Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

«Блок Питерыдай моңсу Казан...»

 
Блок Питерыдай моңсу Казан,
Күперләр күп Болак өстендә! –
Тимер рәшәткәләр ак томанда,
Томан оча җилләр искәндә...
 
 
Күз алдына шагыйрь килеп баса.
Карашында йөрәк ярасы.
Фаҗигагә чумсаң,
еракмыни
Нева белән Болак арасы?
Тукай белән Блок арасы?
 
 
Күз алдына шагыйрь килеп баса,
Килеп баса яна белгәннәр,
Язмыш белән дуэльләргә чыгып,
Дуэльләрдә янып үлгәннәр...
 
 
Рәшәткәгә язгы яңгыр коя.
Су арткан күк була Болакта,
Ерак күктән тавыш килә бугай –
Фаҗигаләр тавышы колакта...
 

Ике урман арасы

 
Килә җил, китә шаулатып
Елларның талгын талын.
Көзнең торналы күгедәй
Уйлы да моңлы чагым.
Ике урман арасында
Боланнар баласыдай
Йөргәнбез... Уйга килмәгән
Адашып каласылар.
Уңга да сулга ыргылдык,
Әнкәбез кайда безнең? –
Болан баласы килеш мин
Таш диварларны сөздем.
Сөздем дә кире чигендем,
Йөгереп сөздем тагын –
Белдем юкса
     болан улы
Егылып калачагын.
Белдем чорлар сөзешкәндә
Мәтәлеп каласымны –
Ике урман арасының
Бер болан баласымын.
Тынлыгы түгел дөньяның,
Шау бер давыл да түгел –
Ике дәһшәт арасында
Изелде минем күңел.
Шундыйлар килдек яшәргә,
Шундыйлар
Мәңге дәвам –
Тумадык без давылларны
Тудырган давыллардан.
Ике урман арасында
Адашкан болан сыман
Кояштан ими сорадык
Томаннар арасыннан.
Шуларны уйлыйм да, туган,
Тынам да уйга калам –
Аңламый мине оныгым,
Ишетми мине бабам...
...Кискен җилләр кисәтә күк
Чорларның талгын талын:
– Аңла
     торналы күкләрдәй
Аның бу моңлы чагын!..
 

Чабата

 
Түбәсенә мендем язмышларның!
Аңлаулары
Хәтәр эш икән.
«Түбә!» – дидем.
     Ә ул –
Алыпларның
Чабатасын каккан төш икән.
 
 
Кайда сулар эчтең, Алып бабай?
Язмыш сине шулай йөрттеме?
Мин, бичара,
     сорау бирәм сиңа,
Алып каккан
     юкә чабатадан
Төшеп калган тузан бөртеге!
 
 
...Җавап булмас минем бу сорауга –
Чабатасыз калды
Алыплар.
Без дә
     чабаталар кагар идек...
Нидән үрик,
     нинди калыпка?
 

Безнекеләр

 
Безнекеләр сабыр... Безләрне шул
Сабырлыктан гына танырлык –
Бик тамырлы булып чыкты безнең
Бар дөньяга мәшһүр сабырлык.
 
 
Телне кисеп, артны ямасалар,
Безнеме соң ачу җилкетер? –
Юк, без сабыр! Безнекеләр һәрчак
Рәхмәт укып, сакал селкетер...
 

Минемчә булмады…

 
Мин артыгын биек мендем бугай,
Күк сусаткан Икар шикелле.
«Җиһан мәңгелек!» дип гомер иттем...
Һәм күгемнең чите кителде.
 
 
Юк, минемчә булмады бу тормыш! –
Биетте ул төрле кубызга.
Мин артыгын өмет иттем бугай –
Бәрелде баш
Биек йолдызга...
 
 
Юк,
     минемчә булмады бу тормыш!
Уйга калдым аның каршында:
Яшен яшьнәп, күкләр күкрәп тора
Минем бу тынгысыз башымда.
 
 
Юк,
     минемчә булмады бу тормыш,
Юкка гына әләм болгадым! –
Йолдызларга башым бәрелде дә,
Йөрәгемне
          яшен чолгады...
 

Без каккан казык

 
Китмәскә килмәгәнсеңдер,
Йөрәкне сардың, сагыш,
Сызганып куй җиңнәреңне,
Бер имән казык кагыш!
 
 
Үлемнең үзен эшләтеп
Китәрмен әле җирдән –
Менәсе күкләрем – биек,
Төшәсе җирем – тирән...
 
 
Мин китәрмен арагыздан
Соңгы таңдай яктырып –
Хәтта Алып Китүчене
Җиргә казык кактырып!
 
 
Беркем әйтмәсен:
«Тик кенә
Китеп барды бу Җирдән!» –
Менәсе күкләр, һай, биек,
Төшәсе җирләр – тирән...
 
 
Йөрсеннәр җирдә оныклар:
«Аның дәрте – канда, – дип, –
Үлемнән
казык кактырган
Бабай ята монда!» – дип.
 

Татар теленең каргышы

 
Хушлашабыз... Бетте көнем-төнем...
Сау бул инде, яңа, көчле буын!
Үткәннәргә китәм.
Ялгызым.
Татарым
     дип, күпме таң аттырдым,
Күкләреңә йолдыз кабыздым...
 
 
Ут төрттең син моңлы кураеңа –
Сандугачың яна иңемдә.
Каргышларым төшәр, и газизем,
Кош сайрамас килер көнеңдә!
 
 
Татар яшьләре,
     мин сизеп торам:
Җаныгызны авыр мүк сарган –
Мәңгелектән дәшәр татар теле,
Эндәшкән күк ерак пульсардан.
 
 
Сау була күр,
     милли яшь-җилкенчәк,
Денең дә юк синең, көнең дә –
Туган телдән йөзен чөергәннең
Сукыр йолдыз янсын күгендә!
 
 
Яудым йолдыз яңгырлары булып
Татар җанына мин киң күктән –
Һәр иҗегем, һәр сулышым канлы,
Җәрәхәтле килеш мин китәм...
 
 
Мин биектә килеш, очкан чакта
Атып төшерелгән кош инде...
Исеңдә тот минем каргышымны –
Көчле буын! Сау бул! Хуш инде!
 
 
Әмма күз сал
     баш очыңнан узган
Сиңа таныш түгел болытка –
Йөрәгеңә синең тамармын мин,
Күз яшьләре булып явармын мин,
Каргышлардан курык, онытма!
 

Имансызлар

 
Туган телне ыштыр итүчеләр
Җир җимертеп бәйрәм иткәндә,
Газиз Сүзкәй,
     урын кала сиңа
Тирәннәрдә бары, үткәндә...
 
 
Кер югандай
Сүзне юам тирләп –
Сабыйларны безнең уят, Сүз! –
Синнән мәхрүм калган өчен генә
Монстр күк алар оятсыз.
 
 
Бездән башка кем гаепле булсын
Башка төшкән мондый гарьлеккә?! –
Без су сибеп үстергәнгә күрә
Гөрләп үсте
     рухи гарипләр.
 
 
Шәп омтылдык мәгәр бөтенлеккә!
Шул омтылыш безне җилкетте! –
Туган халкын ыштыр иткәннәргә
Гарип йорты ачар көн җитте...
 
 
Арматура тимерләрен айкап,
Имансызлар бәйрәм гөрләтә –
Ваемсызлык һәм сансызлык өчен
Тарих бездән шулай түләтә.
 
 
Кулларында кастет уйнаганда,
Уйнаганда телдә «мат» кына –
И Туган тел! Коткар син аларны,
Чоңгыллардан чыгар яктыга!
 
 
Ал кан яна ап-ак күлмәкләрдә...
Исәндер бит, халкым, куәтең?! –
Һичбер тапсыз һәм нахаксыз килеш
Җилфердә син җилдә,
Туган тел!..
 

Мыскыл

 
Язгы төн... Мин йоклый алмыйм –
Өй түрендә җил көлә!
Юк, җил көлми – шат яшәүнең
Шатлыгыннан ил көлә –
 
 
Шундый да көчле безнең ил!
Гайрәтле безнең халык –
Тез чүгәләр барысы да
Безнең халыкны танып!
 
 
Җир өстендә безнең байрак
Әллә ничек җилпенә,
Йоклый алмыйм таңга кадәр –
Бездән бөтен ил көлә!
 
 
Ишеткән Тукай җилләрнең
Төннәрен елаганын...
Ничек арыныйк
     мыскыллап
Көлүләреннән аның?
 
 
Яктыртып булмас бу төнне,
Йолдызлар булып кабын! –
Төн дә төн...
     Мин йоклый алмыйм...
Мыскылдан әрни җаным...
 

Көз яңгыры

 
Карлыгачлар очты түбәнтеннән
Соңгы
     көз яңгыры килә яшьнәп.
Сулкылдама, йөрәк,
Ни әйтсәң дә,
Өлгермәдек
     дөньялыкта яшәп!
 
 
«Соңга калган яңгыр булды алар...»
Дип сөйләрләр инде безнең хакта.
...Челлә
     җирнең тамырларын өткәч,
Соңгы көз яңгыры килеп ята...
 

Гомер

 
Яралганбыз бу дөньяда
Яңа бер болыт сыман –
Кар астында челтерәгән
Язгы су булып кына.
Яшәргә язсын елгадай
Яшел ярларга тулып –
Сулкылдаган чишмәләрнең
Йөрәк тибеше булып!
Инде язсын берүк язмыш
Җиткәч үк соңгы җырга –
Сары тирәккә сарылып,
Чык булып коелырга...
 

Сөрем

 
Изге китап белән ант итсәң дә,
Мөмкин түгел икән калу туктап –
Өеп китап яндырмыйча гына
Диктаторга каян килсен диктат?
 
 
...Саркый сөрем тирән подваллардан,
Фатирлардан – хуҗалары анда.
Ул әйткәннәр тугры канун була
Алар әйткәннәрне
Яндырганда.
 
 
Бикфорд сыман яна килде һаман
Астан дөрләп, бары өстән туктап.
Нинди гаҗәбе бер Чернобыльнең –
Ул язмышы иде безнең илнең,
Әгәр ил яндырган икән китап!
 
 
Кара карга булып очты сөрем,
Салмак кына күчте чордан чорга,
Каркылдады
Очып килеп шунда
Припять елгасында шул ук карга.
 
 
Шул китаплар яна реакторда.
Эзләмәгез аның читтән серен.
...Бик тә таныш төтеннәр лә бит бу,
Бик тә безнең өчен таныш сөрем...
 

Кура

 
Тәрәз төбемдә көз җиле
Киптергән кара кура–
Язмышым сыман күңелгә
Текәлеп карап тора.
Текәлеп карап тора ул,
Туктамый коя яңгыр.
...Бу җаным юеш курадай
Җылы теләп тугандыр.
Көзге яңгыр коя җиргә,
Болытлар агып тора.
«Сезгә җылы...» дигән сыман
Калтырый юеш кура...
 

И энем…

Фирдәвес энекәш! Зөя утравы каршындагы яшел текә ярга – кабереңә бер сәлам яңгыры булып яусын бу шигырь...

 
Сөйли идең:
– Бер бәләкәй болыт
Үтте безнең утрау өстеннән.
Язгы шомырт сыман иде лә ул! –
Таныдым мин аны төсеннән...
 
 
Очар кошлар иярттеме әллә
Ак таҗларын язгы шомыртның? –
Кемне эзләп
     җирне иңли икән
Безнең Яңа Сәет болыты.
 
 
...Шул болытлар безгә акыл биргән,
Шул болытлар безне тилерткән –
Коргылды-су талларының чыгын
Җыеп менә иде ул иртән.
 
 
Адашыпмы йөри бу якларда?
Авылга ул көн дә кайтамы?
Нигәдер
     бик борчулы ул болыт –
Нәрсә булган аңа,
          әйт, абый!..
 
 
...Мин
     үзем дә югалган бер болыт.
Ни дип юатыйм соң, и энем? –
Беләм ләкин,
Болыт булып купкач,
Бер яумыйча мөмкин түгелен!
 
 
Бер болыты без бу гөнаһлы җирнең,
Хакыбыз юк ләкин туктарга.
Ялтыр яшеннәр дә чума төшеп,
Үлән төпләрендә йокларга...
 
 
Саркыйбыз без үлән суты булып,
Агылабыз тагын күкләрдә –
Аша күккә
     яшен куәтләре
Яңа күкрәү булып күкрәргә!
 
 
...Менә бүген,
Күккә карый торгач,
Сәер тынлыкка мин юлыктым –
Сүзсез калып,
     офык аръягына
Озаттым мин якташ болытны.
 
 
Көне җиткәч,
     агылачак ла бит
Минем болытым да ул якка –
«Бу мин әле...» дигән сыман,
Тымык
Аҗаганнар кичтә уйнаклар.
 
 
Бездән хәбәр булып,
     Коргылдыкай
Тал толымын сыйпап акканда,
Тал сулышын, шомырт таҗын җыеп,
Болыт күтәрелер бер таңда.
 
 
Юа-юа шомырт кәүсәләрен,
Явар хәбәр
     Бөек Тынлыкта.
...Ак таҗ булып
     өзелик лә әйдә,
Энем минем, язгы шомырттан!
 
 
Яшьни яшен! –
Ул яшеннәр безнең
Чая хыяллардан кабынган –
Кызлар яулыгыдай пакь болыт
Ява килеп
Мөслим ягыннан.
 
 
Табигатьтән күпме алган булсак,
Шулкадәрле аңа түләрбез –
Болыт булып җиргә килгәч,
Энем,
Яңгыр булып җиргә сеңәрбез...
 

Коры күл

 
Күл урыны... Кайчандыр бит монда
Су кызлары йөзгән,
Дулкын ялларына күк патшасы
Йолдызларын тезгән.
 
 
Яшәгән бит карыш буйлы сылу
Сары төнбоекта...
Күл өстенә тере тамчы тамган
Каендагы чуктан.
 
 
Гомер иткән монда патша кызы
Яшел бака булып...
Күл төбеннән таңда күтәрелеп
Күккә ашкан болыт.
 
 
Урманлы яр чагылган бит суда
Көзгедәге сыман –
Җирләр уптымы соң әллә сине,
И күкеле урман?..
 
 
Күл урыны... Яргаланып беткән
Күл төпләре такыр –
Берәр көнне
     озын аркан тотып
Узган мәллә батыр?
 
 
Килде бугай
     әкиятләр чынга
Аша торган көннәр –
Азмы әллә
     кеше чынлап торып
Күккә аскан күлләр?
 
 
...Сорау бирсә әгәр Бөек Хөкем:
«Ни кылдың, – дип, – кеше?»
Әйтербезме:
«Астык, – диеп, – Җирне
Комнан аркан ишеп».
 
 
Коры күлләр кала киләчәккә
Бүләк булып бездән.
...Кайчандыр бит монда көлә-көлә
Су кызлары йөзгән...
 

Чык төшкәндә Парнас тавына

Хәсән ага Туфан истәлегенә

 
Йолдыз нурларыннан елтырашып
Чык төшкәндә Парнас тавына,
Чакырадыр Туфан чордашларын
Җылынырга
Шигырь янында.
 
 
– Кая гына ашыгасың, гомер?
Ашыкмачы, гомер, туктале –
Дастан-дастан булып актарылып
Укыла бу Вакыт китабы...
 
 
Әнә...
Тузанлы юл... Муенчаклы этләр
Ике яктан ырлап барганда,
Мәңгелекнең утлы бер төшендә
Таң гөлләре яфрак ярганда,
 
 
Юата бит Муса йөрәгендә
Бөре төрткән яңа шигырен:
«Юк, этләрдән мин талатмам сине,
Без яшәргә тиеш, кадерлем!
 
 
Исемемне таласыннар этләр,
Язмышымны кара ком бассын! –
Мин курыкмыйм хәзер киләчәктән –
Син бар, җырым, тугры юлдашым!..»
 
 
...Күз алдына китерәдер Туфан
Эшафотта чагын Мусаның.
– Җырың хәбәр бирде...
Исемеңне
Эттән талатмабыз! Хуш, җаным...
 
 
...Йолдыз нурларыннан җемелдәшеп
Чык төшкәндә Парнас тавына,
Чакыр, Туфан, безне – яшь буынны –
Җылынырга
Шигырь янында!
 
 
Яудан җиңеп кайткан ил батырын
Сырып алган сыман малайлар,
Язмышның нәкъ үзен күргән кебек
Текәлгәнбез саф моңнардан хасил
Сабый күзле ап-ак бабайга.
 
 
...Сөйләгәнгә микән
Ялгыз гына
Җанындагы кайгы-шатлыгын
һаман башын куеп ак каенга –
Чәчләрендә каен аклыгы?
 
 
Елмая ул:
– Ни хәлләрдә яши
Бу дөньяның шагыйрь милләте? –
Тукайстан дигән изге илдән
Вәкаләтле илче гүяки...
 
 
Тукай әнә ябык иңнәренә
Халык өметләрен күтәргән.
Ярасын ул шигырь
Вөҗданыңа,
Намусыңа калкан итәргә.
 
 
Ишетәсезме, канлы Моабиттан
Нәкъ сезгә бит Муса эндәшә:
– Эттән талатмагыз туган илне,
Мин китәмен, Илем, син – яшә!
 
 
...Сынап карый безгә ил агасы,
Карашында – зәңгәр томаннар:
«Җыр хакына Гомер багышларга
Кайсыгыз соң әзер, туганнар?..»
 

Эз

 
Сөякләрне таптап-изеп үткән
Гомер шушы авыр юл микән?
Бездән ерак качкан кошлар эзе...
Үкенечләр эзе шул микән?
 
 
Рәхәтләнеп мыскыл итә тордык
Туып үскән газиз илләрне –
Кабихләрне мактап гомер иттек,
Качып иркәләдек гөлләрне.
 
 
Көтә иде сыман безне алда
Бәхетләрнең якты диңгезе...
Нинди эз калдырдык дөньялыкта –
Һаваларда очкан кош эзе!..
 

Шундый чагы әле җанымның

 
Ниләр диеп мин аңлатыйм икән
Шушы сәер, иләс чагымны? –
Хәреф төртсәң, шигырь үсеп чыгар –
Шундый чагы әле җанымның...
 
 
Вето салдым барлык мескенлеккә!
Җитте! Оят ап-ак болыттан!
Яшәү дигән тантанага бит без
Вакытлыча гына юлыккан...
 
 
Без китәрбез, һәм башкалар килер
Тантананы дәвам итәргә –
Бирсен шулчак көч һәм куәт, түзем:
«Без китәбез, сез каласыз!» сүзен
Мескен түгел, кискен әйтергә!
 
 
Язмасын ла тавыш беткән килеш
Яшәү дигән җырга кушылу
Һәм... теләнеп, артка карый-карый,
Елак эттәй китү шыңшынып.
 
 
Язсын безгә,
Соңгы көчне җыеп,
Ак болытка очып менәргә,
Кинәт, йомып горур канатларны,
Ташланырга ташка – түбәнгә!
Ярый әле Бөек Мәңгелектә
Җисем булып гомер сөргәндә
Насыйп булган
Җирдә кеше булып
Балкып алу гүзәл бер мәлдә!
Ярый әле насыйп булган безгә
Биштәр асып юллар үтәргә,
Җир сөрергә, тимер чүкергә
Һәм
Тугайлыкта көтү көтәргә.
 
 
Гади куаныч юк яшәештә,
Гади газаплар да юк монда –
Бердәй гүзәл болын түшәге дә,
Җан сораган төпсез упкын да.
 
 
Ярый әле насыйп булган безгә
Кош сайраган шомырт янында:
«Мин дә...» дигән сүзне ишетүләр
«Сөям сине!» дигән чагында...
 
 
Ярый әле насыйп булган безгә
Суга төшү,
Яну ялкында...
Биләүдәге үз парәңне назлап,
Уйланулар бәхет хакында!
 
 
Ярый әле насыйп булган
Елау,
Башны салып еллар иңенә;
Насыйп булган көлү, бәхет тоеп,
Йолдыз яралганда күңелдә...
 
 
Яшәү бәйрәменә, юл узышлый,
Язган икән безгә сугылу –
Калсын юллар туймас моңнар булып,
Калсын алсу таңнар сызылып...
 
 
Тели күңел:
Бездән башка гына
Гөлләр яфрак ярган заманда,
Ерактагы моңлы бер көй булып
Ишетелсәк иде һаман да...
 
 
...Шулай диеп мин аңлата алам
Шушы сәер, иләс чагымны:
Шигырь чәчеп, давыл урырмын күк,
Шундый чагы әле җанымның!
 

Мәңгелек янында

 
Чү, шаулама, Мөслим ак каены...
Таң тынлыгы тыгыз һәм биек!
Кызган йолдыз тулган күк йөзенә,
Хөкем итә җирдә мәңгелек.
 
 
Чү, шаулама, Мөслим ак каены!
Сиздермичә генә җиһанга,
Сыенып кына тыгыз яр комына,
Таң төбеннән шыпырт Ык ага.
 
 
Төннең гали, сабыр уйчанлыгы
Сеңгән, ахры, якты суларга.
Үз язмышың үз кулыңда чакта,
Бик охшыйсы килә шуларга –
Уйчан, сабыр, якты суларга...
 
 
Чү, шаулама, Мөслим ак каены,
Җанда уйлар тыгыз һәм биек.
Чиксезлектән чиксезлеккә кадәр
Хөкем итә җирдә мәңгелек.
 

Уңдымы юлың?

 
Ерактан кайттым... Гөлләргә
Күмелгән болын.
Чишмәләр дәшә чылтырап:
– Уңдымы юлың?
 
 
Ял таратып киң кырларда
Уйнаклый колын.
Дәшә тояк тавышлары:
– Уңдымы юлың?
 
 
И сез, серле су юллары! –
Тукталып калам.
Күз яшедәй чык үләндә –
Үткәндер анам...
 
 
Дәшә күк хәтта кычыткан
Сукмак яныннан:
– Мин чакканнар уен гына
Булдымы, олан?
 
 
Оча карлыгач, гөлләргә
Тидереп түшен.
Төнбоекларын үстереп
Көткән инешем.
 
 
Нихәл, йортым! Алмагачлар,
Буламы үсеп?
Син дә исән, угры кәҗә! –
Кәсепләр ничек?
 
 
Саумы, садә дөнья, саумы! –
Сузам кулымны –
Юлым уң булды, якташлар,
Бик тә уң булды!
 
 
...Озаткандай берәр авыл
Яки шәһәргә,
Озаткан икән Табигать
Безне яшәргә.
 
 
Күпме генә яшәсәк тә
Янып, сокланып,
Көтмәгәндә безнең юллар
Калыр тукталып.
 
 
Һәм сорар бездән Табигать:
– Йә, нихәл, улым?
Ошадымы якты дөнья,
Уңдымы юлың?
 
 
Киемнәрдән каккан чакта
Тузанын юлның,
Әйтә алсак икән әгәр:
– Зур рәхмәт сиңа, Табигать,
Юлымнан уңдым!
 

Әфшан кышлагында бер төн

Бохараның татар мәгърифәтчесе

Рәшит ага Гәрәевкә

 
Монда узды мең төннәрдән бер төн...
Нинди зур бу дөнья! Күк гөмбәзе иркен...
 
 
Иксез-чиксез, серле космик чоңгылларда
Әбүгалисина йолдызлары яна!
 
 
Күз карашы монда чиксезлеккә китә...
Адәм балаларын Бөек Ачыш көтә!
 
 
Аһ син, Акыл, кая ашкынасың шулай? –
Ачышларны ябар көннәр килә бугай.
 
 
Һаман уйда кеше... Төн карасы куе...
Курка Бөек Җиһан: ни хакында уе?
 
 
Сакламакчы Җиһан җирне, суны, күкне –
Тыелгысыз Акыл аны эзәрлекли.
 
 
Шомлы сунар бара... Кача Җиһан Сере,
Ләкин акыл үткен, чая Акыл – тере!
 
 
Якыная, килә... Сер мушкада һаман,
Кагылмыйча тагын нинди серләр калган?
 
 
...Нишлисең син, кеше, и бер көнлек миһман? –
Хәрабәләр генә торып кала мифтан!
 
 
Серен саклар өчен, Җиһан эзли ярдәм –
Тик сунарчы Акыл – шәфкать белмәс мәргән! –
 
 
Артык тирән төшкән, артык ерак үткән –
Каһкаһәләп көлә Акыл Чиксезлектән.
 
 
Көрсенәчәк Бушлык: «Акыл барып җитте,
Серне һәлак итте – шуңа дөнья бетте!»
 
 
Аһ син, Акыл, кая ашкынасың шулай? –
Ачышларны ябар көннәр килә бугай...
 
 
Бөек улың бүген әйтер иде, Әфшан:
«Кеше акылы, – дип, – акылыннан шашкан!..»
 
 
Борчу белән узды кышлактагы бу төн...
Күк гөмбәзе юкса нинди биек, иркен! –
 
 
Чиксез-төпсез, серле космик чоңгылларда
Әбүгалисина йолдызлары яна!..
 

Мөлдерәмә

 
Я обошёл дворец с большой досадою на
небрежение, в котором он истлевает...
...Ах лейся, лейся, ключ отрадный,
Журчи, журчи мне свою быль...
 

А. Пушкин. «Бакчасарай фонтаны»

 
Мәгърур хөкемдарның һәрбер моңы
Кыйтгаларны дер селкеткән урын...
Таш кыялар күкрәп кабатлаган
Җиңүченең гарасатлы җырын.
 
 
Тояк белән турап кылганнарны,
Яу атлары ярсып җилдергәндә,
Әсир кызның кайнар күз яшеннән
Фонтан касәләре – мөлдерәмә...
 
 
Һәм барысын таптап үткән язмыш,
Кара балчык иткән һәммәсен дә –
Ятим җилләр куркып төн үткәрә
Горур хөкемдарның төрбәсендә.
 
 
Алтын даннар янган монда дөрләп,
Әверелгән кара күмерләргә...
Рәнҗетелгән тарих елый гүя:
Фонтан касәләре – мөлдерәмә.
 
 
Котылырга теләп бу афәттән,
Үксез манаралар күккә ашкан.
«Килдем. Күрдем. Җиңдем».22
  Юлий Цезарь сүзләре.


[Закрыть]
Тыныч кына
Имза куя турист
Изге ташка.
 
 
Тарихларның шавын эчкә йоткан
Ак мәрмәрләр тынган –
     сөйләшмиләр.
Биек гөмбәзләрне сарыган мүк! –
Пушкин
     чәчәк куя
Күз яшенә.
 
 
Ишетә ул
     тарих җилләренең
«Сакланыгыз!» диеп кисәткәнен.
Борынгы бер үлмәс сагыш булып
Яна һаман
     Пушкин чәчәкләре.
 
 
...Язды турист. Китте.
Чал тарихка
Ул да кертте шулай үз өлешен.
Вәхшилеккә мемориаль такта:
«Килдем. Күрдем. Җиңдем.
          Җимерештем».
 
 
Һәм борынгы кошлар күтәрелде
Яңа чорның күкрәвеннән өркеп.
...Узды яңа заман
Тарих аша,
«Икарус»тан әче төтен бөркеп.
 
 
...Яңа заман,
Җирне дер селкетеп,
Җәһәннәмгә җанын менгергәндә,
Пушкин чәчәк куйган
     күз яшеннән
Тарих касәләре – мөлдерәмә...
 

Мәл

 
Баш әйләнә чиксезлекне уйлап,
Төпсез галәм түрләренә багам...
Умырзая сабак турайтканы
Ишетелә дымык урманнардан.
 
 
Бер карышка планетадан өстә
Сулык-сулык килә кайнар йодрык –
Минем йөрәк! –
Ул җир белән бергә
Йолдыз өермәсен бара ерып.
 
 
Үрел дә күр идең юл ахырын! –
Өметләнеп карыйм чиксезлеккә.
Серле Җирдән килеп чыгабыз да
Китеп югалабыз
Серле Күккә...
 

Ак шомырт

Теләсәң, уйлаш миңа...

Ф. М.

 
Төнен коелган шомыртлар
Төнге кар сыман икән!
Йөзләреңне яктыртырга
Йолдыз атылды күктән...
Уйларга түгел,
     хыялга
Күмелеп калды бугай
Мәңгелек уйлы урманнар,
Мәңгелек уйлы тугай.
«Аңла, уйлашыр чак түгел,
Туйлашыр көннәр җиткән», –
Диеп сәҗдә кылганыма
Күпме гомерләр үткән.
Шул шомыртлы төнне дөнья
Айкады да чайкады –
Чәчләребезгә коелды
Шомыртларның ап-агы.
Шомыртлы төн сукмаклары
Илтмәсә дә яхшыга –
Теләсәң-теләмәсәң дә,
Бәгырем, уйлаш миңа!
Китсен яшәү киләчәккә
Уйлары белән бергә –
Ак шомыртлар төнге җилдә
Шаулап торсын гомергә.
Әйтсен оныклар: «Ак шомырт
Таңын чәчәккә үткән –
Уйлашыр көннәр түгел бит,
Туйлашыр көннәр җиткән!»
....Киләчәктә
Миндәй егет
Бер шигырь тезсен иде,
Синдәйнең карап күзенә
Ул болай дисен иде:
«Йөзләреңне яктыртырга
Йолдыз атылды күктән! –
Төнен коелган шомыртлар
Төнге кар сыман икән...»
 

Соңгы йолдыз

 
Бер төн кызы көлде тын болында
Тыелып кына...
     Таңны чакырды...
Ут эленде офык аръягына.
Үләннәрдә чыклар яктырды.
 
 
Тын эңгердә ат пошкырып куйды.
Алсуланып томан уяна.
Кинән, җаным! Шөкрана кыл берүк! –
Шундый мәл дә бар бит дөньяда...
 
 
Юк, язмыштан зарланулар – гөнаһ! –
Кырыс дөньялык та бар бит, бар.
Кыз көлгәннән чык коелып торган,
Оеп яткан язгы болыннар!
 
 
...Нишләп
     бик тә таныш сыман әле
Таңның шушы соңгы йолдызы? –
Безнең дә бар иде түгелме соң
Чыктай саф карашлы төн кызы!
 
 
Мәхәббәттән җаны тулышканда,
Ул да көлеп куйды... Чык яуды.
Исеңдәме –
     шулчак синең өчен
Хәрәкәттән дөнья туктады!
 
 
И туган як! Саф мәхәббәт иле!
Белмим, кайда ничек,
Бу якта
Вакыт җитеп атмый таңнар –
Аны
Төн кызлары көлеп уята...
 

Яшәгән идем…

 
Мин бит монда бер яшәгән идем! –
Гафу ит син берүк, Дөньялык!
Тагын менә чыклар ярып йөрим,
Мәңгелектән капылт уянып.
 
 
Чаксын кычытканнар!
Ут биетсен!
Мәгарәдән чыксын кан кардәш!
И кешелек! Нинди саф син бүген!
Нинди кыргыйсың син, нинди яшь!
 
 
...Мин бит монда бер яшәгән идем,
Мәгарәдән чыктым,
     аһ ордым –
Кардәшләрне,
     күрше кабиләне
Кол итәргә диеп чакырдым.
 
 
Сөйгән ярым
     миннән җирәнде дә
Тын упкынга кинәт ташланды.
...Бар кабилә купты аны яклап –
Канлы көрәш
     шуннан башланды...
 

Юрау

 
Язмышлар да тынып кала сыман,
Уянып кош таңда сайраса.
Юк, сайравы түгел икән аның,
Төш сөйләве икән ләбаса!..
 
 
Һәр төшне дә
     ак бәхеткә юрап,
Күпне көтеп гомер үтелде...
Якты иде безнең саф өметләр! –
Таң кошының төше шикелле.
 
 
Калыккандыр бу таң
     безнең җаннан,
Безнең җаннар тузмас, искермәс.
Нәкъ йөрәктәй талпына Таң кошы –
Таң кошына яман төш кермәс!
 
 
Нинди төшләр керә икән сиңа
Йөргәндә мин ерак-еракта?
Агын-карасын да төшләреңнең
Ятларга син бары юратма!
 
 
Сакла төшләреңне минем өчен! –
Саташтырган
     урау юлларны,
Җаның адаштырган давылларны
Мин бәхеткә генә юрармын.
 
 
Ап-ак фәрештәдәй канат кагып
Йөрсә йөрсен иблис тирәңдә –
Ача күрмә аңа төшләреңне,
Йөрәгеңә яшер –
Тирәнгә!
 
 
Булсын сөю
Учак төбендәге
Сүнү белми торган бер күмер...
Табигать тә юрый алмый торган
Уртак бер төш булсын бу гомер!
 
 
Мәңгелек таң шәфәгына чумып
Югалсын Җан –
     яшәү балкышы! –
Шундый дога белән тынып калдым,
Төшен сөйләгәндә
Таң кошы...
 

Димәк…

 
Шундый эре төннең йолдызлары! –
Торып бассаң,
     башың бәрелер –
Ага күктә йолдыз ташкыннары –
Шул ташкынга кушыл, и гомер!
 
 
Төннең ерак, утлы
     йолдызлары
Йокы бирми миңа, уйлата...
Көянтәгә әнкәй
     чиләк элде.
Суга китте. Димәк, таң ата...
 

Ай оясы

 
Тал чуклары иелделәр суга,
Сырпаланып төннең дулкынына,
Таң дулкында тибри,
дулкын – таңда,
Әле дулкын, әле таллар тына...
 
 
Төн безнеке! Мөслим былбыллары
Йөрәкләргә безнең оя үрде.
Айның оясы да күптән мәгълүм –
Ай оясы әнә Мөслим түре!
 
 
Төн безнеке, туган! Ай безнеке!
Бер черем ит,
     түшәп ак томанын...
Тик,
     сөйләмәм, ләкин әйтә күрмә
Бу якларда ниләр булганнарын –
 
 
Әби патша салган юл өстеннән
Конвойлы саф үтеп киткәннәрен,
«Без үзебез» дигән абзыйларны
Колымада ниләр көткәннәрен.
 
 
Сөйли күрмә! Чокырларга төшкән
Күчәрне түш белән күтәргәнне,
Төмән сазлыгына тезелешеп
Ятып, бүтәннәрне үткәргәнне –
 
 
Сөйли күрмә, туган! Тешеңне кыс...
Мөслимнәрчә пырлап кабынма.
Икәү бергә
     сәҗдә кылыйк әйдә,
Көчләнгән бу Җиркәй алдында...
 
 
Төн безнеке, туган!
Сөйләшик...
 
 
Тик
Кагылмыйк без үткән көннәргә –
Икебез дә яхшы беләбез бит:
Ияргә баш салып,
Намус йоклый,
Кабахәтнең башы –
     мендәрдә.
 
 
...Менәр иде ияр
     ат сыртына –
Ияр салыр аты юк аның.
Төн безнеке, имеш...
Йә, сөйләшик,
Кемнеке соң бу төн, туганым?