Текст книги "Икки жаҳон оворалари"

13. ЮРТДОШИ ТАҲДИД ҚИЛДИ

Қуддус ўта мағрур экан, мана шу кунлар ичида бошқа ўзини кўрсатмади. Путевка муддати тугашига эса икки-уч кун қолганди. Гуля бир кун олдин кетганича дараги йўқ. Ўзи шунақа, охирги пайтларда бир ўзини қолдириб, шаҳарма-шаҳар дайдиб, икки-уч кунлаб келмайди. Янги таниш топиб олган, ёши каттаю, лекин ўта ҳаракатчан. Сайр-саёҳат жону дили. Пицундага кетишгандир. «Камида уч кун бўлмайман, Қуддусингни чақиришинг мумкин. Қўрқма эрингга айтмайман», деб ҳазиллашди Гуля керакли нарсаларини йиғиштира туриб.

− Этиб кўр-чи, нима қиламан, − деб жавобан илжайди Қалдирғоч.

− Чиндан йўқлат. Тортинсанг анаву официантка орқали айтдир, югуриб келар, кечангга ҳузур бахш этади, − деб кулди.

− Балки шундоқ қиларман. Сен шилқиллаб қолгунча ўйнаганингда, мен четда қолайми?

− Булар бари қуруқ гап. Ишққа борини тикиш жасорат. Қўлингдан келмайди, − деб қизиқтирганча Гуля кетди.

− Жасорат дегин…

Қалдирғоч ўйга чўмди.

Бу кун вақт секин ўтди. Қалдирғочга балки шундай туюлгандир. Денгиз соҳилида чўзилиб кун ўтказишга бугун ийманди. Шундоқ ҳам шиколаддек қорайишига ишора қилиб, гапга солганлар охирги кунлар чиндан кўпайиб, йигитлар қолиб аёлларга ҳам қизиқ, қайси кремдан фойдаландингиз? Ёки офтобда қорайиш ҳадисини аввалдан биласизми? Ёки кўксингизни қандай тобладингиз? Яланғочми ёки дока ёпибми, деган саволлардан чарчаб, хонада қолди. Бошига сочиқ ўраб, балконда тушадиган офтобда қуёш тегмаган жойларига нур ваннаси қабул қилиб, бир узала, бир чалқанчасига чўзилди. Бу усулларни унга Гуля ўргатди. Худонинг балоси. Билмаган нарсаси йўқ. Ҳар ҳолда у билан келганига пушаймонмас. Ҳаёти қизиқарли, ўтга тушса ёнмайдиган, сувда чўкмайдиган аёллардан экан. Одамни зерикишга қўймайди.

Туш вақти ва кечки овқатда ҳам бир ўзи тамадди қилганидаёқ дугонаси йўқлиги билинди. Аслида, ҳар бир столга тўрттадан мижоз ўтказилади. Лекин ўнтача икки одамга мўлжалланган шундай сал торроқ столлар бор. Унда сийланган кимсалар тамадди қилишади. Биринчи келган кунлариданоқ бу иззат Қалдирғочларга ҳам насиб қилди. Официантка, териб кетган овқатлардан фақат биттасини танлаб, хаёл билан узоқ чўқилади. Олма, тоғ олчаси аралаш компотни секин симириб, атрофга кўз ташлаб, денгиз соҳилида юзлаб дам олувчиларнинг ўзини офтобга солиб, тобланаётганларини, бошини бутунлай шу томон ўгириб олганича, мамнун кузатаркан, пляжда эртаю кеч доимо одам бўлади, ҳаёт бир дақиқага ҳам бу жойда тўхтаб қолмайди, деган фикр нашъа қилди…

Янга ўз ўйлари билан бироз айланай деса, курортда ёлғиз юриш жуфтликлар қолиб, бошқаларни ҳам ҳайратга солади. Яна хонага тиқилиб олишдан бошқа иложи йўқ, йўқса, гап отиб танишаман дейдиганлардан қутилмайди. Ўйлаганидек бўлиб, озгина юрмасидан, водий тарафдан келган дам олувчи рўпарў келиб қолди. Бундай бўрилар туридаги жазманталаблар ўзимиздан борган аёлларга аввал қармоқ ташлайдилар.

− Сиз пойтахтдан экансизми?

− Тошкент вилоятиданман.

− Барибир Тошкентга яқин-да.

− Ҳимм…

− Мен Анжанлик. Исмим Мавлон. Хон деб қўшиб айтсангиз ҳам хафа бўлмайман. Чунки аждодларимиз Қўқон хонлигида катта лавозимларда хизмат қилишган. Бир ўзингиз, зерикмаяпсизми?

− Кейин гаплашайлик. Мен чарчадим, хонамга чиқмоқчи эдим.

− Жича айланайлик. Бу она тилимизни ҳам унутиб юборгандирсиз. Мен эса йил ўн икки ой шу ердаман.

− Ҳимм…

− Ресторанда зал мудириман, − деб керилди йигит.

Мижозлар путевка ҳисобидан текин овқатланадиган ошхонадан ташқари, дам олиш уйи ҳудуди чегарасида, тоққа кўтарилиш жойида ресторан ва сувга яқин ерда кафе жойлашган. Мавлон ресторан томонга ишора қилди.

Қалдирғоч ҳамма тарафи тош билан ишланган, ҳатто деразалар ўрнига кичикроқ дарчалар қўйилган, ҳайбатли, лекин унча ҳам каттамас, кўриниши сирли бу бинога қараб: «қаранг-а, ҳеч ўйламагандим. Айтмасангиз, ресторанлигига ишонмасдим», деди.

− Нима, ресторанга ўхшамайдими?

− Йўқ! Кўпроқ қадимдан қолган қалъага қиёс.

− Чиндан қалъа бўлган – ўн еттинчи аср ёдгорлиги. Истасангиз юринг! Яқиндан томоша қиласиз!

− Бошқа сафар. Оёқларим толиган.

− Кўп юрилмайди. Йўқ деманг, Қалдирғочхон!

− Исмимни қайдан билдингиз, − деб беихтиёр эргашаркан сўради янга.

− Нега билмай? Қачон келгансиз, ҳамхонангиз ким? Гулямиди?

− Ҳа.

− У қаерда?

− Шаҳарга кетган.

− Эртага, биз ҳам бир ён-атрофни айланиб келайлик. Зерикаётгандирсиз. Каттагина ҳайвонот боғи бор.

− Билмасам, − деб янга тўхтаб қолди. Айланиб келишга ҳам рози эдию, синалмаган одам. Яна кўп гапириб, жағи тинмас экан, деб ўйлади.

− Хўш, келишдикми? Эртага нонуштадан кейин Сизни топаман. Иккинчи блок ўттизинчи хонадасиз, тўғрими?

− Ия, буни ҳам биласизми? Ҳечам номеримга кела кўрманг!

− Яхши. У ҳолда юринг, нарироққача бориб айланамиз.

− Чиндан чарчаганман. Узр.

− Ноз қилаверманг!

Қалдирғоч бу сўздан хафа бўлиб, жаҳл билан узоқлашаётган эди, қўлидан ҳамюрти тортиб тўхтатди.

− Сизга кўп нарса тикканман. Йўқ дейишингиз менга ўтмайди, билиб қўйинг.

Унинг овози таҳдидли чиқди.

Қалдирғоч умрида биринчи бор қўрқиб кетди ва индамай қолди. Аҳволини сезибми, Мавлон дўқини оширди: «ҳозироқ олдимга туш, йўқса…»

Янга дир-дир титрашга ўтди. Шу пайт ортдан рус тилида бўғиқроқ овоз келди.

− Аёлни қўлини қўйиб юбор!

У Қуддус эди. Янга енгил тортди.

− Сен кимсан?

− Ўзинг-чи?

− Ханман. Балки эшитгандирсан.

− Менга фарқсиз. Бизларни тинч қўй.

− У менинг аёлим!

Қалдирғочни дадиллиги тутиб гапга аралашди.

− Бўлмаган гап! Мен уни танимайман.

− Тушунарлими сенга? Энди бирор зарар етказмасимдан жўнаб қол!

Шундай деб, Қуддус Мавлонни сал туртганди, у учиб тушди. Ўрнидан туриб, кетини қоққанча: «Ҳали қўлимга тушарсан», деб кўздан йўқолди.

Қуддус янгани ўзи томон буриб, секин сўради:

− Ҳаммаси жойидами?

− Билмасам. Яхши шекилли.

− У нима деди? Нега ҳаяжондасиз?

− Билмасам. Унинг бор гап-сўзи, қилиқлари менга тамом ёқмади.

− Ҳимм.

− Умуман эркаклар ёнимда бўлса, руҳим чирқирайди. Улардан кўра ёлғизлик маъқул менга.

− Тушунарли. У ҳолда кетиш пайтим бўлибди. Менга ҳам жавоб…

− Йўқ, шошманг. Сал ўзимга келиб олай. Жуда қўрқиб кетдим.

− Сизни мардонавор аёл деб ўйлардим.

− Йўғ-эй! Қанақа мардлик? Ҳамма қатори оддий ожизаман. Ҳатто, қаттиқроқ сўз айтишга қодир эмасман.

− Юмшоқ феъллигингиз яхши-ку!

− Бу феълим менга кўп панд берган. Ҳозир келиб қолмасангиз, мен у нусхага арвоҳдек эргашиб кетардим. У ёғи нима бўларди? Ёлғиз Оллоҳга аён.

− У ҳайвонлар тўғрисида гапирдими?

− Ҳайвонлар. Йўқ. Гапирмади, шекилли.

− Кечирасиз, мен яқинингизда эдим.

− Мени пойлаб юрганмидингиз?

− Ҳа, изингиздан қолмадим.

− Нимага?

− Сабабини айтгандим-ку!

− Ҳимм.

У овозини пастлаб, хўрсиниш билан: «сизни яхши кўриб қолганман, дегандиму, бу чин, ҳақиқат», – деди.

− Қачондан бери?

– Қачондан бери дейсизми? Биринчи куниёқ. Сизга кўзим тушган заҳоти.

− Мен бошқа нарсани сўраяпман. Қачондан бери пойлайсиз?

− Туш вақтидан бошлаб.

− У ҳолда кинотеатрга ҳам борганмидингиз!

− Ҳа.

− Сезмабман.

− Икки қатор тепада эдим. Вақтли чиқиб кетдингиз. Фильм ёқмадими?

− Ёққанди. Аммо кўрган фильмим экан, – деди янга ёлғонлаб. Аслида, олдимда қучоқлашиб ўтирганлар ғашимни келтирди, дейишга тили бормади.

− Сиз Хандан нарироқ юринг, – жиддий гап айтди Қуддус кўзларини четга қаратиб.

− Нимага энди? У қизиқ суҳбатдош, ҳамроҳга ўхшайди. Бу ерларни яхши биларкан. Қадимий ёдгорликлар билан таништирмоқчи. Ҳайвонот боғига, Сочига таклиф қилди,− деди Қалдирғоч, Қуддуснинг огоҳлантиришига қўшилса-да, ундаги ҳадикни тагига етиш учун талмовсираб гапирди.

− Кейин биласиз? Майлими?

− Ҳимм.

− Шаҳар бўйлаб саёҳатга эса мен олиб борсам бўладими?

− Билмасам.

− Ўзим бор ерни кўрсатаман. Фақат унга яқинлашманг. Илтимос. У хавфли ва ёмон одам.

− Ҳимм.

− Нонуштадан кейин ташқарида кутаман. Кўк жигулида. Маъқулми?

− Маъқул, − деганча: «жиддий бўлиб қолдими? Ё асабийлашяптими, қизиқ?» – деб ўйлади янга.

Йигит гап қистирди:

− Истасангиз ҳамхонангизни ҳам олволинг.

− Гулями? Икки кундан бери йўқ. Эртага кечки пайт келади.

− Шунақами? Сочига кетгандир-да.

− Пицундага.

− Бўлмаса биз ҳам атрофни ҳозироқ айланиб келсакчи? Зерикиб кетгандирсиз.

− Зерикдим. Аммо номердан чиқишим маҳол. Ҳар куни шу пайтларда уйдан қўнғироқ қилишади… Ўзингиз биласиз… Хавотир олишади…

− Хавотир олишгани яхши. Еру кўкка ишонишмаса керакдир-да!

− Ҳа, шунақароқ.

− Бўлмаса хонангизга кузатиб қўяй.

Сумкачасидан хона калитини олиш пайтидаёқ, ёнидаги кузатувчиси нигоҳига чидамай, безовталиги бошланиб, қўли нима излаётганини билмасди. Ниҳоят калитни олиб, эшикни ланг очиб, ўзини ичкарига урди ва йўлакдан емакхонага кириб, музлаткичдан боржоми сувидан икки стаканга қуйди-да, бирини симиллатиб ичаркан, иккинчисини Қуддусга тутди. У чанқаганидан ҳамма нарсани унутиб, ташқарида, балконда сув сипқоришни давом эттирди. Чанқови босилгач танаси яйраб, бояги ҳадикми, ҳаяжонми уни тарк этганидан Қуддусга миннатдор кўзларини бемалол қаратди.

− Раҳмат. Хайр.

Жавоб ўрнига йигит эркалик қилди:

− Кофе билан сийламайсизми?

Янга бироз ўйлаб қолди-да, сўнг, киринг, деди.

Йигит: Қалдирғоч рози бўлмаса керак деб ўйлаганди, таклифни эшитгач, астойдил хурсанд бўлди.

Кофе дамланди. Ичилди. Бир-бирига ора-чора кўз қирини ташлаб қўйишни этмаса, на униси, на буниси бирор сўз айтмади. Қалдирғоч ҳадикми, ҳаяжон босибми унга қараб қўйса, Қуддус кўзини узгиси келмаганидан тез-тез қараб тўймас, кейинги воқеаларга тўн бичмаса-да бу аёл билан дўстлигим, яқинлигим, худо ҳохласа, бир умрга деган гап кўнглидан ўтди. Аёлнинг камгапи андишалилигидан дарак, бундайлар сулув бўлади, деганлари рост экан, деб фикрларди Қуддус. Ичимдагини топ дейдиганлардан экан, деб ўйларди янга.

Сокинликда танага хотиржамлик ва руҳий тинчланиш кирди. Қани энди бир душ қабул қилиб, чўзилсам, фақат у қачон кетаркин! Диванга бемалол жойлашиб олди. Таклиф этмасам бўларкан, кет дейишни билмасам, деб ўйланиб ҳомуза тортди. Ва бу ҳолимни кўришмадими деб кўзини кўтарганди, унга тикилиб турган қарашларга дуч бўлди. Уни фикрини уққандек, мен йўлакда чекиб оламан, чарчагандирсиз. Сув муолажалари иссиқ кунда зарур. Мендан тортинманг? – деб Қуддус ташқарига чиқди.

Қалдирғоч ҳайрон, хаёлга ботди. Қандай қилиб фикримни уқиб олди экан.

У узоқ чўмилди. Атир совун, шампун аялмади. Иссиқда одам салга терлаб, сув бўлиб оқади. Аввал илиқ сув, кейин охирида совуғи. Бадани дириллаб, кўнгли кўтарилди. Катта сочиққа ўралиб ўзини ойнага солди. Туғса-да, кўкраги ёйилмади, бели йўғонлашмади, хипча. Туф, туф деб қўйди. Ёнбошлари, авваллари ўзига сал туртиб чиққандек кўринарди, йўқ, ҳозир озиб, текисланди. Тоши олтмиш уч кило. Бўйидан нақ бир юз бешча фарқ бор. Ўшанга, биринчи бор уни устки кийимсиз кўрган Гуля, таҳсинини барала ифодалаб, «у тебя идеальная фигура», деб қичқирганди. Билиб гапиради. Курортда бекорга унга гап отиб қўйишмаяпти. Бояги безори картада конга уни қўйганман дедими! Кўзи тўла қон. Яхши Қуддус пайдо бўлиб қутқарди. Ҳозир ташқаридамикин?

Секин йўлакка чиқиб аланглади. Бошқа юртли бўлса ҳам, истиҳолали, баъзи ўзимизнинг фаросатсизлар ташқарига чиқиб туришга ҳам ақли етмаган бўларди.

Емакхонада тўхтади. Либоси ораста, гулли ўзбекча узун кўйлак. Сочларини тепага йиғиб, сочилиб кетмаслиги учун енгил шарф билан бойлаган. Оёғида пошнаси бор хона пойафзали.

Шу пайт эшик ғийқиллаб Қуддус кирди.

− Чой ичасизми? – деди янга мағрур қаддини унга буриб.

Йигит нега қайта киргани, келиб ўтирганини ҳам англамас, кўзини тикиб ундан узолмасди.

− Балки лимонад хоҳларсиз?

Нигоҳлари машҳур асар қошида шамдек қотган музей ташрифчисига хос ҳолатдаги Қуддус ўзига келиб, бошқача гап айтди.

− Хоҳишимни билмоқчимисиз?

– Албатта!

– Ундай бўлса, хоҳиш эмас, сизга бошқа гапим бор.

Шундай деб, Қуддус, негадир жиддий қиёфали тус берди.

– Гапим бор дейсизми? Қанақа? Яхши гапми?

Ҳозир нимадир бўлади деб ўйлаб, янга илмоқли савол берганди.

– Гап шундаки, бу илтимосим. Агар истасангиз.. − деб, талмовсиради у.

– Эшитаман?

Қалдирғоч унга тик боқди: нима хоҳлаяпти бу қарчиғай, деган ўйда унинг кўзларидан маъно қидирди. Аввалига дадил кўринган Қуддус, кейин ўйлаб қолди.

– Гапим йўқ экан. Яхшиси, менга рухсат.

У шундай деб эшикка томон юрди.

Одамни қизиқтириб қўйиб кетиш экан-да, дейиш Қалдирғочга эриш туюлди, аммо оғиз очмай уни кузатди. Йигит андиша қилдими, унга қарамай эшикдан чиқди ва ўшандагина ортига барибир бир ўгирилиб қўйди. Унинг кўзлари ғамгин, лекин қандайдир умидворликка маҳтал эди. Қалдирғоч индамай, бошини секин силкиб, уни кузатди ва эшик илгагини туширди.

Бирпас ўтиб у ёстиққа бош қўйдию дарров уйқуга кетди. Кейин тушлар оғушига ғарқ бўлди…

Кимдир ширин издиҳомлар айтиб, нозик қўллардан тутиб кўзларига сурта бошлади. Бу ҳусну латофат олдида у тамоман маҳв этилгани юзида намоён, жунун аҳволига келганлиги, фикрини чалғитмаса, ўзини телбадек тутиши ҳам мумкинлигини янга сезди. У ўзининг маликага ёки хонзодага хос виқори, ғуруридан бироз кечмаса, бечора ошиғи абгор. Бироқ, иқрорини яна бир марта эшитмаса бўлмас, балки кароматлари алдовдир. Ҳиссиётлари жунбишга келмади, демакки, бу кимса унга лозимлигини англамади. Хаёлини бошқа фикрлар билан банд қилсачи, бунинг учун суҳбатга чорлайди.

– Мени нимага таъқиб қиляпсиз?

– Севги ўти, алангасидаман, − деди у сўзлашиши, ҳисларини баён этиши мумкинлигидан хурсанд.

– Бу туйғулар эртаси йўқку?

– Оқибатни ўйлаган одам ҳақиқий бахт не эканлигини билмай ўтади.

– Балки шундайдир, − деди Қалдирғоч ва қучоғини ёзганча, кўкда учишга бошлади. Қўлларида узун куйлак енглари ҳалпираб, фаришталар қиёфасида эмиш. Ортидан каттагина қуш қанотларини очиб, худди семурғдек учиб келаётганмиш. Бир вақт у қуш яқинлашибдию, тумшуғи бурунга айланиб, сўнг кўз-қошлар ҳам пайдо бўлибди, у Қуддусни акслантириб, рўёланармиш. Шунда унинг эсноғи тутиб, ортига қараб, энди ухлашим керак. Сиз кетасизми? дебди.

– Ҳа. Албатта, – деганча йигит пастга шўнғиб йўқолибди…

Бир вақт эшик тақиллади. Қалдирғоч аввал сезмади. Бу тушимни давоми бўлса керак, Қуддус шу ерда-ку, нимага тақиллатяпти деб ўйлаб жойидан қимирламасди. Туш билан ўнгни ажратиб олиш қийин алфозда кечарди. Яна тақиллаш товуши келиб, у қулоғига қуйилди. Ўрнидан турди. Энди бошқа фикр: Гуля қайтган бўлса керак, деган хаёлда, эшикка яқинлаб уни очганини билади, Мавлон лип этиб кириб олди

– Энди додингни Худога айт! Қоракўз! Қўлга тушдингми? – шундай деб Қалдирғочни ичкари уйга судради.

Уйқусираб турган янга ортиқча қаршилик кўрсатишга тоқати йўқ, ҳолсиз эди…

Қалдирғочни анча вақт уйқуси келмади. Бир телба ошиқ руҳи уни қўймас, кўзини юмишини билади, ишқ оловида жизғинаклигини дастак қилиб, мунгли чеҳраси билан кўз соққасининг ичидан чиқиб келади. Устидан босиб, хуруж қилишга шайдай кўринади.

Тун иссиқ. Ҳаво дим. Хавотирда бўғзигача ёпган, енгли ич кийим танлаганди, қизиб кетганидан хуноб у ён-бу ёнга ағдарилса, бир нима дўп этиб тушди. Китоб: Азизим, Мопассанники. Курортларда ўқиладиган асар. У анча қисмини ўқиб қўйди. Мопассан Гуляни яхши кўрган муаллифи. Унга унча маъқул келмади. Романтикадан узоқ аёллар… Дунёлари, ўйлари, хаёллари тушуниксиз…

Бунча дим бўлмаса, энди бўғилиб етаманми деб, Гуля билан яқинда шу ердаги дўкондан сотиб олган либосчани кийиш учун ўрнидан турди. Эгнидагисини ечиб, қоронғуда тимирскилаб гардеробни очолмай, шақ этиб чироқни ёқдию, қотиб қолди. Эшик остонасида пайдо бўлган қўриқчисига кўзи тушдиям, у ўзини ортга олди. У кетмаган экан…

Янги ички либоси оч бинафша тусда, ўзига ярашганди. Гардероб ойнасида бир-икки айланиб кўрди, тор келмай, сиққан жойи йўқ деб, кўнгли хотиржам чироқни ўчирди.

Барибир уйқу қочди. Хаёли бояги ҳолатга олиб бориб тақади. Қуддус бу ерда нима қилиб юрибти. Ҳа, анаву аблаҳни устига келиб қолди. Уни тепиб ҳайдади.

– Барибир бу хонимча картага тикилган. Бу ишни бажармасам ё жоним, ё бор молим кетади, Қуддус. Сен кўчада юрган йигитсан. Бир сочи узун устида шунча можаро. Билмасанг билиб ол. Бу хўрак Муртозни дилига ўтириб қопти. Бутунлигича ютаман, кўксимга ўт тушди деган. Яхшиликча бўлмаса, ёмонлик билан ҳам ниятига етади. Бугунми, эртагами фарқи нима. Қўли узун. Сени ҳурматинг бор. Яхшиликча ҳал қил, тушунтир дейишди. Бу аёл ким сенга, ҳеч ким? Уни бизга бер, Қуддус. Бир умр ҳамнишин бўлиб қоламиз. Ҳеч ким сўзимни қайтармаган, Қуддусга айт, деди Муртазо. Яна, ўзинг биласан. Йўқ дема? − деб зорланди Хан.

– Муртозга айт! Уни ҳеч кимга бермайман. У меники.

– Ўзинг етказ! Шу пайтгача нега айтмадинг, бўлмаса. Кеча картага тушган. Ўйин қоидаси эса ҳаммага баробар.

– Унга маъшуқа керакми? Курортда кам эканми?

Шундай деб, Қуддус эшикни ёпди-да, Ханни пастга бўйнидан ушлаб судради. Хонага ҳам, йўлакка ҳам тинчлик чўкди.

Уйқуси бузилган Қалдирғоч яна мудрашга бошлади. У кўча эшикни ёпмаган, шекилли. Қуддус кириб олибди. Унга паноҳ бўлиш учун бўлса керак! Ёнимдалигидан хотиржам эканман-да, боя боримга кўзи тушди, энди нима бўлади? Нима деб ўйладийкин, деган ўйлар бошида ғужғон урар, негадир йигитни ишқ изтиробларига солиб, ўт билан ўйнашгинг келяптими, деган савол миясида кезар, бу сенга нимага керак, ёки кўнглинг қайтадан муҳаббат қийноқлари, азоблари ва асал дамларига зорми деган, шунга яқин хаёллар гирдобида, бетоқат у ёқ-бу ёққа ағанаб тунни ўтказди.

Эртаси шаҳарга Қуддус билан якка ўзи боришдан бош тортди. Гуля ҳам бўлса бошқа гап эди. У бетайин ўзини ўйлагани ўйлаган, дугона ҳам шунақа бўларканми, деб биринчи бор ундан аччиқланди ва жаҳл билан вақтлидан вақтли «лежак»ни бандлаш учун пляжга югурди. Сочиқ, баъзи кийимлар, китоб солинган халтачасини бўш жойлардан бирига қўяркан, ёнидагисини эгаллаган ёшгина жувон бемалол нонуштага бораверинг, мен нарсаларингизга қараб тураман, деди.

– Йўғ-эй, яхшиси сиз ҳам юринг. Кийимларга ҳеч ким тегмайди ва лежакка ҳам эга чиқишмайди. Бугун ўн бешинчи кун шу ердаман, ҳали бирор бунақа воқеани эшитмадим.

Баҳонада танишишди: Лена, Мурманскдан экан. Ошхонада Гуляни ўрнида бирга тамадди қилди. Сочидан қошигача сариқ, кўзи кўк, узун бўйли, табиатан камгап қиз, Қалдирғочга дарров ёқиб қолди.

Сузишга келганда у анча моҳир, денгиз қирғоғидаги поселкада туғилгани, балиқчи оиласида катта бўлгани, кун ора денгизда тирикчилик қилган отасининг кетида ўсгани, ҳозир портда ишлашини тасдиқлагандек, соатлаб сувдан чиқмаслиги мумкин экан.

Шундай дамларда, бошига қамишдан ясалган кенг панама кийиб олган Қалдирғоч қўлига Жек Лондоннинг ҳикоялар тўпламини олиб, келган жойидан давом эттирарди.

Туш вақти бўлди ҳисоб, у ўрнидан жилмай, Ленани кутар, у билан бирга тамаддига борарман деб, атрофга аланглаб қўяркан, кимдир лежагига чўкди.

– Салом, Қоракўз, – у Мавлон эди.

– Салом, − деб беихтиёр жавоб қилди Қалдирғоч.

– Қўриқчинг кўринмайди.Сени ташлаб кетдими?

– Мени ўз ҳолимга қўйинг! Уялмайсизми?

– Йўқ! Уятдан кейин туғилганман.

– Вой, жоним-эй, қийналиб кетдим.

– Нолима. Ҳали қўлимни учини текизмаган бўлсам.

Лена яқин келиб, Қалдирғочнинг қўлини қайириб турган Ханни кўрди-ю: «Калдиргач я здесь. Помощь нужна», деб сўради.

– Ой Лена, − деб, халоскорини кўргандек кўзлари чақнаб кетди Қалдирғочнинг.

Шунда Хан бўш келмай, сен кетавер, бу элатдошим билан ўзимизнинг гапларимиз бор, деб Ленани ҳайдади.

Лена Қалдирғочга юзланди: Калдиргач, кто он такой. Не муж.

– Да нет. Посторонный, второй день преследует меня.

– Что, преследует?! Какое имеете право? Да кто вы такой! − деб у Ханга қаттиқ бақириб гапирганди, у бироз нафаси ўчгандек турдию сўнг, сени ишинг бўлмасин, у менга берган ваъдасини бажарсин, кейин катта кўча, деб Қалдирғочни тортқилаб, ўзи билан судрашга бошлади.

Кўплар уларни томоша қилса-да, аралашишни ўзларига эп кўрмас, Қалдирғоч ҳам андишада, бақириб, чақириб, йиғлаб, додлаб ёрдамга чақиришни билмасди, унинг кетидан бир-икки қадам ташладию, сўнг янги таниши эсига тушдими, «Лена, я нечего не должна. Он врет», деганини билади. У учиб келдию, оёқларини қайчи ҳаракатига мослаб, бир сакрадию, Ханни икки марта яхшилаб тепганди, турган ерида гуп этиб йиқилди.

Атрофдагиларнинг баъзи бирлари қойил деди ҳам, у дугонасини қўлидан ушлаб, зина томон юришганди, икки навбатчи боғичлилар уларни тўхтатиб, воқеани билиб, арзларинг бўлса-бўлмаса биз билан милиция пунктига юринглар дейишганди, Лена жиддий тортиб, ўзини таништириб, қизил қобиғли ҳужжатини кўрсатди. Шундан кейин навбатчилар ўзлари кечирим сўрашиб, Ханни милиция идорасига етказишни бўйниларига олиб, қайта Мансуровани ҳеч ким безовта қилмаслигига кафолат берганча милиция капитани Галкинадан яна бир бор узр сўрашди. Менинг унда ишим бор. Қўйиб юборманглар, сизларга эса ҳамкасбларим ёрдам беришади, деб имлаганди, боя тўрт лежак нарида куймаланиб юрган, Қалдирғоч тарафга тез-тез нигоҳ ташлаб қўяётган икки йигит қўшилди.

− Калдиргач, юринг, улар ўзлари энди эплашади, сизга эса бир-икки саволим бор. Лекин аввал бирор нарса танаввул қилиш лозим, − деб Галкина уни тушликка судради. Тезгина тамадди қилиб олган капитан, Қалдирғочни шоширмади, лекин типирчилаб ўтиришидан хавотирга тушган янга, қайси тарзда овқат егани эсида йўқ, – мен тайёрман. Менга саволларингизни беришингиз мумкин, – деб дадиллашди ўн беш дақиқа ҳам ўтмай.

− Йўқ, сиз шошманг. Танаввул қилиб олинг, компот ичинг, − деб йўлига манзират қилган Галкина, унинг жиддий ҳолатига разм солганча, юринг бўлмаса бирор хилватга, деб ўрнидан турди.

Уларга дам олиш уйининг маъмурияти бир хонани бўшатиб берди.

− Курортда аёллар шаънига тажовуз қилувчи безорилар гуруҳи пайдо бўлгани ҳақида бизга сигнал етиб келганига анча бўлди. Бироқ жабр кўрган қизлар ҳеч қайсиси даъво қилмай, гувоҳлик бермай қўлимиз калталик қилаётган эди.

Галкина ёлғиз қолишгач, шу сўзлар билан суҳбатни бошлади.

– Ҳатто сиз ҳам милицияга мурожаат қилмагансиз.

– Шундоқ.

– Натижада ўртага тушган, йўлакда ўтириб, сизга қўриқчилик қилган Чачембани саҳарлаб меҳмонхонадан чиққанда, калтаклаб кетишибди.

– Нима? Калтаклашибди? Ким, қачон?

Галкина, Қалдирғочни қаттиқ ҳаяжонга тушганига эътибор бериб, бир зум индамай турди-да, сўнг сўроқ қилишга тушди.

– У сизнинг хонангиздан чиққан эдими?

– Шундай бўлса керак!

– Қалдирғоч, илтимос. Бу иш учун муҳим. Аниқроқ сўзланг.

– У йўлакда тунади, лекин мендан хабар олиб турди.

– Тун бўйими?

Қалдирғоч юзини сириб, йиғламоқдан бери гапирди.

– Кинодан кейин, то саҳарги паллагача.

– Чачембани жароҳати хавфли дейишяпти. Хан билан муносабатингиз ҳақида нима айтиб бера оласиз.

– Қанақа муносабат? Кинодан сўнг аллеяда ҳей йўқ, бе йўқ менга ёпишиб, суҳбатга тортди. Уни аввал танимасдим. Биринчи кўришим. Бор гап шу.

– У сизга сўзини ўтказмоқчи бўлдими?

– Ҳа. Қайсидир ресторанга ҳозироқ бирга борасан, деб мени суд ради. Бу можаро устига келиб қолган Қуддус кўмак бермаса… Ханни уриб ҳайдамаса....

– Хан индамай кетдими?

– Йўқ. У ҳали мендан кўрасан, деб ҳақоратлаб кўздан йўқолди.

– Чачембани калтаклаш учун бунинг ўзи етарлимас. Бошқа гап бўлмадими?

– Балки бўлгандир, лекин менинг билганим шу.

– Шундай денг. Жуда кўзга яқин экансиз, Қалдирғоч. Бу ҳуснни сизга онангиз ато этганми ёки отангиз.

Ўртадаги вазиятни юмшатиш, янганинг қулфи дилини очиш, бироз оғир хаёллардан чалғитиш учун Галкина психологик усулларни қўллашга киришди.

– Онамдан бўлса керак, – деди янга бепарво. Ва шу ондаёқ қарши савол берди:

– Қуддусни кўрсам бўладими? Олдига киргазишадими?

– Чачемба олдигами? Билмасам… Ҳа, ким бўлади у сизга?

– Дўстим.

– Дўстлик ва муҳаббат ораси бир қадам дейишади. Калдиргач, мендан хафамасмисиз? Киши билмас дугона тутиндиму, асл мақсадим бошқа: жиноятчиларга қарши кураш, махсус операцияда қатнашиб, сизни ҳимоя қилиш эди.

– Жиноятчи гуруҳ.

– Улар бўшанг, феъли юмшоқ, қаршилик қилишга қодирмас жувонларни ажратиб олишга уста.

– Йўғ-эй!

– Яна у чиройли, хушбичим бўлса, каттароқ пул тикилади.

– Яъни.

– Ҳар бир карта ўйновчи кўнга пул тикади. Мисол учун юз сўм. Ҳа, уларда энг кичик кўн пули бундан кам эмас. Сўнгра навбатдаги ўлжанинг расми кўрсатилади.

– Мен расмга тушмаган бўлсам.

– Нега энди, биринчи кун кираверишдаги фотограф авраб-алдаб, арзимаган пул кетади, ё пулни қизғаняпсизларми деб дугонангиз, иккингизни уялтириб фонтанча олдида расмга олмаганмиди?

– Эсимга тушди. Ростдан чарчаб ҳориган ҳолатда бўлсак ҳам қўймаганди.

– Ўша расмдан улар фойдаланишган. Сиз лаққа, дугонангизга илонбалиқ мақоми берилиб, уни ҳисобдан чиқаришган.

– Нега энди?

– Илонбалиқ овга ярамайди, уни қўлга ўргатиш қийин ва жуда тиши ўткир.

– Ҳимм.

– Бошқача айтганда, дардисар. Кейин ҳар жойга бориб шикоят қилиши, прокурорга арз қилиши мумкин. Уларга бош оғриғи керакмас.

– У ҳолда мен …

– Лаққа балиқ – деликатессиз. Сиз учун кўп пул тикилган.

– Лена бу нимаси? Шунча гапни била туриб…

– Сизга олдиндан айтишим мумкинмасди. Мендан ранжиманг?

– Бўлар иш бўлди.

– Чиндан ҳам мендан хафамасмисиз?

– Хафа бўлиш, сиздан қайтага мингбад миннатдорман. Анаву, қулоғига гап кирмас суллоҳ Ханни даф қилганингиз учун аввало катта раҳмат.

– Чачембага келсак, уни ҳали кўришингиз мумкин эмас. У хушсиз ётибди.

– А-а?

Кейин бир кунга ҳам бормай, барча азарт ўйин иштирокчилари қўлга олинди-ю, фақат улар собиқ курашчига, ошхона мудирига шикаст етказмаганлигини, ким бу ишни қилганини билмасликларини айтиб ҳеч бир айбни бўйниларига олишмаганда сўраб-суриштириш, тергов иши боши берк кўчага кириб қолди. Уларга арзимас айб қўйилишини фаҳмлаган капитан Галкина ҳам ортиқ дам олиш уйида кўринмади.

Ошхона мудирига ортиқча зарар етмаган эди. Бу калтаклашни ташкил этишда собиқ хотинининг қўли бор бўлса керак, деган шубҳага ҳам боришди, лекин Қуддус кавлаштиришларига қаршилик қилиб, ишни ёпишни сўради.

Яна икки кун ўтмай улар хайрлашдилар. Эркакни йиғлаганини ким кўрибди, оёқларига бош уриб, кўз ёшлари милт-милт томса, шу ерда қол, керак бўлса жоним, етганча молимни бераман. Фақат мени бироз севсанг бас, деса аёл кўнмайдими? Кўнади, хўп дейди, она ер соғинчи ва меҳрини ўрнига муҳаббатни танлайди. Агарда у боласини кўзи қийса, севимли келинликни четга сурса, ота-онаси, қариндош-уруғидан йироқда яшашни ўзига эп кўрса, Қалдирғочга шу имконият таклиф этилганди. Қалдирғоч, йўқ дегандек бошини кескин ликиллатди ва узоқларга ҳорғин кўз тикиб ўз бахтидан кечаётган тентакдирман, сендан балки кўплаб бола кўриб, ҳаётимни тубдан янгича маъни ва ҳикматларга тўлдирардим. Аммо, тақдиримни бундай кескин ўзгартиришга тайёр эмасман. Бу менинг қўлимдан келмайди, деб ўзига-ўзи пичирлади… У фақат қўлларига эрк бера оларди. Бармоқлари қалин сочлар устида шўнғирди… Ҳақиқий дўстни топдим деганда, айрилиқ эшик қоқиб турибди. Энди нима бўлади, Қуддус? Қачон кўришамиз, юрагим қисилиб, худди бўшлиққа йўл оладигандайман, мен туфайли сени калтаклашибди, кутмаганда бошингга уриб хушдан кетказишибди, ишқ деб жонингни тикдинг-а?! деб ҳамон шивирларкан, қаердандир кўз ёши қуйилиб келди.

Эгнида сариқ майда гулли сероб, таги яшил штапелдан тикилган ёқали, енги калта, тиззадан пастроқ тушадиган куйлак, оёғида новвотранг босоножка кийган, сочларини чиройли қилиб йиғиб олган, рўмол ўрамаган Қалдирғочни йиғи қилиши ўзига ярашиб, уни кибрли, виқорли хонимдан оддий жувонга айлантириб қўйганди. Бу ҳолати Қуддусга эриш туюлар, русча жуда зўр гапира олса-да, ҳиссиётларини у ўз тилида изҳор қилишига Қалдирғоч ўрганди.

Сўзларини илғай олмаса-да, кўзларидан айтаётган фикрларни ўқирди. Улар шунчалик ёниб кетардики, учқун сачратгандек бўлади. Шунда янга унинг кўзларига аста боқиб, жимгина дийдиёсини эшитади. Гапининг охирида: «Сладкая женьщина, ты моя! В горах большая усадьба у меня. Останься здесь, будь любимой хозяйкой дома?» – деб ўзини оёғи остига ташлайди.

Бу дўстликка йўғрилган самимий муносабатлар қиссаси шу билан тугаши мумкин эди…