Текст книги "Из истории старообрядцев на польских землях: XVII—ХХ вв."

Список научных трудов профессора Эугениуша Иванца

Русская баня на Мазурах // Русский голос. 1964. R. 8. Nr 1–2. История славянской типографии на Мазурах II Русский голос. 1965. R. 9. Nr 1–2. С. 8.

Краткие сообщения об истории беспоповского монастыря в Войнове II Русский голос. 1965. R. 9. Nr 3–4. С. 5–8.

Поселения русских староверов II Русский голос. 1965. R. 9. Nr 7–8. С. 4.

Osadnictwo staroobrzędowców w powiecie augustowskim IIJ. Antoniewicz (red.) Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego. Białystok, 1967. S. 401–428.

Elementy w schodnio słowiańskiej kultury materialnej u staroobrzędowców na ziemiach polskich (praca doktorska). Łódź, 1970.

Staroobrzędowcy II Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu. Olsztyn, 1975. S. 217–235.

Staroobrzędowcy i ich tradycje w Sejneńskiem IIJ. Jaskanis (red.) Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej. T. 2. Białystok, 1975. S. 393–430. Wydawnictwa staroobrzędowców na terenie Polski i ich staroruskie tradycje II Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. 1975. Seria I. Z. 109. S. 65–70.

Kontakty środowiska „Kołokoła” ze staroobrzędowcami na Mazurach II Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. 1975. Seria I. Z. 111. S. 99—203.

Wydawnictwa „Drukarni Słowiańskiej” na Mazurach w latach sześćdziesiątych XIXw. II Slavia Orientalis. 1976. R. 25. Nr 2. S. 229–237.

Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. Warszawa, 1977.

Dzieje badań nad staroobrzędowcami w Polsce II Studia Religioznawcze. 1979. Nr 14. S. 99—109.

Folklor staroobrzędowców na ziemiach polskich II Studia Polono-Slavica-Orientalia. Acta litteraria. R. 7. 1981.

Old Believers in Poland II Etłmologia Polona, tłum. Patrycja Mroczyk. 1981. T. 7. S. [9] – [26].

Specyfika folkloru Rosjan-staroobrzędowców na ziemiach polskich II Literatura popularna – folklor – język. Katowice, 1981. T. 2. S. 4—109.

Pimonow Arseniusz II Polski Słownik Biograficzny. T. 26. Wrocław-Łódź, 1981. Z. 109. S. 324.

Pimonow Borys // Polski Słownik Biograficzny. T 26. Wrocław-Łódź, 1981. Z. 109. S. 324–326.

Pamiętnik Antoniny Kondratjewej (1914–1916). Przyczynek do dziejów żeńskiego klasztoru staroobrzędowego w Wojnowie na Mazurach II Zeszyty Naukowe KUL. 1982. R. 25. Nr 2–4 (98—100). S. 234–262. Dzieje badań nad staroobrzędowcami w Polsce II Kontrasty. 1983. R. 16. Nr 3. S. 34–38.

„Kolokol” i mazurscy staroobrzędowcy II Kontrasty. 1983. R. 16. Nr 7. S. 39–40.

Lamenty pogrzebowe staroobrzędowców w Polsce i ich staroruskie tradycje II Musica Antiqua Europae Orientalis. Materiały sesji bizantyno-słowianoznawczej. Bydgoszcz, 1985. S. 97—113.

Ksiądz Aleksander Aw aj ew (1882–1956). W trzydziestą rocznicę śmierci II Tygodnik Podlaski. 1986. R. 2. Nr 12. S. 7.

Ikony staroobrzędowców w Polsce II Tygodnik Polski (Tygodnik Podlaski). 1987. R. 3. Nr 5. S. 8.

Świece cerkiewne II Tygodnik Polski (Tygodnik Podlaski). 1987. R. 3. Nr 7. S. 7.

Księgi religijne staroobrzędowców II Tygodnik Polski (Tygodnik Podlaski). 1988. R. 4. Nr 5. S. 1–4.

Kadzielnica u staroobrzędowców II Tygodnik Polski (Tygodnik Podlaski). 1988. R. 4. Nr 11. S. 10.

Staroobrzędowcy. Wystawa w czas Tysiąclecia Chrztu Rusi 988—1988 г. II Łódzkie Towarzystwo Przyjaciół Książki. Komunikat 44. Łódź, 1988. S. 1–8.

Językipiśmiennictwo cerkiewno słowiańskie w kulturze staroobrzędowców na ziemiach polskich II Roczniki Humanistyczne KUL, 1988 [druk 1992]. R. 36 Z. 7. S. 31–43.

Wierzenia i obrzędy grzebalne wczoraj i dziś u staroobrzędowców na ziemiach polskich II R. Łużny (red.) Chrześcijański wschód a kultura polska. Lublin 1989.

Lestowka – różaniec staroobrzędowy II Tygodnik Podlaski. 1989. R. 5. Nr 10. S. 9.

Staroobrzędowcy w Polsce II Chrześcijanin w Świecie. 1989. R. 21. Nr 3. S. 66–85.

Staroobrzędowcy II Przegląd Katolicki. 1989. Nr 3. S. 1, 7.

Chrzest u staroobrzędowców II Przegląd Prawosławny. 1992. R. 8. Nr 2. S. 23–24; Nr 3. S. 12–14.

Обряд крещения у старообрядцев в Польше II Н. Н. Покровский, Р. Моррис (ред.). Традиционная духовная и материальная культуpa русских старообрядческих поселений в странах Европы, Азии и Америки. Новосибирск, 1992. С. 262–269.

Русские старообрядцы на Мазурских озерах. Вопрос бракосочетания // Skupiska staroobrzędowców w Europie, Azji i Ameryce, ich miejsce i tradycje we współczesnym świecie. Warszawa, 1994. S. 183–190.

Monaster w Wojnowie II Przegląd Prawosławny. 1994. Nr 10. S. 26–27. Nr 11. S. 30–31.

Na cmentarzach staroobrzędowców II Przegląd Prawosławny. 1995. R. 11. Nr 10. S. 19–20.

Старообрядческая газета «Истина» в 1836–1866 гг. II Мир старообрядчества. Nr 4. М., 1998. С. 370–375.

Paweł Pruski (1821–1895) i jego działalność na Mazurach Staroobrzędowcy w Polsce II Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur. Olsztyn, 2000. Z. 4. S. 33–76.

Nieznana karta z dziejów drukarstwa w Piszu (Johannisburgu) II Listy Bibliofilskie. Łódź, 2000. T. 4. S. 53–57.

Droga Konstantyna Gołubowa od starowierstwa do prawosławia. Karty z dziejów duchowości rosyjskiej drugiej połowy XIX wieku. Białystok, 2001.

Napad sowieckiej partyzantki na Kosów Poleski 3 sierpnia 1942 r. (sukces czy klęska?) II Białoruskie Zeszyty Historyczne. 2006. Nr 25. S. 259–297.

Staroobrzędowcy H K. Snarski (red.). Starowierski świat (katalog wystawy w Muzeum Okręgowym w Suwałkach). Suwałki, 2010.

Kosów Poleski i Mereczowszczyzna za władzy sowieckiej jakje pamiętam (1939–1941) II Białoruskie Zeszyty Historyczne. 2011. Nr 35. S. 203–230.

Mereczowszczyzna i Kosów Poleski – miasto mojego dzieciństwa za czasów II Rzeczypospolitej (1920–1939) II Białoruskie Zeszyty Historyczne. 2012. Nr 38. S. 185–224.

Kosów Poleski i Mereczowszczyzna w czasie okupacji niemieckiej (1941–1944). Część I do sierpnia 1942 II Białoruskie Zeszyty Historyczne. 2013. Nr 39. S. 231–276.

Kosów Poleski i Mereczowszczyzna w czasie okupacji niemieckiej (1941–1944). Część II sierpień 1942 – lipiec 1944 II Białoruskie Zeszyty Historyczne. 2013. Nr 40. S. 270–293.

Косовская библиотека (1935–1941 гг.) II Берасцейскш кшгазборы. Праблемы i перспективы даследавання. Брэст, 2013. С. 266–270.

Рецензии и обсуждения научных работ проф. Э. Иванца

Andrzej Sadowski. Е. Iwaniec Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XXw. II Nauka i Praktyka. 1977. Nr 3. S. 251–261.

Krzysztof H. Jabłoński. E. Iwaniec Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Argumenty. Warszawa, 1977. Nr 43.

Władysław Ogrodziński. Tragiczni tułacze II Warmia i Mazury. 1977. Nr 12. S. 27–28.

Zbigniew Kuchowicz. E. Iwaniec Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Rocznik Łódzki. Warszawa, 1980. T. 29. S. 353–355.

Aleksander I. Mazunin. E. Iwaniec Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w., przekł. z ros. Krystyna Pietrzak // Slavia Orientalis. 1977. R. 28. S. 398–401.

Zygmunt Poniatowski. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Euhemer – Przegląd Religioznawczy, 1978. R. 22. Nr 4. S. 99—101.

Zofia Dudzińska. Za pięć dwunasta II Gazeta Olsztyńska. Magazyn, 1978. Nr 1. S. 4.

Henryk Paprocki. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskichXVII–XXw. //Novum. 1978. Nr 1. S. 153–157.

Tadeusz Żychiewicz, Tajemnica starowierców II Tygodnik Powszechny. 1971. R. 32. Nr 13. S. 147–160.

Stanisław Bąkowicz, Raskolnicy II Głos Robotniczy. Łódź, 1978. R. 34. № 7.

Tadeusz Chróścielewski. O mazurskich staroobrzędowcach II Odgłosy. 1978. R. 21. Nr 13. S. 7.

Marek Cybart. Staroobrzędowcy w Polsce II Kierunki. 1978. R. 23. Nr 18. S. 11

Edward Martuszewski. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. // Mówią Wieki. 1978. Nr 4. S. 4, 38–39.

Wojciech Wrzesiński. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. //Komunikaty Warmińsko-Mazurskie. 1978. Nr 2. S. 316–318.

Franciszek Sielicki. Staroobrzędowcy rosyjscy na ziemiach polskich XVII–XXw. II Przegląd Humanistyczny. 1978. Nr 3. S.128–130.

Zygmunt Poniatowski. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Euhemer – Przegląd Religioznawczy. 1978. Nr 4. S. 99—101.

Zygfryd Rymaszewski. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Czasopismo Prawno-Historyczne. Łódź 1978. T. 30. Z. 2. S. 263–265.

Serafin Kiryłowicz (Spectator). Staroobrzędowcy na ziemiach polskich II Posłannictwo. Kwartalnik filologiczno-filozoficzny. 1978. Nr 2. S. 60–65.

Mikołaj Hajduk. Аб свеце стараверау II Niwa. Białystok. 1978. R. 23. Nr 1.

Jerzy Szumski. Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX II Biuletyn Informacyjny Białostockiego Towarzystwa Naukowego. Białystok, 1979.

Ю. А. Лабынцев. Полное исследование по истории старообрядчества на польских землях в XVII–XX веках // Советское славяноведение. М., 1979. С.113–114.

И. И. Егоров. Новый труд о старообрядцах в Польше // Старообрядческий церковный календарь на 1979 год. С. 78–79.

А. И. Мазунин. Старинная русская традиция в Польше // Академия наук СССР. Институт русской литературы «Пушкинский Дом». Русская литература. Историко-литературный журнал. 1979. № 2.

Aleksander Mazunin. Е. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w., przekł. z ros. Krystyna Pietrzak // Slavia Orientalis. Warszawa, 1979. R. 28. Nr 3. S. 399–401.

H. H. Покровский. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. // Советская этнография. M., 1979. № 4. S. 187—[189].

Nikołaj Nikołajewicz Pokrowskij, перевод Збигнева Ясевича, E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII– XXw. // Lud. 1979. T. 63. S. 297–300.

Zbigniew Kuchowicz. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Rocznik Łódzki. 1980. T. 29. S. 353–356.

Paweł de Laval. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Acta Baltico-Slavica. 1980. T. 13. S. 263–266.

Maria Chojęcka, Ludwika Jazukiewicz-Osełkowska. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. // Studia Polono-Slavica-Orientalis. Acta Litteraria. Warszawa, 1987. S. 60. S. 101–102.

Bazyli Białokozowicz. Staroobrzędowcy. Wystawa w czas Tysiąclecia Chrztu Rusi 988—1988 г. II Slavia Orientalis. 1989. R. 38. Nr 3–4. S. 661–666.

Siergiej Aleksandrowicz Zieńkovskyi. Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. by E. Iwaniec II Slavic Review. 1988. 7 all. T. 47. Nr 2. S. 532–533.

Pavel Szima. E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. II Slavica Slovaca. 1979. R. 14. Nr 1.

Streszczenie

Monografia Eugeniusza Iwańca „Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich w XVII–XX w.” poświęcona opisowi przyczyn, przebiegu i skutków migracji staroobrzędowców z Rosji na terytoria obecnie znajdujące się w składzie Rzeczypospolitej Polskiej i przedstawia tytułowe zagadnienie w ujęciu interdyscyplinarnym. Autor monografii korzysta z metodologii szeroko rozumianej humanistyki, łącząc treści historyczne, socjologiczne, etnograficzne, religioznawcze, literaturoznawcze, kulturoznawcze oraz językoznawcze. Książka składa się z Wstępu, siedmiu rozdziałów z załączeniem listy bibliograficznej i indeksu osobowego. Rozdziały I oraz II przedstawiają przesłanki społeczno-historyczne schizmy (Raskołu) w Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w połowie XVII w. oraz genezę ruchu staroobrzędowego w nowopowstałym Imperium Rosyjskim rządzonym przez Romanowów. Zaznaczając główne zasady „starej wiary”, Autor odrębną uwagę zwraca na cechy doktrynalne najbardziej licznych starowierskich odłamów (wspólnot), jak to stosunek do hierarchii duchownej, do chrztu, do zawarcia związków małżeńskich etc. Rozdział III zawiera informacje skrótowe z historii migracji staroobrzędowców na ziemie Rzeczypospolitej, która rozpoczęła się w drugiej połowie XVII w. i trwała do początku XX w., oraz opis sytuacji Staroobrzędowego Kościoła Prawosławnego w Polsce za czasów wydania monografii. Rozdziały IV i V zostały poświęcone historii kształtowania wspólnot staroobrzędowców odpowiednio w województwie Białostockim (na Suwalszczyźnie) oraz na Mazurach w województwie Olsztyńskim ułożonej na podstawie źródeł archiwalnych oraz „historii mówionej” opowiadanej przez mieszkańców wsi. W dwóch kolejnych rozdziałach Autor przedstawia elementy tradycyjnej religijnej (VI) i materialnej (VII) kultury staroobrzędowców mieszkających w Polsce. Szczegółowe opisy artefaktów kultury zilustrowano unikatowymi zdjęciami wykonanymi osobiście przez Autora. Monografia została zaopatrzona w bogatą bibliografię, w której Autor uwzględnił opracowania naukowe i źródła archiwalne rosyjskie, niemieckie i polskie, oraz w Indeks osobowy.

Przekład i wydanie monografii zostały sfinansowane ze środków MNiSW RP w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (konkurs Uniwersalia 2.1.) projekt Nr rej 21H1818010086.

Summary

The monograph of Eugeniusz Iwaniec Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich w XVII–XX w. [The history of the Old Believers in Poland in the 17^th—20th century] is devoted to discussing reasons, the course and results of migration of the Old Believers from Russia to the areas currently within the Republic of Poland. The work assumes an interdisciplinary perspective to the presented issues. The author uses the methodology of broadly understood humanities, combining historical, sociological, ethnographic, religious, literary, culture and linguistic studies’ approaches. The book is comprised of an introduction, seven chapters, a list of bibliographical references and a names index. Chapters I and II present social-historical reasons behind the schism (Raskol) in the Russian Orthodox Church in the mid-17th century, as well as the genesis of the Old Believers’ movement in the newly established Russian Empire ruled by the Romanov dynasty. Outlining the main rules of “the old belief,” the Author separately focuses on doctrinal features of numerous Old Believers’ factions (communities), such as their attitude to spiritual hierarchy, baptism, marriages, etc. Chapter III contains brief information on the history of Old Believers’ migration to the Republic of Poland, which started in the second half of the 17th century and lasted until the beginning of the 20th century. Additionally, it provides a description of the position of the Old Believers Church in Poland at the time the monograph was published (1977). Chapters IV and V are devoted to the history of shaping communities of the Old Believers, respectively in the Białostockie voivodeship (in the region of Suwalszczyzna) and in Mazury in Olsztyńskie voivodeship. The presented history was compiled on the basis of archives and “oral history” narrated by villagers. In the next two chapters, the Author presents elements of traditional religious (VI) and material (VII) culture of the Old Believers living in Poland. Detailed descriptions of artefacts of culture are illustrated with unique photographs taken by the Author himself. The monograph is complemented with rich bibliography, which includes scientific publications and Russian, German and Polish archival sources, as well as a names index.

The translation and publication of the monograph were financed from the resources of the Ministry of Science and Higher Education as part of the National Programme for the Development of Humanities (Uniwersalia 2.1), project no. 21H1818010086.