Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

Мәхәббәт

 
...Төнге поезд. Пассажирлар йоклый.
Йокы бирми миңа бер агай. –
Дүрт аю мин алдым, энекәем,
Гәрчә үзем... болай... сулагай!
 
 
Мин – простой! Шигырь-фәлән язмыйм...
Министр да түгел... әлегә!
Мин... «акбаш»ка һәм Такташка гашыйк,
Җаным белән гашыйк Җәлилгә.
 
 
Мин утырсам – урындыгы сына!
Мин биесәм – өрлек сыгыла!
Пычак белән мин аюга барам –
Кабыргалый бәрәм – егыла!
 
 
Син, энекәш, салып җибәр әле...
Иснәп җибәр аннан бүрекне!
Төшмибез ич кеше кесәсенә –
Без бит... шуның белән ирекле!
 
 
Кружкадан син курыкма инде,
Рюмканы мин гомер сөймәдем –
Чытлык кызый кебек – кысып тотсаң,
Чертләп сынар сыман сөяге!
 
 
Эшлим дә мин, умырып акча алам,
Аннан... салам инде... җай белән! –
Бер мин генәмени? Күпме ирләр
Яши белгән шулай, җай белгән.
 
 
Тупас... кырыс диярсең син мине,
Ә син аңлый алыр идеңме
Аю сыман таза шушы ирне
Аягыннан еккан сөюне?!
 
 
Ю-у-ук! Син аңлый алмас идең аны –
Студент син... Кефир малае!
Ак кулларың, кара, ничек кыскан
Кружканың яшел калаен!
 
 
Ха!
Үзең шигырь язасыңдыр әле,
Такташ калыбына дыңгычлап!
Минем сөю турысында менә
Шигырь язып кара берочтан!
 
 
...Беләсеңме, кемне яратам мин? –
Пекарняда камыр изә ул.
Ире дә бар. Көн дә сугышалар.
Ирләр суга. Хатын түзә ул...
 
 
Мин, җир йотсын, аңа тимәс идем,
Ә ул хатын... шуны аңламый!
Балерина сыман гүзәл сынлы...
Дөньяда бер матур... алдамыйм!
 
 
Э-э-эх, энекәш, кара күзләренә
Бер карасаң иде син аның...
Мил-л-лион яртың читтә торып торсын!
Малы корсын фани дөньяның!
 
 
Юк... китми бит! Китми шул иреннән...
Ярата ул аны, сволочь!
Спирт эчкәнең дә юктыр әле,
Суганлап эч, шәкерт, сулап эч...
 
 
Миңа чыксын иде ул кияүгә –
Сарай салыр идем мин аңа!
Юлларына келәм җәяр идем!
Ханша итәр идем дөньяга!
 
 
...Мин аюга пычак белән барам,
Көч-куәтем – шөкер Ходайга...
Тик мәхәббәт... Көчкә бирелми шул!
Кош күк төшми җимгә – бодайга...
 
 
Э-э-эх! Тупас, кырыс диярсең син мине,
Ә син аңлый алыр идеңме
Аю сыман таза шушы ирне
Аягыннан еккан сөюне?
Ә?
 

Колын

 
Бер төн кызы көлде тын болында,
Тыелып кына... Таңны чакырды...
Ут элделәр офык аръягына.
Үләннәрдә чыклар яктырды.
 
 
Еракларда ат пошкырып куйды...
И бердәнбер гомер юлында
Әверелче, күңел, тик бер мәлгә
Шул ат янындагы колынга!
 
 
Һәм баш чөеп, ярсып кешнәп җибәр
Офыкларга карап
     бер генә! –
Кыз көлгәннән чык коелып торган,
Оеп торган болын түрендә!..
 
 
Эресен җан
     тынлык күкрәгендә,
Югалыйк бер, күңел, без монда –
Бер гөнаһсыз нәни колын булып
Газиз әнкә – бия янында.
 
 
Тәвәккәллә, күңел, тик бер мәлгә! –
Галәм нуры безгә кагылсын,
Колыннарның карашында бары
Саф йолдызлар гына чагылсын.
 
 
Тик бер генә тапкыр колын булып
Шушы таңда килә чабасым!
...Ә аннары... дөнья низагыннан
Агарасы чәчләр агарсын!
 
 
Үкенмәбез, күңел! Ашыгыйк ла –
Сүнеп бара төннең йолдызы –
Ишетәсеңме: таңны дәшә-дәшә,
Тын болында көлә таң кызы...
 

Иске Казан карлыгачы
(Поэма)

Археолог Равил Фәхретдиновка

 
Иске Казан...
Күктә – дельтоплан.
Тракторлар ерта курганнарны.
Тау астында
     киләчәккә бара
Казансуның таллы бормалары...
 
 
...Өскә чөйде мине капрон канат!
Очам тирән тарих өстеннән мин –
Яшьлеген мин тоям газиз Җирнең,
Тоям
     киләчәкнең искергәнен.
 
 
Очам карлыгачтай
     офык кыеп,
Кереп чумам таңгы болытларга.
Борынгы тын дулкыннарын кага
Казан суы без яшәгән ярга.
 
 
Һәр камышың – дастан, изге Казан!
Тарихи бу туфрак – мең талантлы.
Очам күктә! –
Варисың мин синең,
Карлыгачың мин,
     капрон канатлы.
 
 
Катлам-катлам заманнардан саркып,
Күтәрелә астан тирән азан.
...Аста – тарих,
     өстә – дельтоплан –
Капрон карлыгачың,
Иске Казан...
 
 
Өстә – дельтоплан,
     аста – тарих:
Ат сыртында борынгы бер углан
Оча гына! –
     тирәннәргә үтеп
Чагыламы әллә дельтоплан?
 
 
Киресенчә, бәлки? –
Бүгенгенең
Горур очкан ялтыр капрон кошы
Ерак чорның җилләрендә җилгән
Җайдакныңмы әллә чагылышы?
 
 
Шуны ачыклыймы археолог?
...Археолог, җиргә ник иелдең?
Көрәк йөзе –
     тарих катламында,
Сабы – кулларында бүгенгенең...
 

*

 
Төнен ятып тыңладым мин тауны –
Сулкылдаша тын чишмәләр җирдә...
Нинди серләр саклап яши алар
Анда – караңгыда, тирәннәрдә?
 
 
Орынды да җанга
     тулган айның
Сискәндергеч, шомлы, тымык нуры –
Күтәрелде сарут төпләреннән
Чишмә янындагы кызның җыры...
 
 
Тау җаныннан чыккан бу төнге җыр
Үлгән сандугачны уятырлык!
Чү! Ат туктады килеп,
     кешнәп куйды,
Кинәт кенә бүленде кыз җыры.
 

 
Син чынлап әйттеңме, и чордаш:
«Без – заман кешесе! – янәсе, –
Юк безнең якларда хорафат,
Юк бездә
Изгеләр чишмәсе!..»
 
 
...Синдәйләр бардыр шул бу җирдә
Уйлыйм да,
Дөньямны моң баса...
Туган як буламы туган як,
Изгеләр чишмәсе булмаса?
 
 
Күргәнем булды ла минем дә –
Алланы җиңәргә йөрделәр:
Күмделәр Изгеләр чишмәсен,
Тимердәй бетонга төрделәр.
 
 
Чыкмасын, янәсе, тыны да!
Героик замана кешесен
Коткарыйк без аннан!
Безләргә
Хорафат сөреме төсме соң?
 
 
Күргәнем булды ла минем дә
Тезләнеп елавын картларның:
«И Тәңрем, кайда Син?! –
Ник шундый
Кавемне яшеннәр атмады?»
 
 
Күргәнем булды ла минем дә –
Хәтердә ут кебек әле дә! –
Мәчетнең илаһи айларын
Чормага яшергән хәлендә.
 
 
Һаман да хәтердә картларның
Зар елап түгелгән яшьләре:
«Ничек җир күтәрә боларны?! –
Кайда син, Тәңренең каһәре?!»
 
 
Ул айның берсен мин күрдем дә...
Күрдем дә...
Йөрәгем өшеде –
Яралы иде ул Изге Ай –
Өч төштә
Өч пуля тишеге.
 
 
Өр-яңа буыннар шаярган! –
Күзендә ал канлы пәрдәме? –
Төз аткан,
Тидергән бит әнә
Героик замана мәргәне!
 
 
...Сулкылдап Изгеләр чишмәсе
Бетоннар каплаган хәлендә,
Үлемсез кантибеш шикелле
Таралды газиз Җир тәнендә.
 
 
Һәм тибеп чыкты ул мең төштән,
Моң булып дөньяга сирпелде –
Җиркәйнең гөнаһсыз, зәп-зәңгәр
Мәңгелек карашы шикелле.
 
 
...Тамыры корыган илләр бар,
Бар
     череп егылган кавемнәр.
Сәбәбен без аның,
Гөнаһын –
Хак булмас! –
Сылтамыйк дәвергә.
 
 
Ә нигә кыямәт мәхшәре
Нәкъ алар өстенә борылган? –
Күрәсең,
     халыклар җанында
Изгеләр чишмәсе корыган...
 
 
...Басып ил өстенә,
Геройлар
Чернобыль челемен көйрәтә.
Нишләмәк кирәк соң? –
Юк бит, юк
Изгеләр чишмәсе йөрәктә!
 
 
Дөньяга саркофаг ясарга
Бетоннар җиткермәс һичкем дә
Чишмәләр өстендә ул бетон...
Изгеләр чишмәсе өстендә!
 

 
Җиргә сеңгән күләгәләр сыман
Эз калмасмы безнең гомердән,
Самолёттан төшкән күләгәдәй
Шуып кына үтсәк бу җирдән?
 
 
Канат асларында –
сөргән кырлар.
Талны назлап ага якты су.
Капша,
     фотообъектив,
          мәңгелекне,
Терелт
Фаҗигаләр атласын!
 
 
Яра булып җиргә иңгән нигез
Тирәннәрдә нинди төш күрә?
Нигә генә һаман телгә килми,
Берни әйтми аэрофотосурәт?
 
 
Уян, сөйлә, һәлак булган токым!
Аваз килә тирән дәвердән:
– Самолёттан түгел,
     коштан төшкән
Күләгәдәй үттек без җирдән.
 
 
Сезнең самолётка караганда
Кошның күләгәсе зур күпкә –
Нәтиҗәләр чума тирәннәргә,
Омтылышлар юкса гел күккә!
 
 
...Кара бәйдән типкән кан табыдай
Сөргән кырда
     кемнең нигезе? –
Уят безне, уят, археолог,
Кузгат караңгылык диңгезен!
 
 
Дастан моңнарына сеңгән көлне,
Көлгә сеңгән моңын дастанның
Без тоярлык итеп терелтергә
Җаны җитәр микән, археолог,
Күккә менгән фототасманың?
 
 
...Болытлардан өстә –
     ак самолёт.
Оя кора җирдә пар тартар.
Микрофонын суза
чал тарихка
Чая археолог –
     репортёр.
 

«Хан да түгел...»

 
Хан да түгел,
Мин – бары тик Зөлфәт.
Кулымда да кайнар кылыч түгел.
Ә күңелне алгысыта яулар –
Ул нинди яу –
Җаным тыныч түгел.
 
 
Төгәл тарттырылган өзәңгеләр.
Ялтыр дага атлар – авызлыкта.
Тын җәяләр ярсып бөгелгәннәр.
Юешләнгән тояк таңгы чыктан.
 
 
Алда –
Мин яулыйсы Дорфа Бушлык,
Аннан ары – һич Шәфкатьсез Офык,
Янә ары китсәм – Өметсез Яр,
Иң соңында – Котылгысыз Ышык.
 
 
Ханнар моңа ирешкәнгә кадәр
Узар иде күпме җанны түшәп?
Мин ничекләр узыйм соң бу юлны? –
Мин хан түгел,
Мин – бары тик Зөлфәт...
 

Пәрдә

 
И җандашлар...
Безнең яшиселәр
Җиргә чишмә булып язылган –
Туар сабый хөрмәтенә
Җирдә
Бабайлар бит чишмә казыган.
 
 
Чорлар авыр...
Әмма шул чишмәне,
И туганкай, берүк онытма,
Үзең таты суын,
Балаң эчсен,
Авыз итсен аннан онык та.
 
 
Безне көтә-көтә
Әнкәбез бит
Таңның афәтсезен сайлаган.
...Безнең кулдан үтәр Җир яшәгән,
Без кырасы кошлар сайраган!
 
 
Ул чишмәне ләмгә батырдык без,
Сүнеп калды аның күзләре...
Чишмә таңсыз калгач,
Нинди булыр
Оныкларның сөю сүзләре?
 
 
...Әнкәм таңы бер хатирә сыман.
Әткәм чишмәсеннән бал йотам.
Ә иртәгә, җандаш, ни кылырбыз? –
Калын пәрдә төшәр.
Һәм – нокта.
 

«Сүтелгән дә айның толымнары...»

 
Сүтелгән дә айның толымнары,
Офыкларга төшкән таралып.
Шул чәчләргә дөнья чуалганда
Һич килешми җиргә каралык.
 
 
Тәү кат әйткән сөю сүзе сыман,
Изге тынлык тулган болынга.
Югалганнар җилләр, чуалганнар
Ай тараткан иркен толымга.
 
 
Бөтен якты җиһан әйтерсең лә
Илһам иңгән шагыйрь күңеле...
Кая барам шулай баштанаяк
Якты бәхетемә күмелеп?
 
 
Сөйләр идем сиңа бу мизгелне
Ай-сылуның толым сүткәнен,
Гөл таҗына кунаклаган җилнең
Кузгалырга таңны көткәнен,
 
 
Ак шомыртның пәйгамбәрләр сыман
Урамнардан килеп чыкканын,
Болын асларыннан әкрен генә
Җир йөрәге ничек сукканын.
 
 
Сөйләр идем илем туфрагының
Аермасын башка туфрактан,
...Тыным белән тартып ала алсам
Әгәр сине ерак-ерактан.
 

Әгәр

 
Минме кичермәдем хыянәтне?
Тукта, ичмасам, дип, йөрәгем,
Тын Иделнең таң йокысын бозып,
Япа-ялгыз минме йөрмәдем?
 
 
Минме сыенмадым ялгыз талга,
«Бу ни булды инде?» дигәндәй.
И балкыды гашыйк,
ялгызак ай,
Өлешенә көмеш тигәндәй!
 
 
Күз алдымда торды толымнары,
Күзләремә баккан күзләре...
Алып китче, Идел, ераккарак
«Тик син генә...» дигән сүзләрен!
 
 
Күз алдымда торды
ак юрганга
Ак канаттай яткан куллары.
Әллә аңлап Идел, әллә инде
Аңламыйча авыр сулады.
 
 
...Минме кичермәдем хыянәтне
Яшьлекнең бер авыр кичендә?
Истә һаман ул кич... Яшьлек үтте,
Яшьлек белән үтте үчем дә.
 
 
Уйладыммы икән куллар диеп
Шундый назлы ике канатны...
Мәңге гафу итмәм дигән идем,
Гафу иттем... Чөнки яраттым.
 
 
Хыянәтне кичтем... Тик һәрвакыт
Шул карашны һаман эзләдем,
Ишетәсем килде кабат-кабат
«Тик син генә...» дигән сүзләрен.
 
 
Очрасачы гомер юлларымда,
Ераклардан йөгреп килсәче,
Иңнәремә пар канатын салып,
«Тик син генә... Тик син!» дисәче!
 

Изге ялвару

 
«Төне шомлы, юл куркыныч,
Ае да канлы-кызыл,
Кабынган сыман тоела
Минем кара йолдызым...
 
 
Зинһар, юлга чыкма бүген!
Җылы учак янында
Уйлыйк яшисе көннәрне,
Хыялланыйк тагын да.
 
 
Ул арада төн дә узар,
Калдырма берьялгызым,
Атсын таңнар, сүнсен күктә
Минем кара йолдызым!»
 
 
...Ялварды шулай хатын-кыз
Бердәнбере алдында.
Тупырдап тынды тояклар
Төннең серле юлында.
 
 
Хатын-кызларның мәңгелек
Ялваруы дөньяда:
«Берүк юлга чыкма бүген –
Афәт йолдызы яна!..»
 
 
Иртәгәсен шул ук юлда
Җайдаксыз ат күренер,
Шашынып калган хатын-кыз
Аңа каршы йөгерер.
 
 
Яралы атны күреп, ул
Сыгылыр кинәт кенә:
«Нигә тыңламадың, бәгърем,
Сизде бит йөрәк кенәм...»
 
 
Кабатлана шушы язмыш
Мәңгелек каргыш сыман.
Карап тора кара йолдыз
Болытлар арасыннан...
 
 
Ирләр йөрәге саңгырау
Шул изге ялваруга:
«Зинһар, юлга чыкма бүген,
Кал минем янда гына!
 
 
Калдырма берьялгызымны –
Җылы учак янында
Уйлыйк икәү киләчәкне,
Хыялланыйк тагын да...»
 
 
Капкага кала сөялеп,
Сыза җаны, талпына!
...Еракка киткән юлларда
Тупырдый тояк кына...
 

Алма исе

 
Зур йолдызлар тибрәп тора өстә...
Йөгереп уз гөмбәз өстеннән!
Һәр йолдызы – җемелдәвек алма,
Исергән Җир алма исеннән...
 
 
Бөресеннән чертләп чыга бөре.
Яшькелт томан килә Иделдән.
Фатихасын биреп язмышларга,
Тәңре Үзе гүя иелгән.
 
 
Килче, язмыш, сөйләш минем белән,
Күзләремә карап әйт туры –
Тибри-тибри йолдыз ниләр сөйли,
Ниләр әйтә ялгыз ай нуры?
 
 
Тынып калдым дөнья каршында мин,
Юл капчыгын салып иңнәрдән.
Ә дөньяда –
Таңгы алма исе,
Йолдыз исе килә төннәрдән...
 

«Тойгыларда алтын яфрак шавы...»

 
Тойгыларда алтын яфрак шавы,
Тойгыларда инде көз дә көз...
Мин сөйләшеп чыгам төннәр буе
Туган илем белән күзгә-күз.
 
 
Күкрәгемә ятып ял ит, илем,
Тартынмыйча сөйлә барын да:
Яшь тамчысы юкмы яңгырыңда,
Бәхетсезлек юкмы карыңда?
 
 
Меңәрләгән сорау бирәм аңа,
Туган илем исә
     тын гына
Елмая да, күзләремә карап,
Авыр башын сала кулыма.
 
 
Багам синең тирән күзләреңә –
Киеренке синең карашың.
...Эт шикелле мин яларга әзер
Туган илнең һәрбер ярасын!
 
 
Күкләреңә зәңгәр төс җитмәсә,
Карашларым төсен кушарсың,
Канатларың талса, уйларымны
Канат итеп җилпеп очарсың.
 
 
«Хәлең ничек» диеп сорау бирәм,
Туган илем исә
     тын гына
Елмая да, күзләремә карап,
Авыр башын сала кулыма.
 
 
Һәм мин иртән урамнарга чыгам:
Урамнарда һаман көз дә көз...
Кан туганым, безгә ил хакында
Сөйләшергә кирәк
Күзгә-күз.
 

Кирәкми!

 
Елыйсың. Нигә еларга?
Елама, кирәк түгел!
Юкса бит ир-егеттә дә
Шау тимер йөрәк түгел.
 
 
Беләм, әйе, ялгышканбыз –
Ак һәм кара буталган.
Безгә тиешле учактан
Чит кешеләр ут алган.
 
 
Назлар кире кайтсалар да,
Язлар кайтмас кабаттан.
Без генәме үз канатын
Давылларда канаткан?
 
 
Ялгышканда көлгәнбез бит,
Елмайганбыз бит әле!
Хәзер дә көлик, капланып,
Күз яшьләре үтәли...
 
 
Елыйсың... Нигә еларга?
Елама, кирәк түгел!
Миндә дә бит шау тимердән
Ясалган йөрәк түгел!
 

Безнең болыннар

 
Кызларны без дәштек болыннарга...
Болыннарда атлар уйнаттык.
Шул болында кошлар
Җылысы бар –
Җылыйсылар
     килә бер ятып...
 
 
Кыяр-кыймас атлап килде сылу.
Көттем аны болын түрендә.
Гөлләр исе бездән
Аңкып торды,
Балкып торды
     дөнья күңелдә.
 
 
Кыяр-кыймас атлап килгән кызлар!
Сез кыюдыр дөнья көткәндә...
Беләм, ефәкләргә
Төрмәс идем –
Бирмәс идем
     ләкин бүтәнгә!
 
 
Утка кагылгандай була идем
Сыйпаганда аның толымын...
Сөйгәнемне әгәр алсам үбеп:
«Аб-бау!» – диеп
     тынды бу болын.
 
 
Сагышлымы сезнең яратулар?
Сөюләрдән бармы ярагыз?
Сезнең өчен яшим
Кимсенгән күк –
Мин сөйгән күк
     сөеп карагыз!
 
 
Кызны болыннарга дәштек бит без!
Болыннарда атлар уйнаттык!
...Шул болында кызлар
Җылысы бар –
Җылыйсылар
     килә бер ятып...
 

Шом

 
Гомеркәйләр талгын болыт булып
Серле якка табан акканда,
Чирәмнәрдә чикерткәләр чырлый,
Юкәләрдән саркып бал тама.
 
 
Аланлыкта колын тояк чөя,
Күләгәдә йоклый әнкәсе,
Шомырт артларында чиләк чыңлый,
Күтәрелә кое сиртмәсе.
 
 
Төтен менә мунча морҗасыннан,
Төнбоектан бака чулт! итә.
Калын әрекмәннән биек күккә
Рәшә булып зәңгәр чык китә.
 
 
Болындагы сүсән арасыннан
Үрә басып йомран карана.
Кинәт фыр-рлап күтәрелә тургай –
Соңарган ла бүген сайрарга!..
 
 
Моңлы көйгә бер юлаучы җырлый –
Җигүле ат төшә иңкүгә.
...Шушы дөньяда бит яшәдем мин! –
Онык өчен болар – әкият...
 
 
Шул дөньяны белмәс балачакның
Ничек булыр олы чаклары? –
Тук болынны ач кыр ясап йөри
Замананың корыч атлары.
 
 
Соңгы мәлдә ни хәтерләр алар? –
Имәндерә уйлап карасаң...
Язмыш түгел лә бу, яшәү түгел,
Болгавыр бер кара тамаша!
 
 
Хушлашканда газиз дөнья белән
Ниләр күзаллармын – мин беләм:
Әнә офыклардан офыккача
Галәм нуры җиргә түгелгән...
 
 
Чирәмнәрдә чикерткәләр чырлый,
Юкәләрдән саркып бал тама,
Гомеркәйләр талгын болыт булып
Серле якка табан акканда...
 

Юл өзеге

Рәдиф Гаташка – шагыйрьгә, укытучыма

 
Без өметле идек ул елларда...
Яндым, гашыйк булдым, саташтым,
Безнең адашкан тын, кара якта
Шигырьләрен тыңлап Гаташның.
 
 
Әйтте хәлфә: кара түгел бу як,
Шушында бит телнең оясы –
Кара булмый теле бай төбәк,
Сезнең кайбер сүзләр
Казаннарның
Ун сүзеннән хәтта көчлерәк!
 
 
Аксакал да иде безнең хәлфә
Һәм егет тә – кызлар сөйде ул –
Сезнең өчен Рәдиф Гаташ булса,
Безнең өчен хәлфә иде ул –
Төнен әйбәт шигырь яза алса,
Хәлфә түгел, хәтфә иде ул!
 
 
...Соңнан күпме үткелләрне кичтек! –
Кемнәр, кайда? Дөнья ни хәлдә?
Син әйткәнчә, бөек идеаллар
Одеялга калды бит, хәлфә!
 
 
Үрәзмәтнең ак буранлы төне...
Кем йокысыз йөри төнката:
– Торыгыз! Тор! Йоклар чакмыни?! – дип,
Шагыйрь безне кереп уята.
 
 
Уята да... Мөслим түрендәге
Адашкан бер төнге авылда
Кар давылы дулый шигырь булып,
Әверелә шигырь давылга.
 
 
Бар иде бит безнең җанда өмет!
Алда гел яз сыман тоелды –
Ниләргә соң өзелделәр юллар,
Каршыбызда упкын убылды.
 
 
Кая гына барып чыктык, хәлфәм,
Инде кая барыйк, илдәшләр?
Без барасы юллар юкка чыкты –
Юл өзеге безнең бу яшәү.
 
 
Без өметсез, кара чорга кердек –
Дулый буран, ләкин ак түгел!
Инде үзем үрсәләнәм бүген:
– Торыгыз, тор! Йоклар чак түгел!
 
 
Әйт, мөгаллим, ник чор чорсызланды?
Кара карлар ява күңелгә –
Аксакал һәм егет була белгән
Чын ир җитми бугай бу илгә...
 
 
Хәер, ник шагыйрьдән җавап сорыйм?
Болай да бит сыкрый пакь күңел.
...Уяныгыз, адәм балалары!
Торыгыз, тор! Йоклар чак түгел!
 

Чишмә сукмагы

 
Илләр искә төшкән чагында
Күз алдыма килә гел генә –
Сулар тибә чишмә төбендә,
Кызлар көлә чишмә янында
Илләр искә төшкән чагында.
 
 
Күз алдыма килә гел генә
Шул чишмәнең яшел сукмагы;
Каршыма ук килеп туктадың,
Чулпы чыңлый иде билеңдә –
Күз алдыма килә гел генә...
 
 
Сулар тибә чишмә төбендә –
Исеңдәме синең ул көннәр?
Ул көннәрдән калды төтеннәр...
Ләкин һаман әле күңелдә
Сулар тибә чишмә төбендә.
 
 
Кызлар көлә чишмә янында.
...Ул чишмәләр кипте ләбаса
Яңа заман – яңа тамаша!
Хыялымда бары, җанымда
Кызлар көлә чишмә янында.
 
 
Илләр искә төшкән чагында
Утлы уйлар айкый күңелне:
Кемнәр җырсыз итте бу илне?
...Гүяки мин хөкем алдында –
Илләр искә төшкән чагында...
 

Хозыр-Ильясның үлеме

 
Төннәрегез һаман шомлы икән...
Ак киемнәр киеп мин килдем –
Кайсыгызга ишек шакыйм икән?
Ни көткәнен сезне әйтимме?
 
 
Ут сүнмәгән тик бер тәрәз таптым.
Көртләр ерып бардым мин аңа.
Әйттем: «Шагыйрьләре исән икән! –
Димәк, лаек болар дөньяга!»
 
 
Күз салдым мин карлы тәрәзәгә.
Яза берәү: «Күршем бик шикле!
Кыен булмас аны кулга алу –
Гел бикләми тота ишекне.
 
 
Шагыйрь, имеш... Андый горурларны
Күп сындырдык көчле елларда!
Картайдым шул... Тик барыбер сезгә
Хезмәт итәм... язар кул барда.
 
 
Ераккарак озатасы иде
Шуның кадәр шикле иптәшне...
Ә фатиры әйбәт!
Бушап калгач,
Мине онытмассыз, кәнишне...
 
 
Фатир кысан... Ничә еллар буе
Сезгә тугры хезмәт итеп тә...
Ул туфлидән йөри!
Ә мин һаман
Сездән калган кирза итектән...»
 
 
...Бу үлемсез гомеремдә бик күп
Әләкләрне булды күргәнем.
Әмма сезнең буын әләкләре! –
Юкка аклык теләп йөргәнмен.
 
 
Язганнарны укыдым мин – Хозыр...
Һәм ашыктым шәһәр читенә...
Асылынам. Гаеплене берүк
Эзли күрмәгез сез. Үтенәм!
 
 
Конгресслар җыйсагыз да булмас.
Бәндәм, кем идең син? Кем инде?!
Мин шакыдым сиңа. Һәм ялгыштым.
Хозыр-Ильяс идем.
Мин идем.
 
 
Төне буе очтым ил өстеннән.
Ил саңгырау. Туң-тын басу-кыр.
Синең белән сөйләшмәкче идем.
Тәрәзәләр синең
Дөм сукыр.
 

Бушлык

 
Күреп, аңлап, тоеп яшәдем мин –
Ялган белән тулды һәр төбәк –
Алдаучысы булган яшәештә
Алданучы булган – мин кирәк.
 
 
Карадым да сезнең күзләргә мин:
Төпсез бушлык күреп таң калдым.
«Бушлыкта да җан булырга тиеш!» –
Дим йөрдем мин...
Яман алдандым.
 
 
Мин аңладым бугай сезнең серне,
Бушлыкны соң нәрсә тутыра?
Бушлыкка тик бары бушлык тула,
Патша булып
Бушлык утыра.
 
 
Гүзәллектән йөз чөерде Ватан,
Изге сүздән хәтта бушанды...
...Ә мин – тинтәк – тыгыз дөнья телим,
Бушлыкларга сезнең ышанмыйм!
 
 
Карадым да сезнең күзләргә мин,
Буш карашлар мине өшетте...
...Сезме артык елгыр кыландыгыз,
Бүтәннәрме әллә кичекте?
 

Гозер

 
Дулкын гомерен бир миңа, язмыш! –
Җил һәм диңгез мине бар итсен.
Мине гади үлем генә түгел,
Дулкын барып ауган яр көтсен.
 
 
Язсын берүк
     төпсез күккә ыргып,
Азат куәт булып дуларга –
Актарылып,
     горур таш кыяга
Ташланырга... Шунда тынарга!
 
 
Гөрселдәсен йөрәк тибешләрем,
Шул кыядан ашсын күкләргә –
Күтәрелсен барлык хыялларым
Күктә яшьнәп, күктә күкрәргә...
 
 
...Исән чакта
     «яши» димәсеннәр.
«Нинди дулкын килә!» дисеннәр.
«Гашыйк булган! Бу кушылган, ахры,
Тиле дулкын белән!» дисеннәр!
 
 
...Мин теләмим язмышларын утның,
Җилнең, болытларның, тимернең...
Тик бер генә гозерем бар, Ходам,
Бир Син миңа дулкын гомерен!..
 
 
Ниләр генә уйлатмыйсың, диңгез!
Каян килә юләр бу фикер?
Чынга ашмас хыял!
Ә шулай да...
Бәлки, язмыш мине ишетер?
 
 
...Дигән идем
Алларымда торган
Шомлы, зур бу дөнья каршында.
Тыныч кына мин диңгезгә карыйм –
Минем өчен диңгез шашына...
 

Илем

 
Мең яралы татар илем минем!
Газиз язмышыңны нишләттең?
Кемнәр тиде? Кем кагылды сиңа?
Күрәләтә кемнән көчләттең?
Ниләр көтә сине, бичара ил?
Күз яшедәй һәрчак – таңнарда...
Кара кояш бата офыгыңда,
Гел карадан таңың уяна.
Синме соң бу? Синме? Тарихларда
Шаулы эзе калган илме син?
Шау өермәң дулап,
Тынып калган,
Үткәннәргә киткән җилме син?
Ниләр көтә сине, туган нигез?
Талагандай язгы шомыртны
Таладылар сине... Балаларың
Саклый алмадылар Ил-йортны.
Ни көтәсең тагын, мескен илем? –
Инде җан тәслимең көнендә
Күкрәгеңә башкаемны куеп,
Маңгаеңнан сыйпар идем дә...
Инде тәмам соңга калдым бугай,
Һаман синнән гафу сорадым.
Язмыш кынаң синең авыр булды –
Җиңел була күрсен туфрагың...
Нигезләргә, тирән баз төбенә
Яшерелгән атлар калыкты.
Юкса,
     халкым, сиңа ясин укып,
Бик арыдым... Бик тә ялыктым.
 

«Безнең яшәешкә кар явымы...»

 
Безнең яшәешкә кар явымы
Тере пәрдә итеп эленгән –
Карлар эри курай моңнарыннан,
Моңнар тибрәп ява кар белән.
Җилләр җилпеп ачты ак пәрдәне –
Мәңгелекне шунда таныдым,
Минем таңым ул мәңгелек икән,
Үзем –
     мәңгелекнең таңымын.
 
 
Шуны, бары шуны аңлатырга
Без килгәнбез икән дөньяга! –
Моң уралып карлар ява җиргә,
Кар уралып якты моң ява.
 
 
И туганым! Мең гайрәтең чигеп
Качкан чакта яшел тугайдан,
Качкан чакта бу җимерек җирдән,
Һичьюгында, су эч
     курайдан...
 
 
Күрәсеңме, туган, кар ташкыны
Баш очында безнең эленгән –
Үткәннәрне безнең ташлар баскан,
Киләчәкләр карга күмелгән...
 

Шик

 
Мин ышанмас булдым хәтта чыкка –
Ялган – таңгы урам, талгын җил...
Тууым да минем ялган икән,
Ялган икән минем туган ил!
 
 
Ходай безне шулай каргадымы?
Усал язмыш шулай көлдеме?
Башкаема коеп елыйммыни
Нигеземнән калган көлемне?
 
 
Без лаектыр инде бу язмышка,
Ходай Үзе шулай кушкандыр...
Болай түгел дисәң, язмыш кынам,
Киресенә мине ышандыр!
 
 
Бөҗәкләр дә үз дигәнчә яши...
Мин дә лә бит, язмыш, бер балаң! –
Киләчәгем минем ак томанда,
Үткәннәрем минем
Югалган...
 
 
Кайсы тарафларга атласам да,
Юк, белмим бит, белмим юл җаен...
Өйрәт, кайда мин яшисе дөнья?
Сүзең кызганмачы, Ходаем!
 
 
Беләсең бит юкса барлык серне –
Мәңгелекнең, мәлнең серләрен!
Шуны белгән килеш, Хак Тәгаләм,
Нигә мине Җиргә җибәрдең?
 
 
Киңәшәсем килә – Син дәшмисең.
Шикләнәм мин... Таулар уела.
...Галәмнең саф керфегеннән һаман
Көмеш яшьләр өскә коела...