Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

Каюм

 
Кара төндә калган халыкларны
Кояш читләп узган чагында,
Гел күрмәсә иде, күргәч – авыр,
Бигрәк авыр «сукыр» Каюмга.
Язмый Каюм, язмый – чыра телә
Самавырчы малай шикелле.
Чыра түгел,
     сүзләр яна, сүзләр! –
Яктыртмакчы алар бу төнне.
Чыра телә Каюм, сөялләре
Канап чыга хәтта, түз генә.
Томаналар исә, нәгърә орып,
Бармак яный:
– Төнне Тәңре биргән,
Һәм шул Тәңре, сак бул, сукыр мөртәт,
Төкерәчәк синең йөзеңә!
 
 
Бөек Мәрҗанинең кәвешләрен
Кадак белән какты идәнгә, –
Томанага кызык: – Нишләр галим,
Мәтәлмәсме кәвеш кигәндә? –
Мәрҗани дә һәм Каюм да белә
Заманнарның таңга агасын,
Томананы,
     тузган кәвеш итеп,
Тарих идәненә кагасын.
Бишегеннән алып
          ләхеткәчә,
Үз күзләре йомык хәлендә,
Насыйридан көлә шул томана:
– Юл яктырта сукыр пәйгамбәр, – дип, –
Җыен хәерчеләр илендә.
Әрнүләрдән арган кайнар башын
Салган чакта кайнар учына,
Кемдер дәшә сыман караңгыдан:
– Күк капусы, галим, ачыла!
Насыйриның авыр карашлары
Балкып китә кинәт:
– И, бөек
Әбүгалисина килгән икән,
Бармы, Әбү, сиңа җиңеллек?
– Нихәл, Каюм? Яктыртабыз, димәк?
Еллар кара синең Казанда...
– Авыр миңа, авыр, Әбү-Гали,
Кайчагында язам-язам да
Уйлап куям, нигә кирәк язу
Ипи кирәк чакта заманга?
Ләкин халкым... Ул барырга тиеш
Җылы язга, якты язларга!
Халкым рухы ачка тилмергәндә,
Аһ, язарга кирәк, язарга...
Ипи җитми, рухи азык җитми...
Икеләтә халык ачыга...
...Караңгыдан ерак җавап килә:
– Күк капусы, галим, ачыла!..
Әллә ниләр күрер иде халык,
Чорлар шундый кара чагында,
Кулларыннан алып
     яктылыкка
Сөйрәмәсә «сукыр» Каюмнар.
Урам теле түгел –
     оран теле
Иҗат иткән халкы алдында
Барысын да күргәнлектән авыр,
Ифрат авыр «сукыр» Каюмга.
Шул яктыга карап,
     забойларда
Сукыр калган сабыр Алыптай,
Замананың кара шахтасыннан
Югарыга менгән халыклар.
 

Көзнең авырлыгы – алмада

 
Тупырдап алма коела
Кош очып үткән саен:
Көзнең бөтен авырлыгы
Алмададыр, мөгаен.
 
 
     Алъяпкычка алма җыеп
     Чыгып килешең иде,
     Бакчагызның бер алмасын
     Татып карыйсым килде.
 
 
Алдым, каптым,
Ал икән шул,
Эче тулы бал икән;
Кабынмастай булсаң гына
Сылуга күз сал икән.
 
 
     Кабынмассың! – Яшьлеккә мең
     Янгын сыенып тора:
     Кошлар очып үткәнгә дә
     Алма коелып тора.
 
 
Чишмә ярында – икебез,
Чишмә акты да акты...
Күз дә йоммады йолдызлар
Таңнар атканга чаклы.
 
 
     Таңга табан әкрен генә
     Йолдызлар бетте сүнеп.
     Хуш исле авыр алманы
     Икәү ашадык бүлеп.
 
 
Җаннар шундый якты иде,
Бу дөнья җылы иде,
Йөрәкләр, көзге алмадай,
Тойгыдан тулы иде.
 
 
     Ни ул сөю? Әйе, дөрес,
     Гомернең ямедер ул;
     Икәү бүлеп ашаган шул
     Алманың тәмедер ул!
 
 
Нишләрсең, җирдә яратып,
Сөеп гомер иткәндә,
Коелыр алма калмаса
Хәтта давыл үткәндә?..
 

«Көзге учакларда сәер моңсулык бар...»

 
Көзге учакларда сәер моңсулык бар,
Бигрәк үзгә икән көзге моңсулыклар!
Китү чоры шул бу – килү чоры түгел,
Китү җыры шул бу – килү җыры түгел.
Китә поезд, китә моңсу гудок биреп,
Китә ерак, якты офыкларга кереп.
Китә кошлар, китә урман өсләреннән,
Чаялыклар китә дулар хисләреңнән.
Иреннәрдә калды үбү эзе – дөрли!
Яшәгәнмен бик күп, тоймаганмын берни.
Күңелләрдә калды зур ачыну – дөрли!
Аһ, чәчкәнмен бик күп, җыймаганмын берни.
Дөрләр чагым булган утлар булып кына,
Сайрар чагым булган талга кунып кына,
Очар чагым булган биек-биекләрдә,
Ыргыласы чорлар алтын киңлекләргә!
Күз күреме җитмәс ярга йөзәр чаклар!
Бәйдә килеш мине көтеп калган чаптар,
Һәммәсе дә киткән...
Кырда учак дөрли,
Сөйләгәнмен бик күп, әйтмәгәнмен берни...
Көзге учак – йөрәк,
     аһ, бу моңсулыклар!
Көзге учакларда сәер моңсулык бар...
 

Ай һаман дәү

 
Сезнең баскыч култыксасы...
Акбай, өреп куркытмачы! –
Йә, сыйлан да тын гына тор:
Йолдызлы күк нинди якты,
Ай нинди дәү, нинди матур!
Сабыр, Акбай, тик кенә тор...
 
 
Ә син, ишек, ачыла бел,
Шыгырдама, тик кенә тор:
Йолдызлы күк нинди якты,
Ай нинди дәү, нинди матур!
 
 
Чыкты ишек шакыганга,
Бик ерак бит әле таңга;
Йолдыз сүнәр, кояш балкыр,
Бер гаеп юк: күк йолдызлы,
Ай нинди дәү, нинди матур!
 
 
Чыккач башын игән икән,
«Сөям, нишлим?» дигән икән, –
Улмы кыю, минме батыр?..
Шыгрым тулы күктә йолдыз,
Ай нинди дәү, нинди матур!
 
 
Чыккач башын игән икән,
Иренгә ут тигән икән,
«Янам, янам!» дияр чактыр...
Абау, күзләр йолдызмыни,
Карашы – ай! – Нинди матур!
 
 
«Синеке бу язым!» – диде,
Саубуллашып башын иде...
– Онытмамын, сау булып тор!
Ай-йолдызлы сөю күге,
Сөю күге нинди матур...
 
 
...Гомер кыска, юллар озын,
«Нишлим?» дигән моңсу кызның
Хатирәсе җанда, хактыр...
Һаман йолдыз яна күктә,
Ай һаман дәү, һаман матур.
 
 
Их син, язмыш, куркытмачы!
Таныш баскыч култыксасы...
Кабат кайттым юллар йөреп,
«Нишлим соң?» дип, ялгыз торам.
Акбай гына чыкты өреп,
Дәү айны һәм мине күреп...
 
 
Таныш баскыч култыксасы...
Акбай, өреп куркытмачы,
Сыен миңа, тын гына тор, –
Ник өрмәдең башкаларга?..
Һаман йолдыз яна күктә,
Ай һаман дәү, һаман матур...
 

Су

 
Сырпаланып шәрә тамырларга,
Имәннәрдән аста,
     күренмичә,
Урман түрләренә керә сулар,
Үҗәтләнеп керә,
Иренмичә.
 
 
Шүрәлеләр йөргән сукмакларны
Кисеп үтә сулар туктамастан.
...Урман авызында тавыш-тынсыз
Тибеп тора чишмә төбе астан.
 
 
Боланнарның зифа чагылышы
Агып китә тонык сулар белән.
Су төбендә тибри
     сандугачның
Канатлары тиеп киткән үлән.
 
 
Түмгәкләрне читләп-читләп кенә
Яфрак ага ипләп-ипләп кенә.
Чишмә суы ерак агып китәр –
Чиксез дәрьяларга барып җитәр.
 
 
Уйлый мәллә: китәм, кабат кайтып
Булмас, диеп, туган илләремә, –
Киткәнче дип, туган якның тәмен
Төяп йөри зәңгәр иңнәренә.
 
 
Очрый калсаң ерак диңгезләрдә,
Сәламләрмен, нихәл, якташ, диеп,
Туган ягым суы,
Хәерле юл!
...Ага сулар тамырларга тиеп.
 
 
Илнең үзен төяп, еракларга
Ага сулар гөлләр арасыннан;
Күкрәгемдә минем
     йөрәк түгел,
Тыгыз чишмә тибеп тора сыман.
 

Елтыр гына елтыр

 
Елтыр гына елтыр утлар яна,
Юлаучыдан калган бер күмер...
 

Башкорт җырыннан

 
И җыр гынам, җырым! Сөйгән җырлар!
Бирсен язмыш сезгә мең гомер...
Җыр бар, димәк, җан бар! Һәр моңлы җыр –
Юлаучыдан калган бер күмер,
Елтыр-елтыр янган бер күмер...
 
 
Гашыйкларның кайнар сулышлары
Шул күмергә килеп кагылса,
Таң җилләрен капыл уятырдай
Сагыш яки бәхет табылса,
 
 
Иле өчен яуга чыккан ирнең
Акбүз аты җилсә далада,
Ил атасы соң догасын кылса,
Исем кушылса яшь балага, –
 
 
И җыр гынам, җырым! Сөйгән җырым! –
Елтыр-елтыр янган бер күмер! –
Уянасың, дөрләп кабынасың,
Бирсен язмыш сиңа мең гомер!
 
 
И җыр гынам, җырым! Кыргый атны
Йөгәнләгән батыр шикелле,
Бик ерактан алып килдең безне, –
Киләчәккә кадәр илт инде...
 

Янабыз!

 
– Янабыз!
     Янабыз!
          Янабыз!
               Янабыз!
...Ялмады ут сусыл болыннарны.
Тонык чишмә парга очты чажлап –
Урманнарны айкый газаплы ут,
Биек күккә ургый утлы газап.
 
 
Үлем ялмый яшел кәүсәләрне,
Ятып ауный гөлләр арасына:
Җир астыннан –
     коры саздан гүя
Гүләп килеп чыкты
Хиросима.
 
 
Сылу кәрван иде кырмыскалар –
Күрмәделәр алар гарасатны.
Купты дулап кайнар көл бураны:
Һәрбер күзәнәктә –
Нагасаки.
 
 
Күпме чорлар буе җиде төннең
Кыл уртасын көткән абагалар
Төш күрәләр иде...
Төшләрендә
Балкып чәчәк аткан иде алар!
 
 
Чатнап күккә очты якты төшләр...
Кызыл тиен –
     чынлап утлы йомгак.
Төптән, астан
     тамырланып, янып
Үсә,
     чәчәк ата
Кайнар колмак!
 
 
Заманадай куе шаулы урман...
Өстә – ялкын,
     ут үрмәли астан.
Сайрап торган килеш яна былбыл –
Утлы алма
     кыргый алмагачта.
 
 
Киек яна тозактагы килеш,
Тозак салган аучы, кайда хәйләң?
Кузлар чөеп «бишташ» уйный афәт
Һәм фаҗига уйный
«Әйлән-бәйлән».
 
 
Кем ут салды сиңа,
Заманадай
Шаулап торган биек, көчле урман?
...Күктән янып төшкән самолёт күк
Янып төшеп калды
     җавап
          чордан...
– Янабыз!
     Янабыз!
          Янабыз!
               Янабыз!
 

Бәгырь янында

(С. Есенин туфрагына орынгач)

 
Яратасызмы сез аны чын күңелдән?
Яратасыз икән –
Кайсысын:
Шатлыкларын кайгы иткәненме,
Шатлык иткәненме кайгысын?
 
 
...Фаҗигале бәхет көз төсендә.
Кабер түгел – бәгырь өстендә,
Кабер түгел – бәгырь өсләрендә
Шигъри сүзгә көзге төс керә.
 
 
Җилфердиләр җырлар көзге җилдә.
Алтын сүзләр оча кыйгачлап.
Көмеш аваз куна җаннан җанга –
Ял итәргә эзли кунача.
Кабер түгел, бәгырь гөлгә мохтаҗ –
Чәчәк куйыйк бәгыре өстенә.
Сизәсеңме? – Безнең карашларга
Сиздермәстән көзге төс керә...
 
 
Син кайда соң – аның яфракташы,
Чәчәктәше, нурдаш, кардашы?
...«Вермут»олог,
мескен, яшен түгеп,
Зар елады:
«Безнең кардәш ул...»
Кичерегез, аның яздашлары!
Хакыгыз бар сезнең еларга.
...Кара кеше йөри елашырга!
Калкып чыгып кара еллардан.
Кара кеше күләгәсен еллар
Бүгенгегә кадәр китерде.
Гүли алар һаман:
«Яраттым!!!» – дип,
Кайтавазы кайта:
«Ү-т-е-р-д-е-м...»
Фаҗигагә гашыйкмыни шагыйрь? –
Ә фаҗига аңа гашыйк шул.
Кара трость
     оча
          һава ярып
«...Прямо к морде его...
     ...в переносицу!»
 
 
Кара кеше йөри, кара кеше!
Кулларында – кара пәрдәсе.
Уйлый шыпырт:
«Минем корбан, корбан...»
Һәм кычкыра:
«Минем кардәшем!»
 
 
...Каен төсе булып карый шагыйрь:
«Куыгызчы шуны!» дигән күк.
Шагыйрьме ул, җилме?
Тетрәп яуган
Яфракларның җаны гүяки...
 

Табыну

 
Ялгыз ат кешни кырлар түрендә...
Юксыну микән, сагыну микән? –
Сәер бер кошның канат җилләре
Бөтен дөньяма кагылып үткән.
Яфрак явымы туган җиремдә,
Ялгыз ат кешни кырлар түрендә.
 
 
Кошлар кунмаган тирәк бар микән?
Кулларым белән орындым таңга,
Карашларыма үрләде ялкын,
Кабындым дөрләп – ут капты канга!
Чагылып күлдә торналар үткән...
Кошлар кунмаган күлләр бар микән?
 
 
Кырларны иңли кылганнар җиле...
Дүрт ягым кыйбла!
Табынам моңга!
Моңсу бер илгә чакырган кебек
Ялгыз ат кешни туган ягымда.
Шул атны эзләп табасы иде...
Кырларны иңли кылганнар җиле!
 
 
Ялгыз ат өне –
     бөек моң бугай,
Синең рухыңа багышлыйм җанны!
Моңым син – Илем,
Илем син – моңым,
Кабул кыл берүк минем догамны.
 
 
Көзге томанга төренгән тугай,
Ялгыз ат өне – Бөек моң бугай...
Илемнең моңы! Табынам сиңа!
Якты тойгымны кабул кыл, Вакыт.
Илкәем моңы – иң олы кайгы,
Илкәем моңы – иң олы шатлык.
Килер дәверне сагынган сыман,
Илкәем моңы, табынам сиңа...
 

«Яфрак шавы... көзге каен җиле...»

 
Яфрак шавы... көзге каен җиле
Урманнарның туган ягында...
Йә болытка тиеп сырпалана,
Йә сыена төшеп камылга.
 
 
Каен җиле исә...
     Назмы, көчме,
Җитдилекме, әллә сабыйлык? –
Кагылгандай учак күзләренә
Йолдызларга үтә кагылып.
 
 
Бар дөньяны дер селкетте кинәт
Җыр иленнән килгән чакыру...
Җирнең иләс чагы – шагыйрь чагы,
Җиргә илһам килгән чактыр бу...
 
 
Яфрак шавы... Көзге каен җиле...
 

Моң

 
Ерак тарих сыман серле яклар!
Моңның туган иле, синме бу?
Нинди төшләр күреп йоклый гөлләр?
Җирдә төнге гөлләр тынлыгы...
 
 
Мин оныткан идем бу якларны:
Кошлар өнен, каен чукларын,
Учакларның, кызыл канат җилпеп,
Таңга кадәр янган утларын.
 
 
Шул учакка бүген кагылдым мин,
Тузгып-тузгып очкын сирпелде.
Калыкты моң
Мең кат яндырылып
Исән калган дастан шикелле.
 
 
Сәлам сиңа, сәлам, серле төбәк!
Мин адашып йөрдем гел читтә:
Кабул ит син,
     кичекмәгән булсам,
Кабул ит син –
     хәтта кичексәм.
 
 
Без алдыйбыз сине, Моңстаным,
Алдаган күк тугры ярларны,
Аерабыз гүя яздан назны,
Ак кышлардан – ап-ак карларны.
 
 
Алданабыз алдап, Моңстаным,
Сүнмәс җаның синең –
     матурлык!
Матурлыкны исән саклау өчен
Җиткән, имеш, бары батырлык...
 
 
Алданабыз алдап,
     адашабыз.
Йөртә дөнья, талкый, эндәшә.
И матурлык! Дөнья ваклыклары
Әверелә синең көндәшкә.
 
 
...Юлыгабыз сиңа көтмәгәндә –
Изге моңның туган җиренә,
Юлыккан күк
     иң дәһшәтле сергә –
Мәңгелекнең бөек серенә.
 
 
Онытабыз кайчак сине, и моң –
Канда дулап купкан диңгезне...
Кабул ит син безне –
     соңармасак,
Соңарсак та
Кабул ит безне!
 

Казан шәһәренең 39 нчы кварталы янындагы сазлыкның төнге бәхилләшүе

 
И Бөек Төн! Син – мәңгелек сердәш!
Серне көнгә сөйләү – язык, ләкин язык...
Газабымны сиңа сөйлим, Төнем.
Тыңла мине, аңла.
Бу мин –
Сазлык.
 
 
Иштәсеңме: дәшәм талларыма,
Түмгәктәге тәкәрлеккә дәшәм,
Уйдык күлләремә, камышларга
Эндәшәм мин,
Дәшәм –
     бәхилләшәм.
 
 
Ташпулатлар җитми кешеләргә,
Тыгыз туфрак җитми,
Җитми азык –
Мин китәргә, мин кибәргә тиеш,
Юл бирергә тиеш, –
Бу мин – Сазлык.
– Бәхил булыгыз!
 
 
Бәхил булыгыз сез –
     мең тавышлы,
Мең очышлы шаулы саз кошлары!
Мин яраттым сезне бу дөньяга –
Кемнәр язар сезнең язмышларны?–
Бәхил булыгыз!
 
 
Нинди җилләр сезне
     кайсы җирнең
Кайсы якларына таратырлар?
Кайда булыр сезнең җылы оя –
Автострадада,
     чүлдә,
          кратерда? –
Бәхил булыгыз!
Иштерсезме
     зирек кәүсәләрен
Юа-юа яңгыр сибәләвен,
Юаларым! Нинди гөлгә кунып
Тибрәнерсең син, саз күбәләге? –
Бәхил булыгыз!
 
 
Болыт булырга дип хыялланып
Таңда уянучы ак томаным! –
Бәхил! Бәхил! –
     тирәндәге суым,
Кара суым минем – тере каным!
 
 
И Бөек Төн! Йөрәгемә кадәр
Экскаваторлар керә казып.
Мин юл бирәм комга. Китәм. Кибәм.
Бәхил бул, Төн.
     Йә, хуш.
Бу мин – Сазлык...
 
 
...Тыңлады Төн. Биектәге йолдыз
Тетрәп-тетрәп серле Төнгә дәшә:
– Әйтче, Төнем, әйтче, нәрсә булды?
Нәрсә булды?
     Ник җир бәхилләшә?!
 

Кайчан сәфәр?

 
Кеше дигән чаткы кабынганда,
Балкып киткән чакта серле эңгер,
Иштеләдер сорау: «Кайчан сәфәр?
Көтеп тора сине озын гомер!»
 
 
Җиргә түгел –
Күккә карар вакыт...
Тәпи басу ләкин бигрәк хәтәр!
Әмма дөнья һаман ашыктыра:
– Кайчан сәфәр, улым? Кайчан сәфәр?
 
 
Туган йортның капкасыннан чыгып,
Күз йөгертсәң офыкларга кадәр,
Кабаланып дәшә офык арты,
Балкып-балкып дәшә:
     – Кайчан сәфәр?
 
 
Дәшә шулай хикмәт, билгесезлек,
Түгелгән кан һәм коелган яшьләр;
Яшәвеңнең бар мәгънәсе дәшәр
Биниһая ерак киңлекләрдән,
Үрелеп буй җитмәс биекләрдән:
     – Кайчан сәфәр?
 
 
Соң сәфәргә кеше җыенганда
Әдәп саклый дөнья,
     бер сүз дәшми.
«Балкыдык та сүндек... Язмышлар бер...»
Дигән сыман күктә яшен яшьни.
«Китәм...» димәс кеше,
– Киләчәккә
Китәсең... – дип, дөньялыкка дәшәр, –
Йә, хуш, дөнья...
Юлчы юлда булсын...
Имин булсын юлың... Кайчан сәфәр?
 
 
Бар җылымны сиңа калдырам мин,
Бүтән байлыгым юк, гаеп итмә!..
 
 
«...Балкыдык та сүндек... Язмышлар бер...»
Дигән сыман йолдыз очар күктә...
 

Атлар су коена

 
Атлар
     өмет сыман: янганчы ул чаба!
Атлар өмет сыман: егылганчы тарта...
Уйлар вакыт та юк –
Чабыш. Чабыш. Чабыш.
Алпамышмы сыртта?
Шүрәлеме сыртта?
 
 
Өзгәләнде камыл. Чатнап калды ташлар.
Дага асларыннан чәчрәп очты чаткы.
...Сыртка сагызланган
     кара Шүрәледәй
Төшми чапты кайгы,
     бертуктамый чапты!
 
 
Ял дулаган җилдән уяндылар язлар,
Тояк эзләрендә гөлләр чәчәк атты.
Ялдан үсеп чыккан ак канатлар сыман
Төшми чапты шатлык,
     бертуктамый чапты!
 
 
...Сикерәме дулкын якты нурга туеп?
Иелгәннәр таллар таңгы авыр чыкка...
Берни күрмәгәндәй,
     берни белмәгәндәй,
Атлар йөзә Ыкта... Атлар йөзә Ыкта...
 

Тик бер генә таңга

 
Тирги дустым мине:
– Булмады! – ди, –
Әйбәт егет идең, чукынган:
Шигырь диеп әллә кая киттең,
Сызам сине кеше чутыннан!
 
 
Ир кешегә кәгазь килешәме?
Оят хәтта шундый буй белән...
Җырны мин дә сөям –
Ләкин аны... һөнәр итү...
Авыр күңелгә!
 
 
Әйбәт кенә балта тота идең,
Селти белә идең кувалда –
Алмаш булыр идең әтиеңә!
Югалдың шул, туган, югалдың...
 
 
Шигырь белән тамак туйдыр, имеш!
Юкка вакыт әрәм итәсең.
Киттек минем белән тайгаларга,
Ташла шул кәгазьне, бетәсең!
 
 
...Төн кундык без урман куышында.
Безнең яшел куыш өстеннән,
Кыштыр-кыштыр тиеп ябалдашка,
Җәйге яшел җилләр истеләр.
 
 
Ишетелде күк гөмбәзе буйлап
Йолдызларның йөзеп узганы.
Тавыш-тынсыз гына җир өстенә
Яуды якты йолдыз тузаны...
 
 
Алтын кылга килеп орынгандай,
Сандугачның көмеш сайравы,
Йолдыз нурларына тия-тия,
Еракларга китеп яңрады.
 
 
Таң алдыннан дусны уяттым мин,
Беренче нур җиргә төшкәндә,
Урман каеннары биек күктән
Таң яктысын йотылып эчкәндә.
 
 
Чыкты дустым куыш авызына,
Без торабыз икәү...
     эңгерне
Алып ташлап урман аръягына,
Көмеш чыкка басып таң керде...
 
 
Уйчан иде дустым... Күреп тордым:
Дөнья яме
     дусның йөрәген
Алма итеп учларына кысты...
Чыктан чыкка якты үрләде.
 
 
Дәшмәде дус. Карамады миңа,
Оялгандай тамак кырды ул;
Таңга каршы аяк очына баскан
Тирәкләргә карап торды ул.
 
 
– Киттек... – дигәч,
Ул куышка кабат
Кереп китте.
Соңнан тын гына
Мин онытып чыккан блокнотны:
– Югалтма... – дип бирде кулыма.
 
 
...Хат язган ул:
«Сал агызам, туган,
Еракта мин. Саумы, чукынган!
Журнал-гәҗит безгә сирәк килә...
Шигырь җибәр...
Теге сүзләр өчен
     сыза күрмә кеше чутыннан...»
 

2072 елның язында явачак кояшлы яңгырга

Яз, 1972, Казан

 
Җырлы көннәр кояшыннан сәлам!
Сәлам язгы якты елмаюдан
һәм чуктин-чук сәлам чәчәкләрдән,
Яшел ярга дулкын каккан судан!
Ак шомыртка чумган авыллардан,
Кое сиртмәсенә кунган айдан,
Күктә гомер иткән тургайлардан,
Ял таратып чапкан уйнак тайдан –
Сәлам сиңа, якты, көмеш яңгыр!
Сәлам тапшыр бөдрә болытларга,
Ерганакта көймә агызучы
Малайларга –
     ерак оныкларга!
Шыбырдыйлар якты тамчыларың
Бездән шаулап калган болыннарга,
Минем сөйгән ярга охшаш кызның
Иңнәрендә яткан толымнарга.
Көләдер кыз – и кояшлы яңгыр! –
Һаман шулдыр сөю бәхетләре,
Чык нурлары кызның карашында:
Сөюдәдер һаман яшьлек яме...
Ни хәлләрдә безнең өмет, хыял,
Ирештекме олы теләкләргә?
Гомер кырларыннан нинди уңыш
Кайтты анда безнең келәтләргә?
Үзебезгә күрә җан көйдереп
Язган җырларыбыз исән-саумы?
Без күз аткан биеклекләр ничек –
Бер түмгәкме алар, олы таумы?
Исән-саумы әткәм-әнкәм теле?
Тузан төшмәдеме чишмәсенә?
Урын бармы Тукай томнарына
Бөек чорның китап киштәсендә?
Сукмадымы яшен туган моңның
Гасыр аша сузган күперләрен?
Өермәләр йолкып алмадымы
Безнең оныкларның хәтерләрен?
Шаула, киләчәкнең яшел язы!
Яшәрт җирне, ерактагы явым!
Яз күгенең йолдызларын төяп
Ык агамы һаман, туган ягым?
Үзебезнең хәлләр шөкер генә:
Яңгыр шаулый,
Күктә кояш йөзә...
И, салават күперләрең балкып
Кабынганын күрү язсын безгә!
Болытларда синең нур уйныйдыр,
Җемелдиләр япь-яшь тирәкләрдә.
Аһ, салават күперләрең синең! –
Сыңар иңе – безнең йөрәкләрдә...
Көннәр шундый якты!
Ал таң бездә.
Сездә нәкъ шул ал таң балкыгандыр:
Ике меңнең язгы Казанына
Кайнар сәлам тапшыр,
Якты яңгыр!
 

Болан бабай

 
Таңгы урман түрләреннән чыгып
Басты болан ярга.
Тын суда
Үз шәүләсен күреп
Тынып калды –
Бик гаҗәп тә аңа,
     моңсу да...
Күтәрелә томан тып-тын гына,
Агымсуның уе шул мәллә?
Ни хәлләрдә колыннарың, болан?
Тын болыннар анда ни хәлдә?
 
 
Капма-каршы ярда без икебез –
Арабызда таңның томаны...
Дәште сыман болан
аргы ярга,
Бирге ярга дәштем боланны.
Бик карт иде болан...
     Карурманның
Аксакалы, бәлки, булгандыр...
– Син кешедер, бәлки, Болан бабай?
– Үзең, олан, бәлки, боландыр?
 
 
...Саф бер сабый идем мин ул чакта,
Шуңа, ахры, Болан бабайның
Карашлары белән сөйләгәнен
Ишеттем мин, тойдым,
Аңладым.
 
 
...Йә, түрдән уз, дустым, үт, кунак бул!
Гомер дигәнең бит бер генә!
Бир пальтоңны, чөйгә элеп куйыйк,
Эшләпәңне исә –
     бирегә...
...Әллә синме, таныш Болан бабам,
Ачуыңнан ярсып килгәнсең,
Килгәнсең дә
Безнең
Бүгенгене
     чатлы мөгезеңә элгәнсең?
Диварларны тишеп кергән мөгез –
Үзеңчә, син үчең алгансың...
Мөгезләрең – йортта,
Үзең исә
Мәңгелеккә тышта калгансың.
Ә кешенең матурлыкка булган
Гыйшкы аны
Әнә нишләтә:
Ярсулы һәм үчле,
     очлы мөгез...
(Яшә, проза!) анда эшләпә!
Үкенечләр –
миналанган күпер,
Очты шартлап!
     Өздек исәпне...
Мөгезеңне тешләп кара, болан! –
Тешли алмадык без терсәкне.
Тимер-бетон стеналар калын,
Әллә шулар
     теге яр микән?
Яр буена килми таңгы болан,
Килми Болан бабай
Гарьлектән.
Кинәт калкып чыккан җинаять күк
Стенада – мөгез –
Тынган җыр.
– Син кешедер, бәлки, Болан бабай?
– Үзең, олан, бәлки, боландыр?..
 
 
Хәтеремнең түрләреннән чыгып
Басты болан ярга.
Тын суда
Үз шәүләсен
     күрми
Тынып калды...
Бик сәер дә аңа,
     моңсу да...
 

Томан

Даһи рәссам Пиросмани рухына багышлыйм

 
...Пиросмани җәйраныдай карыйм
Бу дөньяга – бөтен яшәешкә:
Өндә кала хәрәкәтләр, төсләр –
Ә карашлар
     төшкә керә,
          төшкә!
 
 
Минем сүзем
     синең төсләр белән
Очрашмады җирдә, очрашмады...
Чорлар белән чорлар арасында
Актарыла томан, Пиросмани.
 
 
Томан ерып, гүзәл газап сыман
Офыкларда чаба синең җәйран!
Төсләр, сүзләр... Бу – мәңгелек газап.
Сүзләр, төсләр... Бу – мәңгелек бәйрәм...
 
 
Озын төннәр буе чаба җәйран,
Төннәр буе –
     чор йоклаган чакта.
Чор
     томанның бу ягында һаман,
Сәнгать исә –
     һаман аргы якта...
 

Көрсенү

 
Ут төрттеләр икән кемнәр
Безнең бөек чорларга? –
Киек түгел, көек казлар
Калырмыни җырларда –
Без гөл өзгән кырларда?!
 
 
Яулар яндырган шәһәрме
Безнең эзләр бу җирдә?
Табынсынмыни оныклар
Бездән калган күмергә?
 
 
Киләчәккә
Хатлар бәйләп
Атар угым калмады –
Безнең бу саф теләкләрне
Сәер утлар ялмады...
 
 
...Көрсенүем барып җитсен
Сез яшәгән чорларга –
Көек түгел, киек казлар
Булсын сезнең җырларда –
Без гөл өзгән кырларда...
 

«Бер көйрәтик, гомер, синең белән...»

 
Бер көйрәтик, гомер, синең белән!
Шыгрым тулы йолдыз күкләрдә,
Телисеңме шул йолдызлар буйлап
Шыгыр-шыгыр атлап үтәргә?
Шыгрым тулы йолдыз күкләрдә.
 
 
Офыклардан офыкларга кадәр
Ил өстендә төнге җил йөри,
Юл читенә баскан каен булып
Кем яшьлеге шулай җилферди?
Ил өстендә таңгы җил йөри.
 
 
Син дә, гомер, олгаясың бугай,
Җитдиләнә бара карашың;
Балачагым илләреннән мине
Нинди илгә алып барасың?
Бигрәк җитди синең карашың.
 
 
Каен сыман шаулый бу замана,
Безнең гомер оча җилләрдә:
Шаулый гүя яфрак явымнары –
Елларымны заман җилгәрә,
Алтын еллар оча җилләрдә.
 
 
Шуңа күрә мин атлаган юллар
Яфракларга бары күмелде,
Юлчы түгел, көз ялкыны капкан
Каен үтеп киткән түгелме?
Яфракларга юлым күмелде.
 

«Ни булган икән каен кызына...»

 
Ни булган икән каен кызына?
Ак толымыннан бәсләр коела.
Бары тик сагыш бүләк итәрмен,
Чакырса әгәр көмеш туена...
 
 
Барам каенлы урамнар буйлап,
Гүя язмышның кыл уртасыннан,
Троллейбусның тәрәзәләре
Музейда кышкы эстамплар сыман.
 
 
Барам язмышның кыл уртасыннан,
Күмеп китәр күк шәһәрне ак кар.
Сөю сүзләре ишетәм һәр көн,
Ак кар өстендә атлыйлар ятлар,
 
 
Атлыйлар ятлар бары син генә
Йөрергә тиеш урам карында.
Каен толымын бәс сарган сыман,
Йөрәккә һаман сагыш сарыла.
 
 
Яшим мин шулай, минем шәһәрдә
Бар иде синең язгы урамың,
Каен калтырап бәсен койганда,
Синең урамны мең кат урадым.
 
 
Мөгаен, хәзер синең шәһәргә
Мондагы сыман зәңгәр төн керә.
...Синең аркылы үрелеп, кемдер
Төнге өстәлдә утны сүндерә...