Текст книги "Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь"

Мин бит әле яшәмәдем…

 
Мин бүтәнчә яши алмас идем,
Таный алмас идем дөньяны!
Мин бит әле яшәмәдем җирдә,
Тик яшәгән булып уйнадым...
 
 
Мин бүтәнчә яши алмас идем,
Гашыйк булмас идем гомергә!
Ялгызлыкка дучар булыр идем,
Шуның белән һаман гел бергә!
 
 
Гашыйк булмас идем гомеремә,
Дөртләп кабынмаса бу җаным...
...Мин бушлыгы гына булыр идем
Бөек, чиксез шушы дөньяның...
 

Һуш

 
Инде Әмирхан ага да
Бик ипле генә
Күз салды җан ышыгына –
Мәңгелегенә...
 
 
Саф дәрья суларын таба,
Агымын таба
Синдәй саф уйлаган уйлар,
Әмирхан ага!
 
 
Затлы гомерен укыйм да
Тетрәнеп китәм:
– Әйтәсен әйтте...
Күбесен
Ул алып киткән!
 
 
Шул соңгы сагы да киткәч
Әдәби һушның,
Ходам, безгә тагын ниләр
Кылырга куштың?
 
 
Белмим, тагы ни кылырбыз
Мондыйлар юкта?
Бусы – соңгысы.
Бүтән юк!
Мәңгелек нокта...
 
 
...Менә шулай
     безнең тарих
Тын, ипле генә
Китеп бара бугай инде
Мәңгелегенә...
 

Ә ышанасы килә!

 
Туфрактан һәм яктылыктан
Яралып, җан кереп,
Килгәнбез гүзәл дөньяга
Һәм киткәнбез йөреп.
 
 
Килә бер көн –
     бәндә өчен
Сызып ата соңгы таң –
Туфракка һәм яктылыкка
Күчә тагын тән-җан...
 
 
Килү-китү арасына
Сыеп яна гомер.
Бер гомер сүнсә, кабыныр
Җирдә яңа гомер...
 
 
Шул килгән-киткән арада
Куйса күңел эреп,
Бер касәне каплап кую
Гөнаһ түгелдер бит?
 
 
Ходай сулышы кагылгач
Ташса күңел эреп,
Мәхәббәттән бер тилерү
Гөнаһ түгелдер бит?
 
 
Ачылганда бу җан өчен
Мәңгелеккә капка,
Инде кабат туфрак булгач,
Күчкәч яктылыкка,
 
 
«Кая шулай ашыктым?!» – дип,
Һич кенә дә әйтмәм, –
Дөньяга җылы өстәлсә
Минем мәхәббәттән.
 
 
Дөньялыкта без, чынлап та,
Кунак кына дисәк...
Мәңге яшәргә ышану
Гөнаһ түгелдер, шәт?!
 

Сораштырма, энем!

 
«...Уйлый калсам, уйларымда
Буталам да бетәм...
Киләчәк – серле... һәм ул сер
Бик куркыныч икән!» –
 
 
Дисең, энем... Күрәчәктән
Курка яшьлек кенә...
Мин карт, зирәк... Әмма мин дә
Шүрлим яшреп кенә!
 
 
Әмма минем курку гади,
Аңлаешлы сере –
Сукмак кыскара! Якында –
Каенлыкның түре...
 
 
Шулай да мин әйтә алам
Яшермичә генә... –
Мин таянып сөйли алам
Инде киләчәгемә! –
 
 
Мин үземнең нилектәнне
Кайчак аңламыймын...
Киләчәк түгел –
     үткәнем
Котны ала минем!
 
 
Чөнки чынлап куркыныч уй
Кыса күкрәгемне:
– Ходай, шуның өчен генә
Бар иттеңме мине?
 
 
Гомер биргәнсеңдер бары
Сынар өчен мине!
Сынаттым... Моны ничекләр
Аңлатырмын инде?
 
 
Юк, киләчәк куркытмый ла! –
Ул бит чиста, серле...
Әллә соң, Ходай, миңа Син
Ике гомер бирдең?
 

Хәерлегә булсын!

 
Ерак үткәннәргә колак салсам,
Ачынулы сүзләр иштәмен...
Килә өне ерак бабайларның:
– Нишләдек без?!
     Улым, нишләдең?!
 
 
Көчле әрсезне без бөек санап,
Хакыбызны, әйе, имдердек.
Шулай яшәп тәхетсез дә калдык,
Бәхетсез дә калдык... өлгердек!
 
 
Нигәдер бу кешеләрне тарих
Чалыш көрәк белән җилгәрә –
Ялган кала орлык булып ятып,
Ә дөреслек оча җилләргә!
 
 
Ач күңелне, туган! Бак дөньяга! –
Син – законлы тарих баласы!
Канун шундый –
     җилләр исмәк була,
Тамчыларның килә тамасы...
 
 
...Сискәндек тә уянасы иттек...
Ни булса да булыр – кузгалдык.
Без көтүдә йөргән сарык түгел,
Әлхәмделиллаһи, без – халык!
 
 
Безнең белән уйнаучылар, сез бит
Гаять көчле, эре һәм әрсез...
Бу – уйнаштан туган халык дипме
Уйнадыгыз безнең белән сез?
 
 
Безнең гомер газап-газаватлы,
Сәер тарих булды тоташтан –
Безнең язмыш уйнашларга түгел,
Канлы кыйнашларга тоташкан!
 
 
«Нишләдек?!»
     дип без ачынган чакта,
Сүнгән соңгы учак-ялкыннар,
Үткәненә – безгә колак салып
Тыңлаучылар әгәр булмаса,
«Нишләттеләр?!» түгел,
     «Нишләдек?!» дип
Сыкрануларга калыр лабаса!..
 
 
...Сискәнешеп уянганбыз икән,
Хәерлегә булсын, кузгалыйк!
Без көтүдә йөргән сарык түгел,
Әлхәмделиллаһи, без – халык!
 

Илле килеш илсез…

 
«Болар бетсен, дөмексен!» –
     дип,
Алар җиңгән көннәрдә,
Башкаең куйдың, асыл ир,
Балта төшәр түмәргә.
 
 
Гарасатлы безнең язмыш,
Әмма дә көн аяза...
Үлемгә баш бирмәс халкың
Калкына, Гаяз ага!
 
 
Син әйткәннәр хак
Чыкты шул...
Халыкка хаклык таман!
Туфрагың – ерак туфракта,
Ә җаның монда һаман...
 
 
Саф җаның гел монда һаман –
Чулман чайпалган җирдә,
Дәшәсең һаман халыкны
Мәңгелек дигән сергә!
 
 
Кабул кылдың син язмышның
Сөргенле-төрмәлесен,
Сөрелеп тормалысын шул,
Төрлесен күрмәлесен.
 
 
Татарның килер көне син,
Халыкның күргән төше –
Тукай югалткан кеше син,
Тукай сагынган кеше!
 
 
«Кайт!» – дип,
Тукай дәшкән аңа!
...Дәш, халык, һушка килеп! –
Тукайлык кайтсын безләргә
һәм кайтсын
Исхакыйлык!
 
 
Мондый хәлдә ярар... Хәтта
Артыгын да ярсыгыз!
Тукай һәм Гаяз эндәшә:
– Кайтыгыз!
Кайт!
Кайтыгыз!
 
 
Картлар... заманның үзе күк,
Әйткән дә юк яшьләрне...
Бөекләре читтә калган
Халык бөек яшәрме?
 
 
Ялварып дәшәм, татарым,
Булчы тагын акыллы!
Акыллы... димәк, тагын да
Тукайлы, Исхакыйлы!
 
 
Нишлисең, булды безләргә
Ими түгел, имезлек...
Изде татарны, гел изә,
Гел изгән бу илсезлек –
Афәтле билгесезлек!
 
 
...Яшәсәмче Хак Тәгалә
Насыйп кылган көнемдә.
Илле булып, илле килеш
Илсез татар илендә!
 
 
...Кисәтү булып татарның
Яшәлгән елларыннан,
Татар яшисе елларга
Исхакый карый сыман...
Карый да сыный сыман...
Карый да карый сыман ул,
Карап гел арый сыман!..
 

Сәер теләк

 
Бер исемсез йолдыз эзләп табып,
Бисмиллалап исем кушсаң икән!
Бер исемсез бөҗәк булып үзең,
Исемсез бер якка очсаң икән!
 
 
Яки ерак-ерактагы суда
Йөзсәң икән, дулкыннарны телеп
Һәм таң калсаң икән, шул агымның
Һич исемсез икәнлеген белеп!
 
 
Менә ул чын яшәү булыр иде!
Хәер, әле дә мин куркып ятам –
Берәр йолдыз, мине күреп алып,
Нидер уйламыймы минем хакта?
 
 
Бик тә аптыраулы, кызганулы
Уйлар уйлап йолдыз минем хакта,
Үртәп миңа кушса бер кушамат?
...Шау йолдызлы төннәр килгән чакта,
 
 
Бик артыгын кыланмыйча гына
Яшәвең дә монда ярап тора...
Әллә ниләр уйлаулары бар бит! –
Күктән күпме йолдыз карап тора...
 
 
...Галәм булсам, күкрәгемә минем
Күчтәй гөжләп йолдыз тулар иде...
Дөнья бераз серле булсын өчен
Алар гел исемсез булыр иде!
 
 
Сәер теләк туа бу күңелдә...
Күңел – сәер...
Булмый һаман ярап! –
Үзебезне бер күрәсе килә
Җиһан булып, чиксезлектән карап!
 
 
Менә ул чын яшәү булыр иде!
Юлга юлдаш булып йөрсәң икән!
Гел исемсез киңлекләрдә калып,
Исемсез бер йолдыз эзләп табып,
Бисмиллалап исем бирсәң икән! –
Мәңге тулмас күңел тулар иде...
Менә ул чын яшәү булыр иде!
 

Шигырьнең туган төше

 
Тылсымнар иңә күңелгә,
Яшәүнең серен ача –
Сулыштан шигырьгә кадәр,
Шигырьдән сулышкача...
 
 
Бөеклек белән түбәнлек
Күңелне аулый тора,
Шигырьле сулыш иңгән җан
Дөньяны аңлый тора.
 
 
Килә бу гомер буена,
Барачак ахыргача –
Сулыштан шигырьгә кадәр
Аралар якынлаша...
 
 
Илаһы Үземе әллә
Җиһанга күзне ача –
Сулыштан шигырьгә кадәр,
Шигырьдән сулышкача!
 
 
Иләсләндерә күңелне
Шул киңлек кенә бары –
Офык артына чигенә
Шуңа сыймаганнары.
 
 
Сулыштан башлана шигырь –
Нәкъ гомер сыман бит ул! –
Ике сулыш арасына
Сыенган, сыйган бит ул...
 
 
Шөкер, шагыйранәлектә
Тудык, гомер итәбез –
Бөек Ватан Сулышына
Юлыкканбыз икән без!
 
 
Шигъри сүзнең туган төше –
Ике сулыш арасы!
Булыр ул җанның дәвасы
Һәм төзәлмәс ярасы...
 
 
...Сулыштан шигырьгә кадәр,
Шигырьдән сулышкача
Тылсымнар иңеп, күңелне
Гөл таҗы итеп ача...
 

Күгәннәр тутыккан…

 
Хәтер һәм хыял бер булып
Күңелдә калкына да,
Ачыла зиһен... Куркытып,
Соңгы чик балкып ала!
 
 
Шыгырдап куя кинәттән,
Алгысытып бәндәне,
Оҗмах-җәннәт капкасының
Тутыккан күгәннәре.
 
 
Бәй, мин бит бу дөньяның
Кендеге идем бугай! –
Бу мәңгелекнең аръягы
Бик якынмыни шулай?
 
 
Без яралган һәм таралган
Мәңгелек шушымыни?
Аңардан курку-өркүләр
Җанның ялгышымыни?
 
 
Нидер булды... ишетелде
Миңа сәер тынлыктан –
Оҗмах-җәннәт капкасының
Күгәннәре тутыккан!
 
 
Җимерелде алтын мифлар
Һәм гадилек сирпелде...–
Мәңгелекнең аръяклары
Ындыр арты шикелле!
Кит инде! –
Шундый мәңгелеккә кереп,
Мин адашмам бит инде!..
 

Төнге кошлар

 
Ябышкан бу дөнья тавын
Онтып торчы бераз гына!
Югалып тор... Чум... Яшерен
Төнге кошлар авазына...
 
 
Күктәге ай төнге күлдән
Чагылышын тапты сыман.
Хәтта моңсу ай яктысы
Кап-караңгы якты сыман...
 
 
Кап-караңгы ай нурында
Кошлар ала кагынгалап.
Төштә кемне күрде икән? –
Кымшап куя тын ябалак.
 
 
Сайрар кошлар тынып-оеп
Уйланадыр әллә ниләр, –
Эзлиләрме яңа таңны
Таң калдырыр яңа көйләр?
 
 
Без дә серле таң кошлары
Булып алыйк бераз гына.
Төнгә чумыйк... Эреп бетик
Төнге кошлар авазында!..
 
 
Инде безнең күңелләр дә
Бераз гына тынгы күрсен.
Тынсын уйлар... Тынсын дөнья...
Уйда төнге кошлар йөрсен...
 
 
Берүк шулай була күрсен!..
 

Аклык

 
...Кем уйлаган истә калыр диеп,
Гади генә көзге тын көнне?! –
Көтү чиратында – көтүдә без
Һәм туплауга кудык көтүне.
 
 
Биштәр чишеп, табын җәеп куйдык.
«Хансыз чирү булмый!» – дип кенә,
Калай башлы бер «пыяла хан»ны
Куйды әткәй түмгәк өстенә.
 
 
«Пыяла хан» тәхетеннән аугач,
Әйтте әткәй:
– Утыр яныма...
Коргылдыны кабат терелтердәй
Шигырь әйтче шушы табында...
 
 
...Мин әйткәнне тыңлады да үзе,
Баш чайкады авыр уйлардан:
– Минем дә бар иде мөнәҗәтем –
Коргылдыга атап чыгарган...
 
 
Сиңа укырмын дип йөргән идем...
Бер сүзе дә төшми хәтергә!
Китәр чагым килеп җиткән, ахры –
Моңа тагын нәрсә әйтергә?..
 
 
Бөтен гомерем шуңа сыйган иде...
Гаҗәп күркәм иде ул шигырь!
Шундый сүзләр онытылсын инде! –
Юк, тикмәгә түгел... Гомеркәйгә
Нокта куяр чагым шушыдыр...
 
 
– Алдан юк сүз сөйләмәче! – дидем,
Үземчә нык итеп, ирләрчә.
Әйтеләсе шигырь яшәләсе
Гомер сыман бит ул, син нәрсә?!
 
 
Мең укырсың әле шигыреңне! –
...Башын чайкап әткәй көрсенде.
Юатып мин аны күп сүз әйттем –
Әйтмәгәнмен «Ходай бирсен»не...
 
 
...Ул киткәндә Ходай тарафына –
Очраклымы, әллә түгелме –
Ап-ак чәчәк атты туган ягым,
Бар дөньяга аклык түгелде.
 
 
Таҗларында күпме наз аларның!
Үзәкләре – кызган күмерле...
Менә нинди булган шигърең, әткәм!
Мәгънәсе бу синең гомернең...
 
 
...Ак болыттай чәчәк таҗы ява,
Язгы җилләр исеп киткәндә.
Чәчәк бураннары түгел лә бу –
Адәм балалары әйтә алмый
Калган якты шигырь икән лә...
 

Баз исе

 
Мин дә кайттым туган нигеземә...
Саумы, гөрләп торган шау урын!
Җанлы иде синең кышкы карлар,
Тере иде синең яңгырың!
 
 
Шушы бәбкә үләненә ятып
Мин идемме җырлар җырлаган?
Торылдашып биек-биекләрдә,
Муен сузып ерак киңлекләргә
Очып уза иде торналар...
 
 
...Сәлам биреп
Атлап керсәм дә мин,
Туган йортым җавап бирмәде;
Бусагасы мине танымады,
Тәрәзләре мине күрмәде.
 
 
Тәрәзләрне киереп ачкан чакта,
Ургып керә иде яз исе.
Хуҗасыз йорт үлем эзли бугай –
Тулган аңа юеш баз исе...
 
 
Әткәм тавышы да юк шул инде,
Ишетелми әнкәм көлгәне.
Тәрәзәләр сукыраеп калган,
Исән бары
     бәбкә үләне.
 
 
Әмма күз алдымда тере тормыш –
Мәңге бетмәс сыман дөньяда!
Әнә әткәм тынып намаз укый,
Әнкәй камыр изә. Мич яна.
 
 
Мәңгелектәй иде лә бу нигез!
Йөрәкләрне кысып моң баса, –
Таралырдай нигез идемени,
Таратучы чорлар булмаса?!
 
 
Инде безнең бәрхәдәрсез чорлар –
Барысы да сүнде, сүтелде.
Инде менә йорт та үлеп бара,
Үлеп бара кеше шикелле...
 
 
Кабатланырмы соң
     тәрәзләрдән
Ургып-ургып кергән яз исе?
...Мин йортыма карап
Илне уйлыйм –
Тулган аңа юеш баз исе...
 

Эңгер-меңгер

 
Бу ил үзе ни хикмәттер,
Без – бәндәләре кемдер? –
Ни көн түгел, ни төн түгел...
Һаман да эңгер-меңгер гел,
Һаман да эңгер-меңгер...
 
 
Яктыга юл тапмак булып,
Чая акыл эзләнә...
Батыр булып уяна ул
Һәм кол булып тезләнә!
 
 
Әкиятләр гүзәл безнең! –
Туктал да тыңласана!
Халыкның гүзәл хыялы
Әкият булып кала...
 
 
Ышанабыз коткарырга
Киләчәк зур куәткә –
Батырларга, бөекләргә
Һәм гадел хөкүмәткә! –
Ышанабыз бүтән һичкем
Ышанмас әкияткә!
 
 
Әкияттән юанып гел,
Һаман көн иткән көндер...
Хикмәтле безнең язмышлар –
Гомерлек эңгер-меңгер гел,
Гомерлек эңгер-меңгер...
 

Ахыр

 
Еллар өйләдән авышкач,
Уй бүтәнчә ачыла:
Карт бөркет булганчы, дисең,
Яшь чыпчык булсаңчы ла!
 
 
Тәкәббер, горур күңелләр
Шулай үзгәрә микән
Бу дөньяда тагын бераз
Яшисе килгәнлектән?
 
 
Юкса, ашап туймаганны
Ялап туймассың, диләр, –
Яшим дип, чүптә казынып
Хур булырсыңмы, юләр?!
 
 
Күтәрсен биек талпыныш
Вакытлар агышында, –
Туктыйсы йөрәк туктасын
Иң биек очышында!
 
 
Әйтсеннәр: «Ни булды моңа?
Нык иде бит югыйсә! –
Чама югалткан карт бөркет,
Үзен белештермичә!..»
 
 
...Ялварам, соң мәл хакында
Уйлар уйлаган саен:
Күктә үлгән карт бөркетнең
Язмышын бир, Ходаем!..
 

Тәкәрлек

Фәрит Гыйльми дустым истәлегенә

 
Сезнең ындыр артыннан ук
Башланган бай сазлыкта,
Җәйләр якынаеп килгән
Тымызык бер язлыкта
 
 
Минем Яңа Сәетемә
Синең Үрәзмәтеңнән
Юлга кузгалдык без, Фәрит,
Чалт аяз язгы көндә.
 
 
Түмгәктән түмгәккә ыргып,
Төшкәләп алып сазга,
Туп-турыдан чыкмак булдык
Һәм... аңладык бераздан –
 
 
Әйләнгеч булса, юл яхшы!
Ничек кире чыгарга?
Пар кош шулчак ачуланып
Без әрсез юлчыларга,
 
 
Томшыгы белән өркетеп,
Томырылып кинәттән,
Ярсып-тузгып очындылар,
Башка тияр-тимәстән!
 
 
Таныдым, болар – сазлыкның
Хуҗалары лабаса! –
Ир-хатынлы тәкәрлекләр
Безне куып маташа!
 
 
Һәм... мин өнсез-тынсыз калып
Туктап калдым кинәттән.
– Фәрит, тукта! Күр син моны!
Оялары түмгәктә!
 
 
...Дүрт йомырка ята иде
Кипкән мүктә – ояда...
Шундый да аулак матурлык
Булыр икән дөньяда!
 
 
Йомыркалар
Сипкел-сипкел,
Сипкел-сипкел һәммәсе!
«Тәкәрлек» дип үртәүләре
Мине – Хода бәндәсен –
 
 
Юкка гына түгел икән!
Озын томшык – тәкәрлек –
Шушы йомыркалар сыман...
Күрсәң, исең китәрлек! –
 
 
Шау сипкел бөтен гәүдәсе!
Ныклап карасаң мәгәр,
Тоташ сипкел каурыйлары –
Сиртмә тәпигә кадәр!
 
 
Да-а... Без адашлар икәнбез...
Һич белмәстән без менә
Сизгәндәй килеп кергәнбез
Сазлыкстан иленә!
 
 
Йә, киттек без...
Куркышмагыз!
Уйламагыз әллә ни!
Икегезгә икешәрдән
Бирсен Ходай дүрт бәби!
 
 
Кабат килеп чыга калсак,
Саздагы түмгәк саен
Оя кордырсын сезләргә
Берүк кенә, Ходаем!
 
 
Әллә ни түгел ул бәхет...
Кушучка да сыя ул!
Түмгәктәге, ышыктагы
Җылы, аулак оя ул...
 
 
Шул аулакны тояр өчен
Сазлыклар үтәрлек тә!
...Юлыксын бәхет эзләүче
Шул ике тәкәрлеккә!
 

Сантый

Мөдәррискә

 
Шигъребездә син уяткан сүздә,
Әйтсәм әйтим, фани бакыйлык...
Кайчак аңлап булмый, әллә инде
Диваналыкмы бу, сантыйлык?
 
 
Исәр сантый сөйләр сүзеңнән дә
Бөрки сыман тере яктылык.
Хәзер ни диеп соң әйтим инде:
Сантыйлыкмы? Әллә Антейлык?
 
 
И җәмәгать, сантый мәгъшукъ һаман
Шашкын мәхәббәттән җик күрә...
Сез – әллә кем!
Ләкин
     җен кызлары
Шау шагыйрьгә генә үптерә!
 
 
Гүзәллектән бизгән яңа буын
Туклыгыннан кайчак мантый да
Карый дертләп,
Табынырлык түгел,
Абынырлык сәер сантыйга...
 
 
Нишлисең бит, фани дөнья малы
Дуңгыз каны белән буташкан.
Сантый шагыйрь җаны күккә тоташ...
Дуңгыз каны кая тоташкан?
 
 
Кайсы чынлык –
Сантый даһилыкмы?
Әллә инде... даһи сантыйлык?
Күр, шкафчы Әхмәтҗаннар кайтты!
 
 
Асрамага бала сатарлык
Берәр агай килеп чыкмас микән?
Кайтты ласа печәнбазарлык!
Ничек инде табылмасын шагыйрь
Печәнбазарлыкны язарлык?!
 
 
Татарлыклар – печәнбазарлыклар...
Аналарын гына сатыем!
«Кисекбаш»ка дәвам «Тишекбаш»ны
Яз, сискәндер әле, сантыем!
 
 
Бу татарны уйнатырга түгел,
Уйлатырга һаман шигырь әйт!
Аның барлык тәрәзләрен ачып,
Бар дөньясын җилләт, шигырьләт!
 

Кайда?

 
Чор-дәверләр сискәндерә...
Еракка колак салам...
Сыкрана гел бүгенгедәй
Борынгы төрки бабам...
 
 
Чиксез дала уртасында
Ул, ташка чукый-чукый,
Безгә атап мәктүб яза...
Чүки... Туктала... Укый...
 
 
Хәбәр итә безләргә ул
Яман хәлдә калганын:
«Кайда инде хөр дәүләтем?
Кайда минем каганым?»
 
 
Дала тын... Шаулы тарихлар,
Гасырлар йоклый анда!
Озын яллы дала аты
Чемченә, утлый янда...
 
 
Киттеме дала җиленә
Күлтәгиннең заманы?
Кайда, бабам, синең илең?
Кайда синең каханың?
 
 
Килә безгә ул аһ-зарлар,
Дәверләр кичә-кичә...
Таш явуы – бүгенгечә,
Бүгенге – кичәгечә...
 
 
Уйладыңмы, ерак бабам,
Сүзләреңнең каласын?
Дәвердән күчеп дәвергә,
Һаман үзгәрмичә бер дә
Сыкрап кабатланасын?
 
 
Пәйгамбәрме, шагыйрьме син,
Борынгы төрки бабам?
Күз яшеңә шаһит Ходаң
Һәм иксез-чиксез далаң...
 
 
Дәшә күк җилле даладан
Күлтәгиннең заманы:
– Кайда, балам, синең илең
Һәм бездән калган даның?
 
 
...Кая бара соң бу Җиһан –
Көзгәме, әллә язга?
Миңадыр сыман ул мәктүб! –
Туктала... Чүки... Яза!..
 

Сүтелгән толым җиле

 
Аръякка килгәч күченеп
Һәм барлык чыккач юкка,
Сорарлар: «Сагынырлыгың
Калдымы дөньялыкта?»
 
 
Күз алдыма килер шулчак:
Куерып яфрак ява...
Көзге кошларның эзеннән
Серләнә зәңгәр һава...
 
 
Куе яфрак явымнары
Күлләрне каплап китә,
Күзгә күренмәс фәрештә
Гүяки толым сүтә, –
 
 
Җиңел, җылы пәрәвезләр –
Сүтелгән толым җиле...
Фәрештәнең күзләренә
Төбәп карарга иде!..
 
 
И көзнең шушы мәлләре
Сагышка сала мине...
Фәрештәнең күз карашы
Җылыткан чагы көнне.
 
 
Минсез калгач бу гүзәл мәл
Һәм барлык чыккач юкка,
Шушы мәлләр дәшәр һаман
Мине бу дөньялыкка...
 

Ифрат та кадерле хатирә

 
Ишек шакып акрын килеп керде,
Аягүрә бастык каршылап.
Кул таягын чөйгә элеп куйды...
Еники үзе иде каршыда...
 
 
Кереп тып-тын гына утырды ул.
«Хикәяме, – дибез, – китерде?»
Шул чагында Әмирхан агабыз
Йодрыгына гына йөткерде.
 
 
Һәм ул миңа шундый сүзләр әйтте,
Гомерлеккә сеңде күңелгә:
– Сезгә кереп чыгыйм дидем әле,
Зөлфәт, сиңа кердем мин менә...
 
 
...Каушый калдым,
Кай гөнаһым өчен
Кайсы колагымны бу борыр?
Ниләр генә әйтеп бу Еники
Мине тәмам өнсез калдырыр?
 
 
Һәм чынлап та өнсез калдырды ул,
Әйтте өзеп-өзеп, «эһ-һем»ләп:
– Сиңа бер-ике сүз генә әйтеп
Чыгыйм диеп кердем мин, Зөлфәт.
 
 
Беләсеңме, шигырьләрең чыккан –
Шулар тәмле булды бит әле,
Барыр юлларыңны менә шулай
Матур гына итеп үт әле!
 
 
...Мин моңарчы, шигырьләргә кемдер
Үз бәясен әйткән чагында,
Гел ишетә идем: «бөек», «матур»,
«Шулай ипле яз син тагын да!»
 
 
Ә монда бит әйтә: «шигырьләрең,
Зөлфәт, тәмле булды бит әле...»
...Һәм Еники хәтеремдә калды,
Таушы, үзе җаннан китмәде.
 
 
Әйе, мактансаң да була инде,
Сөйләп бик гаҗәеп бу хәлне...
...Еникинең күз карашы җылы,
Нурлы, рәхәт булган ул мәлне.
 
 
Шигыремә мин ышанып бирәм,
Нәкъ шул килеш шигърем сакласын.
И Әмирхан агам мәңгелекнең
Түшәгендә тыныч йокласын.
 
 
Сагындыргыч бер хатирә итеп,
Язганнарын укы йотылып.
...Әдип түгел, ул яктылык иде,
Җанга кереп тулган яктылык...
Шул сүзләре хәтеремдә яна,
Бер васыять сыман саркылып...
 

Автор турында белешмә

Күренекле шагыйрь Зөлфәт (Дөлфәт Госман улы Маликов) 1947 елның 3 гыйнварында Татарстанның Мөслим районы Яңа Сәет авылында колхозчы гаиләсендә туа. Үз районнарындагы Үрәзмәт авылы урта мәктәбен тәмамлагач, 1965–1969 елларда Казан дәүләт университетының татар теле һәм әдәбияты бүлегендә белем ала. 1969 елның апреленнән ул журналистлык хезмәтендә: алты ел «Чаян» журналы редакциясендә, аннары, 1977 елны Мәскәүдә СССР Язучылар берлеге каршындагы Югары әдәби курсларны тәмамлап кайтканнан соң, республика балалар газетасы «Яшь ленинчы» (хәзерге «Сабантуй») редакциясендә әдәби хезмәткәр булып эшли. 1983 елның көзеннән яңадан «Чаян»га күчеп, журнал редакциясенең әдәбият-сәнгать бүлегенә җитәкчелек итә.

Зөлфәтнең беренче шигырьләре матбугатта студент елларында күренә башлый. Ә 1971 елда Х. Туфанның кереш сүзе белән нәшер ителгән «Язмышлар ярында» исемле беренче җыентыгы исә әдәби җәмәгатьчелек тарафыннан татар шигъриятенә үзенчәлекле бер шагыйрь килүен раслаган вакыйга буларак кабул ителә.

«Зөлфәт шигырьләре тормышка тирән мәхәббәт белән сугарылган. Алардан яз кебек яшь тормышның хуш исләре, чәчәк исләре бөркелеп тора», – дип бәяли аның иҗат башлангычын остазы Х. Туфан. Шулай да, иҗат активлыгын киметмәсә дә, Зөлфәт җыентык арты җыентык бастыру мәшәкате белән мавыкмый, шуңа күрә аның икенче шигъри китабы («Утлы бозлар», 1978) җиде елдан соң, ә өченчесе («Адашкан болыт», 1990) унике елдан соң гына дөнья күрә.

Бу басмаларны шагыйрь иҗатының билгеле бер чорын йомгаклау нәтиҗәсе, Зөлфәтнең шигърияттә заманны гәүдәләндергән елъязмасы дип карарга мөмкин. Иң мөһиме, Зөлфәт поэзиядә беренче адымнарыннан ук үз йөзен тапкан, үз заманының төрле идеологик шаукымнарына бирелмичә, шигырьгә изге дога итеп караган, каләмдәше Мөдәррис Әгъләм әйткәнчә, «торгынлык чорында да үз кыйбласын югалтмаган» шагыйрь булып кала бирә. Аның язу манерасына публицистик кайнарлык, ихласлык, халык иҗатына – әкият, бәет, дастан, җырларга нигезләнгән романтик образлылык, җыйнак композиция, төзек ритмика хас. Бу сыйфатлар Зөлфәтнең публицистик шигырьләрендә дә, мәхәббәт лирикасында да, балладаларында да, поэмаларында да үзенчәлекле гәүдәләнеш таба.

Узган гасырның туксанынчы елларында Зөлфәтнең шигъри иҗаты яңадан-яңа төсмерләр, образлар белән тулылана бара. Яшьлектә хәтергә сеңеп калган һәм кабатланмас моң-сагыш белән өртелгән мәхәббәт лирикасы, шигырьләрдәге чор-заман, халык-милләт, кеше язмышлары турында фәлсәфи уйланулар, гомумиләштерүләр укучыны битараф калдырмый, аны шагыйрьнең катлаулы һәм моңлы хис-тойгылар дөньясына алып кереп китә.

«Ике урман арасы» җыентыгы (1995) һәм туксанынчы елларда иҗат ителгән әсәрләре тупланган «Йөрәгемне былбыл чакты» китабы (1999) өчен Зөлфәт 2000 елда Татарстан Республикасының Г. Тукай исемендәге Дәүләт премиясенә лаек була.

Зөлфәтнең юмор-сатира әсәрләре һәм курчак театрында куелган «Җен кызы», «Гасырдан озын бер көн», «Ат өреккән бер төн» исемле пьесалары да бар. Ул шулай ук «Мәкерле Песи» дигән беренче татар балалар операсының либреттосы авторы (композиторы Л. Хәйретдинова; бу опера өчен авторларның һәр икесенә дә Татарстанның М. Җәлил исемендәге Республика премиясе бирелә) һәм Г. Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры репертуарында дәвамлы урын алып торган «Юлбасарлар» (Ф. Шиллер драмасы), «Йөгәнсезгә авызлык» (У. Шекспир), «Биюче» (Лопе де Вега) комедияләренең татар теленә шигъри тәрҗемәчесе буларак та билгеле.

1993 елда аңа «Татарстан Республикасының атказанган сәнгать эшлеклесе» дигән мактаулы исем бирелә.

Зөлфәт 2007 елның 15 маенда Казанда вафат була. Шул ук елны шагыйрьнең «Ходай сулышы» дигән шигырьләр китабы дөнья күрә.

Зөлфәт – 1973 елдан СССР (Татарстан) Язучылар берлеге әгъзасы.