Текст книги "ЯХШИЛИК ҲАММАГА ЯРАШАДИ 4-жилд"

Яна бир манбада Шайх Муҳаммад Ўрунг Қўйлиқий – Қўйлиқ ота ўғиллари Сайфиддин шайх, Зоҳид шайх, Аҳмад шайх, Баҳоуддин шайх деб ёзилгани олимлар билан бўлган суҳбатларимизда айтиб ўтилди. Аҳмад Яссавийнинг қизлари Гавҳари Ҳуштож онанинг Арслонбоб авлодларидан бўлган Абдол Али ҳазратлари билан турмушларидан Абдували, Абдумалик, Сок ота сингари улуғ зотлар туғилган экан.

Яна бир қизиқ далил шундан иборатки, Занги ота Абдумалик отани кўп бор зиёрат қилган эканлар. Айтишларича, Занги ота у кишининг ҳузурига бомдод пайтида келиб, кун бўйи суҳбат қуриб, шомда яна ортга қайтар эканлар. Шоди Малик ота соҳиби каромат бўлиб, кишиларга шодлик, бахт-саодат, хурсандлик улашиб, уларнинг орзу-ниятлари амалга ошишига ёрдам берар экан.

Шоди Малик яхшилик эгаси, Аллоҳнинг ҳукмини, марҳаматини, шодлик неъматини улашадиган деган маъноларни англатган.

Шоди Малик отанинг биринчи ўғли Шайх Тожиддинхўжа – Зангиотанинг оталари, иккинчи ўғли Шайх Саид Ҳасан Қаллиқ отанинг марқадлари Ҳасанбой қишлоғида, учинчи ўғли Шайх Сайид Аҳмад бўлиб, у кишининг исми пирлари Аҳмад Яссавийга уйқаш қилиб қўйилган экан. Бул зотнинг мақбараси Паркентда бўлиб, у кишини Паркент ота деб ҳам аташган экан.

Шоди Малик ҳазратларининг тўртинчи ўғли Шайх Саид Камол бўлиб, тахмин қилишларича, қабри Оҳангарон туманидаги Пайғамбар ота манзилгоҳида эмиш.

Ҳеч шубҳасиз, ислом дини ва унинг эзгу таълимотлари йўлида буюк хизматлар қилган ана шундай маърифатли инсонлар, уларнинг номлари билан боғлиқ табаррук масканлар, тарихий ёдгорликлар Тошкент вилоятининг деярли ҳар бир туманида учрайди. Уларни асраб-авайлаб, бу борадаги мавжуд илмий манбалар, осори атиқаларни бир жойга тўплаб, келажак авлодларга қолдириш, биринчидан, бизнинг шу замин фарзандлари сифатидаги бурчимиз. Қолаверса, бунинг, юқорида айтилганидек, вилоятимиз ҳудудида туризмни, жумладан, зиёрат туризмини ривожлантиришдаги аҳамияти беқиёсдир. Энг муҳими, буларнинг барчаси қалбимизда тарихий хотира туйғусини мустаҳкамлаш, ёшларимизни ўзи туғилиб ўсган юртга муҳаббат, тарихий анъаналарга ҳурмат руҳида ҳақиқий ватанпарвар инсонлар этиб тарбиялашда ўта муҳим омил бўлиб хизмат қилади.

«Нурафшон» – ақлли шаҳар

Азиз ўқувчи, ёдингизда бўлса керак, Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2017 йил 22 декабрда мамлакатимиз парламентига тақдим этган Мурожаатномасида мамлакатимизни инновацион асосда ривожлантириш муҳим вазифалардан бири экани ҳақида алоҳида тўхталиб, халқимиз учун муносиб турмуш шароитлари яратишда бунинг қанчалик муҳим аҳамиятга эга эканини аниқ мисоллар, амалга ошириладиган дастур ва режалар орқали тушунтириб берган эди. Жумладан, Мурожаатномада «Ақлли шаҳар», «Хавфсиз шаҳар» концепцияларини амалга оширишга алоҳида эътибор қаратилган эди. Ҳозирги вақтда шу борада катта амалий ишлар бошланганидан барчамиз хабардормиз. Хусусан, Тошкент шаҳри марказида замонавий шаҳарсозликнинг барча ютуқларини ўзида мужассам этадиган «Тошкент сити» – халқаро бизнес маркази барпо этилмоқда. Самарқанд шаҳрида, пойтахтимизнинг Олмазор туманида ҳам шундай лойиҳалар амалга оширилмоқда.

Биз, Тошкент вилояти аҳли учун ғоят қувонарли жиҳати шундаки, воҳамизнинг янги маъмурий маркази – Нурафшон шаҳри ҳам айнан ана шундай талаб ва стандартлар асосида, яъни, «ақлли шаҳар» сифатида қурилмоқда.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев Тошкент вилояти аҳолиси вакиллари билан бўлган мулоқотда «Биздан келажак авлодларимизга янги шаҳар қолади», деб таъкидлаганларида айнан шу шаҳарни назарда тутган эдилар. Давлатимиз раҳбари бу лойиҳани амалга оширишга шунчалик катта эътибор билан қарамоқдаларки, шахсан ўзлари Сингапурнинг дунёга машҳур ДИИПАРТ лойиҳалаштириш компаниясининг энг тажрибали архитектор ва мутахассисларини лойиҳа ва қурилиш ишлари учун таклиф этиб, уларга юксак ишонч билдирдилар. Мазкур компания томонидан бўлажак «ақлли шаҳар»нинг бош режаси, қурилиш концепцияси ишлаб чиқилиб, Нурафшонда Президентимиз ҳузурида унинг тақдимоти ўтказилди. Давлатимиз раҳбари нуфузли мутахассислар гуруҳи томонидан ишлаб чиқилган лойиҳани асосан маъқуллаб, уни янада такомиллаштириш бўйича зарур маслаҳат ва кўрсатмалар бердилар. Замонавий шаҳар қурилишининг лойиҳа қиймати 2 миллиард доллар ҳажмида белгиланди. Вилоятнинг янги марказини 4-5 йилда қуриб ишга тушириш мўлжалланмоқда.

Қадрли китобхон, рухсатингиз билан шу ўринда бироз лирик чекиниш қилиб, аввалги саҳифаларда тилга олинган мавзуга қайтсак. Яъни, ҳар бир юртдошимиз қалбида табиий равишда пайдо бўладиган қуйидаги саволга жавоб топишга уриниб кўрсак: нима учун Ўзбекистондаги барча вилоятларнинг маъмурий маркази бўлгани ҳолда, Тошкент вилояти бундай имкониятдан бенасиб қолган?

Бунинг учун бироз кечаги тарихга саёҳат қилишимизга тўғри келади. Маълумки, собиқ Иттифоқ даврида бошқарув борасидаги барча ҳуқуқ ва ваколатлар якка ҳукмрон коммунистик партия – КПССнинг инон-ихтиёрида эди. Ўша мустабид тузум йилларида Тошкент вилоятининг маъмурий маркази Тошкент шаҳри ҳисобланган. Шунинг учун ҳам Тошкент вилоятининг барча бошқарув аппарати, турли соҳа ва тармоқлар бўйича бошқарма ҳамда ташкилотларининг бинолари Тошкент шаҳрида жойлаштирилган эди. Тошкент шаҳар партия комитети Тошкент вилояти партия комитетига бўйсунар эди.

«Ўзбекистон миллий энциклопедияси»нинг 8-жилди, 514-бетидаги қуйидаги изоҳ ҳам фикримизни исботлашга ёрдам беради: «Тошкент – шаҳар, Ўзбекистон Республикасининг пойтахти, Тошкент вилояти маркази».

Табиийки, яна савол туғилади: «Тошкент шаҳри –

Тошкент вилояти маркази», мақоми қачондан бошлаб бекор қилинган? Жавобни ҳам ўша энциклопедиядан излаймиз: «Ўзбекистон мустақилликка эришгач, Тошкент шаҳрида бошқа вилоят ва шаҳарларида бўлгани каби, бошқарувнинг тарихий-миллий шакли – ҳокимлик ўрнатилди. 1991 йил 18 ноябрда Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг «Ўзбекистон Республикасининг пойтахти – Тошкент шаҳри мақоми ва давлат ҳокимияти органлари тўғрисида»ги қарорига мувофиқ, Тошкент шаҳрида ҳоким лавозими жорий қилинди. Тошкент шаҳри ҳокими Президент томонидан тайинланади ва озод қилинади ҳамда Халқ депутатлари шаҳар кенгаши томонидан тасдиқланади».

Савол саволга йўл очса, масала ойдинлашади. Навбатдаги савол шундан иборат: нега вилоят маъмурий маркази учун Тўйтепа шаҳри танланди? Бу борада бошқа таклифлар йўқмиди? Бўлган, албатта. Жумладан, Чирчиқ ва Олмалиқ шаҳарлари ҳам номзод сифатида кўрилган. Аммо бу шаҳарларда вилоят маркази учун кенг миқёсда қурилиш ишлари бошланадиган бўлса, аҳоли турар жойлари, бир қанча маъмурий, маиший биноларни бузишга тўғри келар эди. Шуларнинг барчаси ҳақида чуқур ўйлаган ҳолда, Юртбошимиз томонидан Ўрта Чирчиқ тумани, Тўйтепа шаҳридаги аҳолига зиён етказмайдиган эркин ҳудуд танланди. Қолаверса, бу жой Тошкент вилоятининг барча шаҳар ва туманлари аҳолиси учун келиб-кетишга қулай, чекка туманлар учун ҳам узоқ бўлмасдан, географик жиҳатдан муносиб маскан. Айни пайтда Тошкент вилояти тарихи нуқтаи назаридан ҳам бу жой азиз ва муқаддас маскан.

Тўйтепа тумани марказининг шимоли-ғарбий тарафида Улкан Тўйтепа деб аталадиган шаҳар харобаси бор. Машҳур шарқшунос М.Е. Массон 1928 йилда бу масканни махсус ўрганиб, ўрта асрларга мансуб Новкат – шу Улкан Тўйтепа, деган хулосага келган. Мазкур қадимий қалъа 200 гектар майдонни эгаллаган. Новкат XI–XII асрларда гуллаб-яшнаган экан. Бу ердан Қорахонийлар ҳукмронлигига оид тангалар, турли сопол идишлар топилган. Бинобарин, Новкат ушбу сулола давридаги – йирик ҳунармандлик ва савдо марказларидан бири бўлган. Ҳудуди жиҳатидан Илоқ давлатининг пойтахти – Тункатдан ҳам катта шаҳар ҳисобланган.

XI асрда яшаб ўтган тарихчи Идрисийнинг эътироф этишича, Новкат Илоқнинг пойтахти бўлган. Албатта, тарихчи олимларимиз бу борадаги изланишларни давом эттириб, ҳақиқатни янада ойдинлаштирадилар. Биз учун энг муҳими, ҳозирги Тўйтепа яқинида қадимда пойтахт мақомидаги йирик шаҳар бўлганидир. Фалакнинг гардишини қарангки, орадан салкам минг йил ўтиб, қадимий Тўйтепа Нурафшон номи билан яна вилоят маркази мақомига мушарраф бўлиб турибди. Муҳтарам Президентимиз мазкур масканга шундай мақомни лозим кўрар экан, донишманд сиёсатчиларга хос юксак ва теран ақлу салоҳият билан, бу жойнинг жуғрофий, стратегик, иқтисодий ва коммуникациявий афзалликларидан келиб чиққан ҳолда, шундай қарорга келганлар, албатта. Шу мисол асосида бундан минг йиллар олдин яшаб ўтган буюк аждодларимиз ҳам бу ерни марказ сифатида танлаб нақадар тўғри қарор қабул қилганларини ҳис этамиз.

Энди, қадрли китобхон, ҳозирнинг ўзидаёқ «смарт сити» яъни, «ақлли шаҳар» деган ном билан тилга тушган, Нурафшон келгусида қандай ажойиб шаҳар бўлиши ҳақида фикр юритсак. Аввало, шуни таъкидлаш жоизки, Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг вилоятимизга алоҳида меҳр ва эътибор билан қараб, 2017 йил август ойида Тошкент вилоятининг маъмурий марказини бунёд этиш, янги шаҳарни Нурафшон, деб номлаш ва у нафақат Марказий Осиёда, балки дунёдаги энг гўзал шаҳарлардан бири бўлиши ҳақида тарихий қарор қабул қилганлари бу борадаги барча ишлар, саъй-ҳаракатларнинг ҳуқуқий асоси бўлиб хизмат қилмоқда.

Мутахассисларнинг дастлабки мўлжалларига кўра, Нурафшон шаҳри 20 минг киши истиқомат қилиши учун мўлжалланган бўлиб, шундан 17 минг киши бевосита вилоят марказида яшайдиган, вилоят ҳокимлиги ва бошқа давлат ва бошқарув идоралари, нодавлат тузилмаларнинг бўлим ва бошқармаларида ишлайдиган раҳбарлар, ходим ва мутахассислар, уларнинг оила аъзоларини ташкил этади. Яна 3 минг киши шаҳар аҳолисига хизмат кўрсатадиган коммунал хизмат, савдо, маиший хизмат, транспорт, таълим, тиббиёт ва бошқа ижтимоий тармоқлар ташкилотлари ишчи-хизматчилари ҳисобланади.

Шаҳарда, табиийки, маъмурий бинолардан ташқари турар жойлар, маданият, истироҳат боғлари, кутубхона, стадион, очиқ, ёпиқ сузиш ҳавзалари, мактаб, мактабгача таълим муассасалари, кўп тармоқли марказий шифохона, йирик савдо комплекслари қурилиши режалаштирилган. Шунингдек, шаҳарда мўътадил иқлимни сақлаб туриш мақсадида ер ости сувларидан фойдаланиб, канал бунёд этилади. Канал суви насослар ёрдамида тозаланиб турилади. Аҳолининг маданий ҳордиқ чиқариши учун канал бўйлаб сайилгоҳлар ташкил этилади.

Шаҳарда қуриладиган бинолар 4, 16, 24 қаватлардан иборат бўлади. 24 қаватли бинонинг томида замонавий обсерватория, яъни, кузатув пункти жойлашади. Шаҳар аҳолиси, келган меҳмонлар, сайёҳлар 72 метр баландликдан шаҳарни томоша қилиш имкониятига эга бўлишади. Шаҳардаги барча бинолар вилоят ҳокимлиги биноси атрофида жойлаштирилади. Бундан кўзланган мақсад – ҳокимлик биносининг томида ҳилпираб турган Ўзбекистон давлат байроғи шаҳарнинг тўрт тарафидаги аҳолига бирдек кўриниб туради. Гўёки бино тоғ кўринишида, тоғнинг чўққисига эса Ватанимиз байроғи ўрнатилган.

Сингапурлик лойиҳачилар тақдим этган лойиҳада ҳокимлик биносининг ҳовли қисмида, бинонинг нақд ўртасида каттагина очиқ жой қолдирилган. Бу лойиҳа ўзимизнинг кўплаб мутахассисларга дастлаб маъқул бўлмади. Аслида ҳокимлик биноси шаҳарни тўсиб қўймасин, шаҳар аҳолисига, бу ерга келган меҳмонларга шаҳар тўрт тарафдан кўриниб турсин, деган ниятда шундай режа қилинган экан. Бундан ташқари, хорижий лойиҳачиларнинг айтишича, бинода бундай очиқ жойнинг қолдирилиши юртга файзу барака олиб кирар экан.

Муҳтарам Президентимиз ана шу жиҳатларнинг барчасини ҳисобга олиб, лойиҳани тасдиқлашни тавсия қилдилар.«Келинглар, кутилмаган тавсияларни, аммо эзгу ниятда қўл урилган янгиликларни қабул қилишга ўрганайлик. Европанинг саноқли давлатларида бор бўлган энг замонавий шаҳарни қуришни биз Тошкент вилоятида бошлаб берайлик», – дедилар.

Таъкидлаш керакки, ақл-заковат билан бошқариладиган бундай замонавий шаҳар собиқ Иттифоқнинг биронта давлатида йўқ. У ҳар жиҳатдан ҳайрат ва ҳавас қилса арзийдиган маскан бўлади. Кўчалари кенг, улар бўйлаб одамлар сайр қилишлари учун кўпдан-кўп манзарали дарахтлар экилади, яшил йўлаклар бўлади. Автомобиль йўллари ёқалаб пиёдалар учун – алоҳида, велосипедда сайр қилиш учун – алоҳида ранг-баранг йўлаклар қурилади.

Йўлларнинг ёқасида велосипедлар сақланадиган жойлар бунёд этилади. Бундан кутилган асосий мақсад – ҳам замонавий шаҳар қуриш, ҳам табиат гўзалликларига зиён етказмаслик, энг муҳими, одамлар хотиржам, ғурур ва ифтихор, шукроналик туйғуси билан яшайдиган шарт-шароит яратиш.

Энди ана шу қулайликлар ҳақида батафсилроқ сўз юритсак. Лойиҳа бўйича шаҳарни бошқаришда 17 хил ақлли технологияларни қўллаш кўзда тутилмоқда. Булар нималардан иборат? Асосан, бу технология коммунал хизмат соҳасини тўлиқ автоматлаштиришни назарда тутади. Қайси ташкилот, корхона, қайси хонадонга қанча газ, сув, электр энергияси берилиши, кимнинг қанча қарздорлиги борлиги, кимнинг хонадонини тармоқдан узиб қўйиш кераклиги – буларнинг барча-барчаси компьютер назоратида кузатилиб, автоматик усулда бажарилади. Хонадон эгалари ҳали уйларига етиб бормасдан туриб, йўлдаёқ хонадонида қандай ҳарорат бўлишини ўзлари белгилаб қўйишлари мумкин.

Йўлларни ёритиш ҳам автоматлаштирилган. Қоронғи тушиши билан кўчалардаги чироқлар ўзи ёнади. Ички кўчалар, йўлакларда ҳаракат бўлса, чироқлар ёнади, бўлмаса, йўқ. Яъни, худди эртаклардагидек, ҳаракат тўхтагач, чироқлар ҳам ўчади. Бундай тежамкорлик одамларда турмуш маданиятини ошириш учун энг маъқул усул, албатта.

Шаҳардаги транспорт қатнови ҳам ақлли технологиялар ёрдамида бошқарилади. Ким қаерга боришни истаса, бекатлардаги чироқли лавҳаларни, кўзгуни ёқса, зарур транспорти қаерда келаётгани, қачон етиб келиши ҳақида ўша лаҳзадаёқ ахборот олади. Бундан ташқари, шаҳар аҳлининг тинчлиги ва осойишталигини таъминлаш учун бутун шаҳар видеокамера кузатувлари остида назорат қилиб борилади.

Яна бир муҳим янгилик – Осиёнинг Сингапур, Корея Республикаси каби ривожланган давлатларида улкан иморатларнинг томлари устида боғлар яратилган. Яъни, бир неча вазирликларга қарашли бино ва иншоотларнинг томлари бирлаштирилиб, 2-3 километр масофада, томлар устида афсонавий боғлар бунёд этилган. Ана шу технологияни Нурафшон шаҳрида ҳам қўллаш кўзда тутилмоқда. Томга тупроқ ётқизилади. У ердаги боғлар ёмғир сувларини йиққан ҳолда суғорилади. Бунинг қулайлиги шуки, аввало, энергия тежалади, боғлар атрофидаги ҳудуд қишда – иссиқ, ёзда – салқин бўлади. Чунки боғлар ва экинлар қуёш нурини ўзига ютади, пастга ўтказмайди. Ишчи-хизматчилар бироз ҳордиқ истаб, очиқ ҳавога чиқишни хоҳлаб қолишса, томга кўтарилиб, яшил олам қўйнида сайр қилиб, дам олишади.

Шаҳарни электр энергияси билан таъминлаш ҳам замонавий усулда бажарилади. Энергия шамолдан олинади, яна томларнинг тепасига қуёш генераторлари қўйилади. Чет элликлар ер остининг маълум қисмига тушишганида, у ер 18 даража иссиқ эканини аниқлашган. Ана шу иссиқликдан қишда уйларни иситишда, ёзда салқинни ушлаб туришда фойдаланишган. Бу инновацион усул Нурафшон шаҳрида ҳам қўлланади.

«Эко смарт сити», яъни, Нурафшоннинг яна бир қулайлиги шундаки, у жойлашган ҳудуддан 4 километр нарида Тошкент денгизи бор. Бу ҳам шаҳарда мўътадил, қулай иқлим бўлиши учун имконият яратади. Бундан ташқари, денгиз бўйида янги дам олиш масканлари бунёд этилади. Бу эса Нурафшон шаҳри билан ажиб бир уйғунлик касб этади.

Яна бир жиҳати – азим пойтахтимиз Тошкент шаҳри аҳолиси учун бир соат йўл босиб Чорвоққа боришдан кўра, 15 дақиқада Нурафшонга етиб келиш албатта осон. Келгусида Тошкент шаҳрининг Бектемир туманидан Нурафшонга қадар тезюрар автомобиль йўли бунёд этилиши бу борада янада қулайлик яратади. Қайд этиш керакки, бу йўл ривожланган хорижий давлатлардаги йўллар каби аҳолини автомобиллар шовқинидан ҳимоя қилиш учун барьерлар, яъни, шовқин ютадиган мослама билан тўсилади. Айни пайтда йўлнинг турар жойларга туташ қисмларида пиёдалар учун йўлаклар, ер ости ўтиш жойлари қурилади. Бу хайрли ишлар Халқаро молия институтларининг маблағларини жалб этган ҳолда бажарилади.

«Смарт сити» қурилиши муносабати билан Президентимиз томонидан Нурафшон шаҳрини узлуксиз газ, сув, электр энергияси билан таъминлаш юзасидан тегишли вазирлик ва идораларга кўрсатмалар берилди.

Албатта, бундай улкан, аҳоли учун қулай, ҳам гўзал, ҳам тоза, озода, замонавий шаҳарнинг бунёд этилиши Ўзбекистонимизга сайёҳлар оқимини янада кўпайтиради. Она диёримиздаги Самарқанд, Бухоро, Хива, Термиз, Шаҳрисабз, Тошкент каби қадимий шаҳарларимизни кўриш истагида бўлган сайёҳлар, табиийки, «ақлли шаҳар» – Нурафшонни ҳам кўрмасдан кетмайди.

Барчамизга яхши аёнки, юртимизда ҳурматли Президентимиз Шавкат Мирзиёев раҳнамолигида амалга оширилаётган улкан бунёдкорлик ишлари халқимиз учун беқиёс қулайликлар яратмоқда. Оддий одамларнинг оғирини енгил, узоғини яқин, мушкулини осон қилиш биринчи даражали вазифа сифатида кун тартибига қўйилмоқда. Ана шундай улуғвор, хайрли ишлардан яна бири мамлакатимизда илк бор қурилаётган, пойтахтимизнинг Махтумқули ва Оҳангарон кўчалари чорраҳасида барпо этилаётган, уч қаватли замонавий кўприк ҳисобланади. «Бу кўприк келгусида Тошкент шаҳрининг ўзига хос ташриф қоғози бўлади, – деди Президентимиз. – Ўзбекистон учун янгилик бўлган ушбу маҳобатли иншоот Чорвоқ ва Чимён ҳудудини ривожлантириш учун замин яратади».

Дарҳақиқат, янги транспорт боғламаси Тошкент шаҳридан Чорвоқ ҳудудига борадиган йўлни 22 километрга қисқартирмоқда. Айни пайтда пойтахт аҳолиси ва хорижлик сайёҳларнинг Чорвоқ ҳамда Чимён ҳудудига тез ва осон етиб олишлари учун Чирчиқ дарёси узра ҳам кўприк бунёд этилмоқда. Ана шундай маҳобатли ва замонавий объектларнинг барпо этилиши, янгиланаётган Ўзбекистон давлатининг иқтисодий имконияти ва қудратидан нишонадир. Буларнинг барчаси, ҳеч шубҳасиз, Тошкент вилояти равнақи учун ҳам хизмат қилади.

Айни пайтда Тошкент вилоятида ўнлаб янги-янги ишлаб чиқариш корхоналари, замонавий иншоотлар қуриб фойдаланишга топширилаётганини таъкидлаш лозим. Энг муҳими, ана шундай эзгу ишлар натижасида минглаб ҳамюртларимиз иш билан таъминланмоқда, одамларнинг ўз ҳаётидан розилиги ортмоқда, давлатимизнинг экспорт салоҳияти юксалмоқда.

Энди, азиз китобхон, янгиланаётган Тошкент вилоятидаги бунёдкорлик ишлари ҳақида ўзимиз кўрган, гувоҳи бўлган манзаралар, фидоий ва ташаббускор замондошларимиз ҳақида ҳикоя қилсак. Чунки юртимиздаги барча эзгу ўзгаришларнинг ижодкори ва бунёдкори ана шундай юртдошларимиздир.

ЯНГИЛАНАЁТГАН ЎЗБЕКИСТОН

Манфаатлар мувозанати ёхуд «қизил чизиқ»ни босиб ўтишга

ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ

Одамзот доимо ҳақиқатга, адолатга интилиб яшайди. Унинг учун бу – умрнинг маъно-мазмунини белгилайдиган бош мезон, асосий матлабу маслак, десак, адашмаган бўламиз. Агар шу туйғу бўлмаса, инсон ҳаётидаги энг муқаддас тушунча ва қадриятлар ҳам балки бўлмас, бу қадар юксак даражага кўтарилмас эди.

Буюк Соҳибқирон Амир Темур бобомиз дунё чамани адолат билан обод бўлади, деб бежиз таъкидлаб айтмаганлар. Бу ҳақда узоқ гапириш, фикр юритишга сира ҳам ҳожат йўқ, деб ўйлаймиз. Чунки бугунги ҳаётимизда ҳар қадамда йиллар давомида йиғилиб қолган муаммолар ҳал бўлиб, бу ҳақиқат ўзининг амалий тасдиғини топиб бораётганига бевосита ўзимиз гувоҳмиз.

Бугунги кунда халқаро миқёсда мамлакатимиз ҳақида гап кетса, «Янгиланаёган Ўзбекистон», «Демократлашиб бораётган Ўзбекистон» деган ибораларни қўллаш тобора кенг расм бўлмоқда. Шунинг ўзиёқ жонажон юртимизнинг жаҳон майдонида мутлақо янги имиджи шаклланиб бораётганини кўрсатади.

Бу ҳам муҳим, лекин бундан ҳам муҳими – оддий одамлар, халқнинг ҳаёти сифат жиҳатидан тубдан ўзгармоқда. Албатта, улар, худди эртаклардагидек, бир кўз очиб юмгунча ақл бовар қилмас катта бойликка, тоғдек хазинага эга бўлиб қолгани йўқ. Уларнинг кундалик ҳаётида ташвиш ва муаммолар, етишмовчиликлар кўп деганча бор ва етарли. Лекин улар ҳар қандай хазинадан ҳам азиз ва қадрли бўлган бойликка – «шу юртнинг эгаси – мен», «бизга суянч ва таянч бўладиган, ҳар қандай шароитда ҳам қўллаб-қувватлайдиган Президентимиз бор» деган ишонч билан яшаш имконига эга бўлди.

Бугунги юртдошларимиз бошқарув идораларининг турли бўғинларида илгари чуқур илдиз отган салбий ҳолат – ўз юртида «отангга бор, онангга бор», деб, эшикма-эшик сарсон қилиш иллатига, ўз шахсий манфаатидан бошқа нарсани ўйламайдиган бюрократларнинг зуғуми, алдов ва фирибларига жимгина чидаб кетадиган одамлар эмас. Улар Президентнинг Халқ қабулхоналарини билади, Виртуал қабулхонани билади. Энг муҳими, ўзининг ҳақ-ҳуқуқларини, ҳокимият – бу халқ эканини яхши билади ва шунинг ҳисобидан кучига – куч, ишончига – ишонч қўшилади.

Миллий қонунчилигимизда «ҳокимиятлар ўртасида ўзаро тийиб туриш ва манфаатлар мувозанати» деган қоида бор. Ҳар бир ҳокимият тармоғининг ўз қонуний ваколатлари доирасида, айни вақтда умуммиллий аҳамиятга молик энг зарур масалаларда ўзаро келишиб, уйғун ҳолда ҳаракат қилишини таъминлашда бундай принципнинг аҳамияти беқиёс каттадир. Олий Мажлис Сенати аъзоси бўлиб ишлаган пайтларимда бу ҳақда ҳуқуқшунос дўстларимиз, депутатлар билан кўп гаплашар эдик. Лекин, афсуски, жойларда аҳоли ва давлат ҳокимияти идоралари, ҳуқуқ-тартибот органлари, хўжалик бирлашмалари ўртасидаги муносабатларни тартибга солиб туришда ана шундай тийиб туриш ва мутаносибликни таъминлаш механизмлари йўқ эди. Дангалини айтадиган бўлсак, қонунда назарда тутилган қоидалар ҳам аниқ ҳуқуқий механизмларнинг йўқлиги туфайли деярли ишламас эди. Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2017 йил 22 декабрда Олий Мажлисга Мурожаатномасида ўринли таъкидлаганидек, «ўлик қонунлар» жойларда таъбир жоиз бўлса, «ўлик вазият» – ҳеч қандай йўл билан ҳал қилиб бўлмайдиган муаммоларни юзага келтирар эди. Шунинг учун маҳаллий раҳбарлар «ўзи – хон, кўланкаси – майдон» деган

«принцип» асосида ишлар, уларнинг айтгани – айтган, дегани – деган эди. Халқ орасида ҳеч ким уларнинг мушугини «пишт» дея олмас эди.

Мамлакатимизнинг ҳар бир ҳудудида Халқ қабулхоналарининг ташкил этилиши ва улар тимсолида Президент вакилларининг иш олиб бориши аҳоли ва давлат идоралари, бошқа ташкилотлар манфаатлари ўртасида ўзига хос мувозанат бўлишига, айтиш мумкинки, «қизил чизиқ»ни кўр-кўрона кесиб ўтиш ҳолатларининг камайишига сабаб бўлмоқда. Президентимиз юқорида зикр этилган Мурожаатномада бу масалага алоҳида тўхталиб, қуйидагиларни таъкидлади: «Қисқа муддатда ана шу қабулхоналарга бир ярим миллиондан зиёд фуқаро мурожаат қилгани ва қанчадан-қанча одамнинг йиллар давомида ҳал этилмаган муаммолари ижобий ечилгани Ўзбекистонда халқ ҳокимияти номига эмас, амалда жорий этилаётганини кўрсатмоқда. Жойларда раҳбарларнинг йўл қўйилган хато ва камчиликларни тезлик билан бартараф этиш юзасидан шахсий жавобгарлиги кучайгани мазкур тизимнинг муҳим натижаси бўлди».

Дарҳақиқат, энди раҳбарлар ҳам Халқ қабулхоналари, Виртуал қабулхоналар борлигини билади ва ҳушёр тортади, ҳаддидан ошмайди. Юқорида таъкидланган «қизил чизиқ»ни босиб ўтишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ экани, уларни фақат қонун асосида, ваколат доирасида фаолият кўрсатишга ундайди.

Ўтган бир йиллик ҳаёт тажрибасидан бугунги кунда барчамиз яна бир ҳақиқатни яхши биламиз: мамлакатда тинчлик ва тараққиётга эришиш учун аввало халқни рози қилиш керак. Эл-юртга эса кўп нарса керак эмас, ҳар бир ишда адолат бўлса бас. Шунинг учун давлатимиз раҳбари «Менга баландпарвоз гаплар, қуруқ ҳисоботлар эмас, одамларнинг розилиги керак» деб айтмоқда, барчамизни ана шу мезон асосида ишлаш ва яшашга даъват этмоқда.

Орқага йўл йўқ

Бугунги тобора ўзгариб, янгиланиб бораётган ҳаётимиз, унинг қадр-қиммати, кечаги кунимиздан осмон билан ерча фарқи борлиги ҳақида ўйлаганда, кўпчилик юртдошларимиз қалбида ҳақли бир савол туғилиши табиий. Албатта, барчамиз хом сут эмган бандамиз. Оддий одамларнинг арзу доди Президентгача, давлат раҳбарларигача етиб борадиган, ҳар қандай юқори лавозимдаги мансабдор шахс халқ билан ҳисоблашадиган, унинг дардига қулоқ тутадиган шундай ёруғ кунларга етдик, лекин фалак гардиши айланиб, яна кечаги кунга қайтиб қолмаймизми, шунча ишларимиз зое кетмайдими, деган хаёллар баъзан ҳаммамизнинг кўнглимизга ғулғула солади.

Прездентимиз бундай кайфиятларни бамисоли олдиндан ҳис этгандек, кейинги пайтдаги чиқишларида, хусусан, Конституциямизнинг 25 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги маърузасида, Олий Мажлисга Мурожаатномасида бу ҳақда қатъий ва аниқ фикрларни баён қилдилар: орқага йўл йўқ, кечаги кунга олиб борадиган кўприклар аллақачон ёниб кетган. Сув келса симириб, тош келса кемириб бўлса ҳам фақат олдинга боришимиз шарт. Бугун гап халқимиз, Ватанимизнинг тақдири ва келажаги, жондан азиз болаларимизнинг бахти ва камоли ҳақида бормоқда.

Энг муҳими, кечаги ҳаётга, «нореал рақамлар ортидан қувиш, амалга ошмайдиган хомхаёлларни ҳақиқат сифатида тақдим этишдек номаъқул иш услуби» ҳукмронлик қиладиган муҳитга қайтишни халқнинг ўзи истамайди. Чунки ёлғон ваъдалар, баландпарвоз ҳисоботлар билан ҳеч кимнинг қорни тўймайди. Ўзини ўзи алдаб, шунга маҳлиё бўлиб ўтирадиган жамиятга бошқалар ҳам ёрдам бермайди. Аксинча, бу кунингдан баттар бўл, дейди. Президентимиз ўз Мурожаатномасида айнан шундан огоҳлантирди. «Ўзимиз ўзимизга хиёнат қилмасак, ўзимиз ўзимизни алдамасак, ҳалол-пок бўлиб меҳнат қилсак, мен аминман, кўзлаган барча марраларимизга албатта, етамиз», деди давлатимиз раҳбари.

Ҳаммамиз шу халқнинг фарзандимиз. Эл-юртимизнинг кўзига, юзига қараб, очиқ тан олишимиз керак: афсуски, жойларда алдам-қалдам ишлар ҳали ҳам давом этмоқда. Қуйи бўғиндаги баъзи раҳбарлар «Юзимнинг қалини – жонимнинг роҳати» деган кайфият билан, пинагини ҳам бузмасдан, бемалол эскича ишлаб юрибди. Президентимиз яқинда Тошкент вилоятида бўлиб, халқ билан мулоқот қилганларида, ислоҳотларнинг бориши билан танишганларида ана шундай ҳолатларни кўриб, жуда ачиниб гапирдилар. Айниқса, соғлиқни сақлаш тизимида мавжуд аҳволни тубдан ўзгартириш бўйича шунча ишлар қилинаётганига қарамасдан, Янгийўл шаҳридаги шифохоналарда, шундоқ пойтахтимизнинг биқинида вазият ҳамон эски ҳаммом – эски тос бўлиб қолаётгани ҳақиқатан ҳам бизга ярашмайдиган ҳолдир. Давлатимиз раҳбари Халқ депутатлари Тошкент вилояти кенгаши сессиясида жойларда ишни ташкил этишда йўл қўйилаётган камчиликларни чуқур таҳлил қилиб, уларнинг сабабларини, аҳволни ижобий томонга ўзгартириш йўлларини аниқ кўрсатиб бердилар. Мамлакатимизнинг бошқа жойларида муваффақиятли қўлланаётган, яхши натижа бераётган тўрт сектор фаолияти жиддий танқид қилинди. «Олдимизда жуда катта вазифалар турибди. Алдов, ёлғон ваъда одамларнинг жонига тегиб бўлган. Олдимизда катта кураш турибди, курашга тайёр одамдан натижа кутса бўлади?» деди Президентимиз.

Биз курашга тайёрмизми? Жонимизни озгина койитишга, орому ҳаловатдан жиндак бўлса ҳам воз кечиб, ўзимизни қийнашга тайёрмизми? «Тоққа чиқмасанг, дўлона қайда?» дейди халқимиз. Ўз олдимизга улуғ мақсадлар қўйдикми, шунга яраша ҳаракат қилишимиз, бутун борлиғимизни шу йўлда сафарбар этишимиз керак. Бу борада Президентимиз барчамизга ўрнак бўлмоқда.

Ҳамма ҳавас қиладиган янги давлат, янги жамият қуриш, бугунги ривожланган дунё билан тенг рақобат қилиш учун ҳар биримиздан ҳаракат, масъулият ва яна бир бор масъулият талаб этилмоқда. Ҳеч нарсадан чўчимай, масъулиятни дадил зиммага олиш – бу олижанобликдир. Уни амалий ишлар билан оқлаш эса – мардлик ва фидоийликдир. Бу ишлар биз учун янгилик эмас. Ота-боболаримиз бундай синовлардан неча бор ўтганлар. Халқимиз – катта кураш тажрибасига эга бўлган халқ. Шунинг учун ҳам давлатимиз раҳбари ўз чиқишларида тарих ва бугунги ҳаёт муаммоларини, буюк аждодларимиз ибрати ва бугунги авлодларнинг улар олдидаги бурчи ҳақида гапириб, турли даврларни қиёслаб, бу борадаги муштарак нуқталарни алоҳида таъкидлайдилар. Тарихдан, аждодлар анъанасидан ибрат олиб яшашга даъват этадилар.

Инновация – бу келажак дегани

Олдимиздаги йўл – янги тараққиёт босқичи, бир-биридан залворли, долзарб ва мураккаб вазифалар ечими қанчалик қийин бўлмасин, халқимизнинг бугун бир нарсадан кўнгли тўқ: Яратганнинг ўзи бизга шундай жасур ва шижоаткор, ҳиммати ва қудрати баланд, юртпарвар ва элпарвар инсонни раҳбар қилиб берди, у билан бирга ҳар қандай синовдан ўтишга тайёрмиз, демоқда бугун одамларимиз.

Нафақат мамлакатимиз аҳли, айни вақтда жаҳон жамоатчилиги, кўзга кўринган сиёсатчилар, эксперт ва таҳлилчилар ҳам Президентимизнинг ўз фаолиятининг биринчи кунларидан бошлаб ҳар бир масалага янгича асосда ёндашганини эътироф этишмоқда. Айнан янгича, инновацион асосда ривожланиш бугунги тараққиётимизнинг бош хусусиятига айланмоқда.

Айнан янгича ва дадил ёндашувларнинг йўқлиги узоқ вақт мобайнида жамиятимизда турли хил муаммоларнинг тўпланиб қолишига, умумий димиқишга сабаб бўлди. Қисқа муддатда бутун Марказий Осиё минтақасидаги вазият, ўзаро муносабатлар иқлими қанчалик ўзгариб кетди. Ўзаро ишонч ва дўстона руҳ, прагматик сиёсат бунга сабаб бўлди.

Давлатимиз раҳбарининг ташаббуси билан 2018 йил мамлакатимизда «Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили» деб эълон қилинди. Бу дегани янги йилда фаоллик, шижоат, дадил ташаббуслар янада рағбатлантирилади, инновацион фикрлаш, инновацион ёндашув ва фаолият ҳаётимиз асосига айланади, деганидир.

Албатта, биз барчамиз Шавкат Мирзиёев ўз Президентлик фаолиятини бошлаган биринчи кунларданоқ «Ўзбекистон тараққиётини янги босқичда давом эттирамиз», деб айтган сўзларини эшитиб, уларнинг замиридаги маъноларни, яъни, мамлакатимизнинг ривожланиш суръатлари тезлашиши, халқимиз учун янги-янги имкониятлар очилишини ўзимизча тасаввур қилган эдик. Лекин очиқ эътироф этишимиз лозим, тараққиётимизниг янги босқичидаги ўзгаришлар кўлами ва миқёси бу қадар кенг, бу қадар улкан бўлиши, жамиятимизнинг ҳаёт манзараси қисқа муддатда шунчалик ўзгариб кетишини ҳаёлимизга ҳам келтирмаган эдик.

Шу нуқтаи назардан қараганда, 2018 йилда – «Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили»да бизни янада улкан ўзгаришлар, янада мураккаб вазифалар кутмоқда. Бу албатта, осон синов бўлмайди. Умуман, ўзимиз кўряпмиз, бугунги дунёда осон вазифанинг ўзи йўқ ва бўлмайди ҳам. Турли иллюзия ва хомхаёлларга берилиш, содда бўлиб юриш даври ўтди. Замон ҳамма соҳаларда аниқ ҳисоб-китоблар, аниқ режалар асосида яшашни талаб этмоқда. Шунинг учун Президентимиз ҳар бир соҳадан, ҳар бир раҳбардан ўз иш режаси – «йўл харитаси»га эга бўлишни талаб этмоқда.

Табиийки, «Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили»даги долзарб вазифалар биз – ижод аҳлидан алоҳида фаоллик ва сафарбарликни талаб этади. Инновацион ғоялар, инновацион ривожланиш ҳаммадан ҳам кўра ижодкорлар учун яқин ва тушунарли қадриятлардир. Чунки, тарихдан маълум, мумтоз шоир ва ёзувчилар неча ўн йиллик ривожланиш истиқболларини олдиндан кўриб, ўзлари яшаган даврдаги эскича қарашларга қониқмасдан, юрак қони билан ёзган асарларида янги ғояларни илгари сурганлар, илм аҳлини янги кашфиётларга руҳлантирганлар, жамиятни маърифий асосда яшашга чақирганлар. Масалан, буюк Алишер Навоий бобомизнинг ҳар бир асари ўз даври учун инновацион хусусиятга эга бўлган янгилик ва кашфиёт эди.