Текст книги "Саклыйм җылы назларымны = Душа моя полна нежностью"

Флёра Тарханова
Саклыйм җылы назларымны. Шигырьләр, поэмалар, җырлар, тәрҗемәләр

I бүлек
Багышлаулар, поэмалар

 
Туган ягым, туганнарым,
минем кадерлеләрем!
Сезнең белән бергә үтә
бу озын гомерләрем.
 
 
Хәтта бакыйга күчкәч тә
сезне эзләп чабармын,
Мин кайттым әйләнеп диеп,
күңелегезне кагармын!
 

Җирсү

 
Балкышка күмелгән чит яклар
Тартса да үзенә күңелне…
Тик аяк басуга ул җиргә,
Сагынам мин туган илемне.
 
 
Гөлләрен иснәсәм җиремнең,
Көйләрен көйләсәм илемнең,
Бәхетем ташыган шул чакта
Җиңәрмен мин хәтта үлемне.
 
 
Чит җирнең моңнары чакыра –
Бизәр күк була һәр көнемне…
Тик аяк басуга ул җиргә,
Сагынам мин милли көемне.
 
 
Аларның берсен дә тиңләмим
Болынлы, чәчкәле илемә,
Тилмереп, сагынып кайтамын
Үз милли көемә, телемә.
 
 
Гөлләрен иснәсәм җиремнең,
Көйләрен көйләсәм илемнең,
Бәхетем ташыган шул чакта
Җиңәрмен мин хәтта үлемне.
 

1996, Казан

Яуширмәгә кайттым

 
Яуширмәгә янә кайттым әле,
Гомерләрем көзгә авышкач.
Күзләремне яшь пәрдәсе сарды,
Туган авылым белән кавышкач.
 
 
Яшьлегемдә аткан гөл-чәчкәләр
Кырларымны инде бизәми.
Капка төпләрендә әбекәйләр
Кайттыңмы дип кулын изәми.
 
 
Мине белгәннәрнең бик күбесе
Бер-бер артлы китеп барганнар.
Өй тутырып үскән балаларның
Тавышлары тынып калганнар.
 
 
Безгә белем биргән агач мәктәп,
Җимерелеп, җирдән сөрелгән.
Балачакның моңсу ядкәрләре
Еллар тасмасына төрелгән.
 
 
Үткәннәрне сагынып, аны сүтәм –
Хатирәләр туа тезелеп,
Һәр сәхифә искә төшкән саен,
Үзәкләрем куя өзелеп.
 
 
Авыл читендәге безнең йортның
Капка-куралары кыйшайган.
«Ташладыгыз безне» дигән кебек,
Ишек-тәрәзәләр турсайган.
 
 
Әле кайчан гына чыр-чу килеп
Тугыз бала үскән бу өйдә
Агачлары гына тибрәләләр
Әти салып киткән бер көйгә.
 
 
Кайда соң сез минем сабакташлар,
Бергә уйнап үскән күршеләр?
Гомер офыклары якыная,
Насыйп булыр микән күрешүләр?
 
 
Юксынуга түзми китеп барам,
Онытылырмын, диеп, каламда…
Булмый икән – туган Яуширмәкәй
Тарта мине үзенә һаман да.
 

«Авылымның сихри табигате…»

 
Авылымның сихри табигате
Шифа биргән элек-электән.
Үскән анда кызның иң чибәре,
Егетләре булган сөлектәй.
 

1994

Үпкәләмә миңа, туган авылым

 
Үпкәләмә миңа, туган авылым,
Ташлап киттең диеп рәнҗемә,
Унбиш яшьтән синсез яшәгәнгә
Мин үзем дә әрним, Яуширмәм.
 
 
Көн-сәгатькә кайтып китүләрдән
Истә кала бары рәшәләр;
Язмышыңда синең янар өчен
Кирәктер шул синдә яшәүләр.
 
 
Хәтерләрдә генә сакланадыр
Кыр-урманнар, Якты күлләрең,
Җиләк җыйган хәтфә яланнарың,
Йөгерешеп менгән үрләрең.
 
 
Бер кайтасы иде, озак итеп
Кырларыңны иңләп йөрергә,
Урам тутырып аваз сала-сала,
Көтү кайтуларын күрергә.
 
 
Тик нишлим соң, ерактан ук танып
Каршы алыр кешең булмагач,
Тәгәрәшеп үскән өй кырында
Гөл-чәчкәләр балкып тормагач.
 
 
Кайтып булмый икән, булмый икән,
Күпме сагынсаң да өзелеп,
Тилмерәсең икән еллар буе,
Китәр өчен сине бер күреп.
 
 
Үпкәләмә миңа, туган авылым,
Оныттың дип миңа рәнҗемә.
Онытып буламы соң үскән җирне,
Йөрәгемдә бит син, Яуширмәм.
 

1996, Казан

Шөкер, Аллам!

 
Без үскәндә авыл матур иде.
Ындыр арты тулы чәчкәләр,
Хуш исләре белән бергә кушып,
Тормыш гүзәллеге чәчкәннәр.
 
 
Шуңа да без, күз сирпегән саен,
Матурлыкны гына күргәнбез,
Авырлыкларны да, җырлый-җырлый,
Гөл бәйләме итеп үргәнбез.
 
 
Авылымның төрле урамыннан
Күккә ашкан өч зур манара
Һәрвакытта маяк булып торды
Кыйбласыз, адашып калганга.
 
 
Манаралар очы күренү белән,
Шатлык хисе биләп күңелне,
Күзебезне алмый, елый-елый
Йөгереп кайта идек түгелме?
 
 
Алар җимерелгән көннән башлап
Авылымның яме югалды.
Ындыр арты чәчкәләрсез калды,
Чишмә суы читкә юл алды.
 
 
Шөкер, Аллам! Авыл уртасына
Өр-яңадан мәчет салганнар,
Манарасын янә маяк итсен
Юл табалмый гаҗиз калганнар.
 

1994

Ялгыз өй

 
Өебезне сагынып кайткан идем –
Истәлекләр кабат яңарды.
Сагышлардан моңсу күңелемә
Үзәк өзгеч хисләр таралды.
 
 
Өйгә илтә торган бөтен юлны
Күмеп киткән әни сагышы.
Баскан саен ишетелеп куйды
Әтиемнең гармун тавышы.
 
 
Үткәнемә үрелеп карар өчен,
Мин күтәрдем хәтер читләрен.
Үсмер чакның күз карашын тоеп,
Сискәнүдән әллә нишләдем.
 
 
Инде ялгыз калган өебезгә
Кереп булмый икән капкадан.
Тәрәз аша эчкә карыйм дисәм,
Аларны да пәрдә каплаган.
 
 
Безнең эзләр яткан шушы өйдә
Җыелышкан узган елларым.
Түзалмадым, тәрәз капкачына
Башым куеп үксеп еладым.
 
 
Күптән ялгыз калган өебезгә
Кереп булмый икән капкадан.
Бер тутырып карап калыйм дисәм,
Күзләремне пәрдә каплаган.
 

2007

Сагыш

(Яшьлегем елларына)

 
Яуширмәдән урап искән җилләр
Тәрәзәмә килеп кагылды:
Озакладың, бер кайтып күр, диеп,
Ишегемнән кереп сарылды.
 
 
Ташладым да бөтен эшләремне,
Чыгып киттем Чистай ягына.
Әллә нишләп күңел хискә тулды –
Әллә авылым шулай сагына,
Әллә үзем аны сагынам.
 
 
Кайтып кердем, өйгә сәлам бирдем,
Тәрәзләрдә кояш яктысы.
Бер хәл алгач, чыктым урамнарга –
Кәефемне төшереп сискәндерде
Авылымның шактый ят төсе.
 
 
Күперләргә таба төшеп киттем,
Әйләним дип күлле Дыбрау11
  «Дыбрау» (Дубрава) – кайчандыр имәнлек булган, хәзерге вакытта киселгән. Инешен буып, зур күл ясалган.


[Закрыть] дан.
Миңа таныш эзләр күреп шулчак,
Сыгылып төштем, җаным сыкраудан.
 
 
Яр буеның туфрак катламыннан
Мин аларны озак күзләдем:
Болар – минекеләр, Илдусныкы бусы,
Сәрия белән Алсу … эзләре.
 
 
Менә алар, менә ярылып ята –
Һич шаярмый әйткән сүзләр бу.
Яр астында йомшак җиргә батып,
Яшеренеп калган эзләр бу.
 
 
Шуннан киттем ындыр табагына
(Искә төште студент елларым),
Алмагачлы күлне карап килдем,
Ханнар буасын22
  Риваятьләргә караганда, борын заманда Алмыш хан үзенең яраннары белән һәрвакыт ял иткән урын. Күле әле дә бар (Шәйхи урманына бара торган юл өстендә).


[Закрыть]да буйладым.
 
 
Хисләремне төйнәп, яшьлегемне
Эзләп киттем инде клубка.
Ул да башка. Безнең эзләр калган
Клуб ишелеп төшкән без юкта.
 
 
Чү! Нәрсә бу? Әллә саташаммы? –
Сыкрауларны өмет каплады:
Яшь чактагы клуб сәхнәсенә
Сабыр гына берәү атлады.
Гыйшкым ич бу, моңлы тавышы белән
Миңа атап җырын башлады:
 
 
«…Шушындый матур кичләрдә
Кайда йөрдең, гүзәлем?
Бары синең өчен генә
Өзелә бит үзәгем.
 
 
Әйтмәсәм дә аңларсыңмы
Өзелеп сөйгәнемне?
Төнбоек чәчәге кебек
Ач миңа йөрәгеңне».
 
 
Аның шушы җыры йөрәгемдә
Бөелеп тора гомер буена.
Үзе әле, исендәдер диеп,
Кертмәгәндер хәтта уена.
 
 
Яра калды, барыбер калды яра:
«Кайт» дигәндә, никтер кайтмадым.
Соңгы тапкыр суырып үпкән эзен
Иренемдә мәңге сакладым…
 
 
Сыктый-сыктый чыктым аргы якка –
Мәктәп юлын күрми түзмәмен.
Зур күперне үтеп тау менгәндә,
Үсмер чакларымны эзләдем.
 
 
Кырмавыклар33
  Кырмавык (диал.) – тигәнәк.


[Закрыть] баскан ул тирәне –
Егылырлык хәтта сөртенеп.
Без укыган мәктәп урынында
Кычытканнар үсә гөр килеп.
 
 
Уйга чумып күбрәк йөргән саен,
Күләгәләр арта йөземдә.
Кычытканлы шушы сукмакларда
Әти белән әни эзе дә.
 
 
Аннан киттем Кади44
  Кади, Шан – авылның ике очындагы чишмә исемнәре.


[Закрыть] чишмәсенә,
Инеш буйлап Шанга атладым.
Очрамасмы диеп өзелсәм дә,
Үсмер чакларымны тапмадым.
 
 
Тапмадым мин гүзәл яшьлекне дә,
Эзләсәм дә авыл бетереп.
Кәефем китеп, өйгә борылып кайттым –
Бар да калган матур төш кебек.
 
 
Үткәннәрне барлап кайтыйм диеп,
Багышладым бөтен көнемне.
Күрешүләр көткән идем, ләкин
Сагыш кына басты күңелне.
 
 
Гомерләрне тиз үткәрә икән
Салмак кебек тоелган бу агыш.
Олыгайган саен, бәгырьләрне
Өтә икән, өтә бу сагыш.
 

2003, Казан – Яуширмә – Казан

Чистай сәгатьләре

 
Чистай сәгатьләре урап кайтты
Дәрьяларны, Җирне, Галәмне.
Инде менә чит илләрдә йөри
«Җилфердәтеп» безнең әләмне.
 
 
Чистай сәгатьләре – данлы сәгать,
Үткән алар алтын куллардан,
Һәр минуты аның бәхет өсти,
Беләгеңдә балкып торганда.
 
 
Сәгать кенәмени, ул Чистайда
Бер-бер артлы туган алыплар.
Хезмәтләре белән мәйдан тоткан,
Чәчрәп торган чибәр халык бар.
 

1993, Казан – Чистай

Син дә яшермә

 
Туган якка кайттым синсез генә,
Йөрдем кырлар буйлап кичләтеп.
Әремнәрне сагыш баскан иде,
Минем юксынуны көчәйтеп.
 
 
Онытырга тырышып карасам да,
Оныттырмый сине Яуширмә…
Сагынуым чыкты ярларыннан,
Сөюеңне син дә яшермә.
 

1993, Казан – Яуширмә

Хәзинә

(Экспромт)

 
Чиксез горурланам мин һәрвакыт
Шушы якта туып үскәнгә.
Гасырлардан бер әйләнеп үтәм,
Туган җирем искә төшкәндә.
 
 
Тамыры тирән Чистай каласының,
Болгарларга барып тоташа.
Күрәм аның узган шанлы юлын
Ялкынланып янган ут аша.
 
 
Хәзинәсе бик мул Чистаемның –
Ул бит
Сәүдәгәрләр, ишан каласы.
Шул хәзинә биргән мәшһүрләрен,
Данга күмгән тырыш баласын.
 
 
Менә бүген тагын балкып чыкты
Гаҗәп матур яңа «Хәзинә».
Безне генә түгел, башканы да
Тартып торсын һәрчак үзенә.
 
 
Килер буын, моннан үрнәк алып,
«Хәзинә»сен үзе үстерсен.
Аларга да изге эшләрендә
Бөек Ходам дәрман-көч бирсен!
 
 
Җитәкчеләр гаярьлеге белән
Китсен калам, китсен гел алга:
Туып торсын яңа «Хәзинә»ләр,
Килеп торсын шөһрәт Чистайга!
 

2014

Әле һаман янәшәдән атлый

 
Еллар үтеп, шактый яшькә җитеп,
Ана булгач кына мин үзем,
Аңлый алдым әниемнең хәлен:
Күпме сабырлык һәм зур түзем
Кирәк булган аңа бу дөньяда
Давылларга каршы барырга,
Балалары горур үтсен өчен
Ышанычлы юллар салырга.
 
 
Узган гомерләрдән бер әйләнсәм,
Хәйран калып торам кайчакта:
Тугыз гына бала үсмәгән бит
Безгә генә дигән кочакта.
 
 
Дүрт ел саен кырык ике сабый,
Белем генә түгел, наз алып,
Әниемнән әтиемә күчкән,
Төрле сыйныфларга таралып.
 
 
Авырлыкка бирешмәгән әни,
Әти белән икәү бергәләп
Сикәлтәләр аша сикереп үткән,
Упкыннардан чыккан үрмәләп.
 
 
Сызлыйдыр шул хәзер кулбашы да,
Ишле табын хәлне алгандыр,
Бәлки, яшь чактагы көч-куәте
Ипи күәсендә калгандыр.
 
 
Көнаралаш мич тутырып салган
Ипиеңнең тәме бүген дә
Телебездә безнең һәммәбезнең –
Белмидер ул моны үзе дә.
 
 
Балалары очкан тугыз тараф
Аның өчен кыйбла булгандыр,
Һәр көн саен шушы тарафларга
Теләк теләп, дога кылгандыр.
 
 
Изге теләкләре кабул булды –
Олы юлдан туры барабыз…
Безне саклап, гел янәшә атлый
Ару белмәс газиз Анабыз.
 

1995

Әни җыры

 
Безнең әни уңган гына түгел,
Чибәрләрнең булган чибәре.
Әти аны белеп сайлап алган,
Йөз гүзәлне читкә тибәреп.
 
 
Болыт кебек куе кара чәче
Дулкынланып төшкән, таралып.
Зәңгәр күзләренең төпкелендә
Сөю назы торган яңарып.
 
 
Әтиемә аны бүләк итеп
Үстергәндер Байлар Сабасы.
Чистай-Саба каннарыннан туган
Чәчрәп торган мишәр баласы.
 
 
Бер генә дә түгел, унбер Тархан
Аваз салган ошбу дөньяга,
Тик тугызы гына яшәп калган,
Юлын алып милли кыйбладан.
 
 
Әниемнән күп сыйфатлар күчкән:
Хәтта челтер матур тавышы.
Гомере буе тавышында йөрткән
Туган җирен сагыну сагышын.
 
 
Сагынган ул яшел урамнарын,
Шул урамнан чапкан атларын,
Кичләр буе тынлы оркестрда
Уйнап йөргән үсмер чакларын.
 
 
Сабалардан бер әйләнер көнне
Тилмерепләр көткән чагында
Телләрендә ниләр булды икән?
Кемнәр йөрде икән аңында?
 
 
Төннәр буе дәфтәр тикшергәндә,
Уйларына кереп, чуалып,
Бәгыренә үткән сары сагыш
Шигырь булып төшкән чыланып.
 
 
Без аларны укып хәйран калдык,
Гүя булган ул яу кырында,
Эчтән янган икән гомере буе –
Моңнар шуннан икән җырында.
 
 
Саба якларыннан җилләр искәч,
Күңелләре тулып ташкандыр,
Җыр өйрәткән булып җырлаганда,
Йөрәк әрнүләрен баскандыр.
 
 
Ул җырлары хәзер безнең моңда –
Без дәвамы аның җырының.
Ана табан асты – оҗмах, диләр,
Без чәчкәсе оҗмах кырының:
 
 
Әниемнең аяк эзе калган,
Җырлый-җырлый күз яшьләре тамган,
Әтиебез мәңге йокыга талган,
Шәфкать салган оҗмах кырының.
 

1997

И әнием!

 
И әнием!
Яннарыңа кайткан саен гел ашыгам –
Бу юлы синең яныңда бераз гына онтылыймчы:
Бер читкәрәк куеп борчу-мәшәкатьне,
Кызың булып кына эреп утырыймчы.
 
 
И әнием!
Дөнья гаме вакытымны бик нык били,
Әниеңнең эргәсендә озак итеп яшә дими.
Торып булса, иң күбесе – ике-өч көн,
Хәтта туган-тумачага вакыт тими.
 
 
И әнием!
Рәнҗеп калма яныңнан чыгып киткәнгә,
Синнән аерып ала торган эш көткәнгә.
Мин үзем дә эчтән янам, урын тапмыйм,
Үпкә тулы карашың мине өткәнгә.
 

2006

Сигез дистәң тулган көннәрдә

Әниемә

 
Хатирәләр дәрьясына чумып,
Йоклый алмый яткан төннәрдә
Истәлекнең тик яктысы күчсен
Сигез дистәң тулган көннәргә.
 
 
Хәсрәте дә, дәһшәте дә калсын
Хәтер сандыклары төбендә.
Янып торсын бары бәхет, шатлык
Йолдыз булып тормыш күгеңдә.
 
 
Алтын сарайларда тормасаң да,
Корган ояң гаҗәп бай булды:
Өең тулды бала-чага белән,
Бишек җыры белән өй тулды.
 
 
Күпме еллар үтте. Әле дә булса
Һәрбер балаң өчен янасың.
Хәзер инде бары оныкларда
Күңел тынычлыгы табасың.
 
 
Хафаланма гомер узды диеп,
Искә төшкән саен яшьлегең.
Сигез дистәң тулган көннәрдә дә
Җаның әле һаман яшь синең.
 

1998, Казан

Хуш, әнием!

 
Өзелеп сагыну бәгырьләрне кисә –
Бик еш җыелып булмый яныңа.
Искә алып әйткән һәр сүзебез
Дога булып иңсен җаныңа.
 
 
Телемнәргә йөрәк телгәләнә –
Ишетелми йомшак тавышың.
Башны ташка орып еласаң да,
Булмый инде кабат кавышып.
 
 
Йөрәкләрдән сыкрап каннар тамды,
Фәрештәләр алып киткәндә,
Канатларның икенчесен каерып,
Безне тулы ятим иткәндә.
 
 
Балаларым диеп яшәдең син,
Балаларым диеп өзелдең.
Синдә булган икән иң олысы
Сабырлыкның, чыдам-түземнең.
 
 
Безнең өчен түккән күз яшьләрең
(Шатлык-борчуданмы – барыбер)
Күзләреңне килеп капламаса,
Сөеп карар идең тагы бер.
 
 
Ул-кызларым имин йөрсен диеп,
Булдың һаман изге теләктә.
Син бит мәңге безнең җаныбызда,
Яшәрсең гел безнең йөрәктә.
 
 
Балалардан айрылдым бит диеп,
Йөргәнсеңдер эзләп кайтыр юл.
Шулчак оҗмах ишеге ачылып китеп,
Сузылгандыр чакырып ике кул.
 
 
Әти, мәрхүм, шунда каршы чыгып,
Кочагына алып сөйгәндер.
«И карчыгым, озак көттерәсең,
Синсез гаҗәп авыр», – дигәндер.
 
 
Очрашкансыз, беләм: ничә тапкыр
Төшләремә килеп кердегез,
Өр-яңа зур машинага утырып,
Казан урамында йөрдегез.
 
 
Әти үзе йөртә машинаны,
Син янына кереп чумгансың:
Чирек гасыр «аеры» торганнан соң,
Кабат күрешү бәхетен тойгансың…
 
 
Өзгәләнә йөрәк, бәргәләнә –
Йөзебездә – хәсрәт, күздә – яшь.
Бар дөньяны басты караңгылык,
Якты көннәр кинәт үзгәргәч.
 
 
Тирәләтеп йөргән ач үлемнән
Тоныкланды зәңгәр күзләрең.
Шул мизгелдә безнең өнне алды
Йөрәгеңнән чыккан сүзләрең:
 
 
«И балалар, нәни чагыгызда
Сыендыгыз килеп куеныма.
Үзем киткәч, сезгә истәлеккә
Шигырем калыр минем урыныма.
 
 
И балалар, кереп урнаштыгыз
Сезнең өчен көйгән бәгыремә.
Мине озаткачтын ядкәр итеп
Гөл чәчәрсез ялгыз каберемә…»
 
 
Васыятеңне истә тотып, әни,
Бик күп итеп чәчтек гөлләрне…
Шул чәчкәләр «исеңә төшереп» торыр
Тормышыңның матур мизгелләрен,
Безнең белән булган көннәрне.
 
 
Хуш, әнием, инде тыныч йокла,
Борчымасын беркем, бернәрсә.
Төшебезгә кереп хәбәрләр сал,
Ни дә булса бездән кирәксә!
 

2008

Әнием шигырьләре

 
Адашкан кыз – атылган кош,
Никадәр талпынса да,
Ычкыналмый тозагыннан –
Шул җирдә башын сала.
 
 
Син дә, Чистай, адаштырып,
Китердең дә калдырдың,
Зәңгәр күзле егетеңнән
Һушларымны алдырдың.
 
 
Кибәргә элгән җиреннән
Очты-китте күлмәгем,
Читтә мәңге калырмын дип
Һич кенә дә белмәдем.
 
 
Туган илемә кайтырга
Җыендым әллә ничә,
Тормышның әче җилләре
Туктатты жәлләмичә.
 
 
Гомер буе яна-яна
Калдым кара күмергә,
Туганнарымны сагынып
Яшәдем мин гомергә.
 
 
Ниләр генә табыйм икән
Башкаемны акларга?!
Әллә язмыш, әллә азмыш –
Калдым шушы якларда.
 

 
Балкып торган яшьлегемне
Алыштырды картлыгым,
Картайдым дип үкенмимен,
Балаларым – шатлыгым.
 
 
Төн утырып оек бәйлим,
Бәйлимен дә сүтәмен,
«Әни» дип кайтып керсәләр,
Эримен дә китәмен.
 
 
Бүләкләр дә кирәк түгел,
Үзләре зур бүләк лә,
Сатып та ала алмыйсың
Валюталар түләп тә.
 
 
Рәхмәтем зур балаларга
Хөрмәтлиләр үземне,
Һәммәсенә бәхет теләп
Тәмамлыймын сүземне.
 

 
Яуширмәнең таллы зиратында
Ятып калды гомер юлдашым,
Йорт-җиремне ташлап чыгып киттем –
Чит шәһәргә таба юл башым.
 
 
Һәр ел саен ямьле җәйләр җиткәч,
Кайтып керәм барыбер йортыма,
Болдыр баскычына басу белән,
Сагышларым кинәт онытыла.
 
 
Көзләр килгәч, янә китәргә дип
Җыенуны күреп, шомыртлар,
Китмә, диләр, безне ятим итмә,
Өеңне ташлама, торып кал!
 
 
Ялгыз калып яшәү бик авыр шул,
Туры килә тагын китәргә.
Урамымны, күршем Хәлимәне,
Бар дөньямны моңсу итәргә,
Туры килә тагын китәргә.
 

 
Ярсып-ярсып уйнармын дип,
Алдым кулыма гармун,
Гармун теленә күчсен, дип,
Күңелдәге барлык моң.
 
 
Гармун миңа буйсынмады –
Көем килеп чыкмады,
Сагыш тулы башкаемны
Төрле уйлар тукмады.
 
 
Шушы уйлар алып китте
Үткәндәге көннәргә,
Авырлык һәм хәсрәтләрдән
Елап үткән төннәргә.
 
 
Шөкер инде, алар китте,
Әйләнеп кайтмас өчен.
Бәхетле көннәр килсенгә
Түгелде бөтен көчем.
 
 
Ярый әле кабул булды
Теләкләрем, догалар –
Хезмәтемә балаларым
Һәйкәл булып торалар…
 
 
Ярсып-ярсып уйнармын дип,
Гармуныма кагылдым.
Узган гомер – катлаулы моң –
Гармунсыз да агылды.
 

Маһисәрвәр Тарханова,

1960 еллар,

Яуширмә

Әти

 
Чибәр кеше иде безнең әти –
Зәңгәр күзле горур бер мишәр.
Ни кызганыч, инде ничә еллар
Кабер өсләрендә җил исә.
 
 
Бик тә моңлы иде безнең әти –
Уйнамаган көе булмады,
Баян, гармун, скрипкаларны
Ут уйнатты аның куллары.
 
 
Гаҗәп уңган иде безнең әти –
Эшләмәгән эше юк иде,
Аның чиксез тырышлыгы белән
Тугыз бала бөтен, тук иде.
 
 
Балаларын нык яратты әти –
Алларыннан төшми үстек без,
Тырышлыгын, зыялыгын алып,
Дөнья киңлегенә күчтек без.
 
 
Хәтта мәңгелектән ничә еллар
Төшебезгә кереп «йөдәтте»:
Авыр чакта юлдан язмагыз дип,
Киңәш бирде, акыл өйрәтте.
 
 
Инде сирәк керә, мәрхүмкәем,
Урнаштылар, булды, дигәндер,
Тынычланыр өчен, ул, мөгаен,
Тәрәзләрдән карап йөргәндер.
 
 
Әйбәт кеше иде безнең әти –
Берәгәйле горур бер мишәр,
Ни кызганыч, инде ничә еллар
Кабер өсләрендә җил исә.
 

1996, Казан

Әти кабере янында

 
Менә, әти, тагын килдек әле
Хәл-әхвәлләреңне белергә.
Ташка уйган сурәткәеңдәге
Елмаюың кабат күрергә.
 
 
Ничек анда: кемнәр синең янда,
Аралашыр җаннар таптыңмы?
Безне сагынуың үтми бугай –
Син төшләргә шуңа кайттыңмы?
 
 
Вакыт уза – олыгайган саен,
Ешрак уйландыра балачак.
Безнең өчен көеп яшәүләрең
Тирән эзләр булып калачак.
 
 
Гомерең буе авыр йөк тартсаң да,
Сыгылмадың – булдың чыдамлы,
Әмма балаң чирләп китте исә,
Керфекләрең яшькә чыланды.
 
 
Шаярышсак, «талкан коры» иде –
Күзләреңә генә караттың.
Ә шулай да безнең һәрберебезне
Ана назы белән яраттың.
 
 
Шуңадыр да кичләр җиткән саен
Җыелыштык синең яныңа:
Барлык гадәт, барча һөнәреңне
Сеңдердең һәр балаң канына.
 
 
Өйдән яшьли очкан һәммәбезгә
Булдың бит син терәк, дирбия, –
Чит җирдә дә юлдан яздырмады
Бишектән үк салган тәрбия.
 
 
Ни кызганыч, иртә китеп бардың,
Күрә алмый калдың бу көнне.
Тик «аннан» да безнең һәр адымны
Күзәтәсең кебек шикелле:
 
 
Төшкә кереп, безне кисәтәсең,
Явыз көчкә киртә корасың,
Зыян салыр кебек тоелганны
Якын җибәрмичә торасың…
 
 
Сине юксынуны җиңә алмый
Кайчакларда сабыр, көч сына,
Җыйган бурычларны да, ичмасам,
Түли алмый калдык без сиңа.
 
 
Һәр ел саен бергәләшеп, әти,
Кайтырбыз да синең яныңа,
Ризалыгың, якты рухың өчен
Хөрмәт белән чиксез рәхмәтләрне
Дога итеп уеп калдырырбыз
Кабереңдә үскән талыңа.
 

1998

Без бит Тархан баласы

Калуга шәһәрендә яшәүче олы абыем

II ранг капитаны Иреккә

 
Син беренче киттең өйдән,
Җиде сыйныф төгәлләп.
(Ул елларда күп авылда
Юк иде урта мәктәп.)
 
 
Чистайның бер мәктәбендә
Русча белем эстәдең.
Һәр атнасы юлда үтте
Өч елының дистәнең.
 
 
Аннары китте армия,
Ленинградта укулар,
Төньяк диңгез су астында
Хезмәт һәм ут йотулар.
 
 
Өчәр ай өйгә кайтмыйча
Диңгезләрдә «яттыгыз».
Америка ярларыннан
Хәтта урап кайттыгыз.
 
 
Бу хәбәрне ачып салды
Съезд мәгълүматлары.
Әүвәл беркем белми калды –
Ил башы белде бары.
 
 
Берчак су асты көймәгез
Һәлакәткә юлыккач,
Нурланыш алып күбегез,
Су өстенә калыккач,
 
 
Дәрьяның көчле дулкыны
Килеп бәрелгән ярга –
Диңгез – хәсрәт дәрьясы, дип,
Дөньяга хәбәр салган.
 
 
Кайберәүләр ятып калган
Шул көймә салкынында,
Кайберсе котылгач янган
Атом-төш ялкынында.
 
 
Кайберләре, эш табалмый,
Яшәүдән мәхрүм калган –
Түзалмый гаделсезлеккә,
Үз-үзенә кул салган.
 
 
Син, абыем, туган чакта
Күлмәк киеп алгансың.
Нурланышка юлыксаң да,
Исән-имин калгансың.
 
 
Һич көтмәгән бер вакытта
Юлда остазың очрап,
Эш тапкан сиңа гомерлек,
Калуга юлын юллап.
 
 
Хәрби заводта ничә ел
Эшләп, орден алдың син.
Инде менә отставкада –
Иңнән йөкне салдың син.
 
 
Шулар өстенә күп булды
Тормыш авырлыклары:
Борчулар, авырулардан
Китә алмадың ары.
 
 
Иң мөһиме – соң көнгәчә
Саулыгың була күрсен!
Аяк тибеп яшик әле –
Дошман көнләшеп үлсен.
 
 
Бирешмик авырлыкларга –
Без бит Тархан баласы.
Сиңа әле дәрман юллый
Хәтта Казан каласы!
 
 
Изге теләк кушып котлыйм
Зур юбилеең белән!
Бу котлауларга кушыла
Туганнар, күрше-күлән.
 
 
Күрешүләр насыйп булсын
Киләчәк тормышларда.
Язмыштан узмыш бар, диләр,
Таяныйк узмышларга!
 

2011

Гомер әле чикләрендә түгел!

юбилее уңаеннан Илгиз абыема

 
Балачаклар бергә узып китте
Синең белән авыл өендә.
Уйнап, биеп, укып йөрүләрне
Искә алам әле бүген дә.
 
 
Тәмамлагач мәктәпне, без очтык
Белем киңлекләрен ачарга.
Син киттең дә бардың Арзамаска,
Ә мин җыенып киттем Арчага.
 
 
Хәтерлисең микән бер очракны:
Кышкы каникуллар бетү белән,
Кырык градус зәһәр суыкта
Утырып киттек ачык кузовка.
 
 
Өеп тутырылган кара күмер
Кара комын койды өстемә,
Казаннарда машинадан төшкәч,
Баса алмый туңган аякларга,
Авып төштем ак кар өстенә.
 
 
Шунда мине бик тиз күтәреп алып
Кереп киттең җылы вокзалга.
Кистекләрне55
  Кистек (диал.) – киез итек.


[Закрыть] көчкә салдырдың да
Керештең син массаж ясарга.
 
 
Ярты сәгатьтән соң аягыма
Бастыргач та, инде тынычлап,
Арзамаска киттең, мин – Арчага,
Үткән кебек булдык кылычтан…
 
 
Төрле хәлләр йөри язмышларда:
Борчулар да килде, шатлык та.
Сәламәтлек, бәхетләрне кушып,
Матур яшәү язсын картлыкта.
 
 
Гомер әле чикләрендә түгел,
Аралашып яшәү бик кирәк.
Соңгы еллар киртә куя кайчак –
Очрашулар никтер бик сирәк.
 
 
Офыкларның, якынайган саен,
Гомер кыскартуын онытмыйк.
Нәселебезнең тирән тамырларын
Мәшәкатькә сылтап корытмыйк.
 
 
Өлкән яшькә җиттек, сизмәдек тә,
Ә күңелдә хәзер без сабый.
Уңыш белән куйган хезмәтеңнең
Рәхәтен күр син, Илгиз абый!
 
 
Хәрәкәттә, бәрәкәттә узсын
Ходай биргән һәрбер көнең дим.
Чын йөрәктән сиңа, гаиләңә
Мәрхәмәтлек, саулык телим мин!
 

2015, Казан – Чистай

Әле һаман сине мактыйлар

Илдус энемә

 
Син түбәннән күтәрелдең, энем,
Белеп үстең эшең тәртибен:
Бөтен нечкәлеген, һәр мизгелен,
Эш алымнарының бар тибын.
 
 
Шуңа күрә җиңел булды сиңа
Биек баскычлардан үрләргә.
Һәр адымың ныклы, төгәл иде –
Алып керде бары түрләргә.
 
 
Сәнгать җитәкчесе, мөдир, башлык,
Урынбасар, аннан министр.
Дәрәҗәң дә һаман үсә барды –
Шулай булгач, юлың дөрестер.
 
 
Эшнең рәтен белеп эшләгәнгә,
Дилбегәне кулга алдың да,
Мәдәният гөрләп үсеп китте –
Театрлар ачтың Чаллыңда…
 
 
Министр дип йөзең чөермәдең –
Кабул иттең барын, этәрми.
Һәр көн саен күпме кеше үтте,
Исәпләсәң, исең китәрлек.
 
 
Гозер белән килгән һәр директор
Синең белән уртак тел тапты.
Һәрберсенә ярдәм кулын суздың –
Рәхмәтләрен тойдың мең тапкыр.
 
 
Мәдәният фәлсәфәсен ачып,
Диссертация дә якладың.
Бу өлкәдә чит түгеллегеңне
Шул хезмәт белән дә акладың.
 
 
Казакъстан җирләренә китеп,
Вәкаләтле вәкил булсаң да,
Аннан консул булып торсаң да,
Бөтен татар ян-тирәңдә булды –
Белмәгәннәр юктыр Инсанда.
 
 
Бергә эшләгәннәр, сәнгатькярләр
Уй-хәтердә хөрмәт саклыйлар.
Инде шактый вакыт үтеп киткән –
Әле һаман бар да сине зурлый,
Әле һаман сине мактыйлар.
 
 
Туганыңның шундый дәрәҗәсе
Сөендерми калмый, әлбәттә –
Безнең хөрмәт керде гадәткә.
Ул гына да түгел, өстәвенә
Ирешелгән дан-шөһрәтең белән
Гомерең уза мең-мең рәхмәттә!
 

2011