
Якты таңда, дала түрләрендә –
Елгыр ефәк канат иде сыртта
Һәм таң кошы иде күкрәгендә!
 
 
Көйсезләнде никтер нәни малай –
Ул көткәнчә түгел иде колын...
Юри әйтте әти кеше: «Юләр!
Килбәтсез ат Тулпар була, диләр,
Канатлыдыр, бәлки, чү-чү, улым...»
 
 
Юш килгән лә иде юраганы
Улын юатучы шул атаның...
Тик нишлисең? – Әүлиялар хәтта
Күрми кала колын канатларын.
 
 
Җитте килеп камыт кияр көннәр.
Тулпар-колын, тыңламадың шуны –
Күпме әйтте Асылбия-ана:
«Камыт үтерә, – дип, – канатлыны!»
 
 
Син малайны кызгандың ул көнне –
Күрдең җанындагы пар канатны
Һәм аңладың: бүген син киярсең,
Иртәгә ул – сасы ыңгырчакны.
 
 
Һәм уйладың: күкрәкләрдә безнең
Талпынулы таң кошлары барда,
Һич югында, бер җилдереп калсын
Дөлдөл үзе тарткан бу арбада!
 
 
...Күкрәктән кош озак китми торды –
Талпынды ул күккә кабат-кабат.
Һәм – муенда камыт! Ыңгырчактан
Җанны тетрәндереп сынды канат.
 
 
Сүнде шулчак барлык аръякларга
Томырылып чыгар очыш уты.
Тынды шашып артка шуган дала,
Мәңгелеккә тынды... Кинәт сукты
 
 
Фәрман биргән иң беренче камчы!
...Аягүрә йоклый эш атлары.
Очып түгел, тартып үтелде шул
Гомеркәйнең юлы, сукмаклары.
 
 
Көйсезләнгән нәни малай кайда? –
Колын чакта күрде Тулпар, күрде
Һәм кешнәде шуңа беренче кат –
Канатлыга җирдә сәлам бирде...
 
 
Канатташым, ник дәшмисең миңа?
Үз иттеңме камыт-ыңгырчакны?
Арбалыдан сындырттыңмы әллә
Йолдыз моңы сеңгән пар канатны?
 
 
...Җил сызгыра абзар кыегында.
Дала түрләрендә яна утлар.
Колын төшен күреп, карт ат йоклый –
Тере алаша һәм үлгән тулпар...
 

Ике ат турында баллада

 
Сагыналар аны – чабыш атын,
Ул Сандугач атлы ат булган.
Чабышларда, диләр, коштай очкан,
Аткан уктай, диләр, атылган.
 
 
Кемнәр генә сагынмый соң аны?
Авылымның даны булган ул,
Чапкан җайга болытларга очып,
Болыннарга төшеп кунган ул.
 
 
...Иртәгесен – олы бәйге көне.
Сандугачның тыныч араны.
Тик нигә соң күзләрендә зур шом?
Карашлары нигә караңгы?
 
 
Ник чыкмый соң җайдак ат янына?
Ул төш күреп йоклый: иртәгә
Сандугачкай, имеш, үз җайдагын
Болытларга, имеш, күтәрә!
 
 
Сандугачкай, имеш, бәйгеләрнең
Иң алдында килә – аткан ук!
Кылганга да тими тояклары! –
Тын да алмый көтә бар халык!
 
 
И төш күрә җайдак, якты бер төш,
Шундый якты – күзең чагылыр! –
Бу төш кара төн алдыннан көннең
Соң кат балкып алган чагыдыр...
 
 
...Иртәгесен – олы бәйге көне,
Ял итәләр атлар аранда.
Тик Карлыгач атлы бер чаптарның
Карашлары нигә караңгы?
 
 
Ник карый ул җиргә оялгандай,
Ник йокламый аның җайдагы?
Нидән ояласың син, Карлыгач?
Ник җайдагың балта кайрады?
 
 
...Узган бәйгеләрдә аткан уктай,
Искән җилдәй чапты Карлыгач,
Ләкин аткан уктан, искән җилдән
Елдамрак булды Сандугач.
 
 
Очты шулай, очты ике чаптар,
Карлыгач та, әйе, аткан ук.
Тик тояклар кылганнарга тиде,
Кылганнар шул калды тапталып...
 
 
Һәм мәйданга алдан килеп керде,
Уйнап килеп керде Сандугач,
Сандугачтан соң ук шул мәйданга
Ярсып килеп керде Карлыгач.
 
 
И уйнады елгыр Сандугач-ат,
Җирдә ауный-ауный уйнады!
Ә җайдагы... кешеләрдән читтә
Берьялгызы калып елады.
 
 
...Иртәгесен – яңа бәйге көне,
Сандугачың көтә, чык, җайдак! –
Шомлы шәүлә аран тирәсендә –
Кулга балта тоткан ул җайлап...
 
 
Бәкәленә сызды балта белән,
Аһ, нишләде шәүлә, нишләде? –
Яралады бәйгеләрнең җырын...
Сандугачкай әрнеп кешнәде.
 
 
Шул мизгелдә
     ерак бер араннан
Ишетелде кешнәү – ә бусы
Карлыгач-ат иде, нәфрәт белән
Кешнәде күк бәйге намусы...
 
 
Иртәгесен олы бәйге булды.
Алдан килде ярсу Карлыгач.
– Кайда бәйге җыры – Сандугач-ат?!
– Ник бәйгедә түгел Сандугач?!
 
 
Мәйдан читендә ул... Бәкәл бәйле.
Әллә елый микән – тын гына
Калтыранган иреннәрен терәп
Җайдагының җылы кулына,
 
 
Башын игән килеш тып-тын тора,
Әкрен кешнәп куя аннары:
Тояклары җиргә тими иде –
Җиргә тигән бүген яллары...
 
 
Хыяллана мәллә, бер тибүдә
Ыргып менәм, диеп, болытка? –
Шунда калыр иде түбәтәе
Җайдагының... Бәкәл авырта.
 
 
Алдан килде ярсу Карлыгач-ат,
Ялларына җилләр ияргән.
...Кинәт читкә ыргылды да чаптар
Җиргә очты чапкын иярдән!
 
 
Борылмады кире Карлыгач-ат,
Мәйданны ул ярып үтте дә,
Башын җиргә игән Сандугачның
Янына ук барып җитте дә,
 
 
Оялыпмы, кызганыпмы шунда,
Ярсыныпмы кешнәп җибәрде.
...Ә Сандугач – бәйгеләрнең җыры –
Уза иде хәтта җилләрне...
 

Ат карагы

 
Без кассета табып алдык юлдан.
Утырабыз менә шуны тыңлап.
Кемдер сөйли:
«Бу әкият түгел...
Нәкъ шундый хәл булды бездә чынлап.
 
 
Ул –
җиденче киче иде айның,
Ай тылсымга төргән иде җирне.
...Эзләп тапты Бөек Атлар Рухы
Үлән басып киткән тын каберне.
 
 
Кешнәде ул төнге айга карап
Һәм тоягы белән җиргә типте.
Ташка тиеп тояк,
     очты очкын:
– Уян, Ат карагы! Вакыт җитте!
 
 
Һәм терелде мәшһүр Ат карагы,
Тирән итеп куйды иркен сулап:
– Бигрәк озак йокланылган мәгәр –
Әле генә яткан идем сымак...
 
 
И кешнәде Бөек Атлар Рухы!
Тагын тояк белән җиргә типте:
– Бәхетеңне йоклап калуың бар –
Уян, Ат карагы! Вакыт җитте!
 
 
Кызык түгел безгә синсез яшәү,
Синсез яшәү атка ансатмыни? –
Киттек, Карак! Ат урларга вакыт,
Ат карагы юкта ат
     атмыни?
 
 
– Бисмилләһи... Башлап сине урлыйм!
– Атлар Рухы мин, бөек Карак.
Урлап булмый мине. Бик теләсәң,
Ял чуалды, шуны җибәр тарап.
 
 
Ял таратып юлга чыгарбыз без.
Кидер юкә йөгән. Мен сыртыма.
Урыйк әле яшел болыннарны
Элеккечә итеп – шыпырт кына!..
 
 
Кара гүргә кереп качкан, имеш! –
Сине эзләп инде мин күп чаптым;
Яшәү түгел безгә синсез яшәү –
Урланасы килә юньле атның!
 
 
...Җилде алар нурлы җир өстеннән...
Бу җиденче киче иде айның.
Авыр уйга калды бөек Карак.
Атлар Рухы үзе хәлдән тайды.
 
 
Йөрде алар
     сусыл болыннарны,
Тугайларны кат-кат урап-урап –
Аты түгел – абзары юк хәтта! –
Табылмады җирдә урларлык ат.
 
 
– Кайда мин ачасы тимер келә?
Кайда мин ватасы саллы йозак?
Һәм, инде дә килеп, атлар кайда?! –
Ник уяттың мине, сихерче зат?!
 
 
– Шул шул менә, Карак! Заман шундый...
Авыр чорлар килде безгә, җаным! –
Карак булса,
     аты табылыр дип,
Урладым мин сине –
Ат карагын!
 
 
Шул шул менә, Карак! Узды инде
Тояк моңы җир гүләткән чорлар!
Бер колхозга алып барам сине –
Яши анда затлы чабышкылар...
 
 
...Җил күк шуып кына керде Карак.
Ипи кыерчыгы – куенында.
Ипләп-җайлап кына кулын салды
«Чемпион»ның текә муенына.
 
 
Ипи капмады тик «Чемпион» ат.
Һәм сукранды Карак: «Җирбит икән!»
Атның сынын күздән кичерде ул:
«Аңлашыла... Чып-чын гибрид икән!..»
 
 
Җен ачуы чыгып, тирги-тирги
Юкә йөгән салды «Чемпион»га:
– Син... алаймы әле?!
Киттек димен!
Атла димен, гибрид тәре, алга!
 
 
Алып чыкты тыпырчынган атны
Сыйпый-сыйпый калын күкрәгеннән,
Һәм Рух әйтте:
– Сак бул!
Укыган ул
Пайтәхеттә – атлар мәктәбендә!
 
 
Юкә йөгән шартлап өзелде дә...
Мәтәлгәндәй булды Карак күктән!
Сукранып ул җирдә озак ятты:
– Укыган ат чукынган ат икән!
 
 
...Беләгеннән тартып торгыздылар.
Акт төзелеп, эшләр китте судка.
Атлар Рухын сүкте бөек Карак:
– Ник кузгаттың мине бер дә юкка?!
 
 
...Сөйләделәр,
соңгы сүз бирелгәч,
Горур Карак җибәргән, ди, елап:
– Кемнәр сүтте каен араннарны?
Кая китте ат кимергән улак?
 
 
Мине монда алып килгән чакта
Сасы машинада зырлаттыгыз;
Җигәр ат та калмаган бит сездә! –
Кайда алар? Кемнән урлаттыгыз?
 
 
Менеп карадым мин сезнең чорның
Ташка үлчим гибрид чаптарына –
Калган сездә
     кәмит уйнар өчен
Ярый торган артист атлар гына!
 
 
Кемнән урлаттыгыз байталларны,
Җирәнкашкаларны? Тимеркүкне?
Алмачуарларны кем урлады?
Дөлдөлләрнең кем башына җитте?
 
 
Кемнән урлаттыгыз чаптарларны?
Юл куйдыгыз нигә
Угры башка?
Чын ат караклары бармас иде –
Ил өчен бер чын ат калдырмаска!
 
 
Кайда авылларның ат көтүе?
Колын кешнәүләре – дөнья яме?
Ат таныймы Угры, ташка үлчим! –
Юк, белми ул ат урлауның тәмен!
 
 
...Ишетелгән шулчак
     суд залында –
Үкергән бер мотор төтен бөркеп!
Кушаяклап тибеп,
     ишек ватып
Атлар Рухы килеп кергән
Өркеп.
 
 
Ул идәнгә типкән тояк белән:
– Кузгал, бөек Карак!
Киттек моннан!
...Суд залында
Утлы төтен булып
Бөтерелеп калган бары томан.
 
 
Бу
     җиденче киче иде айның.
Бөек Карак юкка чыкты чынлап».
...Тасма бетте.
Утырабыз кырда
Япа-ялгыз,
Буп-буш төнне тыңлап...
 

Ул карашлар истә…

Яңа Сәетнең «Кыркый» кушаматлы аты истәлегенә

 
Иң авырны өстерәргә булса,
Бердәнбере бары мин идем:
«Кыркый» дигән кыргый атны җиктем,
Аның белән бергә җигелдем.
 
 
Мин аңладым аның иләслеген,
Һич тә үпкәләмим мин аңа.
Дөньяны мин аңлый алмас идем –
Шул ат
     тибеп кертте
Дөньяга.
 
 
Машинадан курка иде малкай...
Үрә басты трактор күргәндә –
Миңа кадәр күпме чая малай
Гел мәтәлеп калды үләндә!
 
 
Шуның өчен күпме кыйнадылар...
Әмма
     авыр чакта
          Кыркый бар!
Күзләрендә нинди әрнү барын
Күрмәгәнбез икән –
     кыргыйлар...
 
 
Иң беренче тапкыр җиккән чакта:
– Мондый атка, –
     диде ат караучы, –
Тия күрмә, саума бәгырьне!
Бу, бичара малкай,
     үзенә күрә
Әллә нинди
Атлар шагыйре...
 
 
Шагыйрь атлар
     йокы күрми җирдә –
Такмас йөкләр аңа тагыла...
Мондый атлар, – диде ат караучы, –
Тиз сүрелә, бик тиз кабына!
 
 
Җене белән бер күрә ул мәгәр
Мотор куйган тимер-томырны.
Исеңдә тот –
     трактор-фәлән күрсә,
Кыркый сине
Атты-томырды!
 
 
Кыр иңнәрен иңләп печән җыйдык.
Кыркый
     читтә печән капты да,
Минем дилбегәне тыңламастан,
Бүз биягә каршы чапты да
Ирененнән печән салды аңа.
Бия
     башын салды
Атыма –
Белмәгәнмен –
     атлар булып атлар
Җаны мәхәббәттән саркыла.
 
 
...Бастырыклап куйдык кибәннәрне.
Ат атландым.
Янда – Бүз бия.
Тояк уты менә йолдызларга,
Яллар җиле болытка тия!
 
 
Юл аркылы килеп чыкты
Трактор!
Үрә басып Кыркый кешнәде! –
Мине җиргә атты,
Бүз биякәй
Көтмәгәндә
     әллә нишләде.
 
 
Ял салынып төште бичараның.
Китте яннан чирәм утларга.
Дымлы эңгер кинәт төште җиргә,
Ут эленде соңгы йортларга.
Без икебез бер үк хәлдә, Кыркый! –
Камчыны мин бишкә бөтердем.
Һәм...
Селтәндем шулчак –
Дөньялыкның
Бөек сөюенә төкердем.
 
 
Үз үчемне алдым мин Кыркыйдан,
Кичә генә җанны ут телде, –
Ак шомырттай күргән ап-ак ярым
Кара сүзен әйтте: «Кит!» – диде...
 
 
Нахак ачу синең сыртка төште –
Чыгар тибеп, Кыркый, дөньядан –
Камчы суккан өчен
Гашыйклардан,
Кыркый җаным, һаман оялам...
 
 
Юк, Бүз бия
     гафу үтенде лә –
Аңлады ул синең хисеңне.
...Бөгелмәдә атлар тунаучыга
Һич илттермәс идем мин сине!
 
 
Бүз биянең карашлары истә...
Кыркыйдагы камчы эзләрем...
Гашыйкларга суктым.
Әйтмәм дидем.
Әйттем –
Гыйбрәт булсын! –
Түзмәдем.
 
 
...Ләкин үпкәм калды җанда минем
Һаман да шул мәрхүм Кыркыйга –
 
 
Андый бия
Сөеп караганда
Кирәк түгел иде куркырга!
 
 
Тик
     барыбер гафу итә алмыйм
Камчы селтәгән бу кулларны –
Сине кыйнаганда,
Кыркый җаным,
Бүз бия бит читтә елады...
 

Адашкан болыт

 
Ничә еллар буе коргаксыдык.
Җир хуҗасын сөрдек еракларга.
Туган буразнасын сагынудан
Иген чәчте ул
     мәңгелек карга.
 
 
Хәерлегә генә була күрсен...
Кучкылланып, дулап, тугарылып,
Ялтыратып утлы камчыларын,
Ил өстенә килә кара болыт!
 
 
Су гөлләре чумды су астына,
Куырылды дөнья –
     җилләр кайнар.
Шомландылар илнең чал картлары:
– Бу –
     адашкан болыт, балакайлар...
 
 
Җил таратып атты кибәннәрне,
Җирдә –
     канатлары сынган Тулпар.
Ябылдылар тәрәз капкачлары.
Көл астына күмелделәр утлар.
 
 
Килмешәк бер болыт
     яшен белән
Киләчәкне безнең язып куйды –
Шул яшенгә дога кыла-кыла,
Ата – улны,
     ана кызны суйды...
 
 
Шомландылар илнең чал картлары:
– Гомеренә булмады тын көне! –
Гел дәһшәтле болыт безнең өстә –
Кем каргады безнең газиз илне?
 
 
Төрле тормыш корып карадык без,
Кеше сыман яшәмәкче булып...
Гөнаһ шомлыгыдай,
Өстебезгә
Килде һаман
     шул адашкан болыт.
 
 
Көн дигәнең гел төн булып чыкты,
Җитә алмадык без һичбер таңга...
Ник
     каһәрле болыт китми бездән –
Лаек микән әллә соң без аңа?
 
 
Гел шифалы яңгыр вәгъдә итеп,
Күтәрелә офык артларыннан.
Узып китә болыт –
     яңгыры юк,
Ә без яшәр дөнья
Актарылган...
 
 
...Безнең хәтердәге ил картлары
Төшә иде шундый кара шомга.
Ә үзләре кем соң? – биш кат намаз,
Көр буразна, намазлык һәм комган!
 
 
Безгә насыйп яңгыр болытлары
Сугаралар һаман чит кырларны –
Кем васыять итте
     безнең җиргә
Чернобыльнең афәт яңгырларын?
 
 
Шундый болыт булып җыеламы
Җаныбыздан күтәрелгән томан? –
Җирнең йомгагында
     безнең илкәй
Адашкан бер гигант болыт сыман.
 
 
Тагын
     яңа болыт килде өскә.
Шифалымы –
          Ходай Үзе белсен...
Кучкыллана, дулый, тугарыла –
Хәерлегә генә була күрсен!
 
 
Әллә ниләр үзгәрер күк илдә –
Заманнарның тын-сулышы кайнар!
Бусы, бәлки,
     безнең яңгыр булып
Безнең коргаксыган җиргә явар?..
 

Империя

 
Берләштерде,
     туган итте безне
Богау беләзеге...
Кулны кулга
Ялгадылар шул нык беләзекләр,
Ялгадылар алар юлны юлга.
 
 
Телисеңме-теләмисеңме син –
Таратмыйча тота –
     богау каты!
Золым империясе диеп, илнең
Һәр тарафка чыкты яманаты.
 
 
Шулай кирәк мәллә?
     Көрәшергә
Өйрәтә бит богауланган акыл.
...Империядә
һәркем император,
Һәрбер император –
     богаулы кол.
 
 
Безгә язган авыр язмышларны
Бүтәннәргә яза күрмәсен лә! –
Какшамады безнең Бастилия,
Без һаман да акыл төрмәсендә.
 
 
Һәм шул килеш,
шундый хәлдә килеш
Азат итеп маташабыз тагын
Үзебезнең түгел –
     Олы Җирнең
Бездән иреклерәк халыкларын!
 
 
Империянең тик бер сәләте бар –
Революцияләр туып тора аннан.
Ә безнеке,
     безнең империя
Инде бала тапмас хәлгә калган...
 
 
Ерак йолдыз булды безнең бәхет,
Бичаракай,
     тизрәк җиргә атыл! –
Тыным куырылып дәшәм сиңа,
Дәшә сиңа җирдән император,
Император,
     димәк,
          мәңгелек кол!
 

Кырау

 
Кырау сугып китте безне...
Ни көтәбез? Ни кирәк? –
Куырылган яфрак сыман
Яшибез лә җилфердәп.
 
 
Бездән ниләр кирәк сезгә? –
Батырлыкмы, чаялык?
Без түгел,
     ил калган сезнең
Шыр таякка таянып!
 
 
Без – сезнең җимеш, безләрне
Хет яклама, хет якла! –
Бар халыклар куырыла
Кыраулар төшкән чакта.
 
 
Бездә буласы акылны,
Буласы егетлекне
Сез көрәшеп яулап алган
Салкын кыраулар өтте.
 
 
Безнең өчен дә кычкыргач,
Кая безгә яңгырау!
Җилләр көтеп илкәй иңри –
Ил өстендә – туң кырау.
 
 
Ничек кенә җылытырга
Туң каплаган күңелне?
Ничек кенә терелтергә
Кырау суккан бу илне?
 
 
Безнең күңелләрдә бүген
Бер сорауга мең сорау,
Тамырларга кадәр төште
Эрүне белмәс кырау.
 
 
Бәсләр булып ятты җанга
Сезнең салкын денегез –
Калын томан асларында
Гомер иткән көнебез.
 
 
...Куырылган җимешләр без
Ватанның түтәлендә –
Илкәй һаман
     сезнең буын
Чишендергән хәлендә...
 

Өн

 
Барыр булмас безнең барыр юллар,
Ышанычлы күкләр ишелде,
Уянды да
Күзен уды кеше:
– Өнемме бу, әллә төшемме?
 
 
Юк,
Төш кенә түгел икән шул бу! –
Ничә еллар янып саташтык:
Тәгәрмәчне – күчәр,
Ә күчәрне
Тәгәрмәч дип раслап маташтык.
 
 
Ә тәгәрмәч гел тәгәри торган –
Чыгармаган күгән күчәрдән.
Ни аерма
     карабодай кырын
Йөзеп чыккан мәзәк мишәрдән?
 
 
Без
     төш күрдек аягүрә килеш
Һәм ышандык шуңа:
– Без – көчле!
Заманы да, иманы да, дидек,
Гел безнеңчә генә тиешле!
 
 
Үзебезчә белгәннәрне укып,
Бөтен планетаны өшкердек –
Җирдән җан кырырдай эш кырдык та,
Терелтәбез диеп,
Төш күрдек.
 
 
Оныттык без тәмам вөҗданнарны,
Без оныттык тәмам
Оятны...
Тәмле төшләр күреп йоклый идек –
Кырыс заман төртеп уятты.
 
 
Тәгәрмәчләр алга тәгәрәгән,
Вакыт безне туктап көтмәгән.
Уян,
Битеңне ю.
Алга кара,
Көзгегә бер күз сал, и адәм!
 
 
Барлап кара –
     уеңда ни калган?
Өнеңме бу синең, төшеңме? –
Барыр юллар юкса бармас булды,
Ышанычлы күкләр ишелде...
 

Нигез

 
Алабута баскан... Зур утрау сыман...
Димәк, авыл булган урын бу...
Җиркәй, җирем!
Нинди заман килде,
Кем үтерә синең җырыңны?
 
 
...Кай тирәдә булды икән кое? –
Хыялымда суы чайпалды.
Ишетелде
түрге урам тулып,
Сөт аңкытып көтү кайтканы...
Ничә яшьлек идең икән, авыл? –
Синнән күпме көтү узмаган!
Монда кое сукмагыдыр, бәлки...
Суга барган хатын-кызлардан
 
 
Күпме серләр ишеткәндер сукмак!
...Әллә кайда бер чаң чыңлады:
Беренче бөтендөнья сугымы...
Гражданнар сугымы...
Бөек Ватан сугымы...
Сугым еллары...
 
 
Ач хатыннар алабута җыя:
– Син, ахирәт, нык тор, егылма...
– Аякларым тотмый...
– Нык бул, җаным...
– Безнеке дә китте
Сугымга...
 
 
– Бәләкәчеңне дә җирләдеңме?
– Ачтан инде...
– Ә безнеке... һаман... тегендә...
– Күпме генә тияр икән инде
Быел көзен хезмәт көненә...
 
 
– Алабутага да налог керсә...
– Тәүбә, диген!..
– Ничек яшәп булыр берьялгыз...
– Әйтмә инде...
– Кайчан бер көн килер?
– Нишләп кенә җиргә туганбыз?
– Бисмиллаң әйт! Ә бит андагылар
Ач килешкә мылтык атадыр...
– Ишек ватып кердек – дүрт көн элек
Үлгән булган Сәрби апабыз...
 
 
...Алабута җыя кыштыр-кыштыр
Мәңгелеккә язмыш коллары.
Беренче бөтендөнья сугымы...
Гражданнар сугымы...
Бөек Ватан сугымы...
Сугым еллары...
 
 
...Монда да бит кое сиртмәсенә
Тия-тия айлар баткандыр!
Җиргә сеңгән серен сөйли миңа
Күптән үлгән авыл... Япан кыр.
 

Эт тоту көне
(Көнбатыш Себер якларындагы очрашулардан)

 
Кибет ишегендә белдерү:
«Серьгино урман хуҗалыгының
Северный посёлогында иртәгә
Эт тоту көне! Хуҗасы булган
этләр бәйдә торсын!
 

Поссовет»

 
– Исемең кем, сеңлем?
– Гөлназ...
– Димәк,
Татар кызы булып чыгасың.
– Әйе. Красноуфим ягыннан без.
– Монда ниләр кырган буласың?
– Менә эткә ипи алып чыктым...
– Синең этме әллә?
– Түгел лә...
Мансыйлардан калган ятим эт ул,
Сырпалана килеп
Гел генә...
 
 
Төзелешкә килдек бит без монда –
Газ торбасы сала әтием.
Монда тайга тәмам юкка чыккач,
Обь елгасы буйларына качты
Хуҗалары шушы Ятимнең.
 
 
Хуҗаларын артык сагына шул...
Шуңа күрә менә мин аңа
Яңа исем куштым... Минем янга
Бераз гына килеп юана,
Юана да
Тагын елый-елый
Әллә кая китеп югала...
 
 
...Мин ишеткән идем: бу төбәккә
Сазлык-тайгаларны актарып,
Дер селкетеп, аю белән черки
Кулда власть тоткан якларны,
Килеп кергәч,
Уйлый, эшли торган
Металл җигеп, Яңа Замана
Һәм боргычлап алгач табигатьне,
Егып салырга ук чамалап,
Тайгасында чорлар кичкән халык,
Шул алыштан качып, күрәсең,
Аулаграк күргән
Саф дулкынлы,
Җанга якын сулар тирәсен.
 
 
...Син адашып калдың мәллә, Ятим,
Хуҗаларың нарта җыйганда?
Суыктыр бит сиңа, куркынычтыр
Ялгызыңа кышкы буранда?
 
 
Металлистик Яңа Заман сине
Үз иттеме әллә шулкадәр –
Тайга кануннарын һәм хуҗаңны
Онытырлык булгач син әгәр?
 
 
Кая баш төртергә белмичә син
Йөрисеңме әллә чабулап? –
Дошманлашып әүмәкләшкән чакта
Яңа Заман белән Табигать.
 
 
Кач урманга, кайтма ешлыклардан,
Әйткәнемне тыңла син, Ятим!
Яки... әйдә, киттек минем белән –
Иртәгә бит әнә нинди көн!
 
 
Керерсең дә тайга түрләренә
Азат бүре булып
Уларсың!
Кач син, Ятим,
Әйткәнемне тыңла –
 
 
Бүре бул син
     бүрек булганчы!
 
 
...Күченүләр, аһ, бу күченүләр!
Оя тузгытуның җилләре
Табигатьнең һәр нарасый җанын
Уттан утка чөеп җилгәрде.
 
 
Ә ул җилләр
Халык язмышларын
Айкый-чайкый дулый, болгана!
Өрә-өрә ялгыз Ятим чаба...
Көн суына бара дөньяда.
 
 
...Кузгалды да поезд,
     ары киттек.
Тәгәрмәчләр тату келтери.
Күккә өреп ялгыз Ятим калды.
Ак буранга чумды һәм югалды
Ишектәге салкын белдерү...
 

Балкыш хәбәре

 
Балкыш яктысында ак болыт – ал,
Әйтерсең лә эче тулы кан –
Танып алдым Туфан Сагышларын
Урал аша аккан болыттан.
 
 
Олы балкыш әле башланмаган,
Бу тик алсу хәбәр нибары –
Сихерләнде аю сукмаклары,
Җиргә сеңде конвой юллары.
 
 
Урал аша үрелеп карар өчен
Илдә аткан якты бер таңны
Сагышлы җан гүя
Өметләнеп
Дөм караңгы төндә ут алды.
 
 
Җирнең төсле җыры икән алар,
Балкыш түгел икән – ышандым –
«Аккош»тагы чыклы гөлләредәй
Нәфис иде алар Туфанның.
 
 
Капшый трасса калын тайга тәнен.
«Тагынмы?..» – дип, тайга уяна.
...Этләр өрми вышка түбәсендә –
Вышка түбәсендә
Таң яна.
 
 
Ә биектә,
Уралларны ыргып,
Һаман да шул Казан ягына
Балкыш яктысында алсуланып
Борынгы бер болыт агыла...