Текст книги "Тахмина"

– Мен сендан розиман…

Ўшанда ҳам мен ҳали анча ёш эканман, аямдан нега бундай деганлигини сўрамабман, бу сўзнинг маънисини тушунмабман. Индамай қараб қолаверибман. Дони эса ўша пайт машинанинг ичида магнитофон билан овора, бироқ менимча, бу ердан тезроқ жўнаб кетиш, аямни тоққа тезроқ элтиб қўйиб, менинг ёнимга тезроқ қайтиб келиш хаёли билан банд эди. Мен аям билан, Дони билан ана шундай қилиб хайрлашганман. Бир умрга…

Ўша куни Дони уйимизга келмади. Айниқса, кечга бориб, юрагим негадир ғаш торта бошлади. Айвонга чиқиб олиб, не маҳалгача кўчага термулиб ўтирдим. Дарак бўлмади. Эҳтимол, аям уни бугун олиб қолгандир, дегудек бўлсам, сираям ишонгим келмайди. Чунки Дони ўлиб қолган тақдирдаям бир илож қилиб менинг ёнимга жўнавориши аниқ. Ё аям жиддийроқ касал бўлиб қолдими? Ўйлаб ўйимга етолмадим. Ахийри ухлаб қолибман.

Эртасигаям Донидан дарак бўлмади. Кун бўйи кўнглим ғаш, юрагим сиқилганча ташқарига чиқаман – уйга кираман, ташқарига чиқаман – уйга кираман, ана шу аҳволда кунни кеч қилдим. Ҳо-ов бир вақт қош қорайиб қолай деганда уйимизга… Ато кириб келди!

Полвоннинг кўзлари йиғидан қизариб, қовоқлари шишиб кетган, тили калимага келмайди. Бирон нохуш воқеа рўй берганини тушуниб қолиб, йиғи аралаш жон-жаҳдим билан унинг елкасидан силкийман: «Қани, қани улар?! Аям қани?!»–деб чинқираман. Ахийри, «Улар энди йўқ. Улар ҳалок бўлишган», дея ғўлдираб тушунтира олди у.

Маълум бўлишича… улар ўша довоннинг энг учига етишганда, аям ҳамиша юрагини чангаллаб ўтадиган ўша баландликдан машиналари пастга томон қулаб кетипти. «Машинанинг ўз-ўзидан издан чиқиб кетиши»га ақл бовар қилмайди, чунки ҳаво қуруқ, йўли текис», деди Ато.

Машина неча-неча марталаб ағанаб бориб, пастликка етганда портлаб кетипти. Ўша ерликлар бу машина-ю, унинг ичидагилар Ато тожикникига келиб тургувчи эди, дейишгач, мелиса уни қидириб топтирипти. Хуллас, марҳумлардан деярли ҳеч нима қолмаган, менга уларнинг жасадларини кўрсатишмади. Шундай қилиб, ўша хайрлашганимиз хайрлашган бўлиб қолаверди…

Тахмина шу жойга келганда оғир тин олди. Иккала қўли билан кўзларини ишқалаб, аста ўрнидан турди. Бориб, кўча томон деразасининг иккала қанотини ҳам ланг очиб юборди. Ичкарига этни жунжиктирувчи намхуш ҳаво урилди.

– Бугун мана, уйқунгиз ҳам ҳаромга чиқиб кетди, Собир ака.

– Ҳечқиси йўқ. Сени чарчатганим қолди, холос…

– Мен бунга кўникканман, – жавоб берди Тахмина қайтиб келиб, яна каравоти чеккасига қўнаркан.

– Зато, кундузлари керагича ухлаб оламан.

Шу пайт сира кутилмаганда, эшик олдида… Куйдирги пайдо бўлди. – Ия, ғўнғир-ғўнғир қилавериб уйқуни белига тепдиларинг-ку! Нима гап ўзи!

Тахмина аллақачон эпчиллик билан чойшаб остига кириб кетган, жим.

– Бу қизингиз жудаям ёввойи экан, – тилимга келгани шу бўлди.

– Тахмина, нима гап бўлди? – сўради Куйдирги бир-икки қадам илгарига ташлаб.

Тахмина ётган жойида жаҳл билан жавоб қайтарди:

– Чўнтагида ҳемириси йўқ, шопир тоғани.

– Бас қил, пулини менга тўлаган.

– Тўлаган бўлса, уже расчет! Олиб чиқиб кетинг, ҳаммаёқни бензин ҳиди босиб кетди.

Куйдирги менга ҳайрон боқиб қўювдики, ўзимни оқлаган бўлдим: – Шопир одамдан бензин ҳиди келмай…

– Эркак кишидан эркак ҳиди келиб турсин! – Куйдирги иккала қўлини икки белига тираб олганича, менга ўдағайлаган бўлди. – Сиз бўлса, аммамни бузоғидек лаллайиб ўтирибсиз.

Куйдирги шундай дея эшикни энди зичроқ ёпиб чиқиб кетаркан, Тахмина унинг орқасидан масхараомуз тил чиқариб, уч-тўрт марта «ғинг, ғинг» деб қўйди. Иккаламиз ҳам кулишиб олдик. Ҳалиги оғир руҳият ўртадан оз-моз кўтарилгандек бўлди.

– Собир ака, сиз рости билан унга пул бердингизми? – ногоҳ сўраб қолди Тахмина.

– Чўнтагида ҳемириси йўқ шопир пулни қаердан берсин…

Тахмина ширин жилмайиб қўйди. Яна каравотдан бош кўтариб, менга юзма-юз бўлиб ўтираркан, саволига қўшимча қилди:

– Унда Феруза опани қандай қилиб эритдингиз?

– Бу кечамиз насияга келишилди,– жиддий қиёфада жавоб бердим унга. Тахмина аввалига ажабланиш билан боқиб қўйди. Кейин афтидан, ҳазиллашяпти, деган фикрга келиб, қувлик билан қўшимча қилди:

– Насияга мумкин бўлса, мен Тахминани бир йўла сотиб ола қолай демадингизми?

– Айтдим. Лекин…

Мендан яна бирон қизиқроқ гап чиқишини кутиб, у кўзларимга бир дам қадалиб турди.

– Тахмина бир йўла сотилмайди. Биз уни майдалаб пуллаймиз, деди, – қўшимча қилдим яна жиддий қиёфада.

Менинг бу гапларим нечоғлиқ рост ёки ҳазил, буни фарқ қилиб ўтиришни у лозим билмаган ҳолда, «Ҳа, улар мени ҳали кўп соғадилар», деб қўйди.

– Улар деганинг кимлар, Тахмина?

– Кимлар бўларди… Шундай бир яширин гуруҳ бор. Фақат сиздан илтимос, Собир ака, бу гаплар шу ерда қолсин. Бунинг учун мени ўлдириб юборишлари ҳеч гапмас.

– Мен сени тушунаман, Тахмина. Менга ишон.

– Буларнинг ҳамма жойда одамлари бор,–деди у пастроқ товушда, олдин эшик томон бир назар ташлаб қўйгач. Тошкентдаям, Бишкекдаям, Олмаотадаям. Буёғи Бухорою Самарқанд, Душанбаю Ашхободда. Улар ҳатто Россиядан, Кавказдан ҳам қизларни таклиф қилиб туришади. Тахмина шундай дея бир зум тўхтаб қолди. Чамамда, бу маълумотни чакки айтиб қўйганидан пушаймон егандек, менга олазарак боқиб қўйди. Мен ўзимни мутлақо бепарво тутиб ўтирганимни кўргач, гапнинг давомини силлиқлаб кетди:

– Ана шундай, Собир ака. Биз бир жойда узоқ туриб қолмаймиз. Сал танилиб қолдикми, бас. Дарров бошқа шаҳарга оширишади. Бизни худди қимор картасидек тез-тез алмаштириб туришади.

– Демак, бундан чиқдики, сен ҳам яқин орада…

– Ҳа, кетишим керак. Лекин қаёққа, бунисини билмайман.

– Ҳали Ферузанг «Ўшдан янги танишлар қидиряпмиз», дегандек бўлувди.

– Шуни ўзидан тушуниб олаверинг. Лекин булар фақат қизлар билангина савдо қилишмайди. Уларга ўғринча йўллар билан наша, қорадори келиб туради…

– Гуруҳ чакки эмас, – дедим мен ҳайратимни босолмай. Бир бутун «подшоликка» ўхшайди-ку…

– Топиб айтдингиз.

– Ферузалар-чи? Булар ким бўлиб ҳисобланади?

– Булар қўшмачи югурдаклар. Бунақалардан ҳар бир шаҳарда бор. Улар ҳар ҳафталик даромадни йиғиб, керакли жойга топшириб туришади.

– Сен билан… ҳисоб-китоб қандай бўлади?

– Бизга… Ҳар ойнинг охирида бир марта, маошга ўхшатиб беришади. – Катта тўлашадими?

– Одамига қараб…

Мени энди Тахминанинг кейинги саргузаштлари қизиқтирар, қандай қилиб у ана шу ифлос ва даҳшатли гирдобга тушиб қолганини билмоқ истардим.

– Тахмина, аянгдан кейин… ўзинг танҳо яшайвердингми?

– Йўқ. Мени ҳеч қачон танҳо яшашга қўймадилар. Ўша мотам кунлари Сурайё билан Ато бир ҳафтагача бизникида туриб қолишди. Мени ҳайрон қолдирган нарса шу бўлдики, Дони билан аямнинг ишхонасидан бирон киши ўрмаламади. Гўё улар илгариям бўлмагандек, ҳеч қаерда ишламагандек.

Биз-ку, ҳарҳолда аям учун йиғи чиқариб, керакли расм-русумларни бажо келтирдик. Лекин Дони итдек ўлиб кетаверди. Мелиқўзининг айтишича, унинг ҳатто энг яқин жўралари ҳам ўша кунлари ўзларини панага тортиб қолишган. Негалигини тушунолмадим. Аямнинг дафн маросимидан кейин, эртасига эди шекилли, сира кутилмаганда уйимизга қора «Мерседес»да… Ўша… ресторанда кўрганим Истам ака кириб келди. У анча вазминлик билан, кўпни кўрган донишманд одам қиёфасида мени овунтирган, анча тасалли берган бўлди. «Ўлим савдоси ҳамманинг бошида бор. Ўзингни қўлга ол. Ёлғиз қолдим, деб қўрқма. Мистер Донининг хотираси ҳурмати, мен сени ёлғиз қолдирмайман. Сен бундан кейин илгаридан кўра ўн чандон яхшироқ яшайсан». Кейин Сурайёдан «Харажатлар масаласи қандай бўляпти?» – деб сўради.

– Хуршиданинг йиғиб қўйгани бор экан, ўшандан… – мужмалланди Сурайё.

– Гап бундай,–деди Истам ака ҳамон жиддий қиёфада.–Марҳуманинг то йилигача ҳамма маросимларни менинг йигитларим ўтказиб беришади. Яна қўшимча қанчаки пул лозим бўлса, буёғидан ҳам хотиржам бўлинглар. Ўзим тез-тез хабар олиб тураман.

– Раҳмат амаки, сиз ташвиш қилманг, биз ўзимиз бир амаллаб…дедим мен оз-моз хижолат тортиб.

– Ундай дема, Тахмина, – сўзимни бўлди у. – Бундан кейин сен менга қулоқ солишинг керак. Бўлмаса, одамлар ёмон, замон ёмон, хароб бўласан.

– Ҳа, ҳа, гапингиз тўғри, – шоша-пиша уни маъқуллади Сурайё.–Одамлар ёмон. Тахмина энди сизнинг этагингиздан тутиши керак. – Баракалла, сени калланг ишларкан, – мамнун бўлди Истам ака. – Бундан кейин ҳам сен шу ерда қоласан, Тахминага оналик қиласан. Ўзим ойлик тўлайман сенга… – Кейин Атога юзланди: – Сен биродар, қишлоғингга қайт. Ўрмонингга ўт тушиб кетмасин.

Шу-шу, индамай қолавердим. Сурайё мен билан яшай бошлади. Ато яна икки-уч кун тургач, Оҳангаронга қайтиб кетди. «Яна хабар оларман. Ўзларинг ҳам бориб туринглар», деди. Ўшандан кейин… яна ғалати ишлар бўлиб кетди, – ҳикоясида давом этди Тахмина.–Сурайёнинг мендан бир-икки ёш каттароқ Акмал деган ўғли бор экан. Анча келишимли, мулойимгина йигитча. Болаликданоқ бувасининг қўлида ўсиб-улғайган, ҳозир ҳам улар билан бирга яшаркан. Сурайё бу ерда мен билан туриб қолгач, уни суриштириб келди. Мени кўрдию, пайтавасига қурт тушиб қолди…

Ўзим ҳам унга нисбатан қандайдир илиқлик ҳис қилдим. Менга унинг беғуборлиги, уятчанлиги, мени кўрганда беихтиёр қизарибёниб кетиши, лекин мени гапиртириш, кулдириш учун баъзан хаёлимда йўқ гапларни, нарсаларни ўйлаб топиши анча маъқул тушиб қолди. Бора-бора мен унга кўникиб, у билангина овунадиган бўлиб қолдим. Мен эндигина ўз умримда биринчи марта ҳаётимга беғубор ва беғараз бир дўст кириб келаётганини сеза бошлаган эдим. Лекин…

Акмалнинг бизникига серқатнов бўлиб қолганлиги, иккаламизнинг тобора иноқлашиб бораётганлигимиз Сурайёга хуш тушмади. Бунинг сабаблари маълум эди, албатта. У ўғлига: «Бу ерга кўпам келаверма ёки Тахминага унчалик суйкалаверма», дейишга ботинолмасди. Қўрқарди ҳам. Бир томондан, яккаю ягона фарзанди. Шусиз ҳам унинг олдида оналик бурчини бажаролмай, ҳамиша қаерлардадир санқиб юриб, ўз бурдини йўқотган. Орага тушган совуқликлар энди мен баҳона ўртадан кўтарилиб, ўғли унинг ҳузурига тез-тез келадиган, чор-ночор унга яхши гапирадиган пайтлар етиб келганда, унга қандай қилиб, бу ерга бошқа келма, десин. Иккинчидан… Менинг кимлигим, келиб чиқиш тарихим кўпчиликка маълум (Дони билан ўртамизда бўлиб ўтган ишлар ҳали бир четда турсин), улар икки дунёда ҳам мени келинликка олишмайди. Боз устига, Сурайё яхши тушунади, менинг атрофимни ўраб турган кишилар муроса деган нарсани билишмайди.

Шунинг учун ҳам Акмал иккаламизнинг узоқроқ ёлғиз қолишимизга йўл қўймас, доим орамизга суқулиб гурунгимизни бузиб юборар, Акмал яна Қўқонга қайтиб кетгунича юрагини ҳовучлаб турарди.

Истам ака ҳам ўз ваъдасига мувофиқ бизни тез-тез йўқлаб турадиган бўлиб қолди. Тирикчилигимиз энди батамом унинг гарданига ўтди. У ҳам худди Дони сингари мени қимматбаҳо совғалар билан сийлайдиган, менинг кўнглимни овлайдиган бўлди. Мен уни аввал «амаки» дердим, кейин-кейин «Истам ака»га ўтиб олдим. Бунга мени Сурайё мажбур қилди. «Бир бегона одам сенга шунчалик яхшилик қиляптими, уни ўзингга яқин ол», деди. Бироқ бу яхшиликлар ниманинг эвазига бўляпти, бу ҳақда ўйламайман. Истам ака мен билан ҳар гал кўришганда, бир вақтлар ўша, ресторанда бўлганидек, бетларимдан яланиб ўпиб қўярди. «Сен ҳали шошмай тур, аянгни маросимлари ўтиб, сал тинчиб олганингдан кейин сени ўзим узоқ-узоқларга саёҳатларга олиб бориб, айлантириб келаман», деганда ҳам менинг кўнглимга ҳеч нима келмаган. Истам ака икки марта уйимизга Акмал билан бирга ўтирганимизда кириб келди. Бундан унинг авзойи ўзгариб, Акмал билан совуқ-қуруқ саломлашиб қўя қолди. Мени эса унинг кўзи олдида, худди сафардан қайтган ота ўз қизи билан кўришгандек бағрига олиб, юз-кўзларимдан қайта-қайта ўпиб қўйди. Чиндан ҳам қўй эканман ўшанда…

– Энди сираям қўйга ўхшамайсан, – сўз қўшдим мен.

– Ҳа. Энди тулкиман, десам бўлаверар, – жилмайиб қўйди Тахмина.– Лекин сизга тулкилик қилаётганим йўқ, Собир ака…

– Ишонаман. Аммо тулкилик баъзан қизларга ярашади ҳам.

– Эҳтимол. Лекин Истам акага ўхшаганлар олдида ҳар қандай тулкилик ҳам иш бермасди. У ер тагида илон қимирласа сезгувчи эди. Учинчи марта ҳам уйимизда Акмални учратиб қолиб, ғазабдан ранги оқариб кетди. Унинг ўзига-ку менинг олдимда чурқ этмади, лекин Сурайёни ошхонага олиб ўтиб, унга танбеҳ бераётганини бемалол эшитиб турдим:

– Бу йигитча бундан кейин кўзимга кўринмасин!

– У ахир менинг ўғлим-ку. Мени кўргани келяпти.

– Сен ўзинг бориб уни кўриб кел. Қачон десанг, майли, машина ҳам бераман. Бир йўла бемор отангни ҳам зиёрат қилиб қайтасан. Сурайё унга бошқа ҳеч нима деёлмади. Чунки бу одамларнинг гапини икки қилиш яхшиликка олиб бормаслигини у яхши биларди. Акмал ошхонадан эшитилиб турган бу гаплардан мулзам тортиб, жимиб қолди. Мен ҳам хижолатга тушдим. Шу пайт биринчи марта Истам акадан дилим оғриди. Акмалнинг унга нима оғирлиги тушдики, уни бу ердан ҳайдамоқчи бўляпти? Буёғини тушунмабман: у мени рашк қилаётганини сезмабман.

– Акмал, сен бу гапларга эътибор берма, – дедим мен унга. – Қачон истасанг бемалол келавер. Бу уй меники. Мен Истам акага ўзим тушунтираман, у менинг айтганимни қилади.

– Йўқ. Бу одамнинг турқини ўзим ҳам кўрмасам дейман. Мен туфайли сизларга зарар етмасин, Тахмина. Майли, унинг айтганича бўла қолсин. Ҳозирча телефонлашиб турамиз. Кейин…

Ўша куни жавоб бермадим, олиб қолдим. Кечқурун бир вақтгача гурунглашиб-яйрашиб ўтирдик. Кўнглим анча ёзилгандек эди-ю, бироқ кўз олдимга Истам ака келиб қолса, унинг мен учун ягона маъқул одамимни уйимдан, қалбимдан ҳайдамоқчи, узоқлаштирмоқчи бўлаётгани эсимга тушиб қолса, юрагим ачишиб, дилимга қоронғулик чўкаётгандек бўлаверди.

Ўша тун кўзимга уйқу илашмади. Дадамни эслаб, аямни эслаб, бу дунёда энди ёш бошим билан бир ўзим, ёлғиз қолганлигимдан хўрлигим тутиб, юм-юм йиғладим. Бунинг устига… қизлик шаънига эга эмаслигим, яна келиб-келиб отам қатори, ҳатто ундан каттароқ одамнинг, яна энг даҳшатлиси – ўз онам билан алоқада бўлган бир кимсанинг қўлида ҳидланган, эзғиланган гул эканимни ўйлаб, янаям аянчлироқ изтиробга, даҳшатга тушдим. Мен бу дардларимни ҳеч кимга ёзолмайман. Менинг бу дардларимга ҳеч ким дардкаш бўлолмайди. Юрагимга озгина қувват, озгина ёруғлик олиб кираётган Акмални ҳам йўлдан қайтармоқчи бўлишяпти. Менинг хўрлик ва танҳолик, бадбахтлик чангалидан қутулиб чиқиб кетишимга йўл беришмаяпти. Хўш, булар кимлар? Улар менинг ёшлигимни, шарбатимни, қонимни сўриб олмоқчи бўлаётган зулуклар эди.

Мен энди биринчи марта бу ҳақиқатни англай бошладим. Истам аканинг ҳам менга кўрсатаётган илтифотлари бежиз эмаслигини, бугунмас-эрта у ҳам қўйнимга илондек кириб келиши мумкинлигини ҳис қилиб қолдим.

Хўш, энди нима қилиш керак? Бирон ёқларга бош олиб қочиб кетсамми? Лекин ким билан, қаерга? Менга ишонадиган, мени тушунадиган, менга кўмак қўлини чўзадиган одамлар учрармикан йўлимда?

Тонг саҳарда хонамнинг эшигини кимдир чертди. Акмал экан, овози эшитилди:

– Тахмина, мен кетяпман…

– Шошма, – дедим апил-тапил ўрнимдан туриб. – Мен ҳозир. Сурайё бозорчага тушиб кетган экан. Акмал икковимиз ёлғиз гаплашиб қолдик. У мендан: «Қовоқларинг шишган, сенга нима бўлди?» – деб сўровди, туни билан чеккан изтиробларимни яна хўрлигим тутиб, узуқ-юлуқ айтиб бердим: «Мен бу ерда ортиқ туролмайман, бош олиб кетаман», дедим. Шунда Акмал мен учун сира кутилмаганда: «Тахмина, агар хўп десанг, мен сен билан бирга кетаман», деб қолди.

Ҳа, мен ундан бундай журъатни кутмагандим. Ишимиз энди юришиб кетадигандек, бошқа ҳеч нимани ўйламаган ҳолда, унинг бу таклифига рози бўла қолдим. Ёшлик шунақа бўларкан, кўпинча ўйламай иш тутаркансан, кўнглингга тушган истак йўлида ҳеч балодан қўрқмай кетавераркансан…

Сурайё уйга кириб келгунча бўлмай, шоша-пиша йўлга тахт бўлдик. Битта дипломатга аямдан қолган олтин тақинчоқлару пул, ўзимнинг ҳам кўзга кўринган нарсаларимдан у-буларни жойлаб, уйдан чиқиб кетдик. Шаҳарнинг овлоқроқ бир кўчасига ўтиб олгач, иккаламиз ҳам бош қотириб қолдик: «Хўш, қаерга борамиз?»

– Ҳозир биронта такси олиб, биз томонга жўнаймиз, – деб қолди Акмал. – Учкўприкда Содиқжон деган бир жонажон ўртоғим бор. Кампир энаси билан яшайди, ҳовлилари катта. Кампир жудаям ажойиб, мени ўз неварасидек яхши кўради. Мана кўрасан, улар бизга йўл кўрсатишади, ёрдам беришади.

Учкўприкка бордик ҳам. Лекин омадимиз юришмади. Ҳовли эшиги қулф. Акмалнинг жўраси кампир энасини Чимёнга сувга олиб кетган экан. Яна уч-тўрт кунларда келиб қолишар, деди қўшниси.

Ноилож катта кўчага чиқдик. Бошимиз қотиб қолди. Энди қаерга борсак экан? Ҳадемай қош қорайиб қолса, кимнинг уйидан паноҳ топамиз? Иккаламизда бирон-бир ҳужжат ҳам йўқки, меҳмонхонадан жой сўрасак. Яна шунисиям борки, қўлида дипломат тутган нотаниш бир йигит билан бир қизнинг Учкўприк марказидек мўъжазгина қўрғонда бошпана қидириб юриши дарров кўзга чалинади ва албатта, бу нарса айниқса, милицияни қизиқтириб қолиши турган гап эди. Ўйлай-ўйлай, ниҳоят бир фикр «лоп» этиб миямга урилди. Оҳангаронга, Атоникига борсак-чи? Аям билан Донининг ҳурмати, қолаверса… Сурайё учун ҳам у бизга жон деб ёрдамлашиши мумкин. У яшаётган жойга четдан одам бормайди ҳисоб, ундан кейин милицияси ҳам йўқ. Бу томонда ҳамма гаплар босди-босди бўлгунча у бизни яшириб турса, кейин бирон четроққа чиқиб кетармиз.

XI

Шундай қилиб, Атоникига боришни лозим топдик. Катта йўл бошига чиқиб, йўловчи машиналарга қўл кўтариб турувдикки, бир қора «Волга» келиб ёнимизда тўхтади. Ичида шопирдан бўлак ҳеч ким йўқ. Рулда ўтирган одам бизга тамом бегона, лекин кўзимга ўтдай кўринди. 40–45 ёшлардаги, кўзлари кулиб турган, истарали эркак. Эгнидаги кийимлари ҳам жойида, диди баланд эканлиги шундоқ кўриниб турипти. «Ёшлар, йўл бўлсин?»–деб сўраганди, «Оҳангаронга», дедик. «Чиқинглар, мен Тошкентга кетяпман», деди. Акмал беихтиёр: «Қанча оласиз?» деб сўровди, у мийиғида кулиб қўйди: «Машина ўзимники. Икковларинг йўлда ўнтадан йигирмата латифа айтиб берсаларинг бас, пулларинг керакмас».

Акмал унинг ёнига, мен орқага ўтириб олдик. Мен ўшанда бизни машинасида олиб кетган ана шу кишини ҳамон эслашимнинг ўз сабаблари бор. Ўзингизга тушунарлидир. Менинг одамлардан юрак олдириб қўйганлигим, айниқса, катта ёшдаги эркакларга ишончим йўқолиб, улардан чўчиб қолганлигим, бу дунёдаги ҳар бир яхшилик, ҳаттоки икки оғиз ширин сўз ҳам бекорга эмас, деган фикрда бўлганлигим учун алланечук ҳадикда, хавотирда эдим. Акмал ҳам ҳали ўзим каби ёш ва ғўр, ким билсин, бу кишиям менга суқланиб қолиб бизни яна бирон балога гирифтор этмаса гўрга эди, деб ичимда қўрқиб ҳам турардим.

Йўқ, шубҳаларим бир дамда ўз-ўзидан кўтарилиб кетди. Мен ўз умримда илк марта яхши одамлар ҳам борлигини, бу дунёда ҳамма ҳам маккор ва ёвуз ниятли эмаслигини, оддийлик ва самимийлик, ойдинлик ва беғаразлик деган нарсалар ҳам борлигини ҳис эта бошладим. Ўшанда мен телевизордами, қаердадир эшитгандим–дунё ҳўкизнинг шохида эмас, балки яхши инсонлар кифтида туради, деган гапни эсладим.

Абдухалил ака, у ўзини бизга ана шундай деб таништирди, хушчақчақ, ҳазилкаш ва шу билан бирга, маънодор гапирадиган донишманд киши экан. У бизнинг кимлигимизни, нима иш билан юрганимизни сўрамадиям. Аксинча, йўл-йўлакай кўнглимизга ёққан ашулаларни қўйиб берди, латифалар айтишдик. Дарвоқе, унинг шарти бўйича биз ўнтадан йигирмата латифа айтиб беришимиз лозим эди. Лекин Акмал тўрттагина айтолди, холос, қолган ўн олтитасига ўзим туриб бердим.

– Менимча, Тахминахоннинг уйларида тез-тез хушчақчақ меҳмонлар тўпланиб туришади,–деди Абдухалил ака мен томон пештоқда турган ойначадан кулимсираб боқиб. Мен унга буни қаердан билдингиз, демадим. «Ҳа, топдингиз», деб қўя қолдим.

Гапнинг қисқаси, хушкайфиятда Оҳангарон довони этагига қандай қилиб етиб борганимизни сезмай қолибмиз. Илонизи йўллар билан юқорига кўтарила бошладикки, дамим ичимга тушиб кетди. Кўз олдимда аям билан Дони биргаликда намоён бўлишди. Улар шундоққина қаршимда, гўёки телевизор экранидан қараб туришгандек эди. Аямнинг сочлари оппоқ, тўзиган, юзлари тирналган, қонталаш, кўзларидан ёш қуйилиб турипти. Донининг афт-ангорини дурустроқ илғаб ололмайман, у аста-секин хиралашиб, кўз олдимдан узоқлашади. Аям ҳам унинг кетидан кетаётгандек, лекин мендан кўз узолмайди. Мен томон тез-тез ўгирилиб, юзларимга илтижоли боқади. Менга нимадир демоқчи бўлади, лекин мен уни эшитолмайман, тушунолмайман. Кўзларимни чирт юмиб олганча, дамим ичимда кетяпман. Юрагим дукиллаб уриб боряпти. Бир-бирлари билан ҳамон гурунглашиб кетаётган шерикларим афтидан мени ухлаб қолганга чиқаришган. Машинамиз энг юқорига, аям ҳамиша юрагини чангаллаб ўтадиган ўша баландликларга кўтарилганда кўзларимни хиёл очаман. Беихтиёр машина деразаси томон яқинроқ бош эгиб, туби қоронғулашиб кетган жаҳаннам қаърига қўрқув ва даҳшат ичида қиё назар ташлаб қўяман. Энди аямни кўролмайман, фақат унинг ўша жарликлар ичидан, узоқузоқлардан «Тахмина-а!» деган фарёдини эшитаман.

Ўзимни тутолмай, ҳўнграб йиғлаб юборибман. Абдухалил ака шошапиша машинани четроққа олиб тўхтатди. Акмал ҳам саросимада, у гап нимадалигини сал-пал англаётган бўлса-да, Абдухалил акага ҳеч нима деёлмайди. Унга қўшилиб: «Сенга нима бўлди, ўзингни бос», дейишдан нарига ўтолмайди.

Абдухалил ака мажбур қилиб бир-икки қултум сув ичкизгач, юрагим андак босилгандек бўлди. Йиғидан тўхтаб, уларга тикилганча сўзсиз беҳол ўтириб қолдим. «Ҳечқиси йўқ, ҳозироқ ўтади-кетади. Ё баландлик ҳавоси ёқмади, ё… бирон нохуш воқеа кўз олдингизга келди», – Абдухалил аканинг шундай дегани қулоғимга чалинади.

– Мени кечиринг, Абдухалил ака. Сизни ташвишга солиб қўйдим,дедим ниҳоят ўзимни бирмунча босиб олгач.–Сиз ҳақсиз. Бир даҳшатли воқеа эсимга тушиб кетиб, ўзимни босолмадим…

Абдухалил ака индамади. Машинани қайта юргизаркан: «Бу жойларнинг ўз сиру асрори бордек, кўп нохушлик худди шу ерда юз бериб туради», деб қўйди. Кейин яна юз метрларча нарироқ боргач, вазминлик билан қўшимча қилди:

– Яқинда худди шу жойда… Тошкентдан қайтаётувдим. Куппакундузи қаршимдан келаётган бир «Тойота» шундоқ кўз олдимда пастга қулаб кетди. Мен бу машинадаги одамни танирдим. Мистер Дони ном чиқарган корчалон эди, раҳматли…

Абдухалил аканинг биз учун сира кутилмаган бу гапидан мен тош қотиб қолдим. Акмал ҳам унга анграйганча тикилиб қолган.

Мен унга нима дейишимни билмайман. «Ўша «Тойота» бизга қарашли эди, унда аёл киши бормиди? Ўша аёл менинг аям эди», дегудек бўлсам, Абдухалил ака «Мистер Донини танийман», деб қўйди.

Ким билади, Дони ҳақида қандай фикрда экан… Эҳтимол, аямнинг ҳам кимлигини эшитгандир.

Шу боис Абдухалил акага бу ҳақда гапиролмас, ундан ҳеч нимани сўролмас эдик.

– Ўша машина… Куппа-кундузи, дедингиз, қандай қилиб қулаб кетди? – Мен унга нафасимни ичга ютган ҳолда шундай дея олдим, холос.

Абдухалил ака пештоқидаги ойначадан менга бир қараб қўйди. Не аҳволда ўтирганимни кўрди. Бир дам жимиб қолди. Кейин машинани яна бир четга олиб тўхтатди.

– Донининг ёнида бир аёл бор эди,–деб жавоб берди у саволимга.–Мен ўз кўзим билан кўрдим, аёл… рулда ўтирган Донига чанг солгани, унинг бошига муштлаб-юмдалагани, машина рулини кўриб-билиб туриб жар томонга буриб юборганини… Мен бу ҳақда мелисага гувоҳлик ҳам берганман.

Абдухалил ака энди мен томонга ним ўгирилди. Мен ўзимни тўхтатолмай, титраб-қақшаб, унсиз йиғлаб юборганимни кўрди. Ўйланиб қолди. «Ўзингизни босинг, Тахмина» деди ва вазмин, қўнғироқ товушда Қуръон тиловат қилди. Фотиҳага қўл очдик. «Осий бандаларидан Оллоҳ ўз марҳаматини дариғ тутмасин», деди Абдухалил ака.

Шундан кейин бу ҳақда бошқа гаплашмадик. Довондан бирмунча пастроққа, Атонинг манзилига ўтадиган жойгача учовимиз ҳам ўз хаёлимиз билан жим бордик.

– Биз келдик… Шу ерда қоламиз,–дедим Абдухалил акага беҳоллик билан.

У машинани тўхтатди.

– Омон бўлинглар…–у шундай дея Акмалга юзланди:– Сен йигитсан, Тахминани авайла…

– Раҳмат, – дедим мен ҳамон ёшланиб турган кўзларимни ундан олиб қочишга уриниб.

Абдухалил ака машинасини юргизаркан, ойнадан бош чиқариб: «Мабодо Олтиариқ томонларга йўлларинг тушиб қолса, менга албатта учрашинглар,–деди.–Тайёрлов идорасида ишловчи Абдухалил ҳожи десаларинг бас, дарров топиб беришади».

Шундан кейин чакалакзор оралаб пастга томон илонизи бўлиб тушган ёлғизоёқ йўлдан Атоникига кириб бордик. Уйда экан. Эшик олдидаги ёғоч сўри устида милтиқ тозалаб ўтирган экан. Бизни кўриб, аввалига ҳанг-манг бўлиб қолди. Кейин саросима билан ўрнидан отилиб турди-да, биз томонга қучоқ очиб пешвоз юрди:

– Ваҳ, ваҳ, қандай яхши меҳмонлар! Хуш омадед, хуш келибсиз! Кўришдик. Мен унга Акмални таништирдим. Сурайёнинг ўғли эканлигини эшитиб, хурсандликдан Атонинг оғзи қулоғига етди.

Бироздан кейин, дастурхон устида биз Атога бўлган гапларни очиқ айтдик. «Энди орқага қайтиш йўқ, агар хўп десангиз, шу ерда бироз яшаб турамиз, кейин бизни узоқроққа, кўз-қулоқдан ҳолироқ бирон жойга оширворасиз», дедик.

Ато бош қашиб қолди:

– Келганларинг яхши. Лекин бу гаплар… Сурайё нима дейду, падари нима дейду…

– Мен ёш бола эмасман, – жаҳлланди Акмал. – Ким нима деса деяверсин, уёғига ўзим жавоб бераман.

– Хўп, хўп, жони азиз, – уни тинчлантирмоқчи бўлди Ато. – Ман азбарои… Сурайё мани сўкмасин, дейман.

– Сўкмайди, – деди Акмал. – У мени туққан онам бўлгани билан мен учун бегонадек бир гап…

– Ҳай, ҳай, тавба денг, – куюнади Ато. – Уни модар дейдилар, модар. Сурайё яхши, бисёр яхши!

Акмал бечорани бошқа гаплардан хабари йўқ, мен ичимда ўзимча кулиб қўяман.

Гапнинг қисқаси, биз Атоникида икки кун турдик. Шу орада… Акмал билан орамизда баъзи ишлар бўлиб ўтди. Биринчи кеча мен ичкарида, эркаклар эса ташқаридаги ёғоч сўрида ётишди. Эртасига эрталаб Ато милтиғини кўтариб отланиб: «Мен айланиб келаман, шомга келаман. Сизлар эҳтиёт бўлинг, бегона кўринса, дарров паноҳ олинг», деб тайинлаб кетди.

Икковимиз ёлғиз қолиб, ўша сўри устида ёнма-ён ёнбошлаб ётарканмиз, турган гапки, беихтиёр ширин хаёлларга берилдик. Мен Акмалнинг анча қизаринқираб, юраги нотинч ураётганлигини, менга нимадир демоқчи-ю, лекин айтишга журъат қилолмаётганини сезиб турибман. Ўзим ҳам беҳаловатман. Акмалдан нимадир кутаман, унинг тили учида турган аллақандай ширин, лаззатли бир гапни тезроқ эшитгим келади. – Тахмина… – деди у ниҳоят ва яна жимиб қолди.

– Нима дейсан?..

– Биз энди… Менга тегасанми?

Мен унинг ёниб турган кўзларига меҳр билан, эҳтирос билан боқаман. Аста қўлимни олиб бориб унинг юзларини, жингалак сочларини силаб-сийпалайман.

– Тегмасам-чи? Шундоқ ўртоқ бўлибми, ака-сингилми бўлиб қолаверсак-чи?

– Йўқ, мен сени… яхши кўриб қолганман,–Акмал энди мен томон яқинроқ сурилиб, бир қўлини белим устига ташлайди. Мен индамайман. – Мен ҳам… Мен ҳам сени яхши кўриб қолганман. Лекин…

– Нима лекин? – у энди оёқларим устига бир оёғини ташлайди. Унинг бутун вужуди, овози ҳам қалтираб турипти. Ўзим ҳам шундай.

– Мени… сендан олдин… биттаси алдаб кетган…

– Қўй бу гапларни. Алдаб кетган бўлса, кетиб бўпти. Мен сени дейман… – У энди мени оғушига тортади.

Ўша кечқурун Акмал икковимизни Ато ичкарига киритиб юборди. У афтидан, Сурайё туфайли Акмал билан қалинлашиб олиш учун шундай қилди.

– Тахмина ичкарида танҳо, сан унга қоровул, – деди у ўз одатича ўзбекча сўзлардан гап тузиб. – Жой битта бўлса, ўртага лўла қўй… Акмал иккаламиз ичкарига кириб олиб, «лўла»си нима экан, деб анча бош қотирдик. Кейин топдик: «Битта ўринда ётадиган бўлсаларинг, ўртани болиш билан ажратиб қўйинглар», демоқчи экан.

Ўша кеча мен учун Акмал билан ўтказилган биринчи ва охирги кеча бўлди. Умрим давомидаги энг қисқа, бироқ энг лаззатли, юрагимда аллақандай ширин бир орзу, ширин бир умид илк марта куртак пайдо қилган биринчи ва охирги висол кечаси бўлди у…

Эртасига тонг ғира-ширасида аллақандай шовқин-сурондан чўчиб уйғондим. Юрагимни ваҳм тортиб кетди; наҳотки бизни қидириб келишган бўлса?! Апил-тапил кийиндик. Акмал ташқарига ўқдай отилди, мен уни тутиб қолишга улгуролмадим. Орқасидан ташланганимча ярим очиқ қолган эшик олдидагина тўхташга мажбур бўлдим. Рўпарада… эгнида яктаги дабдала бўлиб, қонга бўялган Ато зўр бериб тўрт нафар ўзига ўхшаган барваста йигит билан солишяпти. Қўлида ўзи ётган ёғоч сўрининг суянчиқ тахтаси…

Бегоналардан ҳам иккитаси қонга беланган. Тўртовиниям қўлида каратэчилар таёқчаси. Гоҳо эпчиллик қилиб, қўлидаги тахта билан уларни Ато туширяпти.

Ўртада беихтиёр пайдо бўлиб қолган Акмалга кўзи тушиб, Ато қичқирди:

– Қоч! Қоч дейман! Қочинглар!

Бироқ Акмал унинг буйруғига эътибор бермади. Учиб бориб сўридан тўрт-беш қадам нарида, ерда ётган милтиқни қўлига олди, бироқ уни ишга солишга улгурмади. Ортидан ташланган бир давангир уни занжирли қўш таёқча билан аёвсиз савалай бошлади. Акмалнинг қўлидан милтиқ учиб кетган, у энди қонталаш юз-кўзларини ёмғирдай савалаётган калтакдан ҳимоя қилишга ўтди.

Энди Ато ўзини ҳам ўйламай, унга ёрдамга ташланди. Акмални савалаётган йигитни орқа томондан бориб бошига тахта билан туширди. Каратэчи бошини чангаллаганича, шилқ этиб ерга қулади. Лекин бу нарса унинг ўзи учун ҳам қимматга тушди. Атонинг ҳам ортидан ташланишиб, бир зумда уни ерга қулатиб олишди-да, кейин учовлон бўлишиб тепкилай кетишди. Акмал эса кўзларини очолмай қолган, гандиракларди холос.

Ортиқ чидолмадим. Дод солиб, зўравонлар устига мен ҳам ташландим. Лекин қўлимдан нима ҳам келарди. Улардан бири келиб чаккамга зарб билан тарсаки тортиб юборди, шундан кейинги бирон нимани эслолмайман.

Ҳушимга келиб, кўзимни очсам, машинада кетяпмиз. Орқа ўриндиқдаман. Икки четимда икки киши, икковиям бошларини боғлаб, устидан оқ суруп қалпоқни бостириб кийиб олишган. Мудраб кетишяпти. Рулдаги йигит билан ёнидагиси ўзларича гурунглашиб боришяпти.

– Лаънати росаям бақувват эканми…

– Ўрмонда беҳуда юргани йўқ. Унинг ўрнида сен ҳам бир ойдаёқ айиқ бўлиб кетардинг.

– Бир-икки соатдан кейин ўзларига келишиб, ортимиздан чопиб қолишадими ҳали…

– Қаёқда. Машинамизни кўришмаган бўлсаям, барибир пиёда эмаслигимизни тушунишади.

– Кимлигимизни сезишмаса бас…

– Сезганда нима. Истам ака бир мўйлов қилса, ўлдириб ҳам юбораверамиз.

Гап нимадалигини англадим.

– Тўхтатинглар, бўлмаса дод соламан! – дедим.

Тўртовиям ҳушёр тортиб, менга ўгирилишди.

– Ўзингизни босинг, хоним, – деди шопирнинг ёнида ўтирган малласоч йигит кинояли жилмайиб. – Хўроз бўлиб қичқирганингизда ҳам, барибир қўнган қўндоғингиздан нарига учолмайсиз.

Мен унинг бетига тупуриб юбордим. Лекин малласоч бундан ғазабланмади, тоқат қилди. Чўнтагидан рўмолча чиқариб артинган бўлди-да: «Афсуски, сени тирик олиб боришга мажбурман. Бўлмаса, шу ернинг ўзида хомталаш қилиб ташлардик», деб қўйди. Кейин менинг чап қўлимда ўтирган, баданидан негадир керосин ҳиди анқиб турган эркакка ишора қилди:

– Хонимни аллалаб қўйинг.

Шунда у ён чўнтагидан аллақандай тахлоғлиқ латта чиқариб, юзимга босганини эслай оламан, холос.

Мени атрофи баланд девор билан ўралган данғиллама бир ҳовлига олиб келишган экан. Ичкарима-ичкари кириб кетиладиган хоналарда қимматбаҳо жиҳозлар, лекин кўп нарсаларни чанг босиб турганлигидан, бу ерда ҳеч ким яшамаса керак, деган фикрга келдим. Ҳовли саҳни катта эмас, рўпарадаги қўш қанотли темир дарвозанинг тагида боғлоғлиқ катта бир ит ётипти. Яқинлашай десам, бош кўтариб ириллаб қўяди. Айвонга стол тузаб қўйилипти. Мева-чева, ичимликлар. Ўртадаги лаган тўла бедана кабобни кўриб, кўз олдимга Ато, ундан кейин шўрлик Акмал келди. Йиғлаб юбордим. Нималар қилиб қўйдим? Менинг гуноҳим нима? Ёнбошдаги диван устига ўзимни ташлаб, тўлиқиб-тўлиқиб йиғлаганча ухлаб қолибман. Бир вақт кимдир мени туртди.