Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

 
Әкият ул барлык халыкларның
Хыялыдыр – бәхет хакында:
«Суга төшкәч – суда батмасаңчы...
Янмасаңчы – кергәч ялкынга...»
 
 
...Әкият янган учак... көл-күмергә
Калдырды ул җирдә күпләрне –
Эшафоттан бронза пьедесталга
Күтәрелгән Җәлил күкләрне!
 
 
Бар иманын көйдерергә теләп,
Яндырды ул җирдә күпләрне –
Мәйданнарда түгел, тар бүлмәдә
Янып үлгән Тукай күкләрне.
 
 
Сугышлымы яки солыхлымы –
Нинди генә чорда булмасын,
Шагыйрь өмете ул – һәрбер чорның
«Ярлыкагыл!» дигән догасы.
 
 
Йолу өчен безнең гөнаһларны,
Исән саклау өчен дөньяда –
Хаклык дигән Алла каршысында
Туры сүзле Тукай догада.
 
 
Пышылдый ул, иреннәре чатный,
Күзләренә карап халыкның:
– И дөреслек, Ходам... Күтәрсәң дә,
Үтерсәң дә безне, хаклысың...
 
 
Ләкин бөтен үткәннәре өчен
Һәм дә киләчәге хакына –
Ярлыка Син, шәфкать нурыңны сип
Рәнҗетелгән мескен халкыма.
 
 
Хаклык – Ходам! Авыр чорда язмыш
Шагыйрьле бит итте милләтне...
Тик минем күк кыска гомерлене
Шагыйрь итү нигә кирәкте?!
 
 
Җылы сүздән мәхрүм бу халыкны
Ничек юатыйм мин – бичара –
Җитмәс иде аңа шагыйренең
Мең ел яшәрлеге булса да!
 
 
Кабул кыл догамны, бөек Хаклык!
Тыңла Сиңа тугры кешеңне –
Гомер бир Син... Бир Син бәхетлесен,
Гомер сорыйм халкым өчен мин...
 
 
Гел кагылып, кимсетелеп һаман,
Яшәгәне өчен тилмереп,
Җандай күргән газиз халкымны Син
Киләчәкле итә күр берүк!
 
 
Ул шагыйрьле булсын, музыкантлы,
Рәссамнары булсын, и Хаклык! –
Күкрәгендә аның югыйсә бит
Тышауланган куәт нихәтле!
 
 
Тышауларын өз Син күкрәкләрдә
Ирек көтеп яткан толпарның –
Соң догасын берүк кабул кыл Син
Шушы шагыйренең татарның!
 
 
Һәр шигырем минем – утлы догам,
Шуның өчен җиргә туганмын –
Киләчәкнең «Амин!» дигәненә
Туры китер, Хаклык, догамны!
 
 
...Чорлар учагына үзен ягып,
Бер җылытыр өчен халыкны,
Һәр дәвернең Туры Тукайлары
Газаплы ут булып калыкты.
 
 
Ялваралар алар Киләчәккә:
«Тылсым куәсе бир халкыма:
Суга төшкәч – суда батмасачы,
Янмасачы – кергәч ялкынга!..»
 

(Лаеш районы Зур Утар авылында туып үскән кызның – альпинизм буенча күп мәртәбәләр республика чемпионы Зәйтүнә Даутованың Морис Эрцог пигында – упкын читендә – һәлакәт алдыннан соңгы монологы)

 
«Җирнең күкләргә иң якын ташы!
Кайсы биеклектә син яшисең?
Сабый килеш төштә күрдем сине,
Уйлап таптым сиңа мең-мең исем...
 
 
И бөек Таш, син бит әкияткә
Илткән якты, биек баскыч сыман:
Чын альпинист өчен һәр таш – баскыч,
Куйсалар да аны баш очына.
 
 
Упкын өстендәге таш ныклыгы! –
Яшәү булып җанга син тоташтың...
Мин – Зәйтүнә Даутова – бүген
Сөйгән ярым итеп сайлыйм Ташны –
Бердәнберем бөек, биек Ташны!
 
 
И биеклек! Табынганым минем!
Гүзәл дә син, горур, дәһшәтле дә!
Сөйгән ярың була алырмын мин
Дәһшәтеңә лаек яшәп кенә...
 
 
Мин эзләдем сине күпме таудан,
Хәтта кошлар менмәс биекләрдән!
И әкият-Ташым! Бүген тагын
Йөрәгемне сиңа мин күтәрәм.
 
 
Бу – мин – татар кызы – түбәннәрдән
Түбәләргә күтәрелү өчен
Рюкзагымда – ипи, йөрәгемдә –
Ватанымның үргә үрләү көче.
 
 
«Түбән» сүзе хурламасын безне! –
«Түбән» димим, кат-кат әйтәм: «Түбәм!»
Мин җиңгән тау! Синең түбәңдәге
Күкләргә иң якын Ташны үбәм...
 
 
Мин – Зәйтүнә Даутова – бүген
Гомерлек яр итеп сайлыйм Ташны –
Һәлакәтем белән тәмамлыйм мин,
Шуның белән гомеремне башлыйм.
 
 
Назлап үптем сине, иң биек Таш,
Пышылдадым: «Көт син кабат...» – диеп,
Тезем җирдә иде... Ә хыялым
Очты якты йолдызларга тиеп.
 
 
Һәм ишеттем шулчак, эндәштең син:
«Ничә гасыр көттем бит мин сине,
Үзән кызы – серле әкиятем!
Әкиятсез тагын үтсенмени,
 
 
Бәхет мәлем тагын көтсенмени
Ялгызлыкта яңа гасырларым?!
Кал мәңгегә горур биеклектә –
Минем янда, биек җанлы ярым!
 
 
Төшмә, кал, Зәйтүнә!.. Миндә Җирнең
Һәм Галәмнең бердәм, зур көче бар...
Мәңге ялгызлыкның җиңеп булмый,
Аңлап булмый торган зур үче бар!»
 
 
...«Көт син кабат», – диеп пышылдадым,
Төшеп барган чакта биеклектән,
Уяттың син биек тау тынлыгын,
Үкердең син дәһшәт булып күктән.
 
 
Ярсыдың син: «Ник уяттың мине?!»
Сыкрандың син: «Нигә үптең шулай?!
Наздан дәһшәт көтеп була, ләкин
Син дәһшәттән назлар көттең бугай!..»
 
 
Мин – Зәйтүнә, җавап бирәм сиңа:
«Дәһшәтләр наз миңа, назлар – дәһшәт.
Кабул итәм синең чакыруыңны!
Мөмкин түгел миңа синсез яшәү!
 
 
Йә, кушылыйк бергә куенында
Гарасатлы карлар ташкынының! –
Куркыныч һәм газаплы бу минут,
Котылгысыз, серле, ашкынулы!»
 
 
...Юк, үлемем түгел, җиңүем бу,
Сөюем бу! Һәм мин соңгы чиктә
Дәшәм сезгә: – Газиз гомерләрне
Багышлагыз бары биеклеккә!
 
 
...И биек Таш! Серле зәңгәр тауның
Карлы кодрәтенә чорналып, без
Очтык бергә... Юк, түбәнгә түгел,
Түбәсенә биек чорларның без!
 
 
Онытмагыз ләкин: күтәрелдем
Җиргә сезнең күпләрегез өчен.
Әйттем: «Килер буын хурланмасын,
Гади куркаклыктан үлгән, диеп,
Бу халыкның күтәрелү хисе!»
 
 
«Очраклы хәл» диеп теркәмәгез
Актларга, рәсми язуларга.
...Мәхәббәтем, тау гөлләре булып,
Мәңге алсуланыр якты карда...
 

 
«Мин – Арыслан – соңгы углы
Алты Бархан ыруының –
Алты Бархан, бер Оазис,
Бер Зәңгәр Күк һәм бер Чишмә –
Туу гимнын Бөек Анам
Ярсып ырылдаган урын!
 
 
Шул аваздан йөрәгемә кодрәт керде,
     куәт керде –
Алты Бархан, бер Оазис,
Бер Зәңгәр Күк һәм бер Чишмә –
Шул авазның куәтеннән,
     кодрәтеннән тетрәп торды!
 
 
Арысланга лаек язмыш вәгъдә итте
     шушы тавыш,
Горурлыгым иде минем –
Бөек Теш һәм Бөек Тырнак! –
Көтә иде мине Җирдә
Бөек Ыргу, Бөек Чабыш!
 
 
Минем ризык җилдәй җилеп чапкан
     кайнар Җәйран иде,
Ә читлектә калҗа ялау
Лаек эшме Арысланга?
Кем үтерде минем кыргый,
минем ярсу Бәйрәмемне?
 
 
Адәми зат көлү дип аңлый минем сыкрануны,
Арысланлык дәрәҗәмне
Никадәр мин мыскылласам –
Шуның кадәр алкышлыйлар
     мине – Алты Бархан углын!
 
 
...Җәтмә белән чорнадылар
     иң беренче сунарда ук –
Сусын баса алмый калды
Бөек Теш һәм Бөек Тырнак! –
Дәһшәтле үч йөрәгемә
     кереп посты йомарланып...
 
 
«Арт аягым берлә торам» –
     публиканың сөеклесе! –
Тик ялыйсы калды кулын
Таяк белән сукканнарның –
Күзгә карап шыңшый-шыңшый
     чүплектәге әнчек төсле!
 
 
Җиде төннең уртасында
     һаман-һаман керә төшкә –
Хыянәтче кулларыннан
Үтерелгән дастан булып –
Алты Бархан, бер Оазис,
Бер Зәңгәр Күк һәм бер Чишмә...
 
 
Вакыт җитте, и Бөек Теш!
     Сәгать сукты, Бөек Тырнак!
Кантамырлар сузылдылар
Зыңлап торган кыллар булып –
Мин үләргә тиеш бүген,
Бөек Сунар гимнын ырлап!
 
 
Синнән күчкән Зур йолага
     тугры калам, Бөек Атам,
Мин үземнән көчсезләргә
Әгәр беркөн сунар чыксам,
Онытылсын синең Исем,
синең Исең – Хуш Исле Кан!
 
 
Бөек Анам! Иреккә мин тугры калам –
     бикле үсеп!
Әгәр сунар чыкмасам мин
Үземнән дә көчлеләргә –
Онытылсын синең Исем,
синең Сөтең – Ярсулы Сөт!
 
 
...Публикага күз кыса ул
     каршымда ук – адәми зат.
Авызыма башын тыгып
Көлдерәчәк үз ишләрен! –
Тешләремне кысмыйча мин
     күп чыдадым, түздем озак...
 
 
Ул көчлерәк миннән, Атам,
     ул көчлерәк миннән, Анам –
Минем кыргый, минем бөек әкиятне
Үтерде ул –
Минем авыз сәхнә иде,
     һәм сәхнәне хәзер ябам.
 
 
Җиде төннәр уртасында
     кабат-кабат керсен төшкә
Мең үлемнән исән калган
Әкиятләр төсе булып –
Алты Бархан, бер Оазис,
Бер Зәңгәр Күк һәм бер Чишмә...
 

 
Арып йоклый икән әкият тә
Карурманда – ботак тишегендә,
Каргалардан калган ояларда,
Аю ташлап киткән аулак өйдә...
 
 
Йоклый икән ишек-тәрәзләре
Такта белән кадакланган йортта,
Ияләшә су астында калган
Гаваньнарга, онытылган портка.
 
 
Экипажы күптән һәлак булып
Ятим калган космик корабларда
Тып-тын гына йоклый әкиятләр
Галәм чоңгылында – еракларда...
 
 
Йоклый алар кара савытында,
Күлмәгеңнең берәр бизәгендә;
Түбәсендә үткер кыяларның,
Альпинистның аяк эзләрендә.
 
 
Йоклый алар кышкы эскертләрдә,
Морж мыегында, айсбергларда;
Җидегәннең көмеш чүмечендә,
Көймә ышыгында – төнге ярда...
 
 
Тик әйт кенә син тылсымлы сүзне:
«Борын-борын заманнарда...» – диеп,
Мәңгелекнең тере кошлары күк,
Күкрәгеңә кунар алар килеп!
 
 
...Онытылса кинәт, юкка чыкса
Бу тылсымлы сүзләр –
     Җир шартласа?
Һәм беркем дә ерак әкиятне
Чакырмаса, дәшеп уятмаса?!
 
 
Чакыруны көткән елмаюлы
Килеш калыр бары иреннәре –
Очып йөрер үлгән әкиятләр
Шәүләләр күк диңгез төбендәге...
 
 
Йокы басар ерак йолдызларны,
Биек булыр – түбән... Түбән – биек...
Бу – мәңгелек йокы.
Мондый йокы
Аталадыр «космик үлем» диеп...
 

 
Сак бул, Намус! Кемдер әкиятнең
Күкрәгендә мишень күргәндә,
Тышау тотып, планета буйлап
Ак толпарны аулап йөргәндә,
 
 
Шигырь укып куанасы малай
Кастет игәгәндә таманлап,
Тере бавыр ашап дошманныкын!
Һәм бик тәмләп кенә – дусларныкын!
Көч һәм дәрман алган заманда,
 
 
Һәм еракта – ялгыз камерада
Сорау алган чакта яшь кыздан,
Көчләү өчен өйрәтелгән этне
Бәйдән ычкындырган бу чорда,
Эндәш, Намус! Дөрес аңлатма бир
Акылыннан шашкан гасырга!
 
 
Сак бул, Намус! Көрәшчеләр өчен
Сынмас куәт булып чык алга!
Җир Әкият янар учак сыман...
Кабызырга кемнәр ут алган?
 
 
Кастет түгел,
     җанда әкиятнең
Калдыкларын иги яшүсмер:
«Өмет тә бит ачтан үлә икән,
Без киммени синнән, Ольстер!..»
 
 
Сак бул, Намус! Хаклык авазы бул
Халыклар һәм килер көн өчен –
Кемне саклый юкса бу цинизм,
Яуга чыга хаклык кем өчен?!
 
 
Ау сезоны бара – әкиятнең
Аркасына пычак кем тери?
Тышау тотып, планета буйлап
Ак толпарны аулап кем йөри?
 
 
...Канатлы ат чаба җир буйлатып,
Азат җан ул – Хыял һәм Өмет!
Йөрәгендә – үлмәс дастан – Бәхет!
Ул булырга тиеш мәңгелек...
 

Йодрык

(Кабан күле бозындагы элеккеге йодрык сугышларыннан бер манзара)

 
...Түбәтәйле кара малай –
     Гәрәй –
Батул байның нәни ялчысы
Кабан бозы буйлап бара иде...
Уйнап йөрер чакта качышлы,
 
 
Кабан бозы буйлап бара Гәрәй.
Шәрә бозда мәчет чагыла.
Бай акчасын учларына кысып,
Бара Гәрәй трактир ягына.
 
 
Боз өстеннән кышкы җилләр шуа,
Боз өстендә халык айкала.
...Яраларың тәндә азмыни соң,
Нишлисең син, Казан, һай, кала?!
 
 
Бай акчасын учларына кысып,
Батул байның нәни ялчысы,
Кәшәкәле уйнап йөрер чакта,
Уйнап йөрер чакта качышлы,
 
 
Аракыга бара,
Приказчиклар
Шәраб сорый,
     бүген шундый көн:
Ачыклана бүген Кабан-күлдә
Кем икәне кайсы милләтнең!
 
 
Бер-берсенә якынлашкан алар,
Кайнап торган Сабантуй белән;
Бер-берсенә береккәннәр алар
Кан костырган
     ямантуй белән!
 
 
Ике халык – гладиатор гүя –
Кан эчендә бүген укмаша!
Күзли шуны губерналар аша
Бу якларга үче зур патша.
 
 
Кулын алга сузган:
Менә хәзер
Баш бармакны түбән борачак!
– Аһ, егылды бугай...
– Юк, егылмый! –
Торачак ул, энем, торачак...
 
 
...Казан каласында кан исеме?
Күпме чорлар аны сеңдергән.
Чиркәүләрне – мәчет,
Чиркәү исә
     мәчетләрне җиргә иңдергән!..
 
 
Кәшәкәле уйнап йөрер чакта,
Уйнап йөрер чакта качышлы,
Шул төркемгә бөтерелеп керде
Батул байның нәни ялчысы.
 
 
Керде Гәрәй –
     аның күз алдында
Кырык ямау баскан ярлылар
Кырык ямау баскан әтисенең
Җиң эченә тыгып алып килгән
Гер белән лә башын ярдылар...
 
 
Ә якында басып торган жандар –
Көмешкәдән кызыл борынлы –
Чиртеп көлен какты тәмәкенең,
Тамак кырып читкә борылды.
 
 
Грозный үзенең канга баткан улын
Күтәргән күк,
     этеп читләрне,
Әтисенең канга баткан башын
Улы Гәрәй килеп күтәрде.
 
 
Күтәрде дә бакты күзләренә...
Малай булып ауды тезенә
Һәм аякка басты батыр булып
Нәни Гәрәй
     шушы мизгелдә.
 
 
Күтәрелде...
     Үтерүче, ярсып,
Күкрәгенә типте Гәрәйнең:
– Ах, күзләрен күрче... Гололобый!
Тай биредән, татар бәрәне!
 
 
...Күтәрелеп басты нәни Гәрәй,
Кабан бозы гүя ярылды.
Нәни малай
     үтерүче ирнең
Бугазына барып сарылды.
 
 
Егылды күк җиргә зур ярым ай
Манараның биек очыннан –
Бай акчасы төште юка бозга
Сабый, нәни Гәрәй учыннан...
 
 
Ә күл өсте,
     шашкан үгез сыман,
Ярдан ярга барып бәрелә,
Бәрде кыргый аваз ярым айга!
Сукты кыргый аваз тәрегә!
 
 
Аерылды халык ике якка.
Ә уртада – канлы гәүдәләр.
Әйтерсең лә ерак Колымадан –
Киләчәктән килгән шәүләләр.
 
 
Ята мужик –
     газаватмы аны
Мәхрүм итте сулар тыныннан?
Сабый кулларыннан акча төшкән,
Кадаклы гер –
     мужик кулыннан.
Бармас иде афәт киләчәккә,
Бармас иде, бүген туктаса...
 
 
Ике халык
     гладиатор сыман
          кан эчендә бүген укмаша!
 
 
Укмаша ул канлы йодрык булып,
Империянең иң зур түрәсе
Шул йодрыктан көлә –
     белми көлә
Кем башына аның бәрәсен...
 
 
Йомарлана халык йодрык булып,
Таптый-изә бүген,
     шашына.
Белми әле Вакыт – алар бергә
Октябрьнең утлы һөҗүмендә
Егылачак урам ташына.
 
 
Христианның кара, зур тәресе
Мөселманның нәни йөзендә,
Ә ярым ай – үлем елмаюы
Христианның сүнгән күзендә.
 
 
Үч каршында алар – кара дошман,
Язмыш каршысында – бертуган!
Кан эзләре...
Шушы эзләр буйлап,
Сиздермичә генә, империя,
Синең шыксыз байрак ертылган.
 
 
Кан йомарлый көчне, ул куәтне
Кан белән дә булмас аерып –
Йодрык
     сугар өчен йомарлана!
Һәм сугар ул
Төптән каерып...
 

Гөл

 
Сөлек-толпар чапкан далаларда
Җәяләрдән уклар атылган.
Тибри-тибри көмеш елга аккан,
Шәһәр үскән. Шәһәр ватылган.
Кемнең канындадыр минем каным
Шул далада утта җылынган.
...Шул тарихны һәрбер үлән сөйли,
Гөлләр сөйли миңа болында.
Барыгыз да инде кара туфрак,
Барыгыз да инде җир тәне –
Ничәнче кат сездән башка гына
Каршы ала дөнья иртәне.
Бардыр миндә толпар елгырлыгы,
Бардыр сезнең уклар үткере.
Бардыр канда дала кыргыйлыгы,
Сезнең учакларның ут сере.
Чаба вакыт Болгар толпарыдай –
Киләчәккә китеп барам мин.
Сездән калган ташка ярсуымнан
Уйларымны бәреп ярам мин.
Мин сагынам сезне, туганнарым,
Кырылышып беткән кошларым! –
Бик чишәсем килә шуңа күрә
Атлар күргән чакта тышавын.
Нәрсә гаҗәп? Беркөн килеп, кемдер
Бездән калган ташка абыныр.
Күкне теләр вакыт ракетадай,
Һәм кемнәрдер безне сагыныр.
Киләчәктән кемдер бар канымда,
Бу җанымда кемдер җылына –
...Киләчәктән искән кайнар җилдә
Борынгы гөл тибри болында...
 

Айлы соната

 
Пәрдәләргә, тәрәзәгә тиеп,
Теплоходның ак салонында
Бетховенның «Айлы соната»сы
Агыла да һаман агыла...
 
 
...Ә дулкыннар авызлыгын чәйни
Чабышларга чыккан ат кебек.
Кан саугандыр, бәлкем, йөрәгенә –
Ял төпләре аның чат күбек.
 
 
Яр өстеннән, яшен суккан микән,
Каерылып ауган бер имән,
Каерылган кулын алга сузган –
Ул мәрхәмәт сорый Иделдән.
 
 
Чәрдәкләнгән Ай чайкала суда.
Киереп ачкан Идел күңелен...
Онытылып тыңлыйм әле менә
Синең сонатаңны, Иделем!
 
 
Пәрдәләргә, тәрәзәгә тиеп,
Теплоходның ак салонында
Бетховенның «Айлы соната»сы
Агыла да һаман агыла...
 
 
Актарыла, күбекләнә Идел,
Акчарлакның сына канаты...
Нишләттең син сабыр Иделемне,
Нишләттең син, әйтче, соната?!
 

Курку

 
Ничәнче төн бер үк төш күрәм мин,
Мин исемсез нәни кош икән...
Кемдер мылтык төзи астан миңа –
Тын алганын хәтта ишетәм.
 
 
Йолдыз серен аңламакчы идем,
Серен төшенмәкче болытның.
Кемдер мылтык төзи астан миңа! –
Сайравымны хәтта оныттым.
 
 
Кемдер мылтык төзи,
     мылтык төзи!
Очам кичке нурда ялтырап.
Күтәр мине, канат, биеккәрәк!
Янчы, кичке кояш, яктырак!..
 
 
Күкнең кеме соң сез, сак йолдызлар?
Чиксез ерак ялтыр ташлармы?
Әллә инде,
     афәтләрдән куркып,
Артык биек менгән кошлармы?
 
 
...Ничәнче төн күрәм бу төшне мин,
Шомландыра ул төш, тетрәтә.
Мин уянам. Шомлы курку белән
Кош сулкылдый эчтә –
     күкрәктә.
 
 
Ничәнче төн шомлы төш күрәм мин,
Һәм куркудан каба сулуым:
Кош булуың хәтта шомлы чакта
Җинаятьтер –
     кеше булуың...
 

Аваз

 
Ялгыз чорда явыз булу җиңел...
Явыз чорда ялгыз җаннар бар –
Җылынасы еллар тарафына
Өметләнеп аваз салганнар.
 
 
Авазлары моңлы бер җыр булып,
Дастан, бәет булып кабынган.
Һәм килгәннәр алар, ярдәм сорап,
Явызланган еллар ягыннан.
 
 
Канатларын утлар көйдерсә дә,
Каерса да кара давыллар,
Чорлар җылынуга өметләнеп
Һаман килгән, килгән ул моңнар.
 
 
Явыз еллар, кырыс гасырлар гел
Каршылаган һаман аларны...
Кем ишетер сезнең авазларны,
Явыз чорның ялгыз җаннары?
 
 
Инде илләр, җаннар җимерелеп,
Хәрабәләр калган чагында,
Үзебез дә кычкырабыз ласа
Җылынасы көннәр ягына...
 
 
Бушлык йотар безнең бу аһларны,
Хәтерләрне ялкын ялмаса...
Безгә дә бер көн килергә тиеш,
Ачылырга тиеш ләбаса!
 

Карлар тик тора

Мөдәррис Әгъләмгә

 
Бүген моңсу...
Иске зур каланың
Үзеннән дә иске йортында
Авыр уйлар килеп тукталалар,
Яңа уйлар
     йөрәк портына.
 
 
Их син, сәйях дустым, нәни гигант!
Без ракета күк, тик бер аерма:
Ракетаның тыш катлавы яна,
Безнең исә – йөрәк
     тойгыларның
Атмосфера катлауларында.
 
 
Илне дөрләтерлек ялкын ята
Җил иркендә калган күмердә.
Илдә көчек булсаң да бик ярый,
Тик ил өчен кирәк өрергә!
 
 
Чатнап күктә яна яшен ташы,
Төшмәгән ул ләкин күкләрдән, –
Шул ут безне җиргә атып бәргән,
Шул ут безне күккә күтәргән.
 
 
Сырттан сыйпамыйлар –
     куркынычтыр! –
Тик кирәкми авыр суларга:
Илдә бүре булсаң да бик ярый,
Тик ил өчен кирәк уларга!
 
 
...Ага вакыт җиргә ак кар булып,
Ага еллар, уза гомерләр.
Беренче кар булсаң да бик ярый –
Ил җанында кирәк эрергә.
 
 
Ява карлар, ашыккандай җирнең
Караларын акка күмәргә.
Шагыйрьлек тә ярый –
     моның өчен
Җырлы иткән җылы көннәргә
Үзең белән кирәк түләргә.
 
 
Ага вакыт җиргә ак кар булып,
Бәгырьләрдә гүли бу вакыт,
Күзләренә кара,
Көчең җитсә,
Шул вакытны юлда туктатып.
 
 
Их син, сәйях дустым, нәни гигант!
Карлар төшми, карлар тик тора! –
Тибрәнгәләп күккә күтәрелә
Безнең шушы иске йорт кына.
 
 
Моңсу бүген... Иске планетаның
Үзеннән дә иске шул Вакыт –
Көче җитте! –
Сорау ала бездән,
Күзгә карап, юлда туктатып...
 

Бабичны юксыну

 
Шәехзадә – бөек яшьтәшем син!
Легендага, тукта, күчми тор,
Үз җырыңны тыңла тау битендә,
Җилләр булып җанга исми тор.
 
 
Болай гына аңлап бетермәслек
Моңнар яши курай телендә.
Мең «Исемнәр бакчасы»на сыймас
Гүзәл кызлар синең илеңдә!
 
 
Нинди горур, нинди дәртле икән
Бөркетләрнең канат җилпеше...
Тыңла, дала, газиз улкаеңның
Җырлар җырлап үтеп китеше.
 
 
Әй, бөркетләр таңда канат җилпеп
Күтәрелә Урал ягыннан,
Алар да бит азат очышларны
Нәкъ халыклар кебек сагынган!
 
 
Яшәү авыр, җанда моң күп булса,
Моңлы җаннар җырчы булалар,
Иртә яуган кардай саксыз алар,
Умырзая сыман сулалар.
 
 
Синең янга сөйләшергә менәм,
Тукта, Бабич, таудан төшми тор,
Тулган күңел түгелмәсен берүк,
Җилләр булып җанга исми тор.
 
 
Күпме кылган синең далаларда...
Күпме бөркет кыя ташыңда...
Сөйлим сиңа – күпме кайгы йөри,
Күпме шатлык – халкың башында...
 

Болдино көзләре

 
Империядә авыр, шыксыз кара төннәр.
Болдинода – Пушкин.
Илдә – карантиннар.
 
 
Тып-тын аллеяда япа-ялгыз бара...
Бик еракта аңа әзерләнә яра –
 
 
Соңгы авыр яра, соңгы канлы яра.
Көзге болыт күктә, илдә төннәр кара.
 
 
Пьяна! Сәрхуш елга! Хәтерләп кал төсен –
Көтмәгәндә беркөн куркып айныр өчен!
 
 
Хәтерләп кал, көзге төнгә чумган авыл!
Нәфрәт кыса җанны, уйный җанда давыл.
 
 
Постлар, карантиннар –
     эпидемик дәүләт.
Котылу юк аннан җаныңны да түләп!
 
 
Төнге этләр өрә кара донослардан!
...Якты шампан чыжлый алтын подносларда.
 
 
Ә тегендә гөрли мазуркалы заллар,
Таңга кадәр шаулый искитмәле баллар! –
 
 
Мәгърур һәм сабыр алтын эполетлар.
Һәм сайлана авыр алтын пистолетка
 
 
Авыр, шомлы пуля –
     әзерләнә яра...
Көзге болыт күктә, илдә төннәр кара.
 
 
Үтерүчеләрнең вакыты бик кысан! –
Пушкин гына сабыр, Пушкин гына уйчан:
 
 
Сулык-сулык тибә күкрәгендә аның
Туган илнең моңы, туган илнең җаны...
 
 
Ә туган ил монда, ә туган ил – галәм,
Юк, пистолет түгел, кулда – каурый каләм.
 
 
Ул үзе, бер мәңге үлмәс сагыш сыман,
Аллеяда бара... Болдинода томан.
 
 
Канат җилпи җанда әйтеләсе сүзе,
Шагыйрь түгел, гүя газизләрнең үзе!
 
 
Аллеяда бара...
Ул нәкъ шулай барыр
Көткән чакта аны соңгы канлы барьер...
 
 
Йә, кайсыгыз аңа төзәр пистолетны?
Йә, кайсыгыз анда яңа эполетлы?!
 

Язмышлар ярында

 
– Юк, китмә, кирәкми... мин сине
Аралап алырмын кышлардан,
Бу ап-ак гарасат нигәдер
Нәкъ безнең сөюгә охшаган.
 
 
...Тетрәнде керфегең болыттан
Ак карлар ычкынган шикелле.
Ачылды керфекләр бу көннәр
Бураннан ачылган шикелле.
 
 
Ак бәхет калдырды бу йортны
Дөньялар агарган көннәрдә.
Ялвару төс түгел ирләргә...
Толымың җылысы – мендәрдә!
 
 
Нәкъ төнге урам күк күңелем,
Беркем юк... Кар ява, төнге кар...
Ишелер шикелле син мине
Калдырып киткән бу текә яр.
 
 
Мин торам язмышлар ярында,
Упкынга атларга әзермен,
Мин сине сөйгән күк, син дә бит
Башканы сөясең, кадерлем!
 
 
Артык зур булгандыр бәхетең
Йә минем урамым тар булган.
Мин ярда, нәкъ шушы яр буйлап
Җир шары урталай ярылган.
 
 
Ялвару төс түгел ирләргә –
Сагыну төс икән шулай да.
Кар сыман язмышлар әйләнә,
Һәрвакыт әйләнми уңайга.
 
 
Ак булсын бәхетең урамы,
Яз көне шауласын яфраклар,
Кыш көне сибелсен биектән
Назларың шикелле йомшак кар.
 
 
Һай биек, бик биек син мине
Калдырып киткән бу текә яр!
...Мин торам язмышлар ярында,
Беркем юк – кар ява, төнге кар...
 

Былбыл

 
Килде кызның янып сөйгән яры:
– Мин башканы, – диде, – пар итәм,
Оныт минем кайнар назларымны,
Башканы сөй, сау бул, бар, иркәм!
 
 
...Өзгәләнде былбыл тал-тирәктә,
Тал-тирәкләр түзми сыгылды –
Керфекләрдән яшь тамдымы әллә,
Әллә күктән йолдыз егылды...
 
 
Көлә-көлә кыз җавабын бирде:
– Вәгъдә бирдем мин дә ятка, – дип, –
Туй чукларын әти күптән инде
Әзерләде бүтән атка, – дип.
 
 
– Оныт, – диде, – минем назларымны,
Инде телим шуны әйтергә:
Насыйп булгач, шушы бер елганы
Без кичәрбез ике күпердән...
 
 
...Аерылдылар, утлы күз яшедәй,
Һавалардан йолдыз егылды;
Берьялгызы калгач, күз яшьләрен
Күтәралмый сылу сыгылды.
 
 
Өзгәләнде былбыл, таңга кадәр
Җырларына җырны ялгады;
Берьялгызы белде моңлы былбыл
Горур кызның изге ялганын...
 
 
Таң атуга сылу керфегендә
Күз яшьләре кибеп өлгерде –
Ул йөрәген кысты учларына.
Былбыл исә, былбыл җан бирде...
 

Көз

 
Син борынгы шагыйрь хыялыдыр...
Синең өчен күпме шәм янган!
Төшкә генә бары керәсең син –
Күзләреңә күктән нур тамган.
 
 
Син үтәсең шушы урамнардан,
Кем өчендер бәхет күзеңдә...
Син кагылган көзге яфракларга
Кагылам мин – үзем сизмим дә.
 
 
Кемнедер мин ашыгып яратканмын –
Ашыгып сөйгәнсең син кемнедер.
Мин таныган матурлыкны синдә
Кемнәр генә табар, кем белер?
 
 
Ничә тапкыр гына күрдем сине,
Ничә күрмәмешкә салыштым! –
Синең караш исә һәрчак горур! –
Синме, әллә минме ялгыштым?
 
 
Төшкә генә бары керәсең син,
Күзләреңә күктән нур тамган,
Син борынгы шагыйрь хыялыдыр –
Синең өчен күпме шәм янган!..