Текст книги "МАНТИҚУТ-ТАЙР"

Эй чумоли, деди, айтгил бир йўла,

Қайси лой кўпроқ қоришмиш ғам ила?

4815            Ланг чумоли деди: ғамга сарнавишт

Тор қабр устига қўнган сўнгги ғишт…

Сўнгги ғишт қабримга қўнган ул замон,

Кесилиб халқдин умидим ҳам тамом,

Ул қаро ер остида, эй пок зот,

Кўз юмиб ётсам жаҳондин бенажот,

Сўнгги ғишт ёпгач юзимни чун залил,

Эй Худо, мендин юзингни бурмагил.

Бас, юзим тупроққа босдим, бўлди кеч,

Кўзларимга бир нима кўрсатма ҳеч.

4820            Бор умидим, гарчи кўп этдим гуноҳ,

Айру тутгайсен азобингни, Илоҳ.

Сен ўзингсен соҳиби лутфу карам,

Айла маъзур келгану кетганни ҳам…

            ҲИКОЯТ

Бу Саиди Миҳнага ҳаммом эди,

Ходими, ҳаммомчи довдир, хом эди.

Кирларин ишқаб, туширгай эрди ул,

Сўнгра шайхнинг олдига сургайди ул.

Бир маҳал сўрди: аё муршиди пир,

Бул жаҳон ичра жавонмардлик надир?

4825            Шайх дедиким, кирни кўрсатмай ҳамон,

            Халқ кўзидин ҳам ани тутмак ниҳон…

Бул жавоб андоқки тушди жойига,

Ул йигит бош қўйди шайхнинг пойига.

Тавба қилди гўллигин иқрор этиб,

Шайхни хурсанд қилди истиғфор этиб…

Холиқо, Парвардигоро, Раббано,

Сенга юз шукрон, сенга ҳамду сано.

Халқи оламнинг жавонмардлиги, бас,

Денгизингдин қатрадир ул, бошқамас.

4830            Қойими мутлақ ўзингдирсен фақат,

Ул жавонмардликка йўқдир ҳеч сифат.

Бизки чиркин, беҳаёдирмиз, кечир,

Неча иркитмиз, ани кўрсатмагил…

            ҲИКОЯТ

Борди Шиблий ул Жунайд олдига чун,

Деди: бошдин то оёғимда тугун.

Қайга борсам, унда сирри дафтаринг,

Бор эмиш қимматбаҳо бир гавҳаринг.

Ё уни бахш эт менга, ҳамроҳ қил,

Ёки сотгил, нархидин огоҳ қил.

4835            Деди Жунайд: мен агар сотсам уни,

Бебаҳодир, айлагай музтар сени.

Сийласам, осон кечиб илкингга, бас,

Қадрини билмай, бўлурсен худпараст.

Мен каби сен ҳам уни фарқ айлагил,

Ўзни заҳмат баҳрида ғарқ айлагил.

Интизорлик бирла кутгил ҳар маҳал,

Оқибат бағрингга келгайдир гуҳар…

Шайх Фаридуддин Атторнинг

«Мантиқут-тайр» китоби

      тугади

МУНДАРИЖА

Навоийни мафтун айлаган китоб . . . . . . . . . . . . . . . . .            3

Бисмиллоҳир раҳмонир раҳийм . . . . .. . . . . . . . . . . . .             11

Ҳикоят. Бир ўғрининг муруввати . . . . . . . . . . . . . . . . .             28

Ҳазрати Расули акрам саллаллоҳу алайҳи вассалам васфида      29

Ҳазрати Расули акрам саллаллоҳу алайҳи вассаламга илтижо      39

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      40

Халифайи аввалин, амирал-мўминин Абубакр-ас-Сиддиқ

розийаллоҳу анҳу васфида . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .      42

Халифайи соний, амирал-мўминин Умар разийаллоҳу анҳу

васфида . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             43

Учинчи халифа, амирал-мўминин . . . . . . . . . . . . . . . . .            44

Усмон розийаллоҳу анҳу васфида

Тўртинчи халифа, амирал-мўминин Али ибни Абу

Толиб каррамаллоҳу важҳаҳу васфида . . . . . . . . . . . . . . . . .      45

Таассуб баҳси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      46

Ҳикоят. Ҳазрати Умарнинг халифаликдан воз кечгани            49

Ҳикоят. Ҳазрати Алининг ўз қотилига шарбат сунгани            50

Ҳазрати Али ҳақида яна бир ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . .      51

Ҳазрати Али розийаллоҳу анҳунинг буюклиги,

олийжаноблиги васфида . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      52

Ҳикоят. Билолнинг диндаги саботи . . . . . . . . . . . . . . . . .      52

Ҳикоят. Ҳазрати Абубакр ва ҳазрати Алининг Пайғамбарга

садоқати . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            53

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            55

Дебоча. Қушларга хитоб . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       56

Биринчи мақола. Ҳудҳуднинг қушларга хитоби . . . . . . . .       61

Иккинчи мақола. Ҳудҳуд Симурғни мадҳ этгани . . . . . . .             65

Булбулнинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       66

Ҳудҳуднинг булбулга жавоби . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             68

Ҳикоят. Бир фақирнинг шоҳ қизига ошиқ бўлгани . . . .             68

Тўтининг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       70

Ҳудҳуднинг тўтига жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . . .      71

Ҳикоят. Хизрнинг девона ила суҳбати . . . . . . . . . . . . . . . . .      71

Товуснинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       71

Ҳудҳуднинг товусга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . . .       72

Ҳикоят. Бир талабанинг устозидан савол сўргани . . . . . . .       73

Ғознинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Ҳудҳуднинг ғозга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       74

Ҳикоят. Бир девонанинг дунё ва охират ҳақида айтганлари      75

Какликнинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       75

Ҳудҳуднинг Какликка жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      77

Ҳикоят. Сулаймоншоҳнинг салтанат ҳақида айтганлари            78

Ҳумоқушнинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       79

Ҳудҳуднинг Ҳумога жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      80

Ҳикоят. Биров тушида Султон Маҳмудни кўргани . . . . . .       80

Лочиннинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             81

Ҳудҳуднинг Лочинга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      82

Ҳикоят. Подшо ва унинг севимли қули . . . . . . . . . . . . . . . . .      83

Бутимор қушнинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       84

Ҳудҳуднинг Бутиморга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . .      84

Ҳикоят. Бир кишининг денгиздан савол сўргани . . . . . . . .      85

Бойқушнинг узр сўрагани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       86

Ҳудҳуднинг Бойқушга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      87

Ҳикоят. Бир ўғилнинг марҳум отасини тушида кўргани . . . .      87

Саъванинг узр сўравгани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      88

Ҳудҳуднинг Саъвага жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      88

Ҳикоят. Яъқубинг ўғлига муҳаббати. . . . . . . . . . . . . . . . .      89

Қушларнинг узр сўрашгани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       90

Учинчи мақола. Қушларнинг Ҳудҳуддан савлл сўрашгани            91

Ҳудҳуднинг қушларга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      91

Ҳикоят. Подшонинг ойнабанд қаср қургани . . . . . . . . . . . . . .       93

Ҳикоят. Искандарнинг бир мамлакатга элчи бўлиб боргани      95

Султон Маҳмуд ва Аёз ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            96

Тўртинчи мақола. Қушларнинг Ҳудҳуддан яна савол сўрашгани      98

Ҳудҳуднинг қушларга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      98

Шайх Санъон қиссаси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      100

Шайх Санъон қиссасининг давоми . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      117

Бешинчи мақола. Қушларнинг ўзларига раҳбар сайлашгани      129

Олтинчи мақола. Қушларнинг йўлга шайланишгани                  130

Боязид ҳақида ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       131

Еттинчи мақола. Қушларнинг Ҳудҳудга арз этишгани            132

Ҳудҳуднинг қушлар мушкулини ҳал этгани . . . . . . . . . . .       133

Саккизинчи мақола. Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани            134

Ҳикоя. Султон Маҳмуд ва балиқчи бола . . . . . . . . . . . . . . . .      134

Бир қотил ва Ҳабиби Аъжамий ҳикояти      . . . . . . . . . . . . . . . .       136

Ҳикоят. Султон Маҳмуд ва тиканчи чол . . . . . . . . . . . . . . . .       137

Тўққизинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            140

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       140

Ҳикоят. Шайх Харақонийнинг Худодан нон сўрагани            142

Ҳикоят. Бир девонанинг Худодан тўн сўрагани . . . . . . . . .       144

Ҳикоят. Робианинг етти йил пиёда юриб, Маккага боргани      145

Ҳикоят. Бир азизнинг девона билан суҳбати . . . . . . . . . . .      146

Ўнинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани . . . . . .       146

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      146

Ҳикоят. Бир гуноҳкор тавбасини бузгани . . . . . . . . . . . .       147

Ҳикоят. Тангрининг бутпарастга жавоб бергани . . . . . . . .       148

Сўфий ва асалчи ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      149

Ҳикоят. Тангрининг Мусога танбиҳ бергани . . . . . . . . . . . . . .      150

Ҳикоят. Тангрининг марҳамати . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       151

Ҳикоят. Малаклар ибодати . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       152

Ўн биринчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани             153

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . . .       154

Шайх Шиблий ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      154

Ҳикоят. Икки дарвеш можароси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       155

Ҳикоят. Бир йўқсилнинг Миср подшосига ошиқ бўлгани            156

Ўн иккинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            157

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      158

Гўрков ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      159

Ҳикоят. Аббосанинг нафс ҳақида айтганлари . . . . . . . . . . .       159

Подшо ва сўфий ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       160

Овчи ва тулкилар ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      162

Ўн учинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            162

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      162

Ҳикоят. Бир ғофилнинг Иблисдан шикояти . . . . . . . . . . . . . .      163

Малики Динор ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       163

Ҳазрати Исо ва шайтон ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      164

Ҳикоят. Бир бадавлат кимсага девонанинг дегани . . . . . . . .       166

Бир мунофиқ ҳақида ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       167

Ўн тўртинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            167

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      167

Ҳикоят. Бир дарвеш тангасини яширгани . . . . . . . . . . . .            169

Ҳикоят. Робианинг ип йигириб, сотгани . . . . . . . . . . . .             170

Ҳикоят. Бир зоҳид қуш овозига маҳлиё бўлгани . . . . . . . .      171

Ўн бешинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            172

Ҳудҳуднинг саовлга жаовб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .       173

Ҳикоят. Бир сўфийнинг подшога айтганлари . . . . . . . . . .      173

Ҳикоят. Бир савдогарнинг иморат қургани . . . . . . . . . . .       174

Пашша ва ўргимчак ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       175

Бир авом ва дарвеш ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       176

Ҳикоят. Ўғли ўлган кимсага ошиқнинг айтганлари . . . . . .      177

Инсон умрининг азизлиги ҳақида ҳикоят . . . . . . . . . . . . .       178

Ўн олтинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            178

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      179

Ҳикоят. Устозининг канизагига ошиқ бўлган талаба . . . .             180

Ҳикоят. Шиблийнинг чин дўст ҳақида айтганлари . . . . . .            184

Ҳикоят. Бир тожирнинг пушаймонлик чеккани . . . . . . . .       185

Подшо ва суякка интилган ит ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . .      186

Ҳикоят. Халлож юзига ўз қонини сургани . . . . . . . . . . . . . . .       187

Ҳикоят. Жунайднинг ўғлини ўлдиришгани . . . . . . . . . . . . . . .       188

Ўн еттинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            189

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      189

Қақнус қиссаси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      190

Бир боланинг отаси тобути олдига тушиб, йиғлагани . . . . .      192

Ҳикоят. Найчидан аҳвол сўрашгани . . . . . . . . . . . . . . . . .      193

Ҳикоят. Исонинг ариқдан сув ичгани . . . . . . . . . . . . . . . . .      194

Ҳикоят. Буқрот ҳакимнинг айтганлари . . . . . . . . . . . . . . . . .      195

Ўн саккизинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани      195

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      196

Ҳикоят. Бировнинг қўлидан шарбат ичмайдиган кимса            197

Ҳикоят. Бир подшо қулига мева бергани . . . . . . . . . . . . . . . .      198

Ҳикоят. Бир сўфийнинг айтганлари . . . . . . . . . . . . . . . . .      199

Ҳикоят. Бир кампирнинг шайх Миҳнаийдан дуо сўрагани            200

Ҳикоят. Бир тиланчининг Жунайддан савол сўргани                  200

Ҳикоят. Шабпаракнинг айтганлари . . . . . . . . . . . . . . . . .      201

Ўн тўққизинчи мақола. Бошқа бир қушнинг дегани                  202

Ҳудҳуднинг унга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .. .             203

Ҳикоят. Маҳбуслар зиндонни безатишгани . . . . . . . . . . . . . .       203

Ҳикоят. Биров тушида Боязид ва Термизийни кўргани . . . . .       205

Ҳикоят. Шайх Харақонийнинг сўнг нафасда айтганлари            206

Ҳикоят. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            207

Йигирманчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани            208

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      208

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            209

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            209

Ҳикоят. Зуннуннинг савол бериб, ҳотифдан жавоб олгани            211

Ҳикоят. Фиръавн сеҳргарлари топган давлат . . . . . . . . . . . . . .      212

Йигирма биринчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани      212

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      213

Ҳикоят. Юсуфни Мисрда сотишгани . . . . . . . . . . . . . . . . .      213

Ҳикоят. Иброҳим Адҳамнинг бир фақирга айтганлари            214

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            215

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            216

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            216

Йигирма иккинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани      218

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      219

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            219

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            220

Ҳикоят. Бир ғозий кофирдан намоз ўқиш учун муҳлат сўрагани      221

Ҳикоят. Юсуф ва унинг оғалари . . . . . . . . . . . . . . . . .            223

Йигирма учинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани      225

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      225

Ҳикоят. Амиднинг қуллари ва девона . . . . . . . . . . . . . . . . .      226

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            227

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            228

Ҳикоят. Бир девонанинг Тангрига хитоб этгани . . . . . ..             229

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            230

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            231

Йигирма тўртинчи мақола. Бир қушнинг айтганлари                  232

Ҳудҳуднинг қушга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .            232

Ҳикоят. Бир мурид Боязидни тушида кўргани . . . . . . . .             233

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            234

Ҳикоят. Султон Маҳмуд ва гулханий . . . . . . . . . . . . . . . . .      235

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       237

Йигирма бешинчи мақола. Бошқа бир қушнинг айтганлари      237

Ҳудҳуднинг қушга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .            238

Ҳикоят. Шайх Нишобурийнинг дарвешга айтгани                   239

Ҳикоят. Иблиснинг Мусога насиҳати . . . . . . . . . . . . . . . . .      241

Ҳикоят. Бир покдиннинг айтганлари . . . . . . . . . . . . . . . . .      241

Ҳикоят. Шайх ва унинг ити . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       242

Ҳикоят. Биров Мусодан савол сўргани . . . . . . . . . . . . . . . . .      242

Ҳикоят. Бир тўрва соқолнинг сувга чўккани . . . . . . . . . . . . .       243

Ҳикоят. Бир сўфийнинг булутга дўқ ургани . . . . . . . . . . . . . .       244

Йигирма олтинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани      245

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      245

Ҳикоят. Тоғдаги мажнун . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       246

Ҳикоят. Ошиқнинг ўлим ҳолатида йиғлагани . . . . . . . . .             246

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       247

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       248

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       248

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      248

Йигирма еттинчи мақола. Бошқа бир қушнинг савол сўргани      250

Ҳудҳуднинг саволга жаовб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      250

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       250

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      251

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      251

Ҳикоят. Робианинг Ҳаққа илтижоси . . . . . . . . . . . . . . . . .      254

Ҳақ таолонинг Довудга хитоб этгани . . . . . . . . . . . . . . . . .      255

Ҳикоят. Султон Маҳмуд бутни ёндиргани . . . . . . . . . . . . . . .       256

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       257

Йигирма саккизинчи мақола.Бошқа бир қушнинг савол сўргани      259

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      259

Ҳикоят. Зулайҳо Юсуфни калтаклатгани . . . . . . . . . . . . . . .       259

Ҳикоят. Бир қулнинг хўжасига айтганлари . . . . . . . . . . . . . . .      261

Ҳикоят. Абу Али Тусийнинг айтганлари . . . . . . . . . . . . . . . .      262

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      263

Йигирма тўққизинчи мақола.Бошқа бир қушнинг савол сўргани      263

Ҳудҳуднинг саволга жавоб бергани . . . . . . . . . . . . . . . . .      264

Етти водий . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      264

Талаб водийси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      264

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       266

Шиблий ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       267

Мажнун ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       268

Шайх Юсуф Ҳамадоний ҳикояти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      269

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      270

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       270

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      272

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       273

Ишқ водийси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      273

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      275

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       276

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      277

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       280

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       282

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       283

Маърифат водийси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       284

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       286

Тўртинчи водий – истиғно . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      287

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       289

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       290

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       291

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      292

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       293

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      294

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       295

Муножот . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            295

Бешинчи водий – тавҳид . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      296

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      297

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       297

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       300

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       301

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      301

Олтинчи водий – ҳайрат . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       304

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      305

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      311

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      312

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       313

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       314

Еттинчи водий – фақру фано . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       314

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       315

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       317

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       318

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       319

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      327

Ўттизинчи мақола . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      327

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       331

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       331

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       332

Қушларнинг хат ўқишгани . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      333

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       336

Ўттиз биринчи мақола . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       337

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       339

Китоб хотимаси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      350

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       354

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      355

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      356

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      359

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      360

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      361

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      362

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      363

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      364

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      365

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      365

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      366

Ҳикоят . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      367

Сўнг сўз . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      368

Заметки

[

←1

]

Пашша Намруднинг бурнидан кириб, уни азоб-уқубатларга дучор этиб, ҳалокатга етказгани ҳақидаги ривоятга ишорат.

[

←2

]

Ҳазрат Пайғамбаримиз (с.а.в.) нинг Ҳижрат кечаси бир ғорга кириб, ўргимчак тўри воситасида мушриклар таъқибидан қутилгани ҳақидаги ривоятга ишорат.

[

←3

]

Қуръони каримнинг 27-сураси Намл, яъни Чумоли деб аталади. Сура «То син» дея бошланиб, 16-оятда Сулаймон пайғамбарга мантиқ-ут-тайр-қуш тили ўргатилгани баён этилади.

[

←4

]

Ривоятга кўра, Исо алайҳиссалом кўкка кўтарилганда ёқасида дунё молидан қолмиш бир нина туфайли унга яна-да баландроқ кўтарилишга рухсат этилмаган.

[

←5

]

Наъл – тақа.

[

←6

]

Солиҳ алайҳиссалом туясига ишорат… Зар ҳўкиз – Мусо алайҳиссалом амри билан сўйилиб, қотилнинг топилишига сабаб бўлган сариқ ҳўкиз

[

←7

]

Пайкон – ўқ.

[

←8

]

Муттасиф – бир сифат эгаси. Мухталиф – хилма-хил.

[

←9

]

Аҳвал – ҳилай. Муаттал – бечора, бенаво.

[

←10

]

Асас – тунги соқчи, қоровул.

[

←11

]

Аллоҳ беназирдир.

[

←12

]

Фузулий – бу ерда беҳуда сўзлар сўзловчи, маъносида.

[

←13

]

Баҳри жуд – саховат денгизи. Масжуд – сажда этилгувчи.

[

←14

]

Хидев – подшо, султон.

[

←15

]

Закариё алайҳиссалом жуҳудлардан қочиб, бир қуриган дарахт кавагида яширинган. Душманлари шайтон воситасида бундан хабар топиб, уни дарахтга қўшиб, арралаб ташлашган.

[

←16

]

Тифли шир – эмузикли бола, чақалоқ.

[

←17

]

Аблаҳ – содда, нодон маъносида. Муназзаҳ – пок, тоза.

[

←18

]

Сур – бу ерда шодлик, шодиёна маъносида.

[

←19

]

Ришта – ип, арқон.

[

←20

]

Олудалик – ола-қуроқ, қоришиқ бир аҳволда яшаш.

[

←21

]

Баргашталик – қайтиш, юз ўгириш.

[

←22

]

Фитрок – отга бойланиб, ов қилинган жонворлар осиладиган қайиш тасма.

[

←23

]

Ҳодийи субул – йўлга бошловчи.

[

←24

]

Мен аросат майдонининг хўжасиман, тўғри йўлга ҳидоят этилмиш раҳматман…

[

←25

]

Маъдумот – йўқликлар.

[

←26

]

Алам – бу ерда нишон маъносида.

[

←27

]

Анвор – нурлар.

[

←28

]

Руҳимдан Одамга жон уфурдим.

[

←29

]

Рўзи ҳисоб – ҳисоб куни, қиёмат куни.

[

←30

]

Лайлатул жин – жин кечаси.

[

←31

]

Қудсий – фаришталар, малаклар.

[

←32

]

Азвожини – аёлларини

[

←33

]

Байтнинг мазмуни: шаҳарларнинг энг хайрлисига раҳбар ва энг хайрли асрдаги халқнинг энг хайрлисидир.

[

←34

]

Ё Билол, бизни севинтир.

[

←35

]

Ё Ҳумайро, мен билан гаплаш.

[

←36

]

Оёқ кийимингни еч…

[

←37

]

Наълин – оёқ кийими кийган.

[

←38

]

Чокар – хизматкор, мулозим.

[

←39

]

Қурбат – яқинлик.

[

←40

]

Мубашшир – хушхабар келтирувчи.

[

←41

]

Хушк – қуруқ.

[

←42

]

Фаръ – аслдан ўсиб чиққан, яъни, асл эмас, иккинчи даражали нарса, масалан, дарахтнинг бутоғи.

[

←43

]

Байтнинг мазмуни: «Оллоҳнингн «макри»дан хотиржам бўлиб қолдиларми?» ҳукмидан қўрқаман, «Оллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлманглар» ҳукмидан умидланаман… Қуръони карим, Аъроф сурасининг 99-ояти ва Юсуф сурасининг 87-оятига ишорат.

[

←44

]

Офтоби мунир – порлоқ қуёш.

[

←45

]

«Умар Абу бакрдаги фазилатларнинг биттасидир» деган маънода ҳадис бор. Буни эшитган Умар, кошки, мен Сиддиқ кўксида ўсган бир тола қил бўлсайдим, деган.

[

←46

]

Ҳазрати Умар илк бор Қуръони каримнинг Тоҳа сурасини эшитган.

[

←47

]

«Тоҳа» сўзидаги ҳойи ҳаввоз ҳарфи.

[

←48

]

Ҳазрати Усмон Расулуллоҳнинг(с.а.в) бир қизларига уйланган, у вафот этгач, иккинчи қизларига уйланган. Шу муносабат билан Зиннурайн – икки нур соҳиби деб ном олган.

[

←49

]

Мунташир бўлмоқ– ёйилмоқ.

[

←50

]

Худайбийа жанги олдидан Ҳазрати Усмон Маккага элчи қилиб жўнатилиб, у ерда ҳибсга олинган эди. Бу хабар етиб келгач, Расулуллоҳ бир дарахт остида ўлтириб, саҳобалар олдида ўнг қўлини чап қўли устига қўйиб, ҳазрати Усмон номидан байъат расмини адо этган эди.

[

←51

]

Ростин – ҳақиқий.

[

←52

]

Батул – Расулуллоҳнинг(с.а.в) қизлари, Фотиманинг(розияллоҳу анҳо) лақаби; зоҳида маъносида.

[

←53

]

Энг тўғри ҳукм этгувчи кимса – Алидир» деган ҳадисга ишорат.

[

←54

]

Ҳазрати Али бир гал хутба ўқиркан, шу осмон остида ҳар неким жумбоқ, муаммо бор эса, мендан сўрайверинг, кўксимда илм денгизи бор, деган. Бу ерда шунга ишорат этилмоқда.

[

←55

]

«Энг тўғри Ҳукм этгувчи кимса – Алидир» деган ҳадисга ишорат.

[

←56

]

Ҳазрати Алининг шундай бир каромат кўрсатгани ҳақида ривоят бор.

[

←57

]

Зулфиқор – Муҳаммад алайҳиссаломнинг икки тиғли қиличи, уни Алига тақдим этган.

[

←58

]

Байтнинг мазмуни: Агар саҳобаларнинг йиғилишиб, бир кишини сайлаши тўғри бўлмаса, Қуръоннинг йиғилиб, бир китоб ҳолига келтирилиши ҳам хатодир.

[

←59

]

Қашри ривоят – ривоят пўстлоғи.

[

←60

]

Форуқ – ҳақни ботилдан ажратувчи, ҳазрати Умарнинг лақаби.

[

←61

]

Халофат – халифалик.

[

←62

]

Али сўзида ишлатиладиган ҳарфлар.

[

←63

]

Жонлари ҳақиқат денгизига ботган эди.

[

←64

]

Мард – бу ерда эркак маъносида.

[

←65

]

Бу ерда Сулаймон пайғамбарнинг қушлар билан мулоқоти назарда тутилмоқда.

[

←66

]

Чор тўби таъб – табиатнинг тўрт устуни, чор унсур: тупроқ, олов, сув ва ҳаво, яъни улардан ҳосил бўлган тан, вужуд.

[

←67

]

Дуррож – какликнинг бир тури, қирғовул.

[

←68

]

Тазарв – тустовуқ.

[

←69

]

Пайки ғайб – ғайб хабарчиси.

[

←70

]

Бехилоф – шубҳасиз маъносида.

[

←71

]

Мардикор – бу ерда, ишни қойил қиладиган, маъносида.

[

←72

]

Машҳур ҳадисга ишорат.

[

←73

]

Нонво – нонвой.

[

←74

]

Ҳар жойи – қўнимсиз, бир жойда туролмайдиган.

[

←75

]

Эй ишини тамомлаган эр.

[

←76

]

Олам гуҳар – оламнинг гавҳари

[

←77

]

Пок раъй – пок ниятли

[

←78

]

Болову паст – баланду паст.

[

←79

]

Мушавваш – паришон.

[

←80

]

Узри ланг – оқсоқ узр, яъни, маъносиз узр.