Текст книги "Икки жаҳон оворалари"

Иккинчи ўрин Оловиддинга насиб қилиб, унга йигирма саккиз русумли велосипед тегди. Давра уни ҳам табриклаб, айниқса шериклари кўпроқ бақириқ-чақириқ қилиб чапак чалишди.

Учинчи ўриндаги Ноила деган бадқовоққина қизга саккизтепкилик хон атлас насиб қилди. Шу билан ҳамма илғорларини қутлаб, катталарга ташаккурини билдирган ҳолда йиғин тарқади.

Оловиддин велосипедини хирмондаги шериклари турган хонага олиб кириши билан чўнтагини кавлади.

Чунки шериклари ювмайсанми деб тама қилишни давранинг ўзида бошлашганди. Айниқса, Ринат шошириб: «Эй, илғор, пулдан тезроқ чиқармайсанми, дўкон ёпилиб қолмасин», деркан, ундан беш сўм ундирди.

Йигит сочини тараб, дурустроқ кийинаркан, маишатни бошлаб юборган шериклари: атир ҳам сепиб ол. Илло, бугун дилдоранг билан хайрлашсанг керак ёки уни чемоданингга солиб, яширинча уйингга олиб кетасанми, деб кесатишарди.

Оловиддин: кўп гап эшакка юк, дея кулиб қўя қолди ва ташқарига шитоб билан отилди.

Уни кампир билан жиддий суҳбат кутаётганди.

Ромли айвондаги ясатиғлик дастурхон атрофида, тўрда Оловиддин, чордона қуриб, бир қўлини хонтахта четига тираб жойлашган, ўнг ёнида кампир, унинг рўпарасида келини ўтириб, жимгина ош ейишди, чой ичишди. Озгина вақт ўтмай лаганда текис сўйилган тарвуз келди.

Тамадди вақтида бирор гап кўтарилмади. Ҳамма одоб билан сукут сақлаб ўтирганди, кейин кампир секин суҳбатга тортди.

− Мукофотлар олибсан. Баракалла. Иш деган мана бунақа бўлибди.

− Раҳмат, − деб Оловиддин кампирга кўз қирини ташлади ва “жаҳлдан тушмаган, лекин адовати бир оз чекинибди”, деб ўйлади.

Қалдирғоч уларнинг бир-бирига зимдан қарашларидан хавотирга тушиб:

− Чой берайми, − деди.

Улар унинг гапига эътибор бермай, бирпас яна сукутда қотдилар-у, у ёғига Оловиддин гап қўшди:

− Нон, тузингизни кўп марта едим, рози бўлинглар.

Шундай деб аввал кампирга, сўнгра Қалдирғочга қаради.

Кампир: «розиман. Мингбад розиман. Сен ҳам қилган меҳнатларингни роҳатини кўр! Бизга кўп ёрдамларинг тегди. Барака топ!» − деди.

− Меҳнат бўлмаса, бу ўтиришлар қайда? Мен сизларни, сизлар мени синашта билмай, дангаса, ялқов бир ҳашарчи, ҳеч бир ишга ярамас экан, − деган баҳо олиб, қайтиб кетган бўлардим.

Кампир иягини қашлаб бошқа гапни айтди.

− Урушдан ногирон келган бўлса-да, раҳматли чолим меҳнатдан қочмаган. Бу хоналарнимас-ку, ёрдамчи хўжаликни, сизлар турган ҳужрани ўз қўли билан кўтарган эди. Ҳеч қийинчиликдан қўрқмасди. Илоҳо омин! Жойлари жаннатда бўлсин!

У қўлини дуога очганди, бошқалар ҳам қўшилишди.

Оловиддин: “шунча вақт ўтирдим, бир садо чиқмади, бу дуо менинг туришим лозимлигига ишора”, деб ўйлади. Иззати битганини англаб, менга ҳам рухсат, вақтли жўнар эканмиз, деди.

Кампир тумтайиб унга қаради-да: “кетсанг, Қалдирғочни ҳам ўша Тошкандингга олиб кет”, деди. Йигит индамай қолди. Боксчилар таъбири билан айтганда, кампир унинг белидан пастига урди, букчайиб, ўзини йўқотгандек ҳолатга келдию, шунда ҳам паст келгиси келмай: “олиб кетаман, хотинимни сизларга қолдирадиган аҳмоқ йўқ, фақат”, деганча талмовсиради.

− Нима? Ўйлаб гапиряпсанми? Турмушни а ҳарфини билмай, ҳис қилмай оғзингга келганини сўзлай берасанми?

− Ўйлаганман.

− Унда нима қилмоқчисан? Келинимни иссиққина жойидан қўзғатиб, қайга борасан? Турар-жойинг тайин бўлмаса?

− Уйга борсам, маслаҳатлашиб, кейин олиб кетгани келаман.

− Бўлмаган гапни қўй! Бу пишмайдиган савдо. Қачон онаси ёлғиз ўғлига жувонни олиб берган.

Бу гапдан Қалдирғоч дув қизарди. Кўзидан маржондек икки ёш думалади.

− Менинг онам бошқача.

− Сенинг онанг: ё мени де, ёки бу хотинни деб шарт қўяди. Сезиб турибман, − деб ўшқирди кампир.

− Йўқса нима қил дейсиз?

− Қалдирғочни эртагаёқ олиб кетсанг кет, бўлмаса тинч қўй.

− Нима?

− Талоғини бер! Ва аввалги эркин қушдек, дўппингни осмонга отиб юравер. Ҳали сенинг уйланишингга вақтли.

− Яшаб турсин! Мен тезда уйга бориб, ишни пишитиб қайтаман. Гап битта.

− Ҳечам кераги йўқ! У энди сенга маҳрам, Акобирга номаҳрам ҳисобланади, тушунсангчи, − деб кампир, бирдан ҳиқиллаб йиғлаб юборди. − Эсиз шундоқ келиним. Қаерларда энди хор-зор бўлиб юраркин?

Қалдирғоч қайнанасининг ёнига ўтиб, силаб-сийпалашга тушди. Оловиддинга кўз остидан қараб, суҳбатдаги ҳар бир сўзга жавоб топишидан, иродасини унча-бунчага букиб бўлмаслигини англаб, ҳайрон эди.

Кампир ҳам бўш келмай, ниҳоят, суҳбатнинг энг нозик тарафга бурди.

− Сўра, Қалдирғочдан сўра, сарсонлик-саргардонлик, танимаган-билмаган янги жойда, таънаю дашном гапларни кўтариб юриш унга керакми?

− Муҳаббатнинг азоблари ҳам бўлади. Янга чидайди. Мен уларга ишонаман, − деб йигит Қалдирғочга кўз ташлади.

Янга бунақа жавобни кутмаганди, аввалроқ, қайнанаси, суҳбат қандоқ кечса ҳам сиз қўшилманг. Ўзим ишора қилсам гапирасиз деганди. Мана қайнанаси, уни суҳбатга қўшиб, номини қистириб, ишора қилди. Қалдирғоч энди фикрини айтиши мумкин. Фақат бирор нарса дейишга тили лол. Ўзи билиб-билмай Акобирга хиёнат қилгандек мулзам. Уй-жой, тўй-ҳашам, сарсондорликми ёки бошқа оқибатларними асосий санамай, вафо-садоқат ўйларидан қутула олмай гаранг. Ойисига ён босса Оловиддинга раҳми келар, ёш йигит ўйин билиб, катталар ҳаётига кирдию, ногаҳон барқ урган ҳислар тўри уни ўз домига тортиб, гирён қилди. У ўзига жавоб беролмайдиган даражада, ошиқликни бошидан ўтказар, янга буни идрок этар, ундан қутилиш чораларини излади. Тополмади. Энди нима бўлади, деган фикрдан ҳайиқарди. Шунинг учун, янга уларнинг ҳеч бирининг кўнглини оғритиш нияти йўқлигидан индамасликни маъқул кўрди.

Кампир сўзини қайтарди:

− Меҳнатда тобланиб улғайган бўлсанг-да, турмуш, ҳаёт ҳақида фикрларинг йўқ ҳисоб. Ҳали хомсан. Хотин қўйганинг энг маъқул йўл. Йўқса, Акобир қаерда қолиб кетади. Булар аввалгидек бир эшикдан кириб юрсинми? Эртага қўшнилар: «ҳашарчи йигит бешўн кун никоҳига олиб, сўнг ташлаб кетди. Қалдирғоч, энди ҳар иккала эрдан бебаҳра қолди. Таннозлиги панд берди. Бадтар бўлсин», деб гап чиқаради. Сенга шу таъна ёқадими? Бизларга: менга, келинимга бу иснод.

Янга “Вой, ойи…” деганча қайнанасини бағрига кўзини яширди.

Оловиддин ўйланиб қолди. Кампирнинг ҳар бир сўзи мантиқли. Бошқа илож ҳам йўқ, шекилли. Қалдирғоч нима деркин?! Лекин у қайнанасининг ҳар сўзини маъқуллагандек, миқ этмаяпти. Ҳатто, силаб-сийпаб, пинжига кириб олди. Қўлимдан шу тобда, севдим-куйдим дейишдан бошқа, турмуш, оилавий амалий иш келмагач, тихирлик қилавериш бефойда. Обрў кетгани қолади.

− Яхши, − деди Оловиддин ютиниб ва янгага қарамай кампирга юзланди. – Майли, сиз айтганча бўлсин!

Кампир ўзини йўқотмай, хурсандлигини яшириб, писанда қилди:

− Кейин сўзингдан қайтмайсанми?

Оловиддин ғижинди:

− Хола, бошимни қотирмай, ҳаракатингизни тезроқ қилинг, йўқса…

Кампир шошиб қолди:

− Ҳозир, ҳозир болам. Туринг келин, дастурхонни олинг.

Қалдирғоч оҳиста турди, Оловиддин кўзим тушса айнаб қолмай деб бошини пастга қаратиб ўтирганини кўрди ва енгилгина қадам билан ҳовлига чиқди.

Талоқ қилиш мушкул иш экан. Оловиддиннинг оғзига бу сўз келавермас, ҳаётда дадил, дангалчи бўлса-да, ҳиссиётларига қуллиги билиниб қолди. Беихтиёр кўзи янгага тушган сари, бор вужуди яллиғланиб, қулоқлари шанғиллар. Тили танглайига ёпишган куйи, ич-ичидан ҳеч қачон, ҳеч қачон деган нидо оғзи-қулфини боғлаб қўйганди.

− Оловиддин, Оловиддин, сенга айтаяпман, − деб чақирди кампир, унинг эътиборини ўзига қаратиб. − Нима бўлди яна? Айтмайсанми, гапингни!

Йигитнинг қулоғи эшитмасди. Кўзи фақат янгани кўрар, ундан бундай ажралишни ҳечам хоҳламаётгани даврага сезилди.

Кампир аччиғланиб, йигитга юзланди.

− Оловиддин, ўзингни сўзинг билан йиғилдик. Энди қарорингни билдир. Ё айнаб қолдингми?

Оловиддин бош чайқаб, даврага бир қараб олгач, кўзи янгада тўхтади:

− Йўқ деяпманми, ҳозир. Сиз мен билан юрингчи, − деди.

Янга қачон ўрнидан турди, нимага унга эргашди, ўзи ҳам билмасди. Йигит уни ётоқхонага бошлади.

Кампир: «Дод, келинимни ўз ҳолига қўясанми, йўқми, олчоқ!» – деди. Ичкаридан аввалига товуш эшитилмади. Сўнгра, келиннинг ўктам овози келди: бу гапларни қўйинг, қийналиб кетдим. Йигит: «Мен сизни ҳеч кимга бериб қўймайман», деди. Аммо айвондагилар учун бу сўзлар ўрнига ғўлдираш эшитилди, холос. Сўнгра овозлар тинчиб, озгина вақт ўтди.

Бироз сочлари тўзиганини, кийимлари тахи бузилганини, ўзи қизариб-бўзарганини айтмаса, келини аввал чиқиб, ўз жойига чўкди ва ташқарига қараган куйи қотди. Руҳияти сўниб, тарвузи қўлтиғидан тушган Оловиддин ҳам келиб жойига ўтирди-да, менга дуо қилинг, мен кетаман, деди.

Ичкарида янга унга рўйхуш бермади. Бағримга босиб бир-икки ўпсам мени дейди, деб ўйлаганди, чучварани хом санабди. Янга жаҳли қўзиб, ўзидан итариб ташлади, ҳазил айтганим йўқ, сизга нисбатан заррача ҳиссиётим йўқ, қўлингизни тортинг, бас, мени нотўғри тушунибсиз, деб койиб берди. Сўнг янада жўшиб бир гап айтдики, Оловиддин ер билан яксон бўлди: “У қулоғингиз ва бу қулоғингиз билан эшитиб қўйинг, мен сиздек бетакаллуф, ожиза гаранглиги, хобидан фойдаланиш ила айшини сурган фаросатсизни ҳеч қачон эр қилмайман”…

Кампир йигитга ҳанг-манг қараб қолди-да, бизларни аросатда қолдирма, деди.

− Дуо берасизми, йўқми? – деб силтади йигит.

− Балоларга йўлиқмасанг аста розимасман.

− Ойи, ундоқ деманг. Бундай қарғаманг, − деб янга йиғлаб юборди.

Кампир укки кўзларини бир нуқтага йўллаб, қотиб ўтирарди.

− Бошқа гапим йўқ.

Оловиддин важоҳати қўзғалиб, жаҳлда ўзига қисқа дуо қилди: тинчлик, хотиржамлик бўлсин!

Фотиҳага қўл тортиб ўрнидан турди ҳам, кампир ўзини ташлаб юборди.

Қалдирғоч войлаганча уни тепасига келди, сўнг югурлаб, бир коса сув келтирди.

Кампир юзига сув сепилди. У кўзини очиб, ҳой, қаердаман! Акобир, ўғлим. Менга қаранг, Қалдирғоч, деб чақирди.

− Ҳа, ойижон яхшимисиз? Одамни қўрқитиб юбордингиз.

− Ҳа-я, анаву ким? – деди кампир, Оловиддинга энгаш дегандек имо-ишора қилиб.

Йигит ҳайрон бош эгиб, Оловиддинман, деди.

Кампир яна ўзидан кетиб йиқилаётганида, йигит унинг бошидан ушлаб қолди.

Қалдирғоч: мени ўз ҳолимга қўйинг деб неча марта айтдик. Бунчалик қайсар бўлишлик…

У йиғлашга тушди.

− Бунчалик пешонам шўр бўлмаса. Дил истагим қолиб, бошқалар ҳавасининг қули бўлишим керакми? Ким менинг дардимни тинглайди? Қалбимни нидосига ким қулоқ тутади?

− Мен деяпман-у, − деди Оловиддин.

Янга кескин бош чайқаб, “оғзингизни юминг” дегандек қўлини Оловиддин юзига яқинлаб силкиди. Бу ишорадан яна: “Сиздан қачон қутиламиз. Қорангизни қанча тез ўчирсангиз, шунча яхши”, деган маъно илғаган Оловиддин, ўзининг мунчалик пастга урилишини кутмаган эдими, боши эгилди: майли, холам ўзларига келсинлар. Шунчалик бедаво туюлсам, Сиз айтганча бўлсин. Талоғингизни бераман, − деди.

Келини манглайи, қош, юзларини силай бергач, кампир ўзига келиб кўзини очди.

Қалдирғоч кесатди: бу йигит вақтинчалик хотинини қўярмиш, эшитинг, деди.

− Сўзини айта оладими? − деб сўради кампир аста.

Оловиддин елкасини сиқди.

− Мен ҳам билмайман, − деди Қалдирғоч.

Кампир кучанди: ўзим айтиб тураман, мени чалғитмай, кетма-кет қайтар.

− Яхши, яхши, бошлай қолинг! − деди янга чувиллаб.

Кампир аввал, кетидан бошини ердан узмаган ҳолда Оловиддин қайтарарди.

− Мен ким Оловиддин кимнингдир ўғли…

− Мен ким Оловиддин Маҳамат ўғли…

− Қалдирғоч Борий қизини…

− Қалдирғоч Борий қизини…

Шу сўзни айтганида йигитнинг овози қалтираб кетди. Бу янгага сезилди. Бир ёқда унга кўз соққасидан чиқиб кетгудек бақрайиб тикилганини ҳам фаҳмлади. Аммо, сир бой бермай, йигитга қарамасликка ҳаракат қилишни давом эттирди.

− Уч талоқ, уч талоқ, уч талоқ қилдим.

Йигит бу сўзларни зўрға қайтараркан, охирги марта уч талоқ дейиш олдидан янгани нигоҳини, унинг юз-афгорини қидирди. Қалдирғоч унга қадалган нигоҳга дош беролмай, ботини дод деб, кўзларига ёш қуйилиб келганини, бошини беихтиёр кўтариб йигитга кўрсатди. Оловиддин тезроқ бу машмашалардан қутилсам, ўрнимдан тураману, янгани овутаман, кўнглини кўтарсам бўлар деган ўйда, жуда паст овозда, чўзиб, уч талоқ қилдим, деб юборганини сезмай қолди. Чунки унинг хаёли бўлак, тилдан чиққан сўзлар бошқа эди.

У оғзидан чиққан сўзнинг оқибатини, кампир эшитдик, энди Қалдирғоч озод бўлди деганидан ва шу тобдаёқ қайнана ўзига келиб, кўзини очганидан англади. Йигитни кампир чув туширганини фаҳмлаб аччиқландию, лекин вақт ўтганди.

Кампир сир бой бермай, «келин чой борми, оғзим қурияпти», деб ўрнига иҳраб-сиқтаб ўтирди. Қалдирғоч узатган чойдан бир-икки ҳўпларкан, киши билмас, даврага миннатдор қаради.

− Олинглар, чой ичинглар. Дастурхонга қаранглар.

Қалдирғоч кампирга ажабланиб қараб, мен чой олиб келай, деб ташқарига чиққанида, шохи синиб, бўйни эгилиб қолгандек аянчли аҳволдаги Оловиддинга кампир бир гап айтди:

− Сен ҳеч қачон бу қишлоққа келма. На пахтага, на бошқа иш билан, уқдингми гапимни. Қалдирғочни эса унут, излама, таъқиб этма. Ўзингни оромингни ўйлаб, ўғлимни оиласини тинчлигини бузма. Бошқаларни ҳурмат қилиш ҳам савоб. Сенга эса инсофли, иймонли қиз учрасин! Илоҳо омин! Оқ йўл сенга.

− Яхши.

− Ҳа. Қалдирғоч энди номаҳрам. У билан ҳам узоқ хайрлашмай, кета қол.

Йигит эса кампирга берган сўзини бузмай, неча азобда вақтинчалик хотинини талоқ қилгани аламини ютиб бу ҳовлини бир умрга тарк этди.

8. ШЎР НАРСА ЕГИМ КЕЛАЯПТИ

Орадан бирмунча вақт ўтди.

Шундай кунларнинг бирида, овқат қила бошлаган янга, ошхонадан югуриб чиқди.

− Ойи, овқатга ўзингиз қаранг. Ёғ ҳидидан кўнглим беҳузур бўлаяпти.

Кампир қошини чимириб бир қараб қўйдию, лекин индамай капгирни қўлига олди ва овқат пишгунча довур тепасида ўзи турди, сузиб келди ҳам миқ этмади. Қўшнисидан сўраб чиққан тўрт дона шўр бодрингни, қуш расми туширилган оқ тарелкага солиб, келини олдига қўйди.

− Вой, шўр нарса егим келаётганини қайдан билдингиз?

Қалдирғоч шундай деб, бодрингларни сувини оқизиб, тирсиллатиб ейишга тушди, таом ҳам бир чеккада қолиб кетди.

Бироз вақт ўтиб, тамадди қилиб бўлишди ҳамки, кампир келинини гапга солди.

− Ойингизникига бориб уч-тўрт кун меҳмон бўлиб келмайсизми?

Келини қайнанам бекорга бу гапни айтмади, коса тагида нимкоса қабилида иш кўради, деган ўйда, сир бой бермай, майли, сиз нима десангиз шу, деди.

− Фақат ҳомиладор аёл бир ўзи бориши нораво. Эҳтиёт бўласиз йўлда.

− Нимани айтаяпсиз? Ким ҳомиладор, ойи? − деди келини ҳайрон.

− Олтмишга кирган мен бўлармидим, сиз-да ҳомиладор, − деди кампир, кўзлари ўйнаб.

Сўнгра, катта тўлқиндан кейин қирғоққа улоқтирилган балиқнинг сувсизликдан каппадек оғзини очишига қиёс, келини, оғзи очиқ, анқайиб, унга бир зум тикилиб қолди. Ва иккалалари баравар уввос солиб, йиғлашга тушди.

Янга югуриб қайнанасини қучиб олган, кўзларида ёш қуйиларкан, у астойдил йиғлаб:

− Ростми? Ойи… Ойижон.., − деб ҳиқилларди.

Улар анча вақт шу алфозда, бир-бирларини қучоқлаб, елкаларидан силаб, ёноқларига ёноқларини суйкаб, бир йиғлаб, бир тин олиб ўтирдилар.

− Ана, келин, ниятларингизга етдингиз. Йиғлаб-сиғтаб кетаман деб куйдирардингиз. Марҳамати кенг эгам билгувчидир, кимга, қачон саховат кўрсатишни ўзи ҳал қилади − деб, келинининг сочларини бошқача бир меҳр билан силар, нуқул юзлари, пешонасидан қуруқсиқ лаблари билан ўпарди.

Уларнинг ҳар иккисини кўзи то тонггача юмилмади. Хурсандчилик, кўтаринкиликдан мижжа қоқишмади. Акобир хўжалик идорасида навбатчиликка қолгани учун ҳали бу янгиликдан хабари йўқ эди.

Эртаси мол-ҳолга югуриб, елиб қараётган келинига, ҳой шошманг, югурманг, оғир кўтарманг, айланай, деб танбеҳ берганча, кампир оғзи қулоғида хурсанд, икки қўли орқасида, ниманидир ўйлаб, фикр қиларди.

Нонуштадан кейин кампир келинини секин суҳбатга чорлади.

− Қалдирғоч, ой келиним! Хурсандмисиз? Она бўласиз!

− Билмасам.

− Бу шундай бахтки! Дунёдаги энг катта ҳашамлару бойликлар, мартабалар унинг олдида бир пул.

− Ҳимм…

Келини сергакланди.

− Узоқ кутилган фарзанд. Бу севинчли янгиликдан ота-онангиз, қариндош-уруғ, опа-укангиз хабардор, хурсандчилик, шод-хуррамликка ошно бўлишади, тўғрими?

− Албатта, тўғри, − деганча қайнанасининг кейин нима демоқчилиги янганинг ичини қиздирарди.

Кампир бир нима демоқчи эдию, аммо сўнгги дамда тилини тишлади.

Ўғлининг туғилиш гувоҳномасига қайнанаси Равшан деб исм қўйдирганини эшитган Қалдирғоч, бош силкиб қўя қолди. Бу ном кўпчиликка ҳам маъқул бўлди.

− Қошлари бунча қалин, − деб қайнанаси, ўз одатига кўра бир нима дейиши керакдек минғирлаб, чақалоқни қарши олди.

− Хуш келибсан, ўғлим, − деди Акобир унга энгашиб ва бу сўздан кейин хотини унга анграйиб қолганини фаҳмлаб, яна қўшиб қўйди: − Мени танияпсанми, мен сенинг отангман.

Унинг овози бир оз қалтираб чиқди. Буни фақат кампиру Қалдирғоч сезди. Бошқа хурсандчиликка келганлар ўзи билан ўзи овора, бу сўзга эътибор ҳам беришмади.

− Эсон-омон қутилиб, боланг иккаланг соғ-саломат қолганинг кароматига шукр, − деб қизининг елкасига қимматбаҳо плаш ташлаб, қўлига зумрад кўзли узук тақди ойиси. − булар отангдан, ўзи сафарда юрибди, − деб қўшиб қўйди.

Сўнгра қараб турганлардан истиҳола қилгандек, камтаринлик билан кампирга бир пачка пул узатиб: бу суюнчи, ўргилай қуда, деди.

Кампир шундан кейингина илжайиб, чеҳраси очилди.

− Илоҳо, омин. Набирамиз қадами қутлуғ, бахти улуғ бўлсин! Бу уйга хотиржамлик, тотувлик олиб келсин. Илоҳо, омин, ўғлим ва келинимнинг бахтини бардавом қилсин! Бир-бирларига боғланган меҳрни Оллоҳим ҳечам узмасин! Илоҳо, омин!

Барча, қуда-андалар, яқин қариндош, битта-яримта қўшнилар дуога очиб турган қўлларини юзларига тортиб, омин деб қўйдилар. Шу жумладан Қалдирғоч ҳам омин қилди ва ҳиқиллашга бошлаган ўғлини болалар кравотидан оҳиста кўтариб бағрига босди. Четроққа ўтиб, кенгроқ кийган халатининг сўл барини очди ва чап кўкрагини чақалоқнинг оғзига тутди. Нарироқда турадиган, бахилроқ қўшни хотин яқинига атай бориб, эмаётган болага кўз ташлаганди, Қалдирғоч қўли билан паналади.

− Бунча арзанда қилмасангиз, бир нарса айтмоқчи эдим.

Янга шапиллатиб бир текис эмаётган чақалоқнинг оғзидан кўзини узмай, секин сўради.

− Нима экан?

− Сутингиз келяптими? Етадими?

− Ҳа. Биринчи кунлар озроқ эди.

− Кўкрагингиз йўқдек экан!

− Тўлиб қолади. Туққанлар менда ҳам шундай бўлган, дейишяпти.

− Ростданми?

− Ҳа.

− Шунақа ҳам кўкрак бўларканми? Бир сиқим-а, − деб бахил қўшни хотин уни камситиб узоқлашаркан, Қалдирғоч унинг олдини ёстиқдек тўлдириб турган кўксига қараб, юзини терс бурганча, худо сақласин, − деб ўйлади.

Саҳарлаб қушлар сайраб, хониш қиладиган дам. Янганинг кўзлари очилиб кетди. Ташқаридан жавзонинг эрталабки салқин ҳавоси, еллар димоқларини қитиқлар, у ястаниб ётганча керишди. Ўрнидан туришга шошилмади. Унинг ҳақиқий бекалигини намоён қиладиган замонлар келди. Офтоб сарғиш нурларини текис ёйиб, хобхонанинг ўнг деворини ҳам ёруққа солиб жилваланади. Авваллари бу пайт у молхонада сигир соғарди. Ҳозир ҳамма иш қайнанаси бўйнида. Бироқ, меҳмонлар ҳам бор. Уларнинг ҳурмати, нонуштага вақтида чиқмаса бўлмас. У ўрнидан туриш учун кескинроқ ҳаракат қилганди, “вой-вой”лаб ўтириб қолди. Чап кўкси оғриётганини ҳис қилди.

Нонуштада беҳаловатроқ ўтирди. Ойиси «аҳволинг яхшими, нимадан безовтасан» деб сўраганди, халатини тугмаларини ечди. Қайнанаси уни шишиб қолган кўкрагини кузатаркан, ваҳмаси тошиб қудасига қараб кўз уриштириб олди.

− Яшамагур, кўзинг тешилгурни киннаси кирган.

− Кимни айтаяпсиз?

− Кечаги бахилни, кўчанинг охирида туради. Ҳамманинг уйидан ўтадиган сой менга етиб бормайди, деб нолигани нолиган. Ундан ташқари, етти қўшни этагидан сой ўтмайди. Уларнинг ери тепалик бўлса, ҳамма ёққа хат ёзавериб кўпчилик раҳбарларни безор қилган.

− Қалдирғочни дўхтирга олиб борамизми?

Кампир янгича фикрлайдиган қудасининг хавотирли юзига қараб бошини силкиди.

− Аввал эскича қилиб кўрайлик. Дўхтирга борсанг “тиғ ураман”дан бошлайди.

Қалдирғоч худди ҳозироқ кўкрагини кесишлари мумкиндек, қўли билан уларни тўсди.

− Кўкишкўлнинг тепасидаги қишлоқда Чўписхон эна бор.

− Эшитганман. Ҳозир Акобирни юборамиз. Нафаси ўткир кинначи. Отинлик ҳам қилади, шекилли.

− Ҳа, − деб кампирни гапини тасдиқлади қудаси.

Чамаси икки соатга яқин муддатда Акобир кинначини уйини топиб, ўзи билан бирга олиб келди. Фақат шомга қолмай қишлоғига етказиб қўйиши шарт экан, ўшанга Чўписхон эна Қалдирғочнинг орасталигини англаб, ундан: “таҳоратингиз борми”, деб сўрамади.

Ромли айвонга тўшалган қалин кўрпачалар устида чордона қуриб олган озғин (Чўписхон) эна ўзининг қурушқоқ қўллари билан қоқиб-суқишдан олдин Қуръон сураларидан ўқиди. Унинг овози ғариб одамникидек ҳазин, лекин таъсирчан экан, деб ўйлади янга.

− Қора кўзлиларники бўлса чиқ! Чағир кўзлиларники бўлса чиқ. Амалдан, илмдан кирган бўлсанг чиқ. Етмиш икки минг томиридан кирган бўлса чиқ. Кўздан, сўздан, нафасдан, ҳавасдан кирган бўлсанг чиқ…

Борган сари, янганинг қулоғига кинна сўзлари кирмай, оёғини узатиб ўтирганича бутун бадани бўшашиб борар, елкаларини қоқаётган, билакларини сиқиб, сонлари, болдирларини тутамлаб уқалаётган қўллар, кинна орасида эсноғи келиб, ў-ўлаб оғзини очганча, “қаттиқ кинна кирибди, ҳаҳ кўзларингга тош”, деганча Чўписхон эна амалини давом этарди. Энди бу қўллар биқини, бели, қорнини уқалаб, сийпаб юқорилаб бориб кўкраклари атрофини секинроқ силаб, кейин кўксига ўтди. Эна яна елкаларини уқалашга ўтди, оғзида кинна сўзларини бир зум ҳам тўхтатмай қайтарарди. “Қад-қоматига кирган бўлсанг чиқ, силлиқ елкаларига кирган бўлсанг чиқ, лўппи сийналарига кирган бўлсанг чиқ”. Бу гапни эшитган ташқаридагилар ҳам, ромли айвонга янада яқинладилар, янга эса зора ҳозир сут отилиб чиқса деб умидвор энанинг кейинги ҳаракатларини пойларди.

− Қизим, оғриётган тарафингни оч, − деб эна кўксига ишора қилди.

Қалдирғоч, ўнг қўли билан кенг халат барини суриб, осонгина сўл кўкрагини кўрсатди. Эна яна бир бор дуоли сўзлар айтиб, “ҳах, кўзи теккан жойини қаранг! Тошдек қотибди-я! Шу ерларига кирган бўлсанг чиқ! Тоғу тошларга бор, кимсасиз сайҳонларга бор!”, оғриқли эмчаги устидан қўлига нон бўлакларини ўраган оппоқ бўз матосини бир неча марта астойдил босаркан, эснаб, эснаб: “кўз теккан, ёмон кўзлиларники теккан. Ғайрдан теккан бўлсанг чиқ, бахилдан теккан бўлсанг чиқ”, деганча кинна уришда давом этди.

Сўнг қўлини янганинг боши узра айлантираркан, “коса борми? Узатинглар”, деди. Ташқаридан берилган пахта гулли косани қайтарди: Оддийроғи ҳам бўлаверади. Кейин ташлаб юборасиз.

− Одамдан азиз эканми? Отин ойи. Олаверинг!

Қайнанасини шаҳдам овозини Қалдирғоч эшитиб, ташқарига беихтиёр қаради ва уларга умидвор қараб турган ойиси ва қайнанасини кўрди.

− Яхши. Бўлмаса қизим, эмғични сиқинг. Сутингиз тошсин.

Қалдирғоч эплаши қийин бўлди.

Эна унинг лўппи сийнасини аявотганини сезиб, далда берди.

− Қаттиқроқ сиқинг, бошқа илож йўқ.

− Оғрияпти, ойи.

− Тортиб, тортиб эмғични учини эзғилаш керак.

Янга яна уриниб, дод деб туриб кетмоқчи эди. Эна елкасидан босди.

− Бесабр бўлманг.

Шундай деб, бош ва кўрсаткич бармоғи билан янганинг кўкрагининг эмизғичидан омбурдек қисиб олди-да: “ўзим бажармасам бўлмайди, шекилли”, деб эзишга киришди. Қалдирғоч “аҳ-аҳлаб”, пастки лабини тишлаб, кинначининг ҳаракатларини кузатар. Ром ойнасидан онаси бошини силкиганча унга ҳамдардлик билдириб турса, унинг ёнида: “шунақаям кўз бўладими, келинимни битта қарашда йиқитай деди-я, палакат, ичи қора”, деганча қудасига сўз айтаётган қайнанасини англади. Ниҳоят, кинначи эмизғични аста бураб, бошқа қўли билан Қалдирғочни оғриётган кўкрагини қаттиқ тортган эди. Янга дод деб юбордию, аммо шу пайт ўзида сут отилиб чиқди. Ҳамма чуқур хўрсиниб: худога шукр дейишди. Қалдирғоч, базўр илжайиб ойисига қаради. Ойиси бир нима дегунча, эна уни туртди.

− Сутни чиқариб ташлаш керак. Бу ёққа қаранг.

Қалдирғоч миннатдор энага ўгирилди, аммо у заррача жилмаймай, жиддий: “Энди кўкракни остидан бошлаб ғижимлаб-ғижимлаб ситинг, вақт ўтмасин ё кўрсатайми?” Эна унинг жавобини кутмай, сийнасини эзғилашга бошлаганди, косага тизиллаб сут отила бошлади.

Энани ҳақига дуолар қилиб, қўлига атаганларидан ҳам сероброқ пул тутган кампир: “Чўписхон эна юзга киринг, Оллоҳ умр берсин! Ундан ҳам ёшингиз ошиб юрсин. Сиз билганни дўхтирлар ҳам билмайди”, деганди, эна унинг сўзини кесиб, “уруш вақтида ҳамшира бўлганман, тиббиётдан хабарим бор”, деди кўча эшигига шошиб.

«Москвич»ини қиздириб турган Акобир орқа ўриндиққа эна ўтирган замон машинасига газ берди. У хотинининг дарди осон ариганидан хурсанд ҳовлиқар, кета-кетгунча энага ташаккурини айтиб борди.

Бу вақтда Қалдирғоч ичкарида, ётоқхонасида, тиғсиз, операциясиз бу дарддан фориқ бўлганига бир ишониб, бир ишонмай чўзилиб ётаркан кўкрагини, эмизғичларини ушлаб кўрар ва оғриқ сезмаётганига ишонч ҳосил қилганча димоғида ашула ижро этаркан, ойисини олдига кириб: «Хўш қизим, аҳволинг қалай? Яхши бўлиб қолдингми?» – деган саволига қўлини шипга томон кўтариб, михдек деб ишора қилди, қўшиғини узмай.