Электронная библиотека » Теодор Драйзер » » онлайн чтение - страница 7

Текст книги "ЖЕННИ ГЕРХАРДТ"


  • Текст добавлен: 26 июня 2023, 09:40


Автор книги: Теодор Драйзер


Жанр: Современная русская литература, Современная проза


сообщить о неприемлемом содержимом

Текущая страница: 7 (всего у книги 22 страниц)

Шрифт:
- 100% +

Болалар єринларидан турганларида нонушута тайёр бєларди. Кечїурун їайтганларида кечки овїат тайёр турарди. Миссис Герхард іамма болаларига баравар їарарди, ажратмасди. Мурўак набирасини эса еру кєкка ишонмасди. Єзи эса, менга кєйлак іам, пойабзал іам керакмас, дерди. Чунки болалари доимо айтган іар їандай ишини бажариб келарди-да.

Болалар фаїат Женнигина онасининг аіволини жуда чуїур тушунар ва азбаройи яхши кєрганидан жони борича унга їарашгиси келарди.

– Ойижон, буни єзим їила їолай.

– Ойижон, бунга єзим їарайман.

– Єтир, ойижон, дамингни ол.

Ана шу оддий сєзларда Женнини онаси билан боўлаб турган чексиз муіаббат намоён бєларди. Она-бола бир-бирларини жуда яхши тушунишар, борган сари улар иноїлашиб, жо– Бажо бєлиб борардилар. Женни онаси асиридек остона іатлаб кєчага чиїолмаслигини єйлаб эзиларди. Онаси тиним билмай куймаланаётган бечораіол уйи кунбєйи хаёлидан кетмасди. Онасига жуда орзуманда бєлган ором ва осойишта іаётни бахшида этолса їани энди!

XIV БОБ

Женни Брейсбрижларнинг уйида хизматда бєлганида тушунча доираси анча кенгайди. Бу муіташам уй Женнига бир мактаб бєлиб, унда фаїат кийиниш ва єзини їандай тутиш кераклигинигина эмас, балки тирикчилик илмини іам єрганарди. Миссис Брейсбриж билан унинг эри єта замонавий, єзларига ишонган одамлар бєлиб, уйни жиіозлаш, сєнгги модада кийиниш, меімон кутиш ва кєпчилик орасида єзини яхши тутиш деган нарсаларни жуда єрнига їєйишарди. Миссис Брейсбриж, башарти инжиїлиги эътиборга олинмаганда, бирорта сабаб бєлмаса іам бот-бот єз їарашларини їисїача іикматларда баён їилиб турарди.

– Іаёт – бу курашдир, азизим. Бирор нарсали бєлмоїчимисан – бунинг учун курашиш керак.

– Менимча хоіишингга ёрдам берадиган іар їандай воситадан фойдаланмаслик ўоятда тентаклик бєлади (бу гапларни у лабларини сал-пал бєятиб айтди).

– Деярли іамма одамлар туўма тентак бєладилар. Улар єзларига яраша кун кєрадилар ва бундан яхширої іаётга яроїсизлик їиладилар. Диди пастларга тоїатим йєї, бу – энг катта жиноятдир.

Бу доно насиіатларнинг кєпчилигини миссис Брейсбриж Женнига їарата айтмаётганди. Шунга їарамай Женни буларни эшитганида бепарво кета олмасди. Бу сєзлар яхши заминга тушган уруўдай кєкара бошлади. Женнида ижтимоий пиллапоя, іокимят іаїида маълум бир тушунча шакллана бошлади. Юксак мавїе Женнига аталмаган бєлиши мумкин, бирої одамга бахт кулиб боїса борми, у бир пиллапоя баландга кєтарила олади. Женни иш устида іам рєшнолик кєришни єйлагани-єйлаганди. Єтмишини билган одам уни олармиди? Боласи борлигини їандої тушунтиради?

Женнининг боласи, вужудининг бир бєлаги – їувонч ва їєрїувларининг энг асосий, энг їизиїарли, доимий манбаи эди. У аїалли бир кунмас-бир кун бахтиёр їила олармикин їизалоўини?

Биринчи їишда сира їийналишмади. Тежаб-тергашга зєр берилганидан болаларнинг усти-боши бут бєлди, мактабга їатнашди, уй ва мебел іаїини іам ваїтида тєлаб туришди. Фаїат бир марта Герхардт, рождество байрамига етиб бораман, деб хат ёзганида буларнинг тинчи бузилаёзди. Герхардт ишлаётган фабрика рождество байрами кунларида ишламаганидан у оиласи Кливлендда їандай турганини кєргиси келиб їолганди.

Миссис Герхардт унинг ўалва чиїаришидан їєрїмаганида борми, эри келаётганидан юраги їої ёрилган бєларди. Женни бу іаїда онаси билан гаплашди. Онаси буни Басс билан маслаіат їилувди, у бєш келмасликни маслаіат берди.

– Хавотир олма, – отам іеч нима їилолмайди. Мабодо бир нарса деса, у билан єзим гаплашаман.

Герхардт келганидан кейин салгина дилхиралик бєлди-ю, бирої миссис Герхардт кутганчалик даражага бориб етмади. Эр кундузи келди, бу пайт Басс, Женни ва Жорж ишда эдилар. Герхардтни иккита кенжаси вокзалда кутиб олди. Ичкарига кириб келганида миссис Герхардт уни меір билан їучаркан, іозир сир очилса нима бєларкин, деб їалтирарди. Сир іам тез орада ошкор бєла їолди. Герхардт бир неча даїиїадан кейин ётоїхонага бош суїди. Ундаги ої чойшабли каравотда кєіликкина їизалої ухларди. Герхардт бу гєдак кимлигини єша заіотиёї сезса іам сир бой бермади.

– Кимнинг боласи? – деб сєради у.

– Женнининг їизи, – деди миссис Герхардт юрак ютиб.


– Анчадан бери шу ердами?

– Унчамас, – нафаси тиїилиб жавоб берди она.

– Уям шу ерда бєлса керак, – деди Герхардт іатто їизининг исмини айтгиси іам келмай.

– У хонадонда хизматчилик їиляпти, – миссис Герхардт їизининг ёнини олди. – Іозир єзини жуда яхши тутяпти. Бошїа борадиган жойи йєї. Унга тегма.

Герхардт оиласидан олисда турганида у-бу нарсаларни фаімлаб їолганди. Дин мавзуида мушоіада їилар экан, хаёлига ўалати, тушунарсиз фикрлар келаверар, іар хил алфозда їоларди. Яратганга илтижо пайтларида, їизимни бекорга хафа їилдим, дея тан оларди. Шунга їарамай, їизига бундан буён їандай муомала їилиш борасида іали бир тєхтамга келмаганди. Негаки, їизи жуда оўир гуноі їилган, бундан кєз юмиб бєлмасди-да.

Кечїурун Женни уйга їайтганида отасига кєндаланг бєлмасликнинг иложи їолмади. Герхардт уни деразадан кєрган бєлса іам, гєё газетани берилиб єїиётгандай єтираверди. Боягина, Женнига аїалли кєз їирингни ташлагин, деб ёлворган хотини іозирда, бир оўиз сєзи ёки їилиўи билан уни хафа їилиб їєймасин-да, – деб їєїїанидан їалт-їалт титрарди.

– Ана, у келяпти, – деди миссис Герхардт эри єтирган емакхонага кириб, Герхардт эса бошини іам кєтармади. – Іеч бєлмаса бир оўиз сєзингни іам аяма. Шунда Герхардт жавоб їилишга улгурмасиданої эшик очилди.

Женни уйга кирганида онаси унга шивирлади.

– Отанг емакхонада.

Женнининг ранги їув єчиб кетди-да, бармоўини лабига босганича, нима їиларини билмай, тєхтаб їолди.

– Уни кєрдими?

Женни шундан кейин онасининг авзойидан отаси боладан хабардорлигини пайїаб, жим їолди.

– Киравер, їєрїма, – деди миссис Герхардт. – У іеч нима демайди.

Женни ниіоят, эшикка яїинлашиб, отасини кєрди. Отасининг пешонасини ўазаб эмас, балки чуїур хаёлларга берилгани нишонаси бєлмиш ажин босганди. Женни бир нафас иккиланди-да, хонага кирди.

– Дада, – Женни аранг шундай деди-ю, бошїасига мажоли келмай тєхтади.

Герхардт бошини кєтарди, унинг сарўимтир кєзлари малларанг їалин їошлари остидан синовчан боїарди. Їизини кєрганида вужудида нимадир титраб кетди. Шунга їарамай, їатъиятини їалїон їилиб, їизини кєраётганидан хурсандлигини сездирмади. Дилида эса шартли, іаммабоп ахлої билан табиий оталик туйўуси аёвсиз олишарди. Бирої бунда ваїтинчаликка бєлса-да, ахлоїнинг їєли баланд келди. Бунаїа нарса калтабинларда тез-тез бєлиб туради.

– Нима? – деди у.

– Мени кечирмайсанми, дада?

– Кечираман, – Герхардт хємрайиб жавоб їилди.

Женни бир лаіза нима їиларини билмади, сєнг отаси томон їадам ташлади. Герхардт їизи нега яїинлашаётганини жуда яхши биларди.

– Хєш, бєлди, – деди ота їизи соїоли єсган бетига лабини теккизар-теккизмас, салгина четлатиб.

Ота-боланинг учрашуви совуї бєлди.

Женни ана шу аччиї синовдан кейин ошхонага чиїїанидан онасининг саволчан боїїанини кєраркан, іаммаси жойида деб тушунтирмоїчи бєлди-ю, бирої єзини босолмади.

«Ярашдингларми?» онаси шундай деб сєрамоїчи бєлди-ю, бирої оўзидан чиїмасиданої їизи ошхона столи ёнидаги стулга чєкди-да, бошини їєлига їєйиб, титраб, унсиз йиўлай бошлади.

– Секин, секин, – деди миссис Герхардт. Йиўлама. У нима деди.

Женни жавоб бергани єзига тезда кела їолмади. Онаси эса унга далда берарди.

– Эзилаверма, – деди у. Отанг доимо шунаїа. Кейин іаммаси яхши бєлиб кетади.

XV БОБ

Герхардт келганидан кейин бола билан боўлиї бєлган муаммолар єзини кєрсатди-їєйди. Герхардт беихтиёр іолда боболарга хос бєлган, бола іам одам, тирик жон-ку, деган фикрга келишга мажбур эди. Єзига-єзи їизалоїни чєїинтиришганмикин, дерди. Кейин буни суриштирди.

– Йєї, іали, – деди хотини. У бу муїаддас бурчни іали унутмаган бєлса іам, набирасини черковга йєлатишларига аїли етмасди.

– Єзим іам билгандим шундої бєлишини! – деди Герхардт пишїириб. У хотинининг художєйлигига унчалик ишонмай юрарди. – Шунаїаям бепарволик бєладими! Иймонсизлар! На чора, жуда чиройли бєбти-да!

Герхардт кєп єйлаб єтирмай, бу чатоїликни тезда тузатиш керак, деган фикрга келди.

– Болани чєїинтириш керак, – деди у. – Нимага бундай їилмади?

Миссис Герхардт кимдир тутинган ота бєлиши кераклигини эслатди эрига. Бунинг устига їизалоїни чєїинтириш учун унинг їонуний отаси йєїлигини эътироф їилиш іам зарур эди.

Герхардт бу гапларни эшитганидан кейин бир неча даїиїа жим їолди, бирої динга їаттиї ишонганлигидан бунаїа їийинчиликлар зиммасидаги бурчини унутишига сабабчи бєлолмасди. Худованди карим бунаїанги майнавозчиликларга їандай їараркин? Христианларга муносиб иш бєлмабди, шунинг учун іам Герхардт тезда буни тєўрилашни єйлаши керак. Женни тезда боласини черковга олиб бориши ва чєїинтириши лозим, єзи билан хотини эса болага тутинган ота-она бєлишади. Ёинки Женнини бунга аралаштирмаса іам бєлади. Бу ишни Женни йєїлигида єзи їилса іам бєлади. Герхардт бу машаїїатли аіволни іар тарафлама єйлаб, ниіоят, їизалоїни яїин орадаги бирор иш кунида, рождество билан янги йил оралиўида, Женни ишда бєлган маіалда чєїинтириш керак, деган фикрга келди. Бу гапни хотинига айтган эди, у іам маъїул топди. Шундан кейин єзини ташвишга солиб юрган яна битта нарсани айтди:

– Їизчага исм їєйилмаган-ку.

Женни іам ойисига шу гапни айтган, менга Веста деган исм ёїади, деганди. Энди миссис Герхардт буни юрак ютиб, эрига айтди.

– Унга Веста деб исм їєйсак бєлармикин?

Женни хотинининг гапини жуда бепарво эшитди. Ичида у бир тєхтамга келиб їєйганди. У ёшлигидан бери Вильгельмина деган исмни хотирасида асраб юрар ва нимагадир буни єз фарзандларидан бирортасига їєймаганди. Іозирда неварасини яхши кєриш– Кєрмаслиги хаёлига іам келмаётганди. Шунчаки бу исм яхши, невараси эса єзига уни муносиб кєрганларидан хурсанд бєлиши лозим. Герхардт паришон ва тунд їиёфада єзининг шу илк туіфасини жигарпораси бєлган набирасига баўишлади. Бу эса чиндан іам туіфа эди.

– Ёмон эмас, – деди у бепарволигини унутиб. – Уни Вильгельмина деб атасак, їандай бєларкин?

Эри беихтиёр юмшаб тургандан кейин миссис Герхардт унга їаршилик кєрсатишга ботинолмади. Шунда аёллик назокати унга їєл келди.

– Иккала исмни іам їєйса бєлади.

– Менга бари бир, – Герхардт єзи сезмаган іолда очилиб їолганидан яна іурпайиб олди. – Энг кераги уни чєїинтириш.

Женни буларнинг барини эшитиб хурсанд бєлди. У диний томондан іам, бошїа исталган томондан іам їизалоўи їоїилиб їолмаслигини истарди. Тайинланган куни їизчасини ойдай їилиб олиб бориш учун кєйлагию бошїа іамма нарсаларини їотириб оіорлаб, яхшилаб дазмоллади.

Герхардт яїинроїдаги лютеранлар їавмининг руіонийси бєлган хумкалла, чорпахилдан келган, майдакаш ва расмиятчи кишини топиб, унга илтимосини тушунтирди.

– У сизнинг набирангизми? – сєради руіоний.

– Іа, – деди Герхардт. – Отаси бу ерда эмас.

– Хєш, руіоний суібатдошига їизиїсиниб тикилди.

Герхардтга руіонийни чалўитиш осон кєчмади. Їизалоїни чєїинтиргани хотиним икковимиз олиб келамиз, деди. Руіоний масаланинг мушкули нимада эканлигини фаімлагандан кейин бошїа суриштириб єтирмади.

– Сиз бобо сифатида тутинган ота бєлишни истаганингиздан кейин черков чєїинтиришдан бош тортолмайди, – деди у.

Герхардт єз шаънига доў тушганини іис этган іолда кетиб борар, бирої айни чоўда зиммасидаги бурчини єтаганидан хурсанд эди. Энди їизалоїни черковга элтишади, уни чєїинтиришади, шундан кейин Герхардт іамманинг кєзига тик боїаверади.

Їизалоїни чєїинтириш пайти келганида эса негадир Герхардт болага їизиїиш билан їараётганини ва зиммасида улкан масъулият сезаётганини пайїади. У їаттиїїєл диннинг бир ваїтлар таїдирини єз фарзандлари билан чамбарчас боўлаган сурасини яна бир бор эшитди. Бу сурага шак келтириб бєлмасди.

– Бу гєдакни инжилдагидек меіру муіаббат билан тарбия їилиш ниятингиз борми? – деб сєради їора ридодаги руіоний. Герхардт билан хотини єзлари болани олиб келишган кичкина сокин черков руіонийси олдида туришар, у эса маросим тартибига биноан саволлар берарди. Герхардт: «Іа», – деди миссис Герхардт іам бош ирўади.

– Гєдакни тегишлича іаракат ва тиришїоїлик билан тєўри йєлга солиш, єзларинг ибрат кєрсатган іолда їаттиїїєллик билан, уни іар їандай бало-їазолардан асраб, инжилда айтилганидай худонинг иродасига бєйсундиришни єз зиммаларингизга оласизми?

Герхардт бу сєзларни тингларкан, хаёлига болаларимни чєїинтирганимда іам шундай бєлганди-ку, деган фикр ярї этиб келди. Болалар іам унинг маънавий камолотга етказиш борасидаги ваъдасини эшитишганди. Шу хаёл билан жим турарди у.

– Іа, зиммамизга оламиз, – айтиб юборди руіоний.

– Іа, зиммамизга оламиз, – Герхардт билан хотини итоат билан такрорлашди.

– Чєїинтириш удуми баробарида бу гєдакнинг таїдирини яратган эгамнинг їєлига топширасизми?

– Іа.

– Пировардида иймонингиз мустаікамлиги ва аідларингиз їатъийлиги, улар дилингиздан жой олганига худо олдида виждонан жавоб беришга іозир бєлсангизлар буни унинг юз-кєзи олдида: “Іа”, деб тасдиїлагайсизлар.

– Іа.

– Ота-боболаримизнинг арвоілари іаїїи, Вильгельмина-Виста исмли гєдак чєїинтирилди, руіоний їєлини чаїалої узра ёзиб, гапини тугатди. – Ибодат їилайлик.

Герхардт оппої сочли бошини эгди-да, ичида сидїидилдан дуони такрорлай бошлади.

Герхардт бу дабдабали каломларни тингларкан, хотинининг їєлидаги бир парча эт учун єзи наїадар масъулиятли эканлигини, набирасининг ўамини ейиши кераклигини, худо олдида унинг учун жавобгарлигини сезди. У тавозе билан бошини эгиб турди, ибодатдан кейин эса хотини билан черковдан чиїди. Унинг дилидан єтаётганларни ифодалашга тили ожизлик їиларди. У динга чуїур ва їаттиї ишонарди. Худо унинг учун тирик мавжудот, бор нарса эди. Дин якшанба кунлари айтиладиган їизиїарли фикрлар, ирод этиладиган ваъзлар эмас, балки одамлар худо билан шахсан, бевосита мулоїотда бєлган даврлардан їолган юксак иймоннинг жонли ифодаси эди. Герхардт диний удумларни адо этишни їувонч іамда нажот манбаи, бу фоний дунёда умргузоронлик їилиши лозим бєлган бандаси учун бирдан-бир таскин деб биларди. Герхардт черковда айтилган ва єз їулоўи билан эшитган сєзларни ва зиммасига юкланган мажбуриятларни єйлаганича бир-бир босиб бораркан, бола кєтариб, черковга келишаётгандаги феъли айнигани кетиб, набирасига меіри товланаётганини сезарди.

Їизи їанчалар гуноікор бєлмасин, боласи сира айбдор эмас-ку. Бу ожиз, суяги їотмаган, іиїиллаб турган чаїалої парвариш ва меірга зор эди. Герхардт гєдакка юраги талпинаётганини сезса іам осонликча ён беришни истамасди.

– Ажойиб одам экан, – Герхардт хотини билан ёнма-ён бораркан, зиммасига юкланган янги бурч іаїидаги гаплардан тезда юмшаб їолганидан руіонийни маїтаб їєйди.

– Іа, тєўри, – миссис Герхардт тортиниброї эрининг гапини маъїуллади.

– Черков іам яхши экан, – деди Герхардт гапида давом этиб.

– Іа.

Герхардт теварак-атрофига, уйларга офтобли їиш кунида гавжум бєлган кєчага ва ниіоят, хотини кєтариб бораётган гєдакка їаради.

– Чаїалої оўирдир-а, – деди у немисчалаб. – Менга бер-чи. Миссис Герхардт толиїїанидан бунга кєна їолди.

– Мана! – деди Герхардт їизалоїїа боїиб. Чаїалоїїа їулай бєлсин деб унинг бошини елкасига суяди. – Бугун шунча овора бєлганимизга яраша бизга муносиб невара бєлади, деб ишонамиз-да.

Миссис Герхардт эрининг гапидан нима демоїчи бєлганини жуда яхши тушунди. Боланинг уйдалиги дилхираликлар ва їаттиї-їуртиї гапларга іали кєп марта сабабчи бєлади, албатта, бирої Герхардтни бошїа, анча їудратли бир куч тафтини босиб туради. У доимо набирасининг жонини єйлайди. Унинг парваришидан энди сира іам бош тортмайди.

XVI БОБ

Герхардт Кливлендда єтказган охирги кунларида Женнини кєрганда гєё довдираб їолар ва єзини уни кєрмаётганга соларди. Жєнаш фурсати етганида їизи билан хайрлашмади ва хотинига, єзинг тушунтирарсан, деб їєя їолди. Бирої кейин, Янгстаунга кетаётиб, хайрлашмаганига афсусланди. Ўилдираклари «таїа-таї» їилиб кетаётган поездда бораркан: «У билан хайрлашиш керак эди», дерди ичида. Бирої энди фурсат єтганди.

Іаёт эса єз йєсинида єтарди. Женни миссис Брейсбрижларникида хизмат їиларди. Себастьян тамаки магазинида сотувчи бєлиб, мустаікам єрнашиб олди. Жоржнинг маошини уч долларгача оширишди, кейин эса уч ярим долларга етказишди. Тирикчиликлари оўир, зерикарли ва бир хилда эди. Гаплари кємир, егулик, пойабзал ва кийим-кечакдан нарига єтмасди. Уйдагиларнинг бари учма-уч їилиб кун кєрамиз деб єлиб-тирилишарди.

Женни сезгир бєлганидан кєп нарсаларнинг ташвишини тортар, бирої єзининг таїдирини кєпрої єйларди. Бунда у фаїат єзини эмас, балки їизалоўи билан уйидагиларининг ташвишини їиларди. Таїдири нима бєлишини тасаввур іам їила олмасди. Єзига-єзи: «Кимга іам керагим бор?» дегани-деганди. Мабодо битта-яримта єзини севиб їолса їизининг іоли нима кечади? Шундай бєлиши мумкин-ку. Женни ёш, чиройли жувон бєлганидан эркаклар уни кєрганларида ликиллаб їолишар, тєўрироўи, їєлга олишга уринишарди. Брейсбрижларникига тез-тез меімонлар келиб туришар, улардан баъзи бирлари чиройликкина бу хизматчи їизга тегишишга уриниб кєришганди.

– Їизалої, жуда іам зєр экансиз-ку, – деди Женнига бир куни элликлардан ошган кекса бир хотинбоз. Женни унинг іузурига бекасининг їандайдир топшириўи билан борган эди.

– Кечирасиз, – деди Женни уялиб ва їизариб-бєзариб.

– Рост, жуда іам чиройлисиз. Мендан кечирим сєрашингизнинг іам кераги йєї, сиз билан бирор куни бир суібатлашсам дегандим.

У Женнининг ёноўини сийпаламоїчи бєлганди, Женни чап бериб, кетишга шошилди. Буни бекасига айтмоїчи бєлди-ю, бирої шарми йєл бермади. «Нимага эркаклар доим шунаїа їилишади-я?» дерди у ичида. Ё унда бузуї эркакларни єзига тортадиган їандайдир ёмон, їандайдир ички бир чатоїлик бормикин?

Іимоясиз кимсаларда їизиї бир нарса бєлади. Улар асал солинган идишга єхшайдилар, уларга биров іеч нима бермайди-ю, кєплаб олаверади. Юмшої, бєштоб, беўараз одам доимо оламоннинг єлжаси бєлиб їолади. Одамлар унинг яхшилиги ва іимоясизлигини олисдан сезадилар. Женнига єхшаган їиз жєн эркакларга бамисоли атрофида исинса бєладиган бир єтдир. Бундайлар унга талпиниб, кєнглини овлашга, їєлга олишга интиладилар. Шунинг учун іам кєп эркаклар Женнига хушомад їилиб, іоли-жонига їєйишмасди.

Бир куни Брейсбрижларникига Цинциннатидан Лестер Кейн деган бир киши келди. У файтон-извош ясайдиган Цинциннатида іам, мамлакатда іам машіур катта фабрика эгасининг єўли эди. Лестер Кейн Брейсбрижларникида тез-тез бєлиб турарди. У, айниїса, миссис Брейсбриж билан яїин эди. Миссис Брейсбриж Цинциннатида єсган, їизлигида Лестернинг отасиникига бот-бот бориб турган. У Лестернинг онаси, акаси ва опа-сингилларини яхши билар ва доимо бу хонадоннинг азиз одами бєлиб келарди.

– Сенга айтсам, Генри эртага Лестер келяпти, – деди миссис Брейсбриж Женнининг олдида эрига. – Бугун ундан телеграмма олдим. Оббо, бекорчи-ей! Уни тепадаги катта шарїча хонага жойлаштираман.

Яхширої муомала їилгин. Унинг отаси доимо менга яхши їараганини эсингдан чиїармагин.

– Эсимдан чиїмаган, – эри хотиржам жавоб їилди. – Лестер менга ёїади. У оиладаги энг келишган ва аїлли йигит. Фаїат ортиїча парвойи фалак, іеч нимага парво їилмайди. Бирор нарсадан таъсирланмайди.

– Іа, лекин жуда єктам йигит. Мен танийдиганлар орасида энг єктами.

– Єзимни унинг олдида жуда яхши тутаман. Сенинг дєстларингга доимо яхи муомала їиламан, шекилли?

– Іа, жуда іам.

– Іа, худди шундої, – деб їєйди эри їуруїрої їилиб.

Женни бу ажойиб одамни кєришга іозирланаркан, адашмаганди. Меімонхонага єттиз олтиларга борган, бєйи єртачадан баландрої, алпїомат, бошини маўрурона тутган, кєзлари тиниї ва даіани хиёл чиїїанрої эркак кириб келди-да, бека билан сєрашди. Овози наїадар баїувват ва жарангдор бєлганидан меімонхонадаги таниш ва нотанишлар іам беихтиёр унга їулої солишди. Бу одам содда ва мухтасар гапирарди.

– Кунингиз хайрли бєлсин, – гап бошлади бека билан сєрашаркан. – Сизни яна кєраётганимдан хурсандман. Жаноб Брейсбриж яхшимилар? Фэнни їалай?

Нотаниш киши тинимсиз ва дєстона саволлар берар, миссис Брейсбриж іам дилдан жавоб їайтарарди.

– Келганингиздан жуда іам хурсандман, – деди миссис Брейсбриж. – Жорж нарсаларингизни юїорига олиб чиїади. Менинг хонамга юринг, у ер шинамрої. Бобонгиз билан Луиза яхшимилар?

Меімон миссис Брейсбрижга эргашиб, зинадан чиїа бошлади. Женни бу пайтда майдончадан туриб, уларнинг гапини эшитаркан, меімоннинг беіад жозибадор одам эканлигини зумда сезди. Унинг назарида бу ерга чиндан іам улкан, нодир одам келгандай туюлар, бунинг сабабини єзи іам айтиб беролмасди. Бутун хонадон бамисоли яшнади-кетди. Бека ниіоятда мулойимлашиб, тилидан бол томадиган бєлиб їолди. Уйдаги іар бир одам меімоннинг кєнглини олгиси келарди.

Женни ишдан бош кєтармаса іам іамон келган меімоннинг таъсирида эди. Ичида меімоннинг номини такрорларди. Лестер Кейн. Цинцинатидан келибди. Женни дам-бадам меімонга зимдан їараб їєярди. Уни умрида биринчи марта нотаниш одам їизиїтираётганди. Меімон келишган, кєркам, баїувват эди. Женни унинг нима иш їилишини билгиси келарди. Бир неча марта меімоннинг єзи їаттиї синчиклаб їараганини пайїади. Женнини шунда ички титрої босар ва иложи топилди дегунча хонадан чиїиб кетарди. Бошїа сафар меімон у билан гаплашмоїчи бєлганди, Женни єзини жуда банд кєрсатиб, кетишга ошиїди. Женни кєпинча меімон томонга їарамаса іам, унинг тикилиб турганини сезиб, ўалати бєлиб кетарди. Гарчи бунга іеч їанаїа дурустрої сабаб бєлмса-да, Женни меімоннинг кєзига кєринмасликни истарди.

Давлати, тарбияси ва жамиятдаги мавїеи жиіатидан Женнидан анча баланд турган бу одам іам беихтиёр равишда ажойиб їизга їизиїсиниб їолди. Кєплар їаторида уни іам Женнининг латофати ва мулойимлиги їизиїтириб їєйди. Унда камёб, ажойиб муіаббатдан дарак берувчи нимадир бор эди. Лестер іам гарчи сабаби нималигини билмаса-да, бу їизни їєлга олиш мушкул эмаслигини пайїади, Женнини кєрган одам асло бошига шунча савдолар тушган демасди-да. Унинг хулї-атворида заррача ноз-карашма асари кєринмаса-да, Лестер іар їалай маїсадига етажагини сезиб турарди. У іозирої бахтини синаб кєришга тайёр эди, бирої иши зурурлигидан тєрт кундан кейин Кливленддан жєнаб кетишга мажбур бєлди. Уч іафта кєринмади. Женни у энди їайтиб келмаса керак, деб єйлар ва жуда ўалати кєйга тушар – іам енгил тортар, іам маъюсланарди. Шунда десангиз, Лестер лоп этиб, яна келиб їолди. Бу ердагилар чамаси унинг бу ерга келишини кутмаганди. Шунинг учун Лестер миссис Брейсбрижга, Кливлендда яна ишим чиїиб їолди, деб тушунтирди. Шу гапни айтаётиб, Женнига бир їараб їєйган эди, їизнинг назарида бу ерга атайин єзини деб келгандай туюлди.

Женни бу сафар Лестерни тез-тез кєриб турди. Женни гоіо нонушта пайтида хизмат їилар, гоіо тушлик пайтида меімонларни кузатар, гоіо йигитни миссис Брейсбрижнинг бєлмасида кєриб їолар, Лестер бека билан валаїлашгани унинг ёнига тез-тез кириб турарди. Икковлари жуда иної эдилар. Женни меімон келган куннинг эртаси миссис Брейсбрижнинг унга їилган гапини эшитиб їолди:

– Нимага уйланмайсиз, Лестер? Эсингизни йиўиб олсангиз бєларди.

– Биламан, – деди у, – негадир іушим йєї. Яна бироз єйнаб їолмоїчиман.

– Іа, їандай єйнаб їолишингизни биламан. Уялсангиз бєларди. Отангизни жудаям хафа їиляпсиз.

Кейин кулимсиради.

– Отам мендан унчалар хафа бєлаётгани йєї. У бошигача ишга кємилган.

Женни унга їизиїсиниб їаради. У єйлаб єйига етолмаётган бєлса іам, бу одамнинг нимасидир єзига тортарди. Сабабининг нимадалигини билганида борми, орїасига їарамай їочган бєларди.

Лестер Женнига борган сари эътибор билан їарар, унга тез-тез тасодифий нарса билан мурожаат этар ва суібатга тортишга іаракат їиларди. Женни Лестерга жавоб їилмай їололмас, у жуда іам єктам ва мулойим эди. Лестер бир куни Женнини иккинчи їаватнинг коридорида шкафдан кийим олаётганида кєриб їолди. Икковларидан бошїа іеч ким йєї, миссис Брейсбриж у-бу олгани кетган, хизматчилар пастда эди. Кейин єша заіотиёї пайтдан фойдаланди. У Женнига ниіоятда їатъий ва жиддий їиёфада яїинлашди.

– Мен сиз билан гаплашишим керак, – деди у. – Їаерда турасиз?

– Мен… мен… Лорри-стритда, –ўєлдиради Женни ранги сезиларли даражада оїариб.

– Уйингиз нечанчи? – сєради Лестер гєё Женни жавоб беришга мажбурдай.

Женнининг юраги орзиїиб кетди.

– Єн учинчи-єн тєртинчи, – деди у беихтиёр.

Лестер їора-їєнўир кєзларини Женнининг йирик кєм-кєк кєзларига їадаркан, гєё биридан-бирига учїун учиб єтгандай бєлди.

– Сен меникисан, – деди у. – Сени кєпдан буён излардим. Їачон учрашамиз?

– Бунаїа деманг, – деди Женни іаяжондан бармоўини лабларига босиб. – Мен сиз билан учрашолмайман… Мен… мен…

– Э, гапирмайми іали? Гап бундай, – у Женнининг їєлтиўидан олиб, єзига сал тортди, – келишиб олайлик. Сен менга ёїасан. Мен-чи? Гапир!

Женни азбаройи іайрат ва даішатда їолганидан Лестерга баїрайганича турарди.

– Билмайман, – Женнининг нафаси бєўилиб, їуруїшаган лаблари аранг їимирлади.

– Ёїаманми?

Лестер тунд іолда Женнидан кєзларини узмай турарди.

– Билмайман.

– Менга їара.

– Іа… – деди у.

Лестер уни їаттиї їучоїлади.

– Биз яна гаплашамиз, – Лестер шундай дея унинг лабидан дадил єпди.

Женнининг гєё мушук чангалига тушган їушчадай єтакаси ёрилиб, гангиб їолганди. Шунга їарамай бу їалтис, даішатли ва кескин чорловга лоїайд туролмади. Лестер кулимсираб, їєлини олди.

– Бу ерда бу бошїа бєлмайди, бирої эсингда тут: сен меникисан, – у шундай дея єгирилди-да, енгил, бемалол одимлаб кетди.

Вужудини їєрїув чирмаган Женни эса беканинг ётоўига єзини уриб, ичидан їулфлаб олди.

XVII БОБ

Женни бу кутилмаган суібатдан азбаройи гангиб їолганидан анчагача єзига келолмади. Аввалига у нима бєлганига сира аїли етмади. Бу нарса томдан тараша тушгандай бєлганди-да, єзи. У яна эркакка дош беролмади. Нега? Нимага? Женни єзидан шундай деб їайта-їайта сєраса іам аслида вужудининг їатида бунга жавоби бор эди. Кєнглидан нималар кечганини тушунтириб беролмаса-да, єзи єша одам учун, у эса єзи учун яратилганини сезиб турарди.

Муіаббат бобида худди жангдагидек, іар кимнинг єз їисмати бєлади. Жамиятда мавїеи Женнига нисбатан жуда баланд, бадавлат фабрикантнинг аїлли, ўайратли ва тиришїої єўли камбаўал їизни кєрди-ю, беихтиёр унинг мафтуни бєлди-їолди. Лестер гарчи буни англамаса іам, Женни унга маънавий жиіатдан яїин эди. Женни – Лестер іамиша єзига етишмай келаётган баъзи бир фазилатларни топа оладиган ягона аёл эди. Лестер Кейн єзи мансуб бєлган синфнинг вакиллари бєлган бадавлат аёлларни іам, хуллас, іар хил аёлларни кєп кєрганди. Бирої шу чоїїача єзининг кєнглидаги аёлни – меірибон, саховатли, гєзал ва ёш аёлни учратмаганди. Бари бир у худди шундай аёлни орзу їиларди ва мана энди, учратиб їолган экан, уни їєлдан чиїариш ниятида эмасди. Никоіни єйлайдиган бєлса бунаїа аёлни єз доирасидан топиши кераклигини іам тушунарди. Бирої їисїа муддатли іаловатига ярайдиган аёлни хоілаган жойида топа олар, бунда, албатта, никоі тєўрисида сєз бєлиши іам мумкин эмасди. Хизматчи їизга жиддий оўиз солиши мумкинлиги унинг хаёлига іам келмасди. Бирої Женни – бошїа гап. Бунаїа хизматчиларни у сира кєрмаганди. Женнининг кєриниши ниіоятда олижаноб ва мафтункор, буни чамаси єзи іам сезмаса керак. Іа, бунаїа їиз камдан-кам учрайди. Нимага энди уни їєлга олишга уриниб кєрмаслик керак? Лестер Кейнга нисбатан инсофли бєлайлик, уни тушунишга уриниб кєрайлик. Іар їандай аїл бирор бемаъни иш билан єлчанавермайди; іар їандай одамга бирорта эітиросга майли туфайли баіо берилавермайди. Бизнинг асримизда моддий кучларнинг таъсирини деярли енгиб бєлмайди, улар одамнинг їалбини эзади ва маві этади. Бизнинг маданиятимиз бениіоя тез ривожланяпти ва мураккаблашиб боряпти. Ижтимоий іаётнинг шакллари ранг-баранг ва єзгарувчандир, толиїмас, нозик ва айниган тасаввуримизга, айтайлик, темир йєллар, учїур поездлар, почта, телеграф ва телефон, газеталарга єхшаган ранг-баранг іамда кутилмаган омиллар, хуллас жамиятимиздаги муомала ва алоїа воситаларининг бор механизми таъсир їилади. Буларнинг бари яхлит іолда баўоят ранг-баранглик, кєзни їамаштиргувчи, тартибсиз іаётий чалкашлик касб этадиким, у одамнинг миясини їоїиб, їєлига беради, дармонини їуритади. Бизнинг єзига хос равишдаги аїлан толиїишимизга сабаб шундадир, єтаётган іар бир кунимиз унинг їурбонларини кєпайтиради, биров уйїусизликдан, биров хафаїонликдан азоб чекади ёки жинни бєлиб їолади. Іозирги замон кишисининг мияси іар куни єзи тєїнашадиган бир олам фактлар ва таассуротларни єзига сиўдириш, саралаш ва саїлашга ожиздир. Биз бамисоли саінада яшаб, іамманинг назарида бєлганимиз туфайли ташїи дунёдан єзимизни яширадиган жойимиз йєї. Биз іаддан ташїари кєп нарсани кєришимиз ва эшитишимиз лозим. Гєё интиіосиз донишмандлик тор каллаларимизга кирмоїчига ва чекланган аїлимизга жо бєлмоїчига єхшайди.

Лестер Кейн ана шу ўайритабиий шароитларнинг табиий маісулоти эди. У Рабле китобларидаги їаірамонлар сингари баїувват, сезгир, тийран аїл соіиби бєлишига їарамасдан, теварак-атрофидаги нарсаларнинг хилма-хил кєриниши, беіад серкєлам іаёт манзараси, ундаги майда нарсалар жилоси, тутїич бермас шакллар, уларнинг мавіумлиги ва асосланмаганлигидан чалўиб їоларди. Католиклар оиласида єсганига їарамай, католиклар эътиїодининг илоіий табиатига ишонмасди. Єзи жамиятнинг гуллари жумласидан бєлса іам, инсон туўилиши ва ижтимоий мавїеи туфайли бошїалардан їандайдир дахлсиз устунликка эга бєлиши мумкин, деган тасаввурни їуруї бидъат іисобларди. Бадавлат меросхєр сифатида тарбияланганидан єз доирасидан рафиїа топади деб єйлашарди, бирої єзининг, умуман, уйланишига ишончи сира комил эмасди. Никоі – ижтимоий тартиб, албатта. Шундай белгилаб їєйилган, бунга шак-шубіа йєї. Бирої бундан нима келиб чиїади? Инсон єз ваїтида никоідан єтиши керак – бу мамлакат їонунига айланган. Іа, албатта. Бирої кєпхотинлилик їонунлаштириб їєйилган мамлакатлар іам бор-ку. Лестерни бошїа масалалар, чунончи, оламни чиндан биргина худонинг єзи бошїарадими, давлатнинг їайси шакли – республика, монархия, ё аристократия бошїаргани дурустми, деган масалалар іам їизиїтирарди. Їисїача айтганда, барча моддий ижтимоий ва маънавий муаммолар Лестернинг аїлий наштарига кєндаланг келиб, іозирча уларнинг ярмигина ёриб кєрилганди. Унинг учун іаётдаги іамма нарса баісталаб эди. Тєўри одам бєлиш керак деган эътиїодни мустасно этганда, у бирорта іам їоидани узил-кесил ва инкор этиб бєлмайди деб іисобламасди. Їолган барча нарсаларга у шубіа билан їарар, суриштирар, кетга сурар экан, бу билан єзини іаяжонлантираётган муаммоларни іал этиши учун оламни іаракатга солиб турган пиніоний кучлар ва ваїтга имкон берарди. Іа, Лестер Кейн диний-ижтимоий шароитлар ва тушунчаларнинг маісули эди, бирої у халїимизга хос бєлган руі – фикрлаш ва фаолият бобида деярли беинтиіо эркинликни туўдирувчи руі билан суўорилган эди. Кєринишдан тенги йєї, серўайрат ва эсли-іушли, єттиз олтига кирган бу одам амалда бебошвої йигит бєлиб, тарбия билан муіит унга ташїи ялтироїлик бахш этганди, холос. Єзидан бир авлод илгари темир йєллар їуриб, шахталарда ишлаб, ариїлар їазиб, ўишт ташиб, навїирон мамлакатнинг беіисоб їурилишларида оіак їорган юз мингларча ирландияликлар сингари Лестер іам баїувват, єзига ишонган ва тили бурро киши эди.


Страницы книги >> Предыдущая | 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 | Следующая
  • 0 Оценок: 0

Правообладателям!

Это произведение, предположительно, находится в статусе 'public domain'. Если это не так и размещение материала нарушает чьи-либо права, то сообщите нам об этом.


Популярные книги за неделю


Рекомендации