Текст книги "Мой дзень пачынаецца (зборнік)"

У метро

Раніца ў метро. Мой надзейны турнікет ужо чакае мяне. Я заўважаю за сабой дзіўную звычку «карміць» жэтонамі менавіта гэты турнікет. Ён ненажэрны, як паганскае бажаство. Ён патрабуе новых ахвяр. І я прыношу яму гэтую ахвяру ў выглядзе сцёртых ружавата-чырвоных «кругляшкоў» (мой пропуск у падзямелле). Ён прымае даніну і прапускае мяне. Усе шчаслівыя.

Ранішні крос у метро прымушае мяне рухацца ў адным тэмпе з натоўпам… У тэмпе presto! Некаторыя асобы і пахі ўжо сталі такімі роднымі і знаёмымі, што можна ўжо не хвалявацца за свой лёс…

І вось пад'язджае мой родны старэнькі вагон. Удых-выдах, і я ўжо не заўважаю, як імчуся кудысьці па вельмі важнай справе!

Вагон – мая шчаслівая звар’яцелая сям’я. Ён мірыць мяне з маімі недахопамі і худым кашальком (але, на ўсялякі выпадак, я ўсё ж такі трымаюся за кішэню і шукаю позіркам «бясхозныя рэчы», пра якія пастаянна нагадвае электрычны голас).

Чырвоная лінія… Я вельмі задаволены, што не трэба перасаджвацца на сінюю! Я шчаслівы, што мая праца знаходзіцца недзе ў сярэдзіне гэтай метрапалітэнаўскай нітачкі. Ах. ць які шчаслівы! І я задаволена ўсміхаюся.

Мне не трэба для шчасця многага!

Толькі б праезд не даражэў!

Красавік
Абразкі з вясновага сшытка

У Красавіку так лёгка складаць вершы і вымаўляць словы! Радкі нібыта самі кладуцца на паперу, а ты толькі паспявай іх занатоўваць. Яны так смачна пахнуць маладым вясновым небам і дрэвамі…

Але па-сапраўднаму гэтыя вершы будзе здольны ацаніць толькі Кастрычнік! А зануда Лістапад ужо трошкі пазней спытае: «Якія вершы? Вы здурэлі! Зіма ж на носе, газ зноў падаражэў! А вы мне пра вершы! Вар’яты!»

Але пакуль ты ўпэўнены, што менавіта ў гэты момант – усё гэта і ёсць тое «сапраўднае і непераможнае», што яшчэ трымае цябе на гэтай глебе у Красавіку.

І ты ўсімі магчымымі сродкамі расцягваеш гэты Красавік (на тысячы кіламетраў, на светавыя гады). Ты не спіш… Ты п’еш каву і курыш у адчыненую фортку, як ніколі не піў і не курыў у астатнія месяцы года, каб толькі яшчэ больш расцягнуць яго… Каб не спаць!

Гэты безнадзейна вар’яцкі Красавік ты хочаш падарыць усім жыхарам гэтага горада! Усім без выключэння. І ты ўпэўнены як апошняе свінчо (ці рамантык) у сваім імкненні зрабіць гэты свет прыгажэйшым, больш чуллівым, больш светлым… І хай гэтая ўпэўненасць больш не пакідае цябе. Хаця б у Красавіку.

Першага Красавіка…

Вось калі ўжо можна адвесці душу і пажартаваць досыць. Але ты не можаш прыдумаць жартаў кшталту фільма «Гульня» з Майклам Дугласам, таму задавольваешся: «Ой, што гэта ў цябе на спіне?», «Гы-гы-гы».

Першага Красавіка – такі смешны дзень…

У адной з букіністычных крам жанчына-прыёмшчыца кніг бярэ ў рукі «Цудоўнае падарожжа Нільса з дзікімі гусямі» С. Лагерлёф. Гартае. Кніга трошкі неахайная: вугалкі вокладкі кімсьці пагрызеныя, некаторыя старонкі скамечаныя, ці ўвогуле адсутнічаюць… Прыёмшчыца звяртаецца да мужчыны:

– Што, мышы пагрызлі?

– Не, унучка… Ужо вырасла.

Жанчына расплываецца ва ўсмешцы і працягвае далей прымаць кнігі.

І неяк усім становіцца ўтульней ад гэтых слоў… І людзі таксама ўсміхнуліся разам з гэтай жанчынай. На хвіліну…

У Красавіку мы абуджаемся і абуджаем! І ўжо толькі за гэта я люблю яго – мой Красавік…

Год – цэлае жыццё! Больш нічога не будзе новага. Усё будзе паўтарацца зноў і зноў; каму як пашанцуе! Але чамусьці чалавек чапляецца за гэтыя «паўторы», хоць і ведае што наперадзе яго чакае…

Мабыць яшчэ не прыйшла «тая самая вясна, тое самае лета…». Не ведаю. Можна толькі здагадвацца, адкуль такая прага.

І дарослыя, як дзеці, будуць чакаць працягу гэтай казкі, добра ведаючы яе змест. Але для кожнага яна будзе гучаць па-свойму.

…І ніхто нікому не зайздросціць у Красавіку! Бо ўсе вакол багатыя! Багатыя сонцам і цеплынёй! Як жа ўсё проста…

Мой дзень нараджэння – трэцяга Красавіка!

У дзяцінстве я з такой нецярплівасцю чакаў яго. І нараджаўся кожны год па-новаму. І я адчуваў гэтае нараджэнне ў кожным сваім руху, у кожным глытку паветра.

Трэцяга Красавіка – мой дзень нараджэння…

Я з раніцы ўжо не ў сілах быў цярпець свой сон і коўдру… Так хацелася падарункаў і цудаў. І ўсё гэта было! А як інакш? Я дакладна памятаю: цуды былі…

Мама з раніцы так па-добраму ўсміхалася: «З днём нараджэння, сына».

Як жа прыемна… Да дрыжыкаў.

А я ціхенька (з прасоння) ёй адказваў: «Дзякую, мама».

Трэцяга Красавіка – дзень майго нараджэння!

«Дзякуй табе, мама…»

* * *

Памятаю, калі мне споўнілася дванаццаць год на вуліцы яшчэ ляжаў снег. А я так яму радаваўся. Амаль у сярэдзіне вясны я яшчэ магу пакатацца на санках! Вось гэта цуд дык цуд! Пасталеўшы, я стаў называць гэты цуд, як і ўсе дарослыя, анамаліяй (і пры гэтым рабіць разумны такі выгляд).

Кожны год напрыканцы Красавіка я катаюся ў парку Горкага на «Коле агляду». Гэта мой маленькі рытуал, які дапамагае мне бліжэй убачыць наступствы вясны. Адчуць яе па-сапраўднаму… Удыхнуць яе на ўсе грудзі!

Я бачу горад, людзей на лаўках. Хтосьці п е піва (ці квас, не разбярэш), а нехта застыў у салодкіх абдымках. І тым і другім так добра і ўтульна гэтым вечарам, у гэтым Красавіку…

Трошкі загледзеўся, і вось, ужо сярэдзіна майго маршруту. Самая высокая кропка. Так хочацца застыць у гэтай вышыні, паназіраць за дрэвамі і птушкамі, за горадам (а там, удалечыні, зноў нешта збудавалі?), за тым вось параходзікам, на якім катаўся з бацькамі ў дзяцінстве… Ад лішку пачуццяў пераймае дыханне, хочацца з кімсьці падзяліцца гэтым. Толькі навошта? Усім і так добра. І ўсе ў Красавіку добрыя.

* * *

Але на гэтую паездку выдадзены толькі адзін квіток. І я сыходжу з майго «чортава кола», да новай сустрэчы ў наступным Красавіку.

Раней, мой Красавік раздаваў так шмат абяцанняў! Але кожны раз трошачкі ашукваў.

Што жадаў я пачуць ад яго, тое і чуў. Што жадаў я зразумець, тое не зразумеў! І ў гэтым быў увесь Красавік, прапахлы дымам і бярозавікам.

Лепш наогул нічога ў яго не пытаць. Хай будзе так, як ёсць. Можа, тады і прыйдуць тыя самыя адказы?

Застаецца толькі спадзявацца…

* * *

Цяпер мой Красавік не любіць даваць абяцанняў. І мы з ім зноў сябруем!

Ненапісаныя вершы жывуць…
Абразкі, зацемкі

Ненапісаныя вершы жывуць пад дахамі дамоў і ў вачах нашых каханых. Яны туляцца адзін да аднаго і чакаюць, калі іх хто-небудзь убачыць.

Ненапісаныя вершы жывуць у дзіцячых малюнках і марах. І чакаюць, калі іх зразумеюць… дарослыя.

Ненапісаныя вершы жывуць на гарышчы ў бабулінай старэнькай хаце. І чакаюць, калі ты прыедзеш па іх.

Ненапісаныя вершы жывуць!

Людзі спрачаюцца, сварацца. А потым разумеюць недарэчнасць сваіх дзеянняў, просяць прабачэння і зноў мірацца. І абяцаюць ужо ніколі так не рабіць. Але ўсё роўна працягваюць гэтую бясконцую спрэчку: хто правейшы, хто разумнейшы, хто мацнейшы…

Пераможцаў у гэтай спрэчцы няма! І не будзе ніколі. І нават гэта людзі разумеюць. Але ўсё роўна назапашваюць камяні для новых спрэчак.

Яна кожны дзень, з дрыжаннем у голасе, яму гаварыла:

– Я цябе не заслугоўваю…

Пасля гэтага пяшчотна абдымала. А ён маўчаў.

Але праз некаторы час ён, троху падумаўшы, адказаў ёй:

– Так, не заслугоўваеш.

І сышоў.

Пішаш употай, каб ніхто не ўбачыў. Нібыта злачынца ці здраднік, якому замала аднаго кахання (і нешта яшчэ шукаеш на баку). Пішаш паміж працай і сям’ёй, паміж абавязкамі і вольным часам: у метро прозу, у трамваях паэзію. Пішаш без надзеі, што гэта будзе прачытана акрамя цябе (вось ён – спадар Эгаізм). Пішаш, калі зачынены ўсе вокны і форткі. Пішаш саромеючыся свайго пісання (а што калі гэта будзе надрукавана?). «А вось насамрэч. А калі гэта будзе надрукавана!» І ты істэрычна камечыш гэтую пісаніну, хаваешся за працай, сям’ёй, абавязкамі, віном… І клянешся, што болей ужо ніколі…

Ходзіш нязбітымі шляхамі; ходзіш так, каб не прасачылі, дзе ты жывеш.

Ходзіш так, каб цені мінулага не зачапілі цябе.

Падыходзіць мая чарга ў аптэцы:

– Добры дзень. У вас ёсць хлорафіліпт?

– Ёсць.

Аптэкарка пайшла шукаць на нейкай палічцы лекі.

Жанчына, якая стаяла за мной:

– Гэта добры сродак ад пахмелля. Некалькі кропель на шклянку вады – і боль як рукой здымае.

І так падміргвае мне, як быццам я купляю хлорафіліпт выключна дзеля гэтай мэты.

– Мне для горла.

Я бяру свае лекі і іду дахаты.

Праз сто гадоў людзі будуць здзіўляцца нашым 10-м гадам 21-га стагоддзя (так і будзе запісана ў падручніках па гісторыі!!!).

А навукоўцы будуць аналізаваць гэтыя гады і спрачацца… спрачацца і яшчэ раз спрачацца!

А мы нават і не даведаемся: цікавыя гэта былі гады ці не?..

У метро дзяўчынка паўтарае назвы прыпынкаў, якія аб’яўляюцца па-беларуску:

– «…асцярожна, дзверы зачыняюцца, наступная станцыя Няміга».

Маці дзяўчынкі:

– Прекрати повторять неправильные слова!

І дзяўчынка адразу сціхла. А дакладней, «прекратила».

Уявіце сабе, а што калі б жыццё пражывалася па сцэнарах розных знакамітых рэжысёраў… Напрыклад, В. Алена (і ўсе б тады баўбаталі пра свае сексуальныя комплексы і дзіцячыя траўмы) ці Дж. Джармуша (і ўсе б сядзелі ў кавярнях і палілі цыгарэты з кавай, ды памоўквалі), ці К. Таранціна (і ўсе б тады… перастраляліся). Увогуле, вясёлае б было кіно ці жыццё.

Памятаю, як у дзяцінстве, калі настаўніца па літаратуры задавала вывучыць верш, яна прыгаворвала: «І каб так вывучылі, што нават калі б вас разбудзілі пасярод ночы, вы яго расказалі без запінак. Назубок!» І мы так і завучвалі (не ўдумваючыся ў сэнс гэтых вершаў). Я памяняў тры школы, аднак вось гэтыя словы пераносіліся, як нейкая заразная хвароба! І кожны раз я іх чуў ад розных настаўніц. Напэўна, у іх дзяцінстве так і рабілі: прымушалі пасярод ночы расказваць вершы… Тады я злаваўся на сваіх настаўніц па літаратуры з-за гэтых недарэчных патрабаванняў. А зараз мне нават шкада іх неяк стала…

Як лёгка быць самотным паэтам! Загарнуцца з галавою ў швэдар, пад самыя вочы (менавіта, каб не расплёскаць уласнае святло), і ісці куды глядзяць вочы (пажадана ў парк да сваёй любімай лаўкі).

Як цяжка быць самотным паэтам! Бо званне Паэта абавязвае яшчэ і складаць вершы. І вось, паставіўшы да абеду працяжнік, а пасля абеду закрэслеўшы яго, ты зноў ідзеш шпацыраваць па месцах свайго бясслаўя.

Як нудна быць самотным паэтам, калі вакол усе весяляцца, калі красавік раздражняе сваімі ўсмешкамі і цеплынёй… і нечым яшчэ («ну, дзе, дзе гэтая патрэбная метафара?») няўлоўным…

Як лёгка быць самотным паэтам, калі вакол так шмат самотных паэтак!

Якое глупства рабіць сваім дзеянням і ўчынкам помнікі! Рабіць іх з бронзы, срэбра, паперы ці іншага матэрыялу. «…Каб засталося нешта пасля цябе, каб людзі прыносілі кветкі (а можа, нават і плакалі)».

А птушкі сядзелі на плячах тваёй славы і смяяліся: «Вось, хтосьці зноў паставіў помнік. Дзівакі! Навошта, калі вакол так шмат дрэваў?»

Панядзелак забівае ініцыятыву! Гэтакі маленькі кілер! А дакладней – паляўнічы, якому няма ніякай справы да тваіх жаданняў, памкненняў, нейкіх светлых пачуццяў… Трэба ўмець уварочвацца ад яго куль, інакш ёсць шанец трапіць у «шэрую будзённасць»!

Ён заўсёды глядзіць «нефармат» на СТБ і лічыць сябе вялікім знаўцам кінематографа.

Ён ніколі не есць у «МакДональдсе» і не п е колу. Толькі бярозавік ды кампоты…

Ніколі не голіцца, не мыецца, не стрыжэцца. У яго шмат яшчэ іншых «не»!

Ды і сяброў у яго няма (навошта?).

Тады хто ж даў яму гэтую клікуху Нонканфарміст?

А вось сам сабе і даў. Неяк вычытаў у інтэрнэце, хто такі «нонканфарміст» і спадабалася…

З таго моманту яго лёс неяк вызначыўся!

Каб ён не памёр з голаду, яму выдавалі заробак зайцамі. Але ён вельмі любіў сваю працу і не збіраўся звальняцца. Кантралёр – гэта не прафесія, а ідэя!

Калі ты не кахаеш, навошта запамінаць і выдумляць словы?

Калі ты не кахаеш, навошта запамінаць карункі на тваім шаліку і колер тваіх пальчатак?

Калі ты не кахаеш, навошта прыходзіць на 23 хвіліны раней за цябе і дадумваць прычыны твайго спазнення?

Калі ты не кахаеш, навошта тады лічыць ліхтары і прыступкі да твайго дому?

Калі ты не кахаеш, адкажы мне: «Навошта тады ўсё гэта?»

Кацярына Массэ

[1995 г. н.]

Цi палюбiш?

 
Час прыйдзе
i знiме з мяне
пярсцёнкi,
cукенкi,
сатрэ
мае бровы i вейкi
i вочы паб’е,
як шкло.
Заглушыць вершаў маiх
галасы
i cпалiць мае валасы.
Усё знiшчыць,
ён не эстэт:
усмешку,
хаду,
iнтэлект,
свядомасць,
аблiчча,
жыццё.
 
 
А ты,
калi знiкне ўсё,
цi палюбiш
маё небыццё?
 

Белая калона ў чорнай залі

 
Белая калона.
У чорнай залі.
Кветкавы ордар пад аховай.
Бетону і сталі.
Мармуровая анфілада.
Каменныя контрфорсы.
Мая каралевая памада.
Твае «найкаўскія» кросы.
«Сіксцінская Мадонна» Рафаэля.
Насупраць – «Квадрат» Малевіча.
Я распасцерла крылы ды ўзляцела.
А ты застыў, як Апалон, у сваёй велічы.
Я злева: пішу ў паветры класічную фрэску.
Ты – справа: ставіш лэптоп на загрузку.
І кажаш мне штосьці па-нямецку.
А я маўчу.
Па-беларуску.
 

Дзень нараджэння паэткi

 
Мне споўнiлася васямнаццаць тысяч слоў,
бо ў паэта замест лёсу —
лексiкон.
Я не раблю высноў,
цi многа мне яшчэ iх засталося,
але малюся богу сваёй мовы,
каб дапамог дажыць
да самага галоўнага
з усiх ужытых мною
Слова.
 

«Калі б’юць…»

 
Калі б’юць,
не магу аказаць супраціву.
Я не воін, не змагар,
я – дзяўчына.
Не граніт, што трымае ўдар,
я вада,
што зламаць немагчыма.
 

Ні верху, ні долу

 
космас не мае ні верху, ні долу
нашы шляхі замыкаюцца ў кола
нашы напрамкі не маюць напрамкаў
рамкі ламаюць уласныя рамкі
 
 
сцежкі пятляць па заблытаных сцежках
ферзь і кароль пакараюцца пешкам
лёс не залежыць ад дзеяння лёсу
смерць заплятае раскошныя косы
 
 
Бог перад мніхам з усмешкаю кленчыць
вечнасць не верыць, што будзе жыць вечна
цемра не бачыць сябе ў гэткай цемры
мера так прагне пабыць непамернай
 
 
корань не хоча раструшчваць квадраты
карты гуляюць у нас, нібы ў карты
час дзёрзка хлусіць, што ён ёсць прасторай
пункты апоры губляюць апору
 
 
нам абыяка, трыумф ці падзенне
мы без святла пазнаём прасвятленне
нам у зняволенні ведама воля
космас не мае ні верху, ні долу
 

Аўтакамунікацы Я[38]38
  Аўтакамунікацыя – камунікацыя ўнутры аднаго суб’екта, камунікацыя з самім сабою.


[Закрыть]

 
Ёсць рэчы, якія можна абмяркоўваць
выключна з самім сабою,
бо іх разумеюць толькі дзве асобы:
Я і Я —
і вечная аўтакамунікацы Я.
 
 
Я звяртаюся да самой сябе,
сама сябе сузірае мяне.
Думкі ў думкі, вочы ў вочы,
як гэта наогул магчыма – быць двойчы?
Згортваецца і кусае сябе за хвост змя Я —
вечная аўтакамунікацы Я.
 
 
Нават пільнае самасузіранне
не дае адказу на фундаментальныя пытанні:
хто Я, Ты? і хто Ты, Я?
і чаму не складваецца нашая камунікацы Я?
 

«Я хацела знайсці…»

 
Я хацела знайсці,
але не змагла шукаць.
Я хацела набыць,
але не змагла трымаць.
Я хацела ісці,
але не было куды.
Намагалася плыць,
але не было вады.
Я хацела любіць,
але не было каго.
Я глядзела ўверх,
але не знайшла там Яго.
Я хацела сказаць,
але не змагла гаварыць.
Заставалася знікнуць,
але я магу толькі быць.
 

Моўны дэтэрмінізм

 
Так сталася, што ёсць чалавек і человек, man і Mensch.
Першы жыве, другі живёт, трэці lives, а чацвёрты lebt.
Трэці чытае a poem, а першы стварае верш.
Другі наблюдает за миром, чацвёрты betrachtet die Welt.
Першага атачаюць людзі, другога… хтосьці да іх падобны,
трэці й чацвёрты нейкіх people і Leute навокал маюць.
Першы з другім ані love, ані lieben не здольны,
астатнія два наўрад ці калісьці полюбят ці пакахаюць.
Справа ў тым, што платье і Kleid – гэта розныя рэчы;
што Mensch адчувае не боль і не pain, але Schmerz;
што man не можа сагрэцца ля полымя ў печы;
што людзям пэтрэбна прастора, а people need space.
Але ёсць такія, хто можа і sprechen, і мовіць, і speak.
Іх мова раўнуецца Sprache, іх language не горш за язык.
Яны адчуваюць штодня перцэптыўны драйв,
бо ўсё ім даступна: і жизнь, і жыццё, і Leben, і life.
 

Дыханне

 
удых —
выдых
удых
– выдых
прыслухайся
удых
– выдых
не спынiць
удых
– выдых
музыка
гэта
б’ецца сэрца
Сусвету
удых
– выдых
дыхаюць хвалi
удых
– выдых
Дух
рухаецца
па спiралi
не спынiць
удых
– выдых
гэта
б’ецца сэрца Сусвету
ты б’ешся
сэрцам Сусвету
сэрца Сусвету
б’ецца табою
Сусвет б’ецца
тваiм сэрцам
удых
– выдых
не спынiць
удых
– выдых
ты не адзiн
не дыхаеш сам —
гэта
лёгкiя Сусвету
удых
– выдых
у
ды
х
вы
дых
дыхае
Дух
не спынiць
 

Аліса Мініна

[1993 г. н.]

«Згубіўся, блукаў…»

 
Згубіўся, блукаў
Апантаны нечым,
Намулялі боты – знямог.
Дайшоў, прытуліўся:
Радасць сустрэчы
Я – дрэўца паміж дарог
Самотнае сінім цвярозым ранкам
Сыходзіў. На паўшляху вяртаўся,
Люляў, спяваў калыханкі,
Каб заўтра зноўку сысці.
Па рэйках ляцеў, раствараўся ў маі,
У птушак браніраваў дах
Лічыў, что вяртанні – «прыкмета благая»,
Але ж паварочваў на пах.
Танюткі і спелы восеньскі водар,
Дрыготкі драўляны стан.
Казаў: «Я ў палоне» і з гэтай нагоды
Першы яблык дастаў.
Частуйся, каштуй, адпачні на лоне,
Увайдзі ў тую ж ваду.
Я чырваннем яблычным у далоні
Твае сарвуся, упаду.
 

«Не пісаць нам цяпер…»

 
Не пісаць нам цяпер,
Не ісці, не верыць.
Узгадай – адзін май
І адзін верасень.
Небакрай не кранаць,
Не круціць кранаў.
Люты – Познер,
А чэрвень занадта рана.
Не спяваць на сон,
Не гайдаць калыску.
Забывай – ціхі жнівень,
Кастрычнік – хісткі.
Снежань – кропка,
А студзень… доўгая рыска.
Тры куты, чатыры куты,
І выйсце.
Не збіраць ажынаў.
Што ты тут зробіш?
Пінск – дажджы,
Буйныя дажджы ў дробі.
 

«Толькі б захацець…»

 
Толькі б захацець
Зіхацець.
Толькі не забаяцца
Быць хоку, быць танка
Быць танцам.
Быць лёгкай —
У дваццаць,
Чырвонай – у сорам.
Знайсці сабе хлопца —
Не вочы, а зоры,
Знайсці сабе месца
Не горад – а мора,
Дзе дыхаць глыбока.
А ты нараджаешся
Простым алоўкам,
Звычайнай паперкай,
Ногі ў цыпках.
Ну што за манеры
Ціхенька цыкаць
І хлусіць у вочы?
А ён бярэ цыркуль
І крэсліць, і крочыць,
І баіць напеўна.
А боль такі моцны,
Што нават прыемна,
Што нават не дзіўна…
А ты нараджаешся
Чоўнікам з дзіркай.
 

«Ты такі ўжо дарослы звонку…»

 
Ты такі ўжо дарослы звонку,
Але трэба яшчэ вучыцца,
Як паштоўкі паміж старонак
Зберагчы свае таямніцы.
Ганьбу, каб не вярталася плеццю,
Плёткай чыейсьці балбатлівай жонкі,
Лекі свае, каб ніхто ў свеце
Не здагадаўся, дзе рвецца тонка.
Узрост – каб рукаліся сытыя твары.
Грошы – ці кроны, ці франкі, ці літы.
Зараз паўшэптам: нікога-нікога
Не далучай да святой малітвы.
Часам бывае і цяжка, і груба —
Шчыліну ў хаце трымай рукою,
Гэта простае правіла, любы!
Кубак пашаны – на кубак спакою.
І не чакай падарункаў лёсу,
А як раптам што зваліцца з неба:
П’яны пішы, рэдагуй цвярозы,
Толькі казаць не трэба!
 

«Ты і сам разбурыў наш апошні мост…»

 
Ты і сам разбурыў наш апошні мост —
Не руйнуй. Будзе дзень, будзе час, будзе пост —
Не раўнуй. Не глядзі ўглыб, не хістай ў бакі,
Не пытай у рыб, дзе канец ракі —
Не сумуй. А як сум, а як сын, як сон у руку —
Нам подораць кожнаму па мастаку,
Прынясуць у дзюбе. Яны без і бэз, і дом на рагу
Намалююць. Панальюць вады, прынясуць вуду,
Калі я прыйду паглядзець,
Не шкадуй – Trast and fall
Не псуй слоў…
Яна ў цябе будзе анёл,
Вядома, што папяровы.
 

«Ноч не клеіцца…»

 
Ноч не клеіцца.
Наўпакі – свеціць у вочы.
Трэш шурпатыя ступакі —
Не дзявочыя.
Выдумляеш чарговы план:
Плён і травень.
Чуеш, у кухні бурбоча кран…
Круціць страўнік.
Голаў светлы і залаты.
Толькі рыбкай
З самаробнай маёй вуды
Скочыць рыфма.
Адбівай ужо, не цягні,
Гэты мячык.
Я цяпер усё на зямлі
Растлумачу.
За суседаў залезу плот
У пах вішнёвы.
І пісаць магу круглы год
На замовы.
Абадраць на гарбатны дым
Кветкі ліпы.
Нікуды, нікуды, нікуды
Больш не ўліпнуць.
 

«Калі я прыйду паглядзець на ваду, пашкадуй…»

 
Калі я прыйду паглядзець на ваду, пашкадуй.
Паспрабуй адшукаць паміж дзвюх прывакзальных вежаў
Калі ты па праспекце, я з табой поруч пайду.
Калі ты да мяжы – я пужаюся межаў.
Я сачу за тваёй упартай нервовай хадой
У драным зэдліку нейкай старой кіназалы.
Я – твой першы прыхільнік. Ты – мой лепшы настрой.
І прабач, што раней я такога табе не казала.
Ты не так ўжо глыбока, прыкладна, дно Пцічы,
Спуск у метро, пустая більярдная луза…
Ты прыходзь – пасядзім, памаўчым,
Дачакаемся нашай музыкі.
 

Вікторыя Міхнюк

[1995 г. н.]

Дыяна

У ейных вачах была невымоўная туга.

На шчацэ сінелі адбіткі пальцаў. «Рукі б мылі, перш чым натуру лапаць», – раздражнёна падумала я. На месцы Дыяны я б таксама была не ў гуморы. Я і так была не ў гуморы. Не ўсім жа быць гіпсавымі і бяздушнымі. Раннія пташкі з першага шэрагу разгублена вастрылі алоўкі. Нібы тыя паспелі затупіцца ад таго, што яны ледзь бачна пазначылі абрыс, бядотныя мае. Побач са мной Волечка, наша галоўная прыгажуня, з відавочнай асалодай рабіла багіню аблавухай. Зрэшты, гіпс ужо столькі разоў бялілі, што рысы страцілі ўсялякую рэзкасць. З антычнага носа звісала кропля.

– «А в глазах у тебя – неземная печаль. Ты сильная птица, но мне тебя жаль, – замармытаў Алесік, пстрыкнуўшы кнопкай касетніка».

Я на хвілю пазайздросціла яму: балбатня рабілася невыноснай. Алесік у нас адзіны хлопец і мой сусед, чаго дзяўчаты доўга не маглі мне дараваць. Вядома ж: высокі, бялявы, блакітнавокі – толькі берэта на адно вуха не хапае. Жарты жартамі, але таленту ў яго болей, чым у нас усіх разам.

Я зірнула ў акно на лютаўскую шэрань і прыкінула, ці дастаткова развіднее да канца ўрока па спецыяльнасці. Цягнуцца пасля яе на алгебру не было ахвоты. Грэх было не збегчы на раку пісаць эцюды, калі ўжо прыцягнула планшэт. Тут блізка. Мы часта так рабілі. Толькі я звычайна малявала птушак, а ён – мой птушыны профіль. Гэтага мне таксама не могуць дараваць.

– У цябе цікавы твар. Складана выбудаваць адразу. Яны ўсе, ведаеш, бегаюць, просяць «партрэ-эцік», але ж прыгожыя твары – нецікавыя. Занадта правільныя.

Я не адказвала, кшталтуючы пёркі на крыле кірлі. Мяне найбольш прываблівалі птушкі, асабліва ў палёце. Яго – твары. Ілюстраваць усё жыццё па падручніку заалогіі задаволіла б мае амбіцыіі. Але не ягоныя. Ды чаго там – я проста «здольная», як казалі педагогі, стрымана ківаючы каля маіх работ. Вось і Алесю за гэтую ўцечку нічога не будзе. Ён часам не з’яўляўся ў школе тыдзень-паўтара, але прыносіў пасля стос малюнкаў таўшчынёй з том савецкай энцыклапедыі – і яму ўсё даравалася.

Я вагалася. Кінула позірк на свой аркуш. Не так і блага, вочы, праўда, не тужлівыя, а проста абыякавыя, затое на належным месцы. «Тонам пачаць усё адно не паспею», – падумала я і асцярожна праціснулася міма Волеччынага мальберта да Алеся. І ледзь не паляцела долу, зачапіўшыся за ножку крэсла. Было з чаго.

– Ты звар’яцеў?! – зашыпела я. – Гэта ж Дзінка!

Дзінка, Дыяна Янаўна і напраўду была падобная да той, гіпсавай: хвалістыя пшанічныя валасы, сцягнутыя ў тугі вузел на патыліцы, тонкія бровы, падціснутыя вусны. Толькі вертыкальная зморшчынка на лбе выдавала ў ёй жывую істоту, не выдаючы, аднак, узросту. Вакол яе віравалі самыя дзіўныя чуткі, хоць яна, стрыманая, падкрэслена ветлівая, далікатная, анічым не давала ўсумніцца ў сваёй рэпутацыі. Ніхто ніколі не чуў, каб яна адкрыта хваліла – толькі ўказвала на памылкі. Ніхто ніколі не чуў, каб яна смяялася. Але «Дзінка» чамусьці не гучала недарэчна. Яе любілі.

І нават горш. Якім бы цікавым не падаваўся Алесю мой твар, напраўду захапляўся ён правільнымі рысамі Дзінкі. Гэта быў яе партрэт.

– Падумаеш, пераблытаў,– шырока ўсміхнуўся Алесь. – Адна Дыяна, другая – таксама Дыяна. Падабаецца хоць?

– І калі ты паспеў? – запыталася я, загледзеўшыся, і адразу спахапілася: – Але гэта нават у цябе не прой… Ой!.. – Я пачула за сабой знаёмы шорхат ядвабнай спадніцы. Дзінка. Яна паклала руку мне на плячо:

– Вярніцеся на сваё месца, калі ласка. Я падыду да вас пазней, і павярнулася да Алеся:

– Вы рабілі партрэт без папярэдніх эцюдаў?

Той толькі кіўнуў. Цяпер ён не выглядаў такім упэўненым ва ўдаласці свайго свавольства.

– Калі так, то гэта…

– Дзіначка Янаўна-а! – перабіў яе зычны голас з прыадчыненых дзвярэй. Дырэктрыса. Больш ніхто сабе такой фамільярнасці дазволіць не мог. Зараз колеру твару Дзінкі яе гіпсавая цёзка магла толькі пазайздросціць. «Мы не з гіпсу, мы з камення», – ледзь чутна прашаптала я. І памылілася: бледнасць змянілася чырванню. Дырэктрыса паспела падысці да Алесевага мальберта:

– Я што хацела…

– Я якраз казала маладому чалавеку, што гэта нечувана… нечуваная дзёрзкасць.

Дырэктрыса ўскінула бровы, толькі цяпер кінуўшы позірк на аркуш. Паблажліва ці – як ёй здавалася – прыязна пасміхнулася:

– Ну, мы шмат чаго можам дараваць маладым талентам, але я не…

– Менавіта, – голас Дзінкі нязвыкла звінеў, калі яна звярнулася да Алеся, гледзячы паўзверх яго. – Мы не можам вас навучыць. Вы займаеце не сваё месца, малады чалавек.

Дырэктрыса разгублена міргнула, але хутка вярнулася да свайго звычайнага дзелавітага тону:

– Пойдзем, Дзіначка, я хацела…

* * *

Я штурхнула дзверы і выбегла на лесвіцу. У акно білася зжаўцелая галінка. Так, кадмій ужо скончыўся, не забыцца. Сярод газет у паштовай скрыні бялеў пульхны канверт з выявай Універсітэцкай набярэжнай.

Прывітанне, суседка! Як маешся? Як нашыя белагаловыя?

Ты даруй, што я тады знік. І надоўга так. Я ж тады злы быў на ўвесь свет. Да бабкі з’ехаў. Затое, як супакоіўся, замак з усіх ракурсаў панамалёўваў, ты ж памятаеш, мне там блізка.

Але зараз, як ты здагадваешся – як табе не здагадацца! – я куды далей ад’ехаў, чым у Ліду. Ведаеш, каб не той выпадак дурацкі, я б не наважыўся. А так – на злосць.

Дырэктрыса насамрэч здзівілася, калі я прыйшоў дакументы забіраць. Дазволіла здаць іспыты экстэрнам, удачы пажадала, «вольнаму воля». А Дзінку я не бачыў больш.

Ты прыязджай да мяне, адрас ведаеш цяпер. Як вакацыі – так адразу, а? Птаства твайго любімага па набярэжнай – на альбом хопіць! Я табе паштовак намаляваў цэлы стос, даслаў толькі парачку. І… там яшчэ адна, ад Дзінкі. Паглядзі абавязкова.

Я намацала сярод акварэльных шчыльных аркушаў адзін танчэйшы.

Алесь, вітаю! І віншую, па-першае. Мне паведаміў пра цябе мой былы выкладчык, ваш прафесар.

Я ведала, што ты слушна зразумееш. Ці хоць адчуеш. Але, на ўсякі выпадак, ці калі забудзешся:

(ужо нічому)

не сваё.

Цяпер вы там, дзе маеце быць. Я зычу вам удачы. Упэўненая, што яшчэ пачую вашае імя.

Д. Я.

Я паглядзела на правы бок паштоўкі. «Дыяна і Актэон», Тыцыян.