Текст книги "Тахмина"

– Мени кечиринг-у, ёши улуғ ва донишманд одам бўлсангиз-да, ҳамон гапни ўйламай гапирар экансиз. Сизнинг ўрнингизда ҳозир бирон-бир фақир одам бўлганида, бундай усулларга журъат қилолмаган бўларди. Чунки бошқалар устидан ўз ҳукмини ўтказишга уриниш фақат молу дунёсига, имкониятларига бино қўйган одамлардагина бўлади…

– Молу дунёни, имкониятларни ҳам худо ўзи суйган бандасига беради, Тахмина бону,–унинг сўзини аламзадалик билан кесди ҳожи. – Бундай деманг, ҳожи ота, гуноҳга ботасиз. Агар шундай деб ҳисобласак, демак, охиратда ҳам ноҳақлик давом этаркан, деган фикр туғилиб қолади.

Иброҳим ҳожи чўкиб қолди, пешонаси нам тортгандек туюлди. Бу аёл ёш боши билан бунчалар гапдон бўлмаса! Ҳаёт чиғириқлари уни обдон тарошлаб қўйгани кўриниб турибди. Лекин бу «шаддод ва шайтон» аёлдан барибир устун келишга уринди.

– Ҳар ким ўз кўрпасига қараб оёқ узатади, ҳар ким ўз имконияти даражасида гапиради. Бўйин қисиб яшамаслик насиб этибдими, ўзига беадад шукр, деймиз.

– Бойлигингиз, имкониятларингиз ўзингизга сийлов, ҳожи ота. Лекин биздақаларга ўз ҳукмимни ўтказаман деб, беҳуда уринманг. Биз ҳам одаммиз, бизда ҳам юрак бор…

– Яна қайта айтаман, менда шахсан сизга озор етказиш нияти йўқ, бону. Мени тўғри тушунинг.

– Ундай бўлса, ўғлингиз билан ўртамиздаги муносабатларни енгилелпи эҳтирослар ўйини, деб баҳоламанг. Бу ёғига худо пошшо…

Иброҳим ҳожи ўрнидан қўзғалишга мажбур бўлди. Чунки энди ортиқча гап-сўзга, тушунтирмоқ учун уринишларга бошқа ўрин йўқ, барибир фойдасиздек туюляпти.

– Майли, масалани очиқ қолдирамиз… – ғудраниброқ деди Иброҳим ҳожи. – Менга узр…

Улар бирин-кетин эшик томон йўл оларканлар, ҳожи илова қилди: – Бирон-бир хайрли фикр туғилса, телефонимни биларсиз.

Тахмина индамади.

Ногоҳ яна кутилмаган воқеа рўй берди. Улар эшик ёнига келишлари биланоқ, бошлари устида қўнғироқ жиринглади. Тахмина бир сесканиб олди. Ишқилиб Ўктамбек бўлмасин! Лекин ўзини бепарволикка олиб, эшик очишга мажбур бўлди. Э воҳ! Остонада башанг кийинган хушбичим Ўктамбек қўлида уч дона чиннигул билан ғоз турарди.

Ота-бола аввалига бир-бирларига қисқа муддат сўзсиз тикилиб қолишди. Ниҳоят Ўктамбек беихтиёр бош эгиб, дадасидан нигоҳини олиб қочди. Иброҳим ҳожи ҳам саросимада эди. У бир нафас лабларини қимтиганича ўғлининг қиёфасига ачинарли боқиб турди-да, кейин Тахмина томон ҳатто ўгирилиб қўйишга ҳам журъат топмай, дами ичига тушганча шиддат билан жўнаб қолди.

II

Шаҳарнинг Юнусобод даҳасидаги янги қад кўтарган кварталлардан бирида Кинг-Конг лақабли ғайриоддий бир одам пайдо бўлиб қолди. Аслида, бу унинг ўзи тан олган лақаби эмас, балки шу атрофдаги ёш-яланглар унинг бағоят барваста ва қўпол келбатига, калта бўйинли ва сўпоқ каллали, шунга кўра соч-соқолдан ҳам ортиқча баракот топган, фақат шунчалик ваҳимали жуссасига қарамай, кўз ва қулоқлари кичик-кичик, икки қўлини икки тарафга шох ташлаганча лапанглаб юришидан, ўзингиз билган ўша машҳур амриқо фильми қаҳрамонига нисбат беришган, унга орқаворатдан шундай ном қўйишган эди.

Бундан унинг ўзи ҳам хабардор. Бироқ бир вақтлар «Бойтўра», кейинроқ «Борис» бўлиб кетган бу одам ўз номи ва турмуш тарзини одамлардан имкон қадар пинҳон тутиб яшашни афзал билгани учун ҳам, бундайин «икир-чикир»ларга мутлақо бепарво эди. Зеро, Кинг-Конгнинг (биз ҳам уни шундай атаб қўя қолайлик) тасаввурида, атрофида ғужғон юрган бу одамларни, аслида, гўё асаларидек беозор ва фойдали, деб ҳисобламоқ лозим. Ёруғ дунёнинг ғаройиб неъматларини ўлиб-тирилиб, меҳнат-машаққат билан яратаётган ва бунинг эвазига ҳар қанча инжиқлиги борми, қувлиги ёхуд шумлиги борми, уларга нисбатан оз-моз меҳру шафқатли, кечиримли ва сабру бардошли бўлишдан ҳеч нима ютқазмайсан. Аксинча, шу одамлар ҳисобидан тўлиб-тошиб бораётган хазинангга қут-барака киради. Ҳар қандай зиддият ва жанжаллардан четроқда, узоқроқда бўлишдан эса, кўпинча қонунларга хилоф бораётган ишларинг бехавотирроқ кечади…

Албатта, янги манзил одамларига Кинг-Конг табиатан босиқ ва юввош кўринса-да, кези келганда йиртқичлик ҳам қила олишидан, унинг нохос «думини қаттиқроқ босиб қўйиш» фожиали оқибатларга олиб келиши мумкинлигидан бехабар эдилар.

Бу одамнинг ёши кўринишдан 40-45 лар атрофида, бироқ шу умрнинг талай қисмини у Сибирнинг узоқ Чукоткаю Сахалин ҳудудларидаги шахталарда, чор атрофи баланд деворлар-у, тиканли симлар билан ўралган қамоқ лагерларида ва ундан сўнг Катта Амур темирйўл магистрали қурилишида ўтказган. Туғилиб ўсган ва айни гуллаган навқирон ёшида даҳшатли қотиллик содир этиб, отувга ҳукм қилингани боис, Чимкентдан насибаси узилганига неча-неча йиллар ўтиб кетди. Мўъжиза туфайли ўлим жазосидан омон қолганига шукр этиб, у Чимкентни, ўзига яқин одамларни бошқа ёдга олмади. Ўз ўрнида Чимкент ҳам, қавму қариндошлар ва ёру дўстлар ҳам энди батамом умидини узган, уни унутган эдилар. Бундан уч-тўрт йил бурун у ўзининг Чита ва Иркут шаҳарларида кенг тўр ёйган «Золотой шар», яъни «Олтин соққа» фирмаси фаолиятини Ўзбекистонда ҳам йўлга қўйиш мақсадида, жуда катта маблағ билан Тошкентга келди. Қисқа вақт ичидаёқ ўндан ортиқ жойда биллиардхона–ўйин ва ҳордиқ чиқариш клубларини очди. Бу клублар фаолиятида ҳамма нарса рисоладагидай, яъни қонуний кўринса-да, аслида, назорат идоралари эътиборидан пинҳон равишда мўмай даромад манбаи бўлган бошқа хуфиёна ишлар ҳам амалга ошириларди. Наркобизнес, қимор, қимматли металлар, валюта ва фаҳш бозори билан боғлиқ операциялар ана шу фаолиятларнинг асосини ташкил этарди.

Кинг-Конг шаҳарнинг Қўйлиқ мавзеидан сотиб олинган мўъжазгина ҳовлисида танҳо ўзи ва албатта, унинг ишонч ҳамда марҳаматига мушарраф бўлган қўриқчи йигитлари ҳимоясида яшарди. Юнусобод даҳасидаги янги «дом»да икки қанотдан эгаллаган уч ва беш хонали квартиралар эса унинг учун идора вазифасини бажаради. Пештоқига «Олтин соққа» халқаро фирмаси маъмурияти, деб ёзиб қўйилган бу квартираларнинг бирида ҳисоб-китоб ва куйдир-пишир ишлари бажарилса, иккинчисини Кинг-Конгнинг қабулхонаси, иш кабинети ҳамда ҳордиқ чиқариш хоналари ташкил этарди.

Мазкур фирма идорасида кундузи муқим ишлайдиганлар атиги уч кишидан иборат бўлиб, улар Кинг-Конгнинг Любаша исмли дўндиққина котибаси, Шовул деган кексароқ ёшдаги яҳудий ҳисобчи ва исми номаълум, кар-соқов фаррош аёлдан иборат эди.

Кинг-Конг ўз идорасида айтарли кўп муддат бўлмас, ўзига ўхшаб башанг кийинган, турли хил хорижий автомашиналарда амалий учрашувлар учун ташриф буюрган аллакимлар билан қабул кунларигина кўриниб қоларди.

Қўни-қўшнилар билан қуруққина салом-аликдан нарига ўтмайдиган, бу атрофдаги хонадонларда яшаётган одамлар-у, улар бошидан кечаётган воқеаларга мутлақо бепарво ана шу ёввойи табиатли одам пайдо бўлиб қолганда, унга кўзи тушганлар орасида, албатта, навбатдаги висир-висир бошланади:

– Бугун Кинг-Конг жанобларининг қабул куни шекилли…

– Машинасини яна алмаштирипти…

– Ёнидаги йигитларга қара, кўзлари мунча жавдирамаса?!

Кинг-Конгни ичкарида бир қучоқ оловдек яшнаб турувчи Любаша қуюқ таманнолар билан қарши олади. Бироқ ҳамиша жиддий қиёфали хўжайин котиба қизга дарҳол рўйхушлик бера қолмайди. «Қани, гапир, оламда нима гап?»– деганича, бориб ором курсисига чўкади. Бугун ҳам, одатдагидек, худди шундай бўлди. Любаша қўлидаги дафтарчага кўз югуртириб, унга маълумот бера бошлади:

– Читадан қўнғироқ қилишди. Посилкани ўтказишипти, лекин… – Нима лекин?!– унинг сўзларини ҳадик ва саросимада бўлди хўжайин.

– Ҳиди чиққан экан. Ярмини ебкетарга ҳисоблашипти.

– Иблислар… Яна нима гап?

– Балхаш оққушлари яна уч-тўрт кун ичида Тошкентда бўлармиш. – Яхши. Чаман билан боғлан. Яна?

– Фарғонадан Истамбек жаноблари бугун соат ўн бирда ҳузурингизга етиб келадилар.

– Бундан хабарим бор,– деди Кинг-Конг ва қўл соатига қараб қўйди.– Яна икки соат… Хўш, менга бошқа гапинг йўқми?

Любаша энди дафтарчани ёпиб, унга яқинлашди. Кинг-Конг бунга ўрганган. Дўндиқчани бир оз эркалаб, кўнгилхушлик билан иш бошлаш одат тусига кирган. Бироқ шунда ҳам хўжайин ўзини қўйиб юбормайди, қизни бир-икки қучоқлаб, ўпиб-сўриб қўйиш билангина қаноатланади.

– Менинг полвон айиққинам…– Любаша унинг оғушида нозланади. – Уйингга ҳам обормай қўйдинг. Тунлари ухлолмаяпман…

– Бўлди, бўлди, – уни энди ўзидан беозоргина бўшатади Кинг-Конг. – Ҳафсалага қарайман. Эҳтимол, бугун олиб кетарман.

Шу чоғ хўжайиннинг чўнтак телефони жиринглайди.

– Эшитаман.

– Ўзингизми?

– Янглишганингиз йўқ,– Кинг-Конг шундай дея Любашага «чиқиб кет» ишорасини қилади.–Қулоғим сизда, Тахмина хоним.

– Удумга кўра, аввал бундоқ ҳол-аҳвол ҳам сўраб қўймайсиз. Қанақа одамсиз ўзи? – Тахмина Кинг-Конг билан бўладиган суҳбатига жон киритиш мақсадида ҳазил аралаш қувноқроқ оҳангда гап қотади. – Кечирасиз. Рости гап, тўнгроқ одамман, – кўринишдан қўпол ва тўнг кўринса-да, аслида мулоқотда илтифотли, айниқса, кўнглига ўтирган аёллар билан гаплашганда «суяксиз» бўлиб қоладиган Кинг-Конг энди ўзини мулойимроқ тутишга уринди. – Хўш, саломатлигингиз, кайфиятингиз жойидами, хоним?

– Манави бошқа гап. Лекин мени овозимданоқ таниганингиз беҳад қувонтириб юборди, Бойтўра жаноблари.

Сулувлар маликасининг ширин эътирофи Кинг-Конгнинг руҳиятига янаям жон бағишлади. У ҳам ўз ўрнида икки оғиз сўз билан Тахминанинг таърифини келтирмоқчи бўлди:

– Сизнинг овозингизни танимаслик тасаввуримга сиғмайди, хоним. – Раҳмат. Лекин жудаям оширвордингиз, – миннатдор оҳангда жавоб қилди Тахмина ва шундан сўнггина мақсадга кўчмоқчи бўлди: – Энди, қўнғироқ қилишим боиси…

Кинг-Конг уни тушуниб турипти. Яна ўша масала: Акмал фожиаси. Тахминанинг бир лаҳза жимиб қолишидан, бу ҳақда гапириш унинг учун осон кечмаётганлиги аён эди.

– Англадим, хоним, англадим,–деди Кинг-Конг унга далда бериб.–Сиз хотиржам бўлинг. Бу масала билан йигитларим жиддий шуғулланяпти. Бирон нима аниқлангудек бўлса, ўзим сизга зудлик билан хабар бераман.

– Раҳмат. Бироқ бирон нима аниқланишини кутишга ортиқча тоқат бўлмаяпти. Эҳтимол, соққалар миқдорини яна ошириш лозимдир?.. Кинг-Конг бир дам жимиб қолди. Тахминанинг бу гапи оз-моз унинг ҳамиятига тегиб ўтганди. Лекин шунга яраша жавоб қайтаришдан ўзини тийди: бу хоним билан эҳтиёткорлик билан иш тутиши лозимлигини, унинг бироз бўлса-да жаҳлини қўзғаб қўйиши ўртада анча нохушлик туғдириши мумкинлигини яхши тушунади. Шу боис ҳам Кинг-Конг мулоқотга янада мулойимроқ оҳангда, ўзи билганча шарқона илтифотда якун ясади:

– Бундай деманг, маликам. Ожиз қулингиз учун сиздек хуршеди жаҳоннинг ҳожатини чиқаришдан каттароқ бойлик йўқ, деб ҳисоблайман. – Чакки эмассиз, – Тахминанинг бироз завқлангани сезилди. – Ҳарҳолда, дунё кўрган одамнинг сўзидаям, ўзидаям мағиз бутун бўлади. Хайр, сизга омад тилайман.

Қўлида қаҳва билан Любаша қайтиб кирди. У хўжайин билан ўртадаги ҳозиргина узилиб қолган «роҳатлашув»га яна бир дам изн бериш ниятида усул қила бошловдики, Кинг-Конг унга қўли билан «нарироқ тур» ишорасини қилди ва қўшиб қўйди:

– Дастурхон тузанглар. Шовулга айт, ғир этиб бозорга ўтиб келсин. Мева-чеваларнинг сархилидан келтирсин. Йўқ, тўхта. Шовул бўлмайди, бу яҳудий нарх талашиб, вақтни бой беради. Шопирга буюр. Чиқим ҳисобидан қўлига уч-тўрт минг беринглар. Қўл қўйиб олсин.

– Окей,–Любаша телефонда аллақайси хоним билан сўзлашувдан сўнг жиддий қиёфага қайтган хўжайин учун энди эҳтирос нағмалари ортиқча эканлигини тушуниб, яна таманно билан қайтиб чиқиб кетаркан, ичкарига «ўпкасини қўлтиқлаб» фаррош аёл бостириб кирди.

Бу аёлни Кинг-Конг бир зумда ҳаммаёқни чангини чиқариб кетадиган ажина шамолга ўхшатади. У на «шошмай тур»ни билади, на биров унга ўз фикрини тушунтирмоқчи бўлиб турганда жим туришни. Кўнглидагини аллақандай тезоб имо-ишоралар-у, бидирбидирлар билан тўкиб ташлагунча, уни тоқат билан кутиб туришга тўғри келади. Кейингина хушмуомалалик билан «бўпти, бўпти» дея елкасини силаб, чиқариб юбориб, ундан қутулиш мумкин.

Ёши қирқларга бориб-бормаган, бироқ ёшлик тароватини бой бермаган бу бечораҳол жувонни шу атрофда яшовчи, солиқ идорасида яшайдиган бир таниши олиб келувди. «Опам бўлади, на рўзғори, на бола-чақаси бор. Бизникида яшайди, саранжом-саришталикни жудаям ёқтиради. Шуни фаррошликка ишга олсангиз», деб қолди. Кинг-Конг унга «йўқ» дея олмади. Унга, айниқса, бу аёлнинг кар-соқовлиги маъқул тушди… Мана ҳозир ҳам фаррош аёл айтганини айтиб бўлгунча, Кинг-Конг уни бошини ликиллатганча бардош билан маъқуллаб турди-да, кейин гап навбати ўзига етганини билгач, қўшни хонага қараб қичқирди: – Шовул!!!

Бир дамдаёқ унинг қаршисида дароздан келган, ёши бир жойга бориб қолган бўлишига қарамай қад-қомати адл ва яна не ажабки, чиройли тарошланган қуюқ соқолига биронтаям оқ ораламаган ҳисобчи Шовул пайдо бўлди:

– Лаббай, хўжайн!

– Том битган бу аёлнинг тилини фақат сен биласан. Олиб чиқ, айтганини бажариб, мени ундан халос эт.

Фаррош жувон хўжайин уни тушунганидан ва «Пул билан ишловчи» одамга буйруқ берганидан қувонганича хонадан чиқиб кетаркан, Кинг-Конг остонада шам қотган Шовулга қўшимча қилди:

– Ашхоботлик мисфуруш аёлни чув тушурибсан. Нега мен бу ишдан бехабарман? Билиб қўй, мабодо лой ўрнидан кўчиб қолгудек бўлса, чокини ўзинг бостирасан. Ўртага тушмайман.

Шовул унга жавобан нимадир демоқчи бўлиб оғиз жуфтлади, аммо сўзлашга улгурмади: фаррош аёл унинг ортидан тортқилаганча олиб кетиб қолди.

Кинг-Конг дўндиқча келтирган қаҳвадан бир-икки ҳўплаб оз-моз тин олган бўлди. Кўз олдига ногоҳ Тахмина келиб, кўнгли хижил тортди. Рости гап, Акмал фожиаси билан боғлиқ жумбоқни ечиш чеки унинг бўйнига тушгани чакки бўлди. Кинг-Конг маъмурий идоралар ишига аралашиш хунук оқибатларга олиб келишини яхши билади. Бироқ, начора? Тахмина у билан тўғридан-тўғри муомалага чиққани йўқ. Орага марказ аралашган, Новосибирскдан шахсан шефнинг ўзи Тошкентга қўнғироқ қилди. «Тахминанинг буюртмасини бут қилиб берасан. Назорати менинг қўлимда…», – дея Кинг– Конгни огоҳлантириб қўйган. Бундан чиқдики, ёш аёлнинг пойдевори анча мустаҳкам, қўлини истаган жойга узата олади. Фақат Тошкентдагина иш у истаганча силжимаяпти, холос. Кинг-Конгга маълум қилишларича, эронлик Қутбиддин йирик халқаро жиноятчи бўлиб чиққанлиги боис Интерпол орқали унинг тақдири Теҳрон маъмурлари ихтиёрига топширилган. Олмаоталик Давлатбердининг гуноҳи тасдиқланмай, у озодликда қолган. Сожида эса , ичига қорадори жойлаштирилган гарнитурнинг қонуний эгаси эканини тан олганлиги ва оқибатда Қутбиддин билан «жиноий тил бириктирган» бўлиб чиқиб, ўн йилга озодликдан маҳрум этилган. Фақат Акмалнинг гуноҳсиз эканлиги тасдиқланиб, у суд залидан озодликка чиқариб олинган эди. Бироқ орадан уч-тўрт кун ўтибоқ, кутилмаган даҳшатли воқеа рўй берди. Сурайёнинг кулбасидан… Акмалнинг сиртмоққа солинган жасади топилди! Уни кимлардир осиб ўлдирганми, ўзини ўзи осганми, буёғи номаълум бўлиб қолаверди…

Хўш, гуноҳсиз Акмалдан беаёв ўч олиш, унинг ёш умрини бўғизлаш ким учун ва нима учун бу қадар зарур бўлиб қолди? Нима учун тергов ходимлари бу ишни мукаммал ўрганишга аҳд қилмадилар? Мабодо, Акмал ўзини осиб ўлдирган тақдирда ҳам, «Нима учун? Нега?»– деган саволларга ким жавоб беради?

Бунга аниқ жавоб топиш ва Акмалнинг жонига қасд қилган ғанимлардан интиқом олиш учун Тахмина ўртага озмунча бойлик тикмаган. Бироқ, барибир ўйин анча хавфли. Бу хусусда Кинг-Конг жуда кўп бош қотирган. Ва ниҳоят, у шундай қарорга келди: унинг йигитлари кавакда писиб ётган илонни албатта илмоққа олишади, бироқ жазолаш масаласини бевосита маъмурий идоралар ихтиёрига қўйиб берадилар. Шунда сих ҳам куймайди, кабоб ҳам. Мабодо Тахмина ўч олиш вазифаси охирига етказилмади, дегудек бўлса, у ҳолда берадиганини бермай қўя қолсин. Кинг-Конг бундай бойликларни энди кўраётгани йўқ. Энг муҳими, у Тошкентда ўз фаолиятини давом эттириш имконини сақлаб қолади…

Кинг-Конг ишни анча пухта ўйлаб чиқди. Асосий эътиборини Акмални биринчи марта Фарғонада нима учун қамалиб чиққанига қаратди. Сув бетига ўзи билан бир-икки йилдан бери ҳамкорлик қилиб келаётган фарғоналик мафиоз Истам қалқиб чиқди. Шундан сўнг Истам, Тахмина ва Акмал ўртасида кечган воқеалар ўрганилди. Маълумки, Акмалнинг ўша маълун Истамни бир умрга мажруҳ қилиб, бундан олдин қамалиб чиққанлигидан Тахмина бехабар эди. Бу воқеадан воқиф бўлгач, у Кинг-Конгга Истам билан боғлиқ саргузаштларини ҳеч тортинмай сўзлаб бераркан: «Наҳотки, у ҳанузгача Акмални унутмаган бўлса?!» – деб сўради соддадиллик билан.

– Бу менинг шунчаки бир тахминим, холос, – жавоб қилди унга Кинг-Конг.– Акмалга қарши суиқасд уюштирилгани рост бўлиб чиқса, бу ишга, эҳтимол бошқа одамлар ҳам аралашган бўлиши мумкин. Сиз фақат ўзингизча хулоса чиқара кўрманг, хоним. Буёғини бизга қўйиб бериб, сабр билан кутишга тўғри келади.

…Қумқўрғон фожиасидан сўнг Мумтознинг хотини ва қизлари (ўғли Санжар саройга ўт қўйганлиги ва ўз отасининг жонига суиқасд қилганлиги тасдиқланиб, узоқ муддатга қамалиб кетди) меросга даъво билан чиқдилар. Улар ёш бойвучча хоним энди бутун мулкка эгалик қилиб қолиш учун қаттиқ оёққа туради, деган фикрда эдилар. Бироқ иш тескари бўлиб чиқди. Тахмина уларга: «Биронтанг ҳам кўзимга кўринма! Мен оталарингни ҳатто номини ҳам тилга олишга ҳазар қиламан. Унга қарашли нимаики бўлса–фабрикасигаям, саройигаям, дўконларигаям тупурдим!» – деди. Ҳатто Акмалга у суддан қутулиб чиққан кунлариёқ: «Саройга бора кўрма. Аянгни шаҳардаги квартирасида турақол», деганди. Лекин Акмал онаси қазо қилган кулбанинг чироғини беш-ўн кун ёқиб, унинг арвоҳига бирон ис чиқариб қўйиш ниятида Тахминанинг таклифини рад этганди.

Эгасиз ҳувиллаб қолган саройга кўз-қулоқ бўлиб туриш вазифаси маҳалла кенгаши томонидан ён қўшни Мирзамат кулолга топширилган эди. Қарз балосидан халос топиб, қушдай енгил тортган кулол аввалига рози бўла қолди. Азбаройи Тахминанинг ҳурматидан ва боз устига, Акмалнинг шу ерга кириб келишини билганидан, шунингдек, қизи Зилола бунга монелик билдирмагани боис, рози бўлди. Яшнаб турган дов-дарахтлару экин-тикиннинг уволига қолмаслик учун уларнинг парваришидан хабардор бўлиб турди. Бироқ Акмал қамоқдан қутулиб келиб, тез орада бу ерда юз берган навбатдаги фожиадан ва шундан кейинроқ эса саройга бошқалар эга чиққанидан сўнг, Мирзамат кулол бу касофатхонадан батамом этагини қоқди.

Кинг-Конгнинг фикрича, Акмал фожиаси билан боғлиқ жумбоқни ечишда худди шу Мирзамат кулол кўпроқ иш бериши мумкин эди. Лекин у билан юзма-юз туриб, зарур гапларни суриштиришнинг ўзи ҳам хавфли. Акмалнинг ўлими билан яна кимлардир қизиқаётгани ногоҳ прокуратура ёки милициянинг ёки бўлмаса, жиноятга алоқадор кимсаларнинг қулоғига етиб қолгудек бўлса, ишнинг пачаваси чиқади. Шу боис ҳам Кинг-Конг бошқача йўл тутди. Мирзамат кулол билан Тахминанинг ўзи гаплашади. Акмал қамоқдан чиқиб келган кундан бошлаб фожиа рўй бергунга қадар саройга кимлар келиб-кетган, кимни нима қизиқтирган – ҳамма-ҳаммасини сўраб-суриштиради. Биринчидан, кулол Тахминадан ҳеч нимани яширмайди. Иккинчидан, бу масала билан Тахминанинг қизиқиши эшитар қулоқ учун ҳам оддий ҳолдек бўлиб туюлади.

Шундай қилиб, Тахмина Кинг-Конгнинг маслаҳати билан кулолни ўз уйига чақиртириб, қуюққина зиёфат устида ундан жамики тафсилотларни суриштириб чиқди.

– Нимасини айтасиз, хоним, бу ҳақда гапиравериб чакагим толди, – деди ширакайф кулол. – Терговчи деганлари, айниқса, эзманинг эзмаси бўларкан. Суриштиравериб, қонимни зулукдек сўрди. Лекин биласизми, мен ҳам унчалик анойилардан эмасман. Хатга тушдинг – ўтга тушдинг, деганлар. Бўлар-бўлмас гумонларни валдираб, кейин идорама-идора судралиб сарғайишга тоқат борми? Тўғри, Акмал ўз ўғлимдек бўлиб қолувди, жувонмарг кетди, шўрлик. Энди ким билади дейсиз, нотавон тақдирга дош беролмай ўз жонига ўзи қасд қилдими. Ёинки… Ишқилиб, худо раҳматига олган бўлсин.

– Кулол тоға, ўзингиз яхши биласиз, қизингиз Зилола билан опа-сингилдекмиз. Қолаверса… мен ҳамиша сизларга ён босиб келганман, буни миннат ўрнида кўрманг, албатта,–Тахмина гапнинг даромадини узоқроқдан олди.–Мени тушунинг, Акмалсиз дунёга сиғмай кетяпман. Унинг бу дунёдан кўзи очиқ кетди…–У энди кўзларига қуюлиб келаётган ёшни тиёлмади.–Илтимос, ўтиниб сўрайман сиздан, яхшироқ эсланг, Акмални суриштириб бирон нотаниш одам келмаганмиди?..

Орага оғир жимлик чўкди. Кулолни шу сукунат, Тахминанинг изтиробли ҳолати эзди. У бир дам каловланиб, «қилт» этиб ютиниб олди-да, бўғиқ товушда сўз қотди:

– Шундай бўлувди, чоғи… Лекин бу ҳақда ҳеч кимга индаганим йўқ. Аслида мен уни кейинроқ, яқинда эсладим. Чунки ўша кунлари саройга келиб-кетувчилар жуда кўп эди-да…

– Ким эди у? Менга ўшандан гапиринг! – юраги ҳаприқиб сўради Тахмина.

– Янглишмасам, норғул, чорпахилдан келган бир йигит эди. Ёши ўттизларга бориб-бормаган. Малласоч, оғзи тўла тиллатиш…

– Ўзбекми?

– Худди шундай. Росмана ўзбекча гапирган.

– Норғул, малласоч, тиллатиш… – Тахмина бир дам хаёлга чўмди. Бироқ бундай одамни тасаввурга келтиролмади. – Гапиринг, у Акмални сўроқладими? Нималар деди? Акмал қаерда эди?

– Пешин чоғи эди, шекилли. Акмал саройда йўқ эди. Бир таниши бўламан, иш юзасидан қидириб келувдим, дегандай бўлди. Шаҳарга чиқиб кетган, кечроқ ёки эрталаб барвақтроқ келсангиз топасиз, ўзи манави кулбада ётади, деганман. Ўша куннинг эртасигами, ё орадан бир кун ўтибми…

– Кечқурун Акмал билан бирга бўлмасмидингиз?

– Бирга бўлардик, албатта. Лекин ётар маҳали уйимга чиқиб кетардим. Аттанг…

Тахмина кулолдан олинган маълумотни ўша куниёқ зудлик билан Кинг-Конгга етказганди. «Олтин соққа» бошлиғи ҳозир Фарғонадан кутилаётган меҳмоннинг шахси ҳамда бўлажак мулоқот атрофида ва албатта, Акмал фожиаси билан боғлиқ ҳолатлар хусусида ўй сураркан, ногоҳ миясига урилган бир фикрдан безовта бўлиб қолди. Шошиб Тахминанинг уйига телефон қилди. Ҳеч ким жавоб бермади, демак, ҳали ишхонасидан туриб гаплашган. Шундай бўлиб чиқди. Тахмина телефон гўшагини кўтарибоқ, уни овозидан таниди:

– Тинчликми?

– Тинчлик, хоним, тинчлик. Безовта қилаётганим учун узр,вазмин жавоб қайтарди Кинг-Конг.–Сиздан бир илтимос… Узоғи билан бир соатлар ичида ўша… Мирзамат кулолни топиб, менинг идорам рўпарасидаги «Шаҳло» қаҳвахонасига олиб келишнинг иложи бўлармикин?..

Гап нимадалигини тушунолмай турган Тахмина бир лаҳза жимиб қолди-да, кейин: «Ернинг тагида бўлса ҳам топиб келтирамиз», – дея жавоб қилди.

– Лекин кулол мениям, идорамниям билмаслиги керак,– қўшиб қўйди Кинг-Конг. – Қолган гапларни сизга кейинроқ маълум қиламиз. – Яхши. Мен ўзим ҳам борайинми?

– Йўқ, хоним. Сиз безовта бўлманг. Кулол билан ҳайдовчи келишса бас. Уларни менинг одамим қаҳвахонада кутиб олади. Бир масалани ойдинлаштириб олмоқчиман, холос.

– Бўпти. Мен ўзимда бўламан, – Тахмина Кинг-Конгдан олдин гўшакни ўз жойига қўйди.