Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

Ераклардан килгән юл

 
Офыгыңда инде бүтән таңнар
Изри бүтән былбыл тавышыннан.
Күккә ашкан хыял шикеллерәк
Югалдың син минем тормышымнан.
 
 
Синең хыял белән минем хыял
Югалсыннар иде төпсез күктә!
Әйтер сүзләр әйтелмичә калсын,
Югалтышкан чакта гомерлеккә.
 
 
Яшәмичә без калдырып киткән
Гомер үзе безне эзләр микән?
Яшәленсә, бер генә сүз бар бит:
«Яшәленгән...
Үткән... Киткән... Беткән!»
 
 
Бәргәләнгән чакта өнсезлектә,
Җанда бер кимлек тә сизмибезме?
Өнсезлеккә җаннар хозур мәллә? –
Көчкә генә аңа түзмибезме?
 
 
...Ераклардан килгән юл күренер,
Таралыр да бетәр куе томан.
Юл ахыры безне салыр моңга,
Әйтелмәгән васыятьләр сыман...
 
 
Офыгымда минем бүтән таңнар
Изри бүтән былбыл тавышыннан.
Пар канаты сынган хыял сыман,
Мин егылып төштем тормышымнан.
 
 
Мин егылып төшеп калдым кинәт...
Булды бугай очыш артык текә!
...Пар канатлар сына биек күктә,
Югалтышкан чакта мәңгелеккә...
 

Очрады якташ – япь-яшь такташ…

 
Инкыйлабның кайнар, кыргый кулы
Телгән чакта илнең йөрәген,
«Фәрештәкәй, кач бу илдән!» – диеп,
Бу тирәдә аның йөргәнен
Белә идем... Менә шуңа күрә
Чайпалдым мин сәер хисләрдә,
Бохараның Кахан бистәсендә
Япь-яшь Такташ йөргән төшләрдә...
Япь-яшь Такташ йөргән урамнарда
Туктап, авыр уйлар уйладым...
Күз алдымнан узды гел чит еллар –
Актарылган чагы дөньяның.
Югыйсә бит кояш һаман шул ук,
Ай да һаман шул ук лабаса!
Көньякның мең төнге күгәрчене
Гөлдер генә гөлдер таңгача...
Ә илкәй, ил әйтерсең лә әнә
Кызыл козгыннарга кунача –
Менә шушы Кахан бистәсеннән
Ерактагы Сыркыдыгача!
Яшь егетнең җаны шомны сизә...
Илгә килгән яңа көн гарип...
Фәрештәкәй, зинһар, кач бу илдән! –
Иблис монда оя кора бит!
...Уй чоңгылы мине убып алды...
Минем янда ерак таң гына
Бохараның Кахан бистәсендә,
Тынар-тынмас арык янында...
Кыргый куллар җанны буып алган
Саксыз илнең салкын күгендә,
Китерәм дип Җиргә галәм гөлен,
Фәрештәләр оча бүген дә...
Фәрештәгә фәрештәдәш егет
Өзгәләнә сыман бүген дә
Бохараның Кахан бистәсендә,
Даулы илнең аулак төнендә...
Фәрештәгә тиңдәш япь-яшь егет
Төшкән фәрештәгә ялвара.
Илне кызыл чоңгыл убып алган
Төпкә өстерәгән елларда.
Бохараның Кахан бистәсендә
Мең күгәрчен яши гөрләшеп...
Яман чорлар белән сөйләштем мин
Һәм яшь Такташ иде сердәшем...
...Бүген илкәй тугарылды тагын,
Упкын сорый безне тагын да...
Төшкән фәрештәне танып дәшәм
Җиргә төшеп кунган чагында.
– Фәрештәкәй, кач бу илдән! –
     димен...
Япь-яшь Такташ гүя янымда.
Гүяки мин ерак-ерактагы
Каханның бер төнге багында...
Төнге күгәрченнәр гөлдер-гөлдер
Гөрләшкән бер көньяк таңында...
...Шул таңнарда яралган бу шигырь
Киләчәкнең, димәк, бүгенгенең –
Ерак елның яңа таңында
Эзләп тапты, куып тотты мине
Илнең тагын затсыз көннәрендә,
Илнең тагын саксыз чагында...
 

Кул җылысы

 
Әнкәем-әткәем хакында
Дастан язар идем...
Менә кем ул чор корбаны!
Газиз әнкәем минем
Туң Мәскәүгә окоп казып,
Саклыймын диеп илне,
Билдән торф эчләренә
Куйган үпкәне, билне...
 
 
Чабаталы татар кызы,
Вербовкадагы чагың...
Шулмы булды хыялланган
Мәхәббәтле ал таңың?
Ничә еллык төрмәсеннән
Кайтып әткәем дәшкән...
Мин дөньяга килсен өчен
Берәр йолдызмы төшкән?
 
 
...Ак алъяпкыч, пакь чабата...
Ул гел ак яулык киде.
Минем әнкәем дөньяда
Тиңдәшсез чибәр иде!
Башны сыйпап уятты гел...
Кул җылысы гел истә!
Шул җылы, бәлки, күчкәндер
Сүземә, уйга, хискә...
 

Алгысу

 
Ургый-ургый чәбәләнә вакыт,
Җилле күккә менгән төтендәй...
Бу сүзләрем сезгә ирешкәндә,
Сез булмассыз инде... бөтенләй!
Ә шулай да сезгә сөйлиселәр
Һаман ташып тора күңелдән.
Күңел – тирәк... Ябалдашы – хыял,
Тамырлары
     чынга күмелгән.
Шуңа күрә тере дөнья белән
Үле дөнья тоташ бу җанда –
Җан иясе һәрчак, һәрвакытта
Сират күперендә торганга...
Актарылды дуамал бу гомер,
Тузгып-тузгып еллар сүтелде.
Учак белән Галәм арасында
Актарылган төтен шикелле.
Алгысыды күңел, акыл исә
Аңламакчы булды, кызыкты:
Ул учакны кем тергезде икән
Һәм төтенен кемнәр тузгытты?
Тәндәге җан үзенекен итә:
–Тән күмелер... Ә мин күмелмәм!
...Галәм төбендә шау учак яна,
Таша әйтер сүзләр күңелдән...
Ә шулай да... кем ут салды икән
Шул мәңгелек тере учакка?
...Бу соравым сезгә барып җитәр...
Ләкин... сез булмассыз ул чакта...
 

Бормалы

 
Тыңладым җыр... Җиһан моңы
Күңелемне чорнады.
Биниһая бу вакытның
Юлкайлары бормалы!
 
 
Сиңа ниләр кирәк соң дип,
Дөнья сорап тормады...
Һай бормалы, бормалы гел
Гомеркәйнең юллары!
 
 
Уйлатырлык сәгатьләре
Бар икән шул дөньяның –
Бормалы су буйларында
Утырып уйлар уйладым...
 
 
Бормалы су буйларында
Утырып уйлар уйларсың,
Белмәссең борылмаларны,
Борылгач ни буласын.
 
 
Бормалы су борылышы
Мәхәббәт икәнлеген
Борылышның чоңгыллары
Бөтергәч кенә белдем.
 
 
Ургылды шомлы агымнар
Сөйрәп ярның астына –
Афәт кичкәнемне белдем
Бары котылгач кына!
 
 
Шигырь зәхмәтен ниләр дип
Аңлатыйм инде тагын? –
Бормалы су буйларында
Утырып уйлар уйлавым...
 
 
Килер бер көн... инде мин дә
Соңгы сулыш алырмын –
Бормалы су буйларында
Адашып югалырмын...
 
 
...Юк, кагылган казык түгел,
Туп-туры улак түгел,
Бормалы суның нәкъ үзе
Булсаңчы берүк, күңел!..
 
 
Дөп-дөрес яшәп гомерне,
Дөп-дөрес узып булса,
Гомерең «А»дан «Б»гача
Туп-туры сызык булса,
 
 
«Ник яшәдем?!» көннәренә
Төшсәң... Алла сакласын!
Гомер елгасы аксын, тик
Туп-турыга акмасын!
 
 
Күз йомылып, җан чыкканда
Әйтим: «Йөреп туймадым
Һай бормалы, мең бормалы,
Бормалы су буйларын!»
 
 
«Кайда ул?» – дип сорасалар,
Дисеннәр берүк соңнан:
«Бормалы су чоңгылына
Төшеп югалды сыман...»
 
 
...Тыңладым җыр...
     Җиһан моңы
Күңелемне чорнады...
Галактика үзе хәтта
Бормалы су буйлары!
 
 
Очып киләләр йолдызлар
Галәм офыкларыннан,
Бөтерелеп югалалар
Вакыт чоңгылларында...
 

Нишләп?!

 
Астан җир кызып кабына
Һаман Мәскәү тирәли.
Язмышмы бу? Әллә инде
Ходай җәза бирәме?
 
 
Яндырып, талап яшәгән
Аяусызны – мөртәтне
Җәзаларга теләп мәллә
Хак Тәгалә ут төртте?
 
 
Әллә инде Мәскәүгә дә
Җавап тотар чак җитте?
Моңарчы ул теләгәнчә
Акны кара итте һаман,
Сөремгә каплап китте.
 
 
Мондый кап-кара төтенне
Казан хәтерли, белә,
Син, Мәскәү, Казанны килеп
Талаган көннәреңдә
 
 
Ханлыкны көл-төтен иттең,
Гасырлар арасында...
Хәтерлә дипме, гарасат
Гел ябырыла сиңа?!
 

Бүтән!

 
Күкнең миңа дигән өлешендә
Йолдыз атылганны мин көтәм,
Чөнки миңа хәбәр китерер ул
Тик мин генә белгән киңлектән.
Шуңа күрә мин турысын әйтәм...
Гаепләштән түгел: мин – бүтән!
 
 
Таң нурыннан кинәт дертләп китеп
Чишмә уянганын нилектән,
Шул чишмәдән чит бер дөнья кызы
Миңа чагылганын мин көтәм.
«Төнлек» сүзен мин башкача аңлыйм
Һәм капкачны алам төнлектән...
Бәлки, болар әллә кемлектәндер?..
     Белмим.
Әмма шуны беләм: мин – бүтән.
 
 
Нәкъ үземә, минем таңга гына
Куначак бал кортын мин көтәм...
Яки шагыйрьләнгән шөпшәдер ул?
Белмим. Әмма беләм: мин – бүтән...
 
 
Тыгыз, төгәл йомгак иде дөнья.
Аны миннән бүтән кем сүткән?
Шул чуалган йомгак уртасында
Атылырдай йолдыз җитлеккән...
Һәм ул миндер...
Чөнки мин бүтән!..
 

Салам түбә

 
Мич башлы, салам түбәле
Бер йорт төшкә керә...
Койманы күмгән сырынды.
Питкә-маһмай өрә.
 
 
Әйтә әткәй, өйтүбәдән
Кар төшергәч көрәп:
– Өй җылы тотмый башлады,
Яңа түбә кирәк!
Түбә тыгыз булсын дисәң,
Салам күбрәк кирәк!..
 
 
...Сөйлим ...искегә кайтыйк, дип
Өндәвем дә түгел! –
Салам түбә ышыгында
Калган минем күңел...
 
 
Салам түбәгә бик кирәк
Җилне җиңәр ныклык –
Кирәк саллырак агачтан
Ун пар бастырыклык.
 
 
Салам түбә күпне сорый,
Йә, кем чамаласын! –
Парлап бастырык бәйләргә
Юкә мунчаласы
 
 
Кирәк... Буага батырган
Курыс пеште микән?
Юкә мунчаласы анда
Инде төште микән?
 
 
Алтын-сары җылы салам
Кайтты йөге белән.
Озын агач сәнәк кулда.
Һәм өч җәбе белән
 
 
Өеп-кадап алам да мин,
Бер күбәлек салам
Түбәгә менә... Әткәйнең
Алдына ук салам!
 
 
Әткәемә, өйтүбәгә,
Салам чөеп торам,
Озын саплы агач сәнәк
Кулда биеп тора.
 
 
Түбәнең итәгеннән үк
Әткәй башлый эшне,
Итәк очына почмаклап
Төеп-таптап түши.
 
 
Һәм кыйгачлап, ипләп кенә
Менеп бара әти,
Инде түбә кыегына
Менеп җитә тәки!
 
 
Салам нурын сирпеп торган
Түбә яктысыннан
Әтраф кына түгел, дөнья
Үзе якты сыман!
 
 
Кузгалмасын өчен салам
Давыл узган чакта,
Пар-пар авыр бастырыклар
Тезелешеп ята.
 
 
Бөтенәйде сыман дөнья...
Затлы куыш – яңа!
Өйгә җылы иңә өстән.
Салам сулыш ала.
 
 
Ямьләндерде яшәр көнне
Яңа салам түбә!
Ай коя якты моңнарын,
Йолдыз нурын түгә.
 
 
Ышанычлы ышык булып
Безгә дөньялыкта
Түбәдәге якты салам
Өйдә җылы тота.
 
 
Һәм шул җылы сеңеп калды
Минем үзәгемә.
Җан өрә ул һаман минем
Әйтер сүзләремә...
 
 
Әткәемне сагынып гел
Яшим ямансулап –
Килә икәүләп тагын бер
Түбә ябасылар!..
 
 
Килә... Ләкин гомер үткән!
...Олыгаймыш көндә
Салам түбә ышыгына
Сыенасы килә...
Шул елларның яктысында
Коенасы килә!..
 

Алдым көймә... иштем диңгезгә…

 
Ике бәләкәчем минем янда.
Алдым көймә... Иштем диңгезгә.
Янәсе, мин диңгез култыгыннан
Диңгезгә үк чыгып су гизәм!..
 
 
Миңа нәрсә? Һәрбер маҗарага
Риза җаным һәм дә хуш күңел!
Карадагта диңгез култыгыннан
Ачык диңгезгә мин иштем гел...
 
 
Маякларны, тыю зоналарын
Уздым, әле диңгез тын торды.
Без диңгезгә чыгып җиткәч кенә,
Диңгезне җил кинәт тутырды.
 
 
Гөр-дулкыннар кубарылып килә!
Аркылыга куя көймәне...
Бәрә дулкын! Фейерверк чөя!
Аңлап бетермәдем мин әле
 
 
Һәлакәткә кереп барганымны.
Ә улларым «Ура!» кычкыра.
«Үзем бер хәл, – мәйтәм, –
бу сабыйлар
Диңгез төбенә бит ычкына!»
 
 
Һәм мин – аталары – үтерүче!
Ишәм-ишәм... Куллар суелды!
Нишләмәкче соң син, назлы диңгез?
Нишләп болай дөнья убылды?
 
 
Юк, мин батмыйм, диңгез! Улларымны
Бирмим сиңа, котыр-котырма!
...Култык тирәсендә таулар тыныч...
Алар мәңгегә дип утырган...
 
 
Малайларга сиздермичә генә
Давыл белән билгә бил калдым.
...Үч иткәндәй, култыкка – тын ярга –
Давыл тынды, диңгез тын калды...
 
 
Һәм без ярда!
...Һичбер онытмамын
Ду килүен шушы күңелнең! –
Үзең ашкынсаң да, бүтәннәрне
Янына ук илтмә үлемнең.
 
 
Юк, тынмый бу давыл! Җитмәсә бит,
Аны-моны сизмәс улларым
Бер могҗиза сыман көттеләр гел
Дулкын өстән килеп органын!
 
 
...Бу хәл мине озак вакытларга
Бер тилемсә сыман иттерде –
Һаман саташып мин уяндым гел,
Һаман тиле давыл үкерде!
 
 
Чыга алуымны ул давылдан
Мактангандай сөйләү килешсез –
Сабыйларның җаны синең иңдә,
Бүтән җаннар җаны синең кулда,
Һәм батырлык монда тиешсез!
Тиешсездән күбрәк килешсез!..
 
 
...Гомер узды... Диңгез читләрнеке.
Көймә күптән инде төптәдер.
Ә мин көймә белән өзгән дулкын
Үч алырга, бәлки, көтәдер?
 
 
...Ай, Күктүбә! Мәгърур, биек кыя!
Син исәндер әле һаман да...
Син бит Җирнең Күккә ишарәсе!
Кара бармак! Сөмсез заманда
Янамыйча торчы күкләргә син,
Илем минем хәлдә калганда!
 
 
Ил нәкъ минем хәлдә... Ярый әле
Көймәне мин ярга терәдем.
«Сөйләмәсәң туктыйм!» –
     диеп, моны
Сөйләттерде миңа йөрәгем.
 

Фәрештә канаты

 
Ди фәрештәм: «Якынрак кил,
Бер шигырь сөйлим!..»
...Иртәнге савым вакыты.
Дөньялар имин.
Кар-бураннар улый-дулый.
Абзарда ышык.
Печән сәндерәсенең тын
Түренә посып,
Абзар иясе ялгызы
Уйланып ята.
Кызык, белсәң иде шуның
Уе ни хакта?
Дулый гарасатлы буран.
Җил әллә нишли!
Сыерның үз мәшәкате –
Күши дә күши...
Дөнья камил... Миңа монда
Ни кирәк тагын?
Әнкәй сыер сава таңда.
Иртәнге савым.
Фәрештә канаты мәллә
Йортка кагыла?
Буран тына. Әнкәй исән...
Сыер савыла.
Сөт чыжылдый. Сыер күши.
Дөньялар имин.
Фәрештәмә инде үзем
Мин шигырь сөйлим.
 

Кәшиф абый

 
Яшәдем микән дөрес мин,
Гомер иттемме ялгыш –
Бәхетсезләренә һаман
Дус итте мине язмыш...
 
 
Дус итте мине язмышым,
Мең рәхмәт язмышыма –
Ходайның тик мин ишеткән,
Аңлаган тавышына!..
 
 
Бәхетсезләр минем белән
Җандагысын бүлеште...
Кайгысына, шатлыгына
Булдым һаман өлешле...
 
 
Урманнарга чыкканнарда
Һәм «йоткалаган» саен,
Сугышны һаман сөйләде
Җырчы Кәшиф агаем.
 
 
Ул сөйләгән сугыш һич тә
Китапча түгел иде.
Китапта һаман батырлык...
Ә монда – язмыш чиге!
 
 
Чолганыштан ерып чыккан
Чакларын сөйлим мәллә?
Геройлар булып геройлар
Калмагандыр ул хәлдә...
 
 
Бер шомасына биргәннәр
Аңа тиеш орденны...
Шушымы, ил, кадерләвең
Асыл солдатларыңны!
 
 
...Сталинградка пионерларга
Атап хат язган идем.
Һәм таптылар эзтабарлар
Ул яткан госпитальнең
 
 
Кай төштә икәнлеген.
Анда мәктәп икән хәзер!
Кәшиф абый сөенде:
– Үссеннәр бәхетле генә...
 
 
Ә мин инде... мин инде...
Гомерем минем үткән...
Йөрмәм юллап ул орденны...
Син беләсең... Шул җиткән!..
 
 
Кәшиф абый күргәннәрен
Сөйләде һаман миңа –
Чорлар миңа кайта иде
Булгандай яңа гына...
 
 
Сөйләде ул тешен кысып,
Күңеле тулгангадыр,
Дуамал илнең бер моңлы
Баласы булгангадыр...
 

Атка посып…

 
Безнең әүвәлгеләр катгый булган.
Өскә уклар, ядрә яуганда,
Яудашларың кылыч кулда килеш
Актарылып җиргә ауганда,
 
 
Син атыңа ышыкланып калсаң,
Үлгән атка, тере аткамы –
Хурлык! Кирәк яугирләрнең
Яу чапканы, үлем тапканы!
 
 
Чын яугирне үлем тота алмый.
Яугир үзе эзли үлемне –
Үлем кирәк чакта
Йолыр өчен
Җылы ояң – туган илеңне...
 
 
Яугирләнеп атны иярләсен,
Язмыш сакласын бер ялгыштан –
Чын фидакяр атны калкан итеп,
Йә, кем качып калыр тарихтан,
Атка посып калыр тарихтан?..
 

Бер язмышлык кына!

 
Юкка чыкты
     бәхет шаулап тулышкан еллар...
Вакыт чоңгылы гүяки аларны йоткан!
Юкса
     юктан бар булмый юклыклар,
Чынбарлык бар булган сыман бары барлыктан...
 
 
Димәк, бар вакыт чоңгылы!.. Шуңа микәнни соң
Төшләрне өнгә юрыйбыз һәм өннәрне – төшкә.
Хәтерләү – оныту... Онытылганнар бары
Сагындырып һаман саен хәтерләргә төшә.
 
 
Югалтусыз табылу юк... Югалганнар гына
Хәтерләрнең түрләреннән сыкранып гел дәшә.
Тәмам онтылганнар инде кабат онытылмый.
Истәгеләр искә төшми – алар гел янәшә!
 
 
Юкка чыкты бәхетле чор...
     Димәк ки, ул булган!
Юкка чыгар идемени әгәр ул булмаса?
Димәк, язмыш –
     бу дөньяның иң серле сере –
Юк белән бар шунда бер була, шунда тоташа...
 
 
Язмышның үз язмышы, ялгышның үз ялгышы...
Ялгышып үз ялгышын ялгыш төзәтсә әгәр,
Безнең язмышның язмышы бүтәнчә булса,
Көтәр безне килер көндә, йә, нинди хәлләр?
 
 
Саташмады микән язмыш? Кемнәр белсен аны!
Безне югалтмады микән ялгышып кына?
...Шул ялгышны белмәмешкә син салышып кына,
Бәндәң өчен хәтта бераз ялгышып кына –
Бәхет бир, зинһар, Ходам, тик бер язмышлык кына!..
 

Ышык юк

 
Кайдалыгын каян белим?
Кайда юл, кайда сукмак?
Сискәндем чиксезлекләрдән,
Еллар чатында туктап.
 
 
Йолдызлар оча адашып,
Гөнаһлы җаннар сыман...
Әллә инде бу җиһанда
Җир һәм күк алышынган?
 
 
Мәңгелектә ишарә без,
Ымсынган бер ым гына,
Әллә ялгыш, әллә дөрес
Кузгалган дулкын гына...
 
 
Җансыз Вакытның юлында
Без очраклы бер ямь кебек.
Безгә җан өргән Илаһы,
Ямь күрсен дип Мәңгелек.
 
 
Мәңгелек –
     безнең җан-кардәш –
Үзенә тарта сыман!
Җан
     шәм генә
          бу Җиһанның
Давылы уртасында...
 
 
Әйе, җан нәни шәм генә
Һәм ышык юк ул шәмгә –
Зәгыйфь утны кем аясын
Гарасатлар кичкәндә?
 
 
Ничек имин саклыйк җанны
Давыллар арасында? –
Йолдызлар йөри адашып,
Гөнаһлы җаннар сыман...
 

Бөтерелә чоңгыл

 
Тукыдылар, сез тугансыз, диеп,
Бик бәхетле йолдыз астында...
Мин ышандым... Ләкин
     чоңгыл упты
Илне кинәт сукыр ташкында!
 
 
Бөек илкәй безне мескен итмәс
Дип, ахрысы, күпне көткәнмен...
Курка калдым –
     хәтта йолдызларның
Бәхетсезе була микәнни?
 
 
Ил үзе үк яралганмы әллә
Югаласы йолдыз астында?
Юкса илкәй, юк, юлыкмас иде
Чоңгыл бөтерелгән ташкынга!
 
 
Илкәй генәм дуамал бу җилдә
Кош оясы сыман сүтелде!
Нинди йолдызга без дучар булдык? –
Күңелемә шомлы уй килде...
 
 
Бөтерелә чоңгыл... Ахырзаман
Ым кагамы әллә безләргә?
...Туры килде
     чоңгыл өсләрендә
Сукыр ташкыннарда йөзәргә...
 

Аръяк

...Сурсалар гәр...

Иман шарты

 
Киләчәкнең капкасына
Бер сак куелса әгәр,
Узганда сине туктатып,
Туры сорау бирсәләр:
 
 
– Кем син?
     Кайсы кавемнән син?
Ниләр бар уйларыңда?
Йә, сиңа ни калган анда –
Вакытның аръягында?
 
 
Әйт:
– Аръякка – киләчәккә
Тапшырыр хәбәрем бар...
Аръяктан да арыракка
Үтәрлек хәлләрем бар!
 
 
Аңлатырлар сиңа кем үз
Фатихасын биргәнне
Тукайның гамьле ямьнәре,
Сәйдәшнең ямьле гаме...
 
 
Шулар күңелеңдә чакта
Син үтәрсең, әлбәттә,
Ачтырып Вакыт капкасын
Аръякка – киләчәккә!
 
 
Ямьле гамьнәр, гамьле ямьнәр
Синең кемлекне әйтер...
Безнең «Иман шарты»быз бу,
Күңелнең шәригате! –
Безнең борчулы хәтер...
 
 
Вакыт үткелен кичәргә
Җитәрме икән хәлең?
Үткелдә упкын упмасмы,
И минем газиз каумем?
 
 
Елларың да, юлларың да
Хәвеф тә хәтәр булды,
Балаларың тәмам юкка
Чыгарлык хәлләр булды...
 
 
Балаларың, гел куркышып,
Белеште синең хәлең...
Ни могҗиза, син тересең!
И минем газиз каумем!
 
 
Инде менә мин дә хәзер
Белешәм хәлләреңне...
Аръяклардан еракларга
Илттерче хәбәреңне!
 
 
Аңлатсын билгесез чорга
Хәлеңне-хәбәреңне
Тукайның ямьле гамьнәре,
Сәйдәшнең гамьле яме!..
 
 
...Газиз каумем, бир фатихаң!
Синнән илтәсе хәбәр!..
Һәркайда җавап тотарга
Әзер мин... «сурсалар гәр»!
 

Кыямәттән соңгысы…

 
Бик беләсем килә ни икәнен
Һәммәсеннән көчле язмышның...
Ымсындыра мине шул язмышның
Соңы... кыямәттән соңгысы!
 
 
Вакытларны кичү
     ул паромда
Кичү генә түгел Иделне! –
Мин бит хәтта Мәңгелекнең үзен
Аңламакчы булам түгелме?
 
 
Кыямәтсез язмыш була алмый! –
Язмыш Вакыт белән бербөтен...
Миңа киңлек тирәнлеге тансык
Һәм дә тирәнлеге киңлекнең!
 
 
Ни бар анда – кыямәткә кадәр
Һәм алгарак узгач тагын да?
Аңлашылыр, бәлки, илаһият
Кыямәтнең аргы ягында?
 
 
Очрак безне очраштырып алды
Вакыт дигән сәер агымда...
Бәлки, табар безне тагын да ул
Кыямәтнең аргы ягында?
 
 
Шаяртмыймы Вакыт өермәсе?
Ә ул уйнап кына уйнаса?
Бирге яктан ул кузгатты безне...
Ә аргы як әгәр булмаса?
 
 
Бу Мәңгелек безне якын итеп
Кочагына алыр, сарылыр...
Мәңгелекнең аңлашылган мәле
Кыямәтнең аргы ягыдыр...
 

Таң белән күзгә-күз

 
Күпме яшәп була, адәми зат,
Һаман набат сугып, чаң кагып? –
Бераз гына туктап уйлан әле,
Сызылып аткан таңга таң калып!
 
 
И талкыйбыз сыман бу дөньяны!
Ду киләбез... хәйран тамаша! –
Тамашадан айнып бер карасаң,
Дөнья безне талкый лабаса!..
 
 
Кул селтә дә дөнья шау-шуына,
Алсу таңга ишек ач! Керсен...
Уйларыңа тылсым фәрештәсе
Канатының очын тидерсен!
 
 
Менә шунда, уйларың
     сүз булып
Очар... гүя кошлар кәрваны...
Ә сүзләрнең шундый кәрван булып
Биекләрдә очып барганын
 
 
Шигырь диеп ышанып гел яши
Шагыйрь дигән сәер бер нәсел!
...Сызылган таң белән алар һаман
Гел күзгә-күз кала, күрәсең...
 

Җиде ят

 
Шау чәчәктә чакта шигъри багың,
Киереп ача күрмә капкасын!
Гөлле сукмакларның назы булып,
Тик илһамчың анда атласын...
 
 
Тик ул гына тояр
     нәфис моңын
Һәм нәзберек серен гөлләрнең, –
Ул сакчысы иде
гарешләрдән
Сиңа илһам иңгән төннәрнең!
 
 
Киереп ачма бакча капкасын син,
Җиде ятлар узар түреңә...
Чәчәк иснәп кенә калмый алар,
Өзәргә дип хәтта үрелә!
 
 
Шундыйлары була ул ятларның,
Һаваланып сөйләр соңыннан:
– Шаккатасыз юкка, сокланасыз!
Каерылып барган юлымнан
 
 
Бакчасына мин дә кереп чыктым...
Керегез, кер, ачык капкасы! –
Кердем, күрдем... Чәчәк иснәп йөрдем...
Күрмәгәннәр әнә мактасын!
 
 
Һәм дә һаваланыр бу җиде ят,
Әйтеп әүвәл: – Чәчәк иснәдем!
Күрдем сез мактаган гөл багының
Сез гаҗәеп дигән төсләрен!
 
 
Һаваланыр ул ят, әрсезләнер:
– Хуҗасына чәчәк иснәштем!
Аңа чәчәк исен эзләштем мин!
Аңа чәчәк төсен эзләштем!
 
 
Һаваланыр ул ят, әрсезләнер:
– Ярлы иде багы, шаккаттым! –
Чәчәк исләрен
     мин табып бирдем!
Чәчәк төсләрен дә мин таптым!
 
 
Һаваланыр ул зат, әрсезләнер,
Тыеп тормас азгын өметне:
– Бүтән кем үстерсен андый багны? –
Ул бакча бит, әйе, минеке!
 
 
Һаваланыр ул зат, әрсезләнер:
– Йә, килегез, түрдән үтегез!
Мин үстергән юмарт шигъри багның
Гөлләреннән авыз итегез!
 
 
Үз бакчаңа син керергә теләп,
Кагылырсың килеп капкага.
Ә җиде ят
     җикеренер сиңа:
– Кит! Ни калган монда ятларга?!
 
 
...И шагыйрем, гөлле сукмагыңнан
Тик илһамчың гына атласын...
Шау чәчәктә чакта шигъри багың,
Киереп ача күрмә капкасын!
 
 
Тик илһамчың тояр тылсымнарын
Һәм яшертен серен гөлләрнең...
Тик илһамчың
     тын сакчысы булсын
Бөек Сер түреннән –
     гарешләрдән –
Сиңа илһам иңгән төннәрнең!..
 

Икән-микән?

 
Кышкы көн кичкә авыша,
Кояш салкын. Сары.
Җемелди галәмәт кышның
Басынкы, тын кары.
Оеды бәсле тирәкләр...
Илне иңләп-буйлап
Дуамал тома бураннар
Йөрмәдеме дулап?
Булмадымы юләр җилнең
Каплануы тынга? –
Яшәде ил һаман ике
Тынлык арасында!
Йә, тынды ил... Тынган саен
Гарасатын көтте.
Яман ил бу... Хәтта аның
Тынлыгы да шикле.
Уйлар кара буран булып
Каплана гел тынга.
Уйламас җиреңнән уйлап
Уйланырсың монда.
Шикле илнең шикле мәле.
Кояш салкын. Сары.
Җемелдәп яна Зур Илнең
Басынкы, тын кары.
Бер карап торуга җайлы.
Барысы да ипле.
Язмышмы бу, ялгышмы бу? –
Әллә ничек... шикле!
 
 
Бу ил үзе һаман шикчән.
Үрсәләнә җаны.
Котырта аның йөрәген
Шатун аю каны!
 
 
Шулкадәр дә шикле канның
Иманы да шикле –
Фәрештә очып керешле
Кальбе аның бикле.
 
 
Ходай кушып, шундый илдә
Яралганбыз икән,
Зәхмәт булып бу дөньяга
Таралмабыз микән?
 
 
«Микән» дип әйтү куркыныч –
Гомер шулай үтә –
Микән-икәнлектә һаман,
Икән-микәнлектә!
 
 
Шушы икән-микәнлеккә
Ил күнегеп бетте.
Качармы шул халәтеннән?
Белмим... Белмим... Шикле!
 
 
«Икән-микән... Шик» дигән бер
Яшәп ятмышыбыз,
Чәчәк атмышыбыз микән,
Әллә кайтмышыбыз?
 

Япа-ялгыз ерак йолдыз

 
Тәрәздәге утмы? Әллә инде
Бик тәбәнәк төшкән йолдыз яна?
Тәрәз уты булмакчы бер йолдыз...
Әллә тәрәз уты йолдызлана?
 
 
Кап-караңгы авыл читендә үк
Янган ялгыз утка янгын тарта...
Барган саен, шул ут ерагая,
Барган саен, барыр юлым арта...
 
 
Бу мохитем шулай киңәйдеме?
Шулай кысылдымы әллә җиһан? –
Төнге тәрәз янына ук килеп,
Нәни генә йолдыз мин кабызам...
 
 
Дәфтәр битен генә яктыртырлык
Йолдыз яктысына мин иелеп,
Киң гамәлгә бер шәп уйдаш булам,
Учак янындагы дәрвиш кебек.
 
 
Ерак юлдан килгән юлчы күрсә
Ялгыз утны минем тәрәздәге,
Мин бит аның өчен бу җиһанның
Түрләрендә калган күрәзәдер...
 
 
...Тәрәз уты булмакчы бер йолдыз.
Бәлки, тәрәз уты йолдызлана?
Шигырь битен генә яктыртырлык
Япа-ялгыз ерак йолдыз яна...
 

Тансык

 
Акыл сату җиңел... Әмма никтер
Сатып алып булмый акылны –
Сәфәрчеләр шуңа гел юл сапты,
Гел бушлыкка уклар атылды.
 
 
Гел акыллы гына яшәүчеләр
Бар бит җирдә, бар бит, җитәрлек.
Алардагы акыл диңгезләрне
Чыланмыйча җәяү үтәрлек.
 
 
Алардагы акыл җитеп ашкан,
Акыл сата алар нәкъ шуңа –
Юнәлтмәкче булып бәндәләрне
Гел әйбәткә, һаман яхшыга.
 
 
Мактый-мактый сата алар һаман,
Йә, җәмгысы күпме сатылды?
Никтер алучылар күренми шул
Менә дигән сатлык акылны!
 
 
Хәер, мөмкиндер бит рәхәт яшәү
Акыл шундый тансык вакытта,
Акыл базарында ду китереп
Юк акылны хәтта сатып та?!
Юк акыл да акыл...
     тансыкта!