Текст книги "Икки жаҳон оворалари"

ИККИНЧИ ҚИСМ

14. ХОТИНБОЗ КОТИБ

Вафоев туманга келган йилиёқ, биринчи таништирувнинг ўзида бир жувонни кўз остига олган эди. Бир-икки уринишда амаллади. Шу билан хотинларга суяги йўқлигини бу ерда ҳам намойиш қилишни бошлади.

Нурхол савдо бўлимида кичик лавозимдаги ходим эди. Эри оддий колхозчи, бироқ уқувсизлиги, бироз дангасалигидан, ўзига топширилган ишни вақтида бажара олмай гап эшитгани эшитган. Ёш жувон Вафоев ҳомийлигида бўлим бошлиғи даражасига етди. Бир йилдан ортиқ уларнинг ишқий саргузаштлари ғийбатга асос бўлди-да, кейин ҳеч ким индамай қўйди. Орадан неча йиллар ўтди. Тахминан шунча вақтдан бери, аввал ҳарбийга яроқсиз деб топилган Нурхолнинг эри, ҳарбийга хизматга чақирилдию, Узоқ Шарқ тарафдаги полкга жўнатилди. Қайтиб келса, уни милицияга жойлаб қўйиш мўлжалланганди. Вафоев ваъдасининг устидан чиқди. Фақат уни милицияга эмас, Олмалиқ шаҳар ўт ўчирувчилар командасига киритиб қўйди. Бир сутка ишлайди, уч кун дам. Эри хурсанд, лекин унинг хизмат кунларида Нурхол унга керак. Хонасида анча пайтгача олиб қолиш имкони туғилганидан Назруллони ҳам кўнгли тўқ. Сих ҳам куймади, кабоб ҳам.

Аммо, Назрулло Оллоқулович, унақа бир аёлга боғланиб қоладиган тоифадан эмас. Хотини Сара, Тошкентдаги қайсидир илмий текшириш институтида ишлайди. Шунинг учун улар ҳозирча алоҳида яшашади. Хотини болалари билан Тошкентда, улар иккита: қиз ва ўғил. Кенжаси пойтахтдаги махсус куни узайтирилган мактабда ўқийди. Каттаси қиз. Бу йил институтга кирган.

Қалдирғоч боғча мудирлигидан тумандаги ишига ўтганига кўп бўлмади. Ўшандан бери уни тўрга тушириш тарадуддида кўп вақт сарфлади. Нима ишлар қилмади. Қаерга боради, кимлар билан учрашади, дугоналарининг касби, иш жойи ва бошқа маълумотлар йиғди. Аммо отасининг обрў, эътибори бор. Сўзи туманда ҳисобга олинишини билгани учун қулай пайт кутиб, ошкора хушомад ёки учрашув таклифлари қилишдан ўзини мажбуран қайтариб юрди. Таътилдан сўнг, қорайган, силлиқ танасига ял-ял ёндириб хон атлас куйлак кийиб, ишда пайдо бўлиши, туман раёсати йиғилишида қатнашиши, барча мажлис аҳлининг хаёлини олди. Янга хушомаду мақтовлар ичида қолди. Ҳатто биринчи, унинг таътилни мазмунли ўтказганини маъқуллаб, яхши ишлайдиган одам яхши дам олишни ана, Қалдирғочдан ўргансин, деб мажлисни очди.

Ўша мажлисдаёқ Вафоев Қалдирғочга бир-икки тикилиб, ундаги ўзгаришларни илғаб олди. У аввалги пайтидаги ҳолатидан кўра, шодгунроқ кўринди. Бу ерда бир гап бор, тагига етишим керак, деб бир иш қилди. Курортга бирга борган Гулсина Зингашинани топди. Уни туманга таклиф қилиб ўтирмади, мудирлик қилаётган боғчасига ревизор юбортирди.

Кутилганидек камомад аниқланди. Омбордаги моллар бухгалтерия ҳисоботлари билан мос келмай, растрат деган айблов варақасини ревизор тўлдираётганида, Гулсина жойида ҳал қилиш учун, минг бир муқомини ишга солди. Ўтмади. Пул таклиф қилиб кўрди, олмагач, нега ревизор тихирлик қилаётганининг сабабини суриштирса ҳам наф чиқмади. У миқ этмай қоғозига қўл қўйдириб, ясатилган столига ҳам қия боқмай кетди.

Боғча мудирининг фиғони чиқди, эртага молия бўлимига топширса, унга иш очилиши турган гап. Тергов, суд бошига ортиқча ғалва. Фақат ғалванинг ўзимас. Уч тийин учун турмага тиқишадиган замонда ўттиз сўмли камомад катта жиноят. Қамаб юборишлари тайин. Ревизор билан ўйнашиб бўлмаса.

Боғчаси батартиб, тарбияловчилар маълумотли. Овқатининг сифати ёмонмас, аввалги ошпази билан етти йилча сан-манга бормай ҳеч бир камчиликсиз бирга ишлашди. Хўжалик ажратган домда сиқилиб турарди. Катта томорқалар берилишини эшитиб, у оиласи билан Мирзачўлга – янги ўзлаштирилаётган ерларга кўчиб кетди. Хўжалик директори эса боғчага, эски ошпази ўрнига ўз қариндошини тиқиштирди. Гуля йўқ дейолмади. Директор янги. Мана оқибат. Арзимаган икки ойда боғча кухнясини талон-торож қилипти. Гўштни жиғилдонига урган, колбаса, пишлоқдан ҳам етишмовчилик. Энди янги ошпаз ҳам, раҳбар сифатида ўзи ҳам баробар жавоб беришади. Бироқ унинг қамалишидан менга нима манфаат? Ўзимни жонимни асрашим керак деб, бошини ушлаганча, Зинганшина ўйга толганди.

Унинг кабинети оройишта. Деворда катталарнинг расмлари. Турмуш тарзини яхшилашга, меҳнатга даъват қилувчи плакатлар осилган. Стол усти саранжом. Атрофида қатор стуллар. Бўлим мудири хонасида бўлак, ортиқча нарсалар йўқ. Тувакда гуллар бор. Катта-кичик туваклар. Олтита. Ҳар доим сув қуйилган, сарғайган ёки қариган барглари кесиларди. Лекин, ҳозир, ойна олдига қўйилган бир жуфт герань ўсган тувакка қараб у ўйлар, сувсиз, қақраб ётгани эса кўзига кўринмасди.

Қайси танишларимни ишга солсам бўларкан деб, қрим-татор танишларини кўз олдига бирма-бир келтирар, уларнинг кўпи оддий деҳқончилик билан шуғулланади. Фойдаси тегмайди деб ўйлай, ўйлай ёдига Қалдирғоч келди. Дарров эсимга келмаганини қара, дурочка, деб ўзини койиган бўлди. Ва бошқаларнинг тамадди қилиб олинг, деб ҳай-ҳайлашларига қарамай, боғчани тарк этиб идорага югурди. Телефон қилди. Туман ижроия қўмитаси қабулхонасидан Мансуровани чақириб берсангиз деди.