Текст книги "Օգուտ Բժշկութեան"

Լ

Պատճառ ստամոքին տաքութենէն լինի

Մասրճուէն ասէ, թէ այս Բ ցեղէ լինի. Ա այն է, որ ստամոքն յառաջմէ տաք է, եւ Բ այն է, որ սաֆրան է յաւելցել եւ սրացել եւ տաքութիւնն ի գլուխն ելեր։

Նշան որ ստամոքին տաքութենէն այն է, որ ցաւն խիստ լինի, եւ գլուխն ի շուրջ գայ, եւ յորժամ ստամոքն պարապ լինի՝ հայհանդէ եւ թէ տաք իրվի ուտէ՝ յաւելնայ ցաւն։

Ստածումն որ ստամոքին տաքութենէն լինի։

Մասրճուէն ասէ, թէ ստամոքն յստկէ՛ այն խլտէն, որ ցաւն ընծայի անկից, եւ մէկ քանի տարպայ վերաբերութիւն տուր այնել սրքնճուպինով եւ տաք ճուլապով, որ յստկէ ստամոքսն եւ զգլխուն ցաւն խաղեցնէ. եւ խնծոր եւ սալոր եւ Բ նուռ ուտէ, եւ ազոխով եւ նռան հատով ապուր. օգտէ։

Էհանան ասէ, թէ որ ստամոքին տաքութիւնն ի սաֆրայէ լինի՝ նա վերաբերութիւն տուր այնել եւ սրբէ՛ զստամոքն այս կերպովս. – Ա՛ռ քասնու հունդ եւ քշութի հունդ եւ շահթառայ եւ վարդ Ժ Ժ դրամ. զամէնն եփէ՛ Դ լիտր ջրով, եւ քացախ Բ լիտր, եփէ՛, որ կէսն մնայ, եւ ա՛ռ Գ լիտր շաքար, ի վերայ լից, եւ տո՛ւր ի ժմուն ԺԵ դրամ. եւ զայս տիմէտն ի վերայ գլխուն դիր. – Ա՛ռ վարդ եւ սանտալ եւ ակակիայ եւ հայկաւ եւ հազազ. զամէն ծեծէ՛ եւ շաղվէ՛ մրտի ջրով եւ վարդի ջրով, եւ տիմէտ արա եւ դի՛ր ի վերայ գլխուն. եւ անօթեց սերկեւիլ ուտէ եւ Բ նռան ջուրն խմէ. օգտէ աստուծով։

Ապուճարէհն ասէ, թէ գլխացաւութիւնն խիստ լինի՝ նա պատճառն ի սաֆրայէ է, որ ստամոքն է յաւելցել եւ ժողվել. բայց ցաւն ի յայն ժամն լինի, որ ստամոքն պարապ լինի. եւ պիտի որ զստամոքն սրբես ի սաֆրայէ եւ զփորն լուծես, եւ զսաֆրան խաղեցնես եւ զըղեղն ուժովցնես. եւ մրտի ձէթ եւ վարդի ձէթ օծես եւ սանտալ, եւ քաֆուր հոտայ եւ նռան շարապ խմէ։

Պատճառ որ ստամոքին վատուժութենէն լինի

Մասրճուէն ասէ, թէ զան իրվին ուտէ՝ զստամոքն վատուժցնէ, եւ կամ խլտերուն յաւելվածուն, եւ կամ հանց է ստեղծվել ի յառաջմէ։

Նշան որ ստամոքին վատուժութենէն այն է, որ վաղվնէ անօթի լինի՝ ցաւի, եւ յորժամ քիչ ուտէ՝ ցաւն խաղի եւ երբ շատ ուտէ՝ պուխարն ի գլուխն ելանէ, եւ ցաւի գլուխն։

Ստածումն որ ստամոքին վատուժութենէն լինի։

Մասուային որդին ասէ, թէ յամէն վաղվնէ փուստայ եւ շաքար ուտէ եւ զան մրգերն ուտէ, որ զստամոքն զօրացնէ, որ է խնծորն եւ սերկեւիլն եւ Բ նուռն եւ որ սոցին նման է։ Եւ թէ պատճառն ի պալղամէ լինի՝ նա սրբէ՛ զստամոքն ի պալղամէ եւ տո՛ւր վերաբերութիւն այնել. եւ զստամոքն սրբէ՛ այս հապովս. – Ա՛ռ քապուլի հալիլայ եւ թրպութ կէս կէս դրամ, եւ վարդ, մազտաքէ Զ Զ կուտ, եւ սապռ Ա մթխալ. զամէնն ծեծէ՛ եւ շաղվէ՛ եւ հապ արա եւ տո՛ւր պառկելու ժմուն որ ուտէ, եւ կերակուր՝ հաւու ձագ եւ սիսռով եւ սպանախով. օգտէ։

Մասրճուէն ասէ, թէ ստամոքին վատուժութիւնն ի կերակուր չհալելուն լինի՝ նա տո՛ւր զխնծորին ճուարիշն այս կերպովս. – Ա՛ռ քաղցր եւ թթու խնծոր հասուն եւ կեղեւած եւ մէջն հանած Ա լիտր եւ գինով եփէ, եւ Ա լիտր մեղր խառնէ եւ եփէ՛ որ կապի, եւ ա՛ռ պղպեղ եւ տարապղպեղ եւ ղարանֆուլ եւ սունպուլ Բ բ դրամ. զամէնն ծեծէ՛ եւ մաղէ՛ եւ խառնէ՛ ի մեղրն եւ եփէ՛ որ կապի, եւ լի՛ց ի վերայ մարմարիոնի սայլին որ տափկի, եւ կտրատէ՛ եւ տո՛ւր ժմուն Գ դրամ, եւ զստամոքն զօրացնէ, եւ զկերակուրն հալէ եւ զըղեղն ուժովցնէ, եւ զստամոքին զթուլութիւն եւ զվատուժութիւն տանի։ Եւ այս ի յաղէկ ճուարիշներուն է։ Եւ ճուարիշ յօտն այլ օգտէ այս ցաւուս կամօքն Աստուծոյ ամէն։

ԼԱ

Պատճառ որ ի տաքէ լինայ

Էհանան ասէ, թէ ինքն կէս գլխացաւութիւն է, եւ կամ ի յաջ դիհն լինի եւ կամ ձախն, եւ տաքութիւնն ի յարենէն է եւ ի սաֆրայէ լինի որ յաւելցել է։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ գլխուն Դ դիհէն օթայ, եւ այն կէսն որ ցաւն է՝ տաք լինի. եւ թէ ի վերայ հով իրք դնես՝ նա դիւրաւ գայ, եւ երեսին գունն կարմիր լինայ կամ դեղին։

Ստածումն որ ի տաքէ լինայ։

Էհանան ասէ, թէ ի կիֆալէն երակ առ եւ նուխուի սապռ տուր, որ լուծումն առնէ, եւ զշաքարն եւ զգինծն ծեծէ՛ եւ տո՛ւր անօթեց որ ուտէ, եւ ավսնդին եւ սաղմ արապին եւ անդրութ դի՛ր ի հաւանն եւ ծեծէ՛ եւ տրորէ՛ վարդի ջրով, օծէ՛ ի քնքերն։ Եւ թէ զաֆիոնն եւ վարդի ձէթ հալես եւ այն դիհէն որ ցաւն է ի յականջն կաթեցնես մէկ կաթ՝ օգտէ։

Եւ թէ դանկ մն քաֆուր աղջկմօր կաթնով տրորէ՛, ի քիթն կաթեցու որ ցաւն է, եւ քիչ մն աղտոր վարդէջրով տրորէ՛ եւ ի քնքերն քսէ ուր ցաւն է։ Եւ այն իրքն որ տաք գլխացաւ առնէ՝ զէն է։

Ըռօֆօսն ասէ, թէ ամէն քաղցր եւ արթնութիւն եւ անօթութիւն զէն է, եւ ի ցաւուն դիհն ի կիֆալէն երակ առ, եւ տուր սալորի կամ խնծորի եւ կամ խաշխաշի շարապ կամ նռան, եւ թէ հազար ուտէ եւ զջուրն ի գլուխն եղկ ջրով լվանայ. եւ տո՛ւր մուզաւարայ ազոխի եւ նռան հատի. օգտէ։

Մասուային որդին ասէ, թէ տո՛ւր զայս մտպուխս. – Ա՛ռ պատրուճ եւ անծխոտ եւ սապռ Ա Ա դրամ, թրպութ կէս դրամ, շահմի հանդալ Դ կուտ, եւ սակամոնի Բ կուտ. զամէնն եփէ՛ Ա լիտր ջրով, որ կէսն մնայ, եւ թէ ուժն օգտէ՝ մէկ հետն տուր, եւ կաթեցու ի յականջն դդմի ձէթ. օգտէ աստուծով։

Պատճառ որ ի հովէ լինի

Դէվճանիս ասէ, թէ ի պալղամէ եւ կամ ի սավտայէ, որ ի գլխուն մէկ դիհն է ժողովել, եւ կամ պեղծ պուխարն է ինքն ժողովել։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ցաւն հահանգ լինի, եւ թէ զձեռքդ ի վերայ ցաւուն դնես՝ հով լինի. եւ տաք իրվի տիմէտ այնես՝ դիւրաւ գայ. եւ ցաւս երկան չի լինայ։

Ստածումն որ ի հովէ լինայ։

Դէվճանիսն ասէ, թէ յառաջն խաղաջ արա այն իրօքն, որ զպալղամն խաղեցնէ, եւ զերեսն ի գոլոշնին բռնէ, որ պիտեւան է, եւ զգլուխն ածիլէ, եւ զաղաւնուն ծիրտն եւ մանեխն ծեծէ՛ եւ ջրով շաղվէ՛ եւ դի՛ր ի գլուխն. եւ թէ զֆարֆիոնն եւ զկղբու ձուն Ա Ա դրամ եւ մէկ կուտ մուշք խառնես ի հոռոմ ձէթն եւ այն դիհն որ ցաւն է ի յականջն կաթեցու, եւ թէ ցաւն խիստ լինի՝ եւ Բ յականջն կաթեցու, եւ կերակուր տուր սիսռան ջուր եւ ղալիայ եւ տպքամայ, եւ շատ մի՛ ուտել եւ կուշտ ի քուն մի՛ լինար։

Երքիղանիսն ասէ, թէ զանճապիլ եւ կուլանկուպին յիրար խառնէ եւ անօթեց տուր, որ զհովութիւնն քաշէ եւ զպալղամն հալէ, սրքնճուպինով խաղաջ արա, եւ շոնիս եւ խրու ձէթ եւ եասամինի ձէթ յիրար խառնէ եւ օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ. եւ պատրաստէ՛ ի թթվէ եւ ի ծանր կերակրէ։

Մասրճուէն ասէ, թէ զտակերուն ջուրն տուր այսպէս. – կարօսի եւ ըռզանայի, յամէն մէկէ Գ Գ դրամ. իթխիր Ա դրամ, նանխու եւ անիսոն Ա Ա դրամ, եւ մազտաքէ Գ դրամ, զամէնն եփէ՛ ԳՃ դրամ ջրով, որ կէսն մնայ. եւ յայնժամ քամէ՛ եւ Դ դրամ այարիճ խառնէ եւ Գ նուկի տուր որ խմէ. շատ օգտէ՛ աստուծով։

Եւ խալիսեցաք ի գլխուն ցաւուն կամօքն աստուծոյ. ամէն։

ԼԲ

Պատճառ որ գլուխն կոտրի

Էհանան ասէ, թէ ի գլուխն որ զախմն հասնի, կամ բարձր տեղաց ընկնի եւ կամ կռիւն իրք մն դիպնու եւ վնասի։

Նշան գլուխն կոտրի։ Այսոր նշանն երեւելի է, եւ աղէկ աշես եւ տեսնուս զկոտրածն եւ իմանաս։

Ստածումն որ գլուխն կոտրի։

Էհանան ասէ, թէ գլուխն ոսկր որ խոշորեր է թէ կոտրած ոսկր կայ՝ նա հանէ՛, եւ թէ ոչ՝ որ զարկեր որ եարայ է բացվէր՝ յիրար բեր եւ պողպատ ասղով կարէ՛ եւ զայս դեղերս ի վերայ ցանէ. – ա՛ռ սապռ եւ խունկ Ա Ա բաժին, անծրութ կէս բաժին, աղբրաց արիւն կէս բաժին. զամէնն աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ ի ժմուն ի բան տուր։ Եւ թէ ուռեց ունենայ եւ ցաւ լինայ՝ լաւ դեղն այն է, որ երակ առնուս. եւ թէ քաղցր նուռն գինով եփես եւ յետոյ ծեծես եւ ի վերայ ուռեցին դնես՝ օգտէ։ Եւ թէ արիւնն չկտրէ՝ զասքարին ի վերայ ցանէ, եւ կամ գխտոր եւ կամ այրած կտաւ ի վերայ դիր, դրջած ջրով կամ քացխով։

Մասրճուէն ասէ, թէ դեղ զախմին որ անձն հասնի՝ մոմիեայ եղով եւ կամ ըռովանդ եւ աղբրաց արիւն տաք գինով. օգտէ, եւ տո՛ւր զրովանդին մաճունն, եւ զցաւն խաղեցնէ։ Եւ թէ ի զախմէն ընկնելուն լինի եւ փողէն արիւն գայ՝ հայկաւ եւ կուրս քահրուպար տուր, եւ ի յայն դիհն որ ցաւ չկայ՝ երակ առ, եւ քահրուպար եւ մատնէհար կաւ եւ հայկաւ եւ աղբրաց արիւն եւ խունկ Ա Ա դրամ, եւ Ա կուտ աֆիոն խառնէ. շատ օգտէ. եւ վաղվնէն գարէջուր տուր, եւ միս եւ գինի մի՛ տուր։ Եւ թէ գլուխն լինի զախմն եւ ուռեց լինայ՝ կիֆալէն երակ առ եւ լուծումն արա մրգաջրով, որ պուխարն ի գլուխն չի հասնի, եւ օգտէ կամօքն աստուծոյ. ամէն։

Պատճառ որ ի զախմէ լինի

Էհանան ասէ, թէ զախմն ազգի ազգի է, կա՛մ դանկով եւ կամ թրով, կամ նետով, եւ որն որ լինայ։

Նշան որ զախմն հանդիպի անձն։ Եւ այն որ երեւելի է՝ երեւնայ. եւ այն որ չերեւնայ՝ հարցիր հիւանդին թէ որպէս է, եւ ստածէ՛ շուտով։

Ստածումն զախմին այս է։

Էհանան ասէ, թէ զախմն որ յիրմէն արիւն շատ գայ՝ գուշակէ, որ մեծ երակ է կտրեր այն տեղն. եւ դեղն այն է, որ զան տեղն ճղքես եւ զերկին բերանն բռնես եւ բարակ քթանով պինտ կապես. եւ դնես զան դեղն, որ զարիւնն բռնէ, որ է սապռ եւ աղբրաց արիւնն. ծեծէ՛ եւ շաղվէ՛ հաւկիթի սպիտակուցով ի վերայ դիր Գ օրն. հապա բանտս։ Եւ թէ շիրիանին երակն կտրի՝ դժվար է բռնելն, եւ լաւն այն է որ զինքն պինտ կապես եւ կամ խարես զտեղն։ Եւ այս դեղս շատ օգտէ. – ա՛ռ անծրութ եւ մուռ եւ սապռ եւ աղբրաց արիւն. զամէնն խառնէ՛, ի վերայ դիր. օգտէ աստուծով։

Մասրճուէն ասէ, թէ որոյ անձն ծեծած լինի՝ ա՛ռ զհաւու կիթն, կեղեւովն ծեծէ՛, ի վերայ դիր. օգտէ. եւ թէ ակակիայ եւ ֆուֆել մանր ծեծես եւ իսպիտաճով եւ հաւու կիթի սպիտակուցով շաղվես եւ ի վերայ դնես՝ օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ զախմն որ ի կուրծքն հասնի՝ բասիլիկէն երակ առ եւ զառաջին թպտիրնին արա, եւ կուրսի քահրուպայ եւ կաւհայ առ, ի բան տար. եւ ի տաք իրաց պատրաստէ՛, եւ կերակուր հաւու ձագ տուր, որ լինի զերվայ եփած, եւ աղէկն այն է, որ ի տաք մորթին փաթեն եւ ի պաղէ պահեն, որ թաշանուճ չի լինի։ Եւ թէ զտաղօն աղաճուն տակն թեփով եւ ջրով եփես եւ դնես այն զօդվածին վերայ որ կոտրեր է եւ ծուռ է բուսեր՝ կակղացնէ խիստ։

ԼԳ

Պատճառ որ ի տաքէ լինի

Էհանան ասէ, թէ յառաջն այս ցաւուս ի շատ ուտելուն լինայ, եւ Բ ի սաֆրային սրանալուն եւ յաւելվածէն, որ լցել է զամէն երկին զգլուխն տաք պուխարովն խիստ։

Նշան որ ի տաքէ լինայ եւ թէ ի յարենէ լինի այն է, որ աչվին կարմրի եւ կսկծէ, եւ երկնին կանգնի լի արիւնով. եւ թէ սաֆրայէ լինի՝ այն է որ տապի եւ սիրտն ի վեր գայ։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Էհանան ասէ, թէ յառաջն ի կիֆալէն երակ առ, եւ ի սրունացն ապիկիս արկ, եւ վարդի եղ եւ վարդէջուր եւ քացախ յիրար խառնէ եւ օ՛ծ ի գլուխն, եւ տո՛ւր որ հոտայ եւ վարդէջուր եւ քաֆուր եւ սանտալ եւ այն որ զսրութիւն արեանն խաղեցնէ, եւ տո՛ւր ոսպ եւ ազոխ եւ ապքամայ եւ որ նման է սոցա, եւ պզր ղատուն լուապ եւ շաքար տուր։ Եւ այն որ ի սաֆրայէ լինի՝ տո՛ւր սրքնճուպին որ փսխէ, եւ մատպուխ հալիլայի. եւ տո՛ւր Բ նռան ջուր եւ ազոխի եւ սալորի ջուր։

Արճիճանիսն ասէ, թէ տո՛ւր Ա տարպայ հապի զուզիայ, եւ կամ սալորի ջրով լուծումն արա, եւ անօթեց զարտալուին ջուր տուր որ խմէ, եւ սրքնճուպին սառով եւ նռան շարապ եւ սերկեւիլի, եւ օծէ՛ ի գլուխն քաֆուր եւ սանտալ վարդէջրով. եւ ամէն տաք եւ ի սուր կերակրէ պատրաստէ՛ զքեզ, եւ ի գինոյ եւ մերձաւորութենէ եւ տքնութենէ եւ քաղցենալոյ պատրաստէ՛ զքեզ, եւ տո՛ւր ազոխի ապուր. օգտէ։

Ֆաւլօսն ասէ, թէ յարեգական շողուն լինայ՝ այն է , որ վարդի եղ եւ քացախով օծես, եւ թէ ի յուտելվէն յետեւ լինայ՝ բողկի ջրով եւ սրքնճուպինով մատն տուր արկանել, եւ տո՛ւր փոքր տիրֆիլ եւ կուլանկուպին յօտով եւ մազտաքով, որ ստամոքն յուժովնայ եւ զցաւն տանի, եւ օգտէ։

Պատճառ որ ի հովէ լինի

Զաքարիայի որդին ասէ, թէ այս ի պալղամէ լինի, որ լնու զգլուխն երակքն եւ մնայ, եւ լինի որ Աստուած հանց է ստեղծել յառաջմէ զինքն։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ հանապազ գլուխն ցաւի եւ ականջն ձայն ածէ եւ աչքն մթնայ. այս ի գլխուն վատուժութենէ. եւ այն որ ի պալղամէ լինայ՝ շատ պառկի եւ երեսն մթնայ։

Ստածումն որ ի հովէ լինի։

Զաքարիայի որդին ասէ, թէ գլուխն ի շուրջ գալն պալղամէ լինի՝ եւ դեղն այս է. եւ աղի ձուկն եւ բողկն եւ մանեխ, եւ սամիթի ջրով եւ սրքնճուպինով տո՛ւր որ վերաբերութիւն այնէ եւ ստամոքն սրբէ, եւ ամէն օր անօթէց տիրֆիլ ուտեն եւ վարդ մուրապպայով եւ մազտաքով, եւ կերակուր՝ ղալիայ գառին մսով եւ ուլի մսով, եւ խաղաջ արա որ զգիճութիւնն ի վեր քաշէ. եւ պապունաճ եւ սիսանպար եւ դաղձ եփէ եւ զջուրն ի գլուխն լից. եւ տաք դեղեր տուր որ հոտայ։

Բագարատն ասէ, թէ ի գլխուն վատուժութենէն լինի՝ լուծէ՛ զփորն այն իրօքն, որ զպուխարն ի վար քաշէ ի գլխուն, եւ ի կիֆալէն երակ առ, եւ խաղաջ արա այնով որ յառաջն յիշեցի, եւ անուշ հոտեր տուր որ հոտայ. եւ յօտ եւ սանտալ եւ ներկիս, եւ ջուր լից ի վերայ գլխուն, որ եփած լինի յինքն պապունաճ եւ աքլիմէլիք եւ սիսանպար եւ մարզանկօշ եւ սազապով. օգտէ. եւ ամենայն ցաւու հակառակովն արա ստածումն, որ շատ օգտէ։

Մասէհն ասէ, թէ տո՛ւր զանճապիլ սնուցած եւ վարդ մուրապայ անօթեց տաք ջրով, որ զստամոքն ուժովցնէ, եւ խառնէ՛ ի վարդ մուրապան սնպուլ եւ մազտաքէ եւ ծաթրին, եւ խաղաջ արա, որ զգիճութիւնն ի վայր քաշէ. եւ պապունաճ եւ սիսանպար եւ դաղձի եփէ, եւ զջուրն ի գլուխն լից, եւ տաք դեղեր տուր որ հոտայ։

ԼԴ

Պատճառ որ ի տաքէ լինի

Մատային ասէ, թէ սաֆրան ի յըղեղան առջեւն է ժողվեր եւ կամ սաֆրային պուխարէն որ ի ստամոքէն վերնայ եւ ի գլուխն ելնէ եւ զօրանայ եւ ուժովնայ։

Նշան որ ի տաքէ այն է, որ սաֆրայէ լինայ՝ եւ երեսն դեղնի, եւ ականջն ձայն հանէ, եւ այն որ պուխար է՝ այն է որ հանապազ աչքն մթնայ եւ զինչ տեսնու՝ մութն լինայ աչացն։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Մատէին ասէ, թէ տո՛ւր որ վերաբերութիւն այնէ, որ ստամոքն յիստկի ի սաֆրայէն, եւ տո՛ւր խնծորի եւ սերկեւիլի ըռուպն եւ նռան շարապ եւ ըռեւաճի շարապ. եւ ազոխի շարապն օգտէ եւ զստամոքն ուժովցնէ։ Եւ թէ ցաւն ուժով լինի՝ տո՛ւր զհալիլային մտպուխն եւ լուծէ՛, եւ տո՛ւր պանրաջուր եւ նռան ջուր, եւ փրփրեմի հնտով եւ թմրհնտի եւ սրքնճուպինով, եւ մանուշակի շարապ տուր եւ նոնոֆարի. օգտէ։

Հունան ասէ. թէ տո՛ւր հալիլայ դեղին եւ մանուշակ, եւ շէրխիստով լուծէ՛, եւ մուզաւարայ ազոխի եւ նռան հատի եւ ոսպ. եւ թէ պատճառն ի ստամոքուն լինայ՝ սամթի ջրով տո՛ւր մատն արկանել եւ ճուլապով, որ ստամոքն յիստակէ. եւ տո՛ւր հալիլային մատպուխն. ա՛ռ դեղին հալիլայ ԺԴ դրամ եւ գամոն չիր Լ հատ, եւ յունապ Ի հատ, եւ սպստան Ը հատ, եւ Խորասանի չամիչ կտուած Կ հատ, ըռազիանայ եւ անիսոն Ա Ա դրամ. զամէնդ ծեծէ՛ եւ եփէ՛ Ե լիտր ջրով, որ մնայ Ա լիտր. եւ այնժամ քամէ՛ եւ յստկէ՛, եւ Ա դրամ այարիճ խառնէ եւ Ա դանկ սակամոնի, եւ եղկ արա եւ տո՛ւր առաւօտուն որ խմէ զինչ այս դեղին ըռասմն է. օգտէ աստուծով. ամէն։

Պատճառ որ ի հովէ լինայ

Ըռօֆօսն ասէ, թէ այս ցաւս ի պալղամէ լինի, որ ըղեղան յառաջն է ժողվել եւ ուժովցել է, եւ թանձր պուխարն պալղամին ստամոքէն վերցել է ըղեղան առջեւն։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ անձն վատուժի եւ ցաւն ուժովնայ, եւ այս ցաւուս տիրոջն խելքն անցնի. եւ թէ ի ստամոքէն լինի՝ զկերակուրն չկարէ մարսել մարդն։

Ստածումն որ ի հովէ լինայ։

Ըռօֆօսն ասէ, թէ հապի այարիճով լուծումն արա եւ կամ կուկիայով այս կերպովս. – ա՛ռ այարիճի ֆայղարայ եւ թրպութ Ե Ե դրամ, դեղին հալիլայ եւ քապուլի եւ ըռզանայի հունդ Ա Ա դրամ, եւ հնդի աղ Ա մթխալ, զամէնն ծեծէ՛ եւ մաղէ՛ եւ շաղուէ՛ կարօսի ջրով եւ հապ արա եւ ի շքի չորցու եւ տո՛ւր ամէն օր Գ դրամ, եւ ի վերայ շարապի յօտ խմէ, եւ մուշկի ղալիայ եւ մարզանկօշ հոտայ։

Սահակն ասէ, թէ լուծէ՛ զփորն սապռի հապով, եւ խլտն պակսի, եւ աքլիլմէլիք եւ պապունաճ եւ շէհ եւ սազապ. զամէնն եփէ՛, եղկ ի վերայ գլխուն լից. եւ կերակուր հաւու ձագ տուր եւ ղալիայ եւ կաթն եւ մածուն, եւ ի հով իրաց պահէ՛։ Եւ թէ պատճառն ի պալղամէ լինի՝ տո՛ւր զԳեղիանոսին զայարիճն, եւ կամ հապի շապիեարն, եւ մատպուխ հալիլայ, որ ստամոքն յիստկի. եւ հանապազ մազտաքէ ծամէ եւ սրքնճուպին պզուրի տուր. օգտէ։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ այն որ ի սավտայէ լինի այն է, որ քուն չի լինի եւ աչիչն յառաջն ազգի ազգի իրվի երեւնայ, եւ աչքն մթնայ։ Եւ տո՛ւր զհապի ղուղիան, որ լուծումն լինի, եւ ծաթրին եւ մարզանկօշ եւ շէհ եւ ղարի տերեւ. եւ զամէնն եփէ՛ ջրով եւ զշոգին յերեսն բռնել տուր. եւ զջուրն ի վերայ գլխուն լից. եւ զտաք հոտերն տուր որ հոտայ, որպէս մուշքն եւ ղալիայ եւ անպարն. օգտէ աստուծով։

ԼԵ

Պատճառ որ ի տաքէ լինայ

Սահակն ասէ, թէ ինքն ուռեց մն է, որ ըղեղին փարտային ներքեւն լինի կամ յարենէ եւ կամ ի սաֆրայէ, եւ իր սրութենէն լինայ ի մարդն։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ յարենէ լինայ՝ հանապազ աչքն եւ երեսն կարմիր լինի, եւ երակն ի լի. եւ այն որ ի սաֆրայէ՝ երեսն դեղին լինայ։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Սահակն ասէ, թէ այն որ ի յարենէ լինի՝ նա հանապազ եւ քացախ եւ վարդէջուր օծէ ի գլուխն, եւ կակուղ հոկնայ դիր եւ լուծէ՛ զփորն, եւ գարէջուր տուր եւ ազոխի ջուր եւ յունապի նուխու։ Եւ այն որ ի սաֆրայէ լինի՝ տո՛ւր յամէն օր անօթէց զսալորին ջուրն, եւ գարէջուր տուր եւ առաւօտուն դդմի ջուր եւ խիարի ջուր, եւ իրիկունն տո՛ւր հաց նռան ջրով եւ շաքարով, եւ պաղ ջուր այլ տուր։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ երակ առ, եւ զմանուշկին շարապն տուր եւ լուծումն արա. եւ թէ ցաւն ուժով է՝ ճակատէն երակ առ եւ զքիթն արունէ՛, եւ վարդի ձէթ եւ քացախ օծէ ի գլուխն։ Եւ թէ հիւանդն ձրի խօսի եւ քուն չի լինի՝ տո՛ւր զայս. – ա՛ռ մանուշակ եւ խաշխշի կեղեւ եւ գարու կորկոտ եւ հազրի հունտ եւ սամթի տակ Ա Ա ափ. զամէնն եփէ՛ ջրով եւ հանչաք որ ջրովն կարմրի, եւ լի՛ց ի գլուխն եղկ, եւ մանուշկի կեղեւ եւ աղջիկմօր կաթն օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ։

Մասեհն ասէ, թէ սալորն ջրով լուծէ՛, եւ տո՛ւր զխաշխշին շարապն։ Եւ թէ հիւանդն քուն չի լինի՝ տո՛ւր լուապ պզր կաթունի, եւ խառնէ՛ խաշխշի շարապ որ խմէ, եւ մատուտակ եւ վարդ եւ նոնոֆար եւ գարի եւ պապունաճ եւ մանուշակ եւ խաշխաշ եւ հազրի հունտ Դ Դ դրամ, զամէնն եփէ՛ եւ զջուրն ի գլուխն լից. օգտէ աստուծով։

Պատճառ որ ի հովէ լինայ

Ըռօֆօսն ասէ, թէ այս ի հով կերակրէ եւ ի պալղամէ լինի եւ կամ ի սավտային յաւելվածոց, որ մտեր ի յըղեղին փարտային ներքեւն եւ ուռէցն. եւ այս ուժով լինայ։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ի պալղամէ՝ նա քուն չի լինայ եւ զինչ որ տեսնու՝ վախենայ, եւ ձրի զրուցէ, եւ ի ժիր ի յոտվին հայի, եւ աւաղնայ, եւ թէ քուն լինի՝ պեղծ երազ տեսնու։

Ստածումն որ ի հովէ լինայ։

Ըռօֆօսն ասէ, թէ յառաջն ցաւուն Գ օր հետ իրերաց վերաբերութիւն տուր այնել։ Եւ ա՛ռ քիչ մի կղբու ձու եւ դաղձ եւ սիսանպար, ծեծէ՛ եւ դրջէ՛ գինով եւ ի վերայ գլխուն դիր, եւ փռնքտալ տուր քունտուսով եւ կղբու ձուով, եւ հոկնայ արա շահմի հանդալով եւ ասփրի հնտով. որ օգտակար է. շահմի հանդալ, աֆթիմոն, դաղձ Ա Ա ափ, եւ պասվայիճ Բ ափ, դաղձ Ա ափ. զամէնն եփէ՛ ջրով եւ պապունաճի ձէթ խառնէ եւ հոկնա արա, եւ ներկիսի եւ սուսանի ձէթ օծէ ի գլուխն եւ կաթեցու ի քիթն, եւ մեղրաջուր տուր որ խմէ։

Դէվճանիսն ասէ, թէ ի ցաւուն յառաջն տաք հոկնանի արա եւ տո՛ւր հապի Մսրի, եւ հապի պալատուր եւ հին վարդ մուրապայ եւ զանճապիլ սնուցած, որ գլուխն եւ ստամոքն եւ ըղեղն զօրանայ, եւ մեղրին շարապն տաք դեղերով օգտէ, եւ տաք հոտանելիքն տուր որ հոտայ։

Բագարատն ասէ, թէ այս ցաւս որ յըղեղն ընկնի՝ Գ աւուրն յառաջն խալսի, եւ թէ ըղեղին ի փարտան ընկնի՝ վնասակար է, եւ թէ փարտայէն ըղեղէն ի դուրս է՝ նա հեշտ է եւ դիւրաւ ողջանայ եւ խալիսի կամօքն աստուծոյ. ամէն։

ԼԶ

Պատճառ սապաթին

Բագարատ ասէ, թէ այն որ պալղամն ի յըղեղն յաւելցել է եւ յառաջի բաժինն ըղեղան ծածկել է. եւ այսոր պատմութիւնն այս է, որ շատ քուն լինի, անթիւ եւ անչափ։

Նշան սապաթին այս է, որ քունն ծանր լինի, եւ մարդ զէտ հիւանդ լինի, եւ հանց որ արթնութիւն չի լինի, եւ աչվին շուտով իրար ածէ. եւ լինի որ ձրի զրուցէ մարդն խիստ։

Ստածումն սապաթին այս է։

Բագարատ ասէ, թէ տո՛ւր հապի այարիճի, որ յստկէ զըղեղն ի պեղծ խառնուածոց, եւ տաք ձիթեր օծէ – պապունաճի եւ սուսանի եւ որ նման է սոցա, եւ տաք ջուր լից ի գլուխն եւ նանխու եւ աւսանդին տուր, եւ հին վարդ մուրապայ, եւ եղկ ջուր տուր, եւ թէ բնութիւնն կապ լինի՝ սուր հոկնայ արա, եւ քնտուս եւ կղբու ձուով տո՛ւր փռնքտալ, եւ զգլուխն ածիլէ՛։

Մասրճուէն ասէ, թէ պատճառն ի տաք պուխարնու լինայ եւ ըղեղն առջեւն ուժովի։ Նշան այն է, որ հիւանդն ծանր լինի, եւ շուտ չի զարթի, եւ ի քնուն մէջն շատ զրուցէ, եւ երակն լի լինի։ Պիտի որ երակ առնուս, եւ տաս մանուշկի շարապ, եւ քացախ օծէ ի գլուխն վարդի ձիթով. եւ տո՛ւր կերակուր զերպայ եւ սիսռան ջուր. օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ սապաթն այնոր լինի, որ ջերմն ունենայ եւ այլ հիւանդութիւնք երթան խալսին, ապա թէ նա եւ սապաթին պատճառն է. որ թէ պալղամն լինի, որ ժողվել է ի գլուխն՝ հոկնայ արա եւ հապի ղուղիայ տուր. եւ սամիթ եւ սիսանպար եւ մարզանկօշ եւ աքլիլմէլիք եւ պապունաճ. զամէնն եփէ՛ ջրով եւ ի գլուխն լից. շատ օգտէ. եւ այարիճի ֆայղարայ տուր. շատ օգտէ աստուծով։

Պատճառ սապաթին սահարին

Էհանան ասէ, թէ սաֆրայէն եւ ի պալղամէն, որ յիրար խառնվի, եւ յորժամ սաֆրան շարժի՝ հիւանդն զարթի, եւ որ պալղամն շարժի՝ նա քուն լինայ հիւանդն։

Նշան սապաթին սահարին այս է, որ հիւանդն հանց լինի, որ ոչ ի քուն լինի եւ ոչ արթուն, եւ աչվին ի բաց լինի զէտ մեռած, եւ լինի որ ատեն ատեն զէտ խէվի պէս ձրի խօսվի զրուցէ մարդն։

Ստածումն սապաթի սահարէ։ Էհանան ասէ, թէ խառնուած դեղեր շինես հանց որ հանէ զԲ խլտն, եւ ժմուն եւ եղանակին եւ բնութեան հիւանդին։ Եւ աղէկ դեղն՝ յառաջն հոկնայ այնէ, եւ զսուր իրվին եւ զպալղամն ի վար քաշէ. եւ թէ սաֆրան յաւելցել է՝ կակուղ հոկնայ արա. եւ թէ ուժն ընկեր է՝ երակ առ, հանց որ ցաւն սուր լինի. եւ թէ հոկնայ այնես՝ զպուխարնին եւ զխառնուածն ի վայր քաշէ. եւ յայնժամ տո՛ւր զհապի շապիեարն, եւ հանց տուն նստուր, որ խիստ լուս լինի, եւ տո՛ւր զայն մաճուննին որ յըղեղն յստկէ։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ յառաջն լաւն այն է, որ վարդի եղ եւ քացախ օծես, եւ թէ կղբու ձու կամ ֆարֆիոն կամ հաշայ եւ մանեխ խառնէ՛ յիրար եւ օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ, եւ կապես. եւ յորժամ ցաւն պակասի եւ յուժն յաւելնայ՝ նա ի բաղանիս տար եւ քիչ քիչ թող աշխատի։

Ըռուֆօսն ասէ, թէ սուր հոկնանի արա, եւ թէ պալղամն յաւելնայ՝ ա՛ռ քնտուս եւ խարպախ սպիտակ եւ շոնիզ եւ կղբու ձու, ծեծէ՛ եւ օծէ՛ ի քիթն, եւ տո՛ւր մեղրաջուր տաք դեղերով եւ սիսռան ջուր. եւ թէ սաֆրան յաւելնայ՝ հոկնայ կակուղ դիր, եւ վարդի ձէթ օծէ ի գլուխն քացխով. օգտէ աստուծով։

Սիրաք իմաստասէրն հրամայեր է, թէ տքնութիւն մաշէ զոսկերս եւ հոգ տրտմութեան մաշէ զոսկերս. եւ մերժէ զննջումն եւ ծանր հիւանդութիւն յորդորթէնէ լինի։

ԼԷ

Պատճառ շխուսին այս է

Հունան ասէ, թէ շխուսն եւ ճմուտն մէկ հիւընդութիւն է, եւ լինի սա հով եւ չոր եւ ի թանձր խլտէ, որ ի յըղեղան ի փարտանին է յաւելցել, եւ շխուս եւ ճմուտ եղեր։

Նշան շխուսին այն է, որ հիւանդն զէտ մեռած լինի, եւ ինք զինք չի գիտենայ, եւ իսկի չի շարժի, եւ շունչն չերեւնայ, եւ այնոր համար յարապն շխուս ասէ։

Ստածումն վասն շխուսին։

Հունան ասէ, յառաջն սուր հոկնանի արա, եւ այարիճի Ճալինոս տուր եւ կամ շահմի հանդալ, եւ այարիճի ֆայղարայ տուր սակամոնով, յամէն մէկէ ուժուն չաք հիւանդին եւ եղանակին, տարոյն եւ աւուրն, եւ զգլուխն եւ զըղեղն յստկէ՛ աւելի խառնուածոց սավտային. եւ կերակուր շուրվայ հաւու ձագով. եւ մտո՛ւ ի բաղանիս եւ օծէ՛ զանձն խրու ձիթով եւ եասամինի ձիթով եւ մանուշկի ձիթով, եւ շատ մի՛ նստիր ի բաղանիսն. զէն է։

Դէվճանիսն ասէ, թէ լաւն այն է, որ հոկնայ առնես. եւ մեղրաջուր խմէ, եւ զգլուխն ածիլէ՛, եւ կղբու ձու եւ ֆարֆիոն եւ սպիտակ եասամին ձէթն խառնէ՛ եւ օծէ՛ ի գլուխն։ Եւ թէ ցաւն խիստ լինի, դեղ խմելու չի լինի՝ տո՛ւր այարիճի ֆաղարայ ախրապատինէն Բ դրամ։ Եւ ստածումն այն է, որ եասամինի եւ նասրին ջուրն ի յականջն կաթեցնես. եւ տո՛ւր որ հոտայ ղալիայ եւ սանտալ, եւ պապունաճի ձէթն օծէ՛ ի գլուխն. կուլանկուպին տուր որ ուտէ, եւ կերակուր՝ միս եւ տուռէճ եւ տէհուճ եւ շուրվանի եփած լինի. օգտէ։

Պատճառ ճմուտին

Էհանան ասէ, թէ առաջին բժշկապետքն շխուսն եւ ճմուտն մէկ ասեն, որ լինի ինքն հով եւ չոր խլտէ եւ զըղեղան կէսն ծածկել է եւ յաւելցել է։

Նշան ճմուտին այն է, որ հիւանդն ի վերայ կռնակին պառկի զէտ մեռած եւ վեր չելնէ, եւ ձեռն եւ ոտքն չի շարժի, եւ թէ քանի կանչես՝ ձայն չտայ մարդոյ։

Ստածումն վասն ճմուտին այս է։

Էհանան ասէ, թէ տո՛ւր հապի ստամահիկոն եւ մտպուխի աֆթիմոն, որ հանէ զպեղծ խառնուածն սավտային եւ քաշէ ըղեղէն ի վայր։ Տո՛ւր այս կերպովս. ա՛ռ սեւ հալիլայ Ժ դրամ եւ քապուլի սեւ Է Է դրամ, պալիլաճ եւ ամլաճ Դ Դ, եւ չամիչ անկուտ Զ դրամ, դամոն չիր Ի դրամ, եւ եզնալեզու եւ ղաֆէթ եւ թուրինճ խոտ եւ աստախօտոս Դ Դ դրամ, պասվայիճ ծեծած Գ դրամ. զամէնն եփէ՛ Դ լիտր ջրով, որ մնայ Ա լիտր, եւ քամէ՛, եւ ա՛րկ ի ներս Ա դրամ ղարիղոն, տո՛ւր եղկ ժամհրօքն որ խմէ. օգտէ աստուծով։

Մասրճուէն ասէ, թէ հիւանդն վատուժ լինի որ մտպուխ եւ դեղ չկարէ խմել՝ դու հոկնայ արա եւ հանէ՛ զայն խլտերն, որ ցաւն ի յանկից է, եւ ի վար քաշէ, եւ տո՛ւր կուլանկուպին եւ մեղրաջուր, եւ տո՛ւր մուշքի ղալիայ հոտալ. եւ թէ հիւանդն ուժովնայ եւ թէ երակ պիտենայ՝ ա՛ռ ի կիֆալէն, եւ թէ վատուժ լինի՝ ի տափողէն հաճամաթ արա. եւ թէ քուն չլինի՝ օծէ՛ ի գլուխն նունուֆարի ձէթ, եւ յորժամ ցաւն ի վերջքն գայ՝ տո՛ւր կերակուր մուզաւարայ սիսռով, եւ յետեւ այնոր տո՛ւր գառին միս եւ տուռաճ եւ հաւու ձագ որ ուտէ, եւ ղալիանի եւ ամենայն թթուէ պատրաստ կացիր, որ շատ օգտէ կամօքն աստուծոյ. ամէն։