Текст книги "Уч мушкетёр"

– Бу рўмолчанинг аҳамияти нима экан ўзи, азбаройи шифо?

Ўзи турган жойдан гасконлик йигит Арамисни кўролмас эди – дераза тагида турган хоним билан Арамис сўзлашаётганига унда бир зум ҳам шубҳа туғилмади. Синчковлик эҳтиёткорликдан устун келди-ю, бу манзаранинг иккала иштирокчиси диққатини батамом рўмолча жалб қилганидан фойдаланиб, у яшин тезлигида бирон шарпа чиқармай югурганича, кўчани кесиб ўтди ва деворнинг Арамис хонаси ичкарисига кўзи ўтадиган жойига ёпишди.

Деразага назар ташлаб, д’Артаньян сал бўлмаса қичқириб юбораёзди: тунги меҳмон билан Арамис эмас, аёл киши сўзлашмоқда эди. Таассуфки, д’Артаньян, гарчи, унинг қоматини қоронғида фарқласа-да, юзини кўра олмасди.

Шу дам хонада турган аёл чўнтагидан бошқа рўмолча чиқариб, ўзига узатилганини ўша билан алмаштириб қўйди. Шундан сўнг икки аёл бир-икки оғиз сўзлашдилар. Ниҳоят, дарча ёпилди. Кўчада турган аёл ўгирилиб, ридосининг ёпинчисини юзига тушириб, д’Артаньяндан бир-икки қадам наридан ўтиб кетди. Лекин, бу эҳтиёт чораси ҳаяллаган, д’Артаньян Бонасе хонимни таниб қолган эди.

Бонасе хоним! Бу, ўша деган гумон у чўнтагидан рўмолча чиқарган ҳамон бир чақнаб ўтган эди. Лекин, ўзини Луврга кузатиб қўйиши учун жаноб де Ла Портни чақиртирган Бонасе хонимнинг яна ўғирланиш хавфи остида тунги соат ўн бир яримда кўчама-кўча изғиб юриши эҳтимолдан нақадар йироқ эди!

Демак, бу жуда муҳим бир иш юзасидан қилинмоқда. Хўш, йигирма беш яшар жувон учун муҳим иш муҳаббат бўлмай нима?

Лекин, у жон ҳовучлаб, ўзининг манфаати учун юрибдими ёки бирор учинчи шахс манфаати учунми? Д’Артаньян ўз-ўзига берган савол мана шу эди. Рашк азоби гўё у тан олинган ошиқ бўлгани каби қалбини тилкаламоқда эди.

Дарвоқе, Бонасе хонимнинг қайга интиқаётганини тасдиқлаб олишнинг одми воситаси мавжуд эди. Бу восита шу қадар жўн эдики, д’Артаньян ўйлаб-нетиб ўтирмасдан унга мурожаат қилди.

Лекин, тахмондан чиққан ҳайкал сингари девордан ажралган йигитни кўрган, унинг оёқ шарпаларини эшитган заҳоти Бонасе хоним қичқириб юборди-да, қочиб қолди.

Д’Артаньян уни қувиб кетди. Ридосининг бурмаларига ўралашиб кетгувчи аёлга етиб олмоқ д’Артаньян учун ҳеч гап эмасди. У аёл ўзи бурилган кўчанинг учдан бир бўлагини чопиб ўтмасдан унга етиб олди. Чарчоқдан кўра қўрқувдан унинг сира дармони қолмаган, д’Артаньян қўлини унинг елкасига қўйганда, у бир тиззаси билан чўккалаб тушди ва бўғиқ товуш билан қичқириб юборди:

– Истасангиз, мени ўлдиринг! Барибир, мен ҳеч нима айтмайман!

Д’Артаньян уни қучиб, ўрнидан турғизди. Лекин, қўлларида зил-замбил бўлиб осилиб қолганини сезиб, ҳушдан кетишига сал қолганини тушуниб, ўзининг садоқатини таъкидлаганича, уни юпатишга киришди. Бу таъкидларнинг Бонасе хоним учун аҳамияти йўқ: ёмон ниятда ҳам шундай ваъдалар ёғдириш мумкин. Лекин, ҳамма гап уларни талаффуз этган овозда эди. Жувон бу овозни таниётгандай бўлди. У кўзларини очиб, ўзини хўп қаттиқ қўрқитган кишига қаради-ю, д’Артаньянни таниб, қувончи ичига сиғмай, қийқириб юборди:

– Оҳ, бу сизмисиз! – деб такрорларди у. – Худойим, сенга шукур.

– Ҳа, бу менман, – деди д’Артаньян. – Худо сизни қўриқлаш учун юборган мен бўламан.

– Фақат шу сабабдан мени кузатибсиз-да? – истеҳзоли феъли устунлик қилиб қув табассум билан сўради жувон. Душман деб ўйлаган одами, ўз дўстилигини билган замон унинг қўрқуви босилди.

– Йўқ, – жавоб берди д’Артаньян, – йўқ, эътироф қиламан сизга. Тасодиф мени йўлингизга солиб қўйди. Дўстларимдан бирининг деразасини аёл киши тақиллатаётганини кўриб қолдим…

– Дўстларингиздан бирини? – унинг сўзини бўлди Бонасе хоним.

– Албатта, Арамис менинг энг қалин ошналаримдан бири.

– Арамис? У ким?

– Қўйсангиз-чи? Наҳотки, Арамисни танимайман, деб мени ишонтирсангиз?

– Мен бу номни биринчи марта эшитиб турибман.

– Демак, бу уйга биринчи марта келишингизми?

– Албатта.

– Бу ерда ёш йигит истиқомат қилишидан хабарингиз йўқмиди?

– Йўқ.

– Мушкетёр-а?

– Йўқ, ахир, йўқ!

– Бинобарин, сиз уни қидирмагансиз?

– Албатта, йўқ. Ўзингиз ҳам кўргандирсиз, мен сўзлашган киши – аёл эди.

– Бу рост. Лекин, бу аёл – Арамиснинг танишими?

– Қайдам.

– Уникида истиқомат қилса-я?

– Бунинг менга даҳли йўқ.

– Лекин, у ўзи ким?

– О, бу сир – меники эмас.

– Азиз Бонасе хоним, сиз дилбар, лекин, шу билан бирга бағоят сирли аёлсиз…

– Нима, бу ярашмаяптими?

– Йўқ, аксинча, сиз жуда зебосиз.

– Бундай экан, қўлингизни беринг, суяниб олай.

– Жоним билан. Энди-чи?

– Энди мени кузатиб қўйинг.

– Қаёққа.

– Мен кетадиган ёққа.

– Лекин, сиз қаёққа кетяпсиз?

– Эшикнинг тагигача обориб қўйганингиздан кейин кўрасиз-да.

– Сизни кутиш керак бўладими?

– Йўқ, буниси беҳуда.

– Демак, сиз ёлғиз қайтмас экансиз-да?

– Эҳтимол – ҳа, эҳтимол – йўқ.

– Лекин, сизни кузатажак шахс-чи, у эркак киши бўладими, ёки аёл.

– Буни ҳали билмайман.

– Бўлмаса мен билиб оламан!

– Қай тарзда?

– Мен пойлаб тураман-у, сизнинг ким билан чиқишингизни кўриб оламан.

– Бу ҳолда – алвидо!

– Бу қанақаси бўлди.

– Сизнинг менга ортиқ заруратингиз йўқ.

– Лекин, ўзингиз илтимос қилиб эдингиз…

– Дворяннинг ёрдамини, жосуснинг азмойишини эмас.

– Бу ўта шафқатсиз сўз.

– Одамни ихтиёрга хилоф равишда пойлаб юрган кишини нима деб атайдилар?

– Андишасиз деб.

– Бу сўз ўта юмшоқ.

– Иложим қанча, хоним. Кўриб турибман, истакларингизни адо этишдан ўзга чора йўқ.

– Нега бу истакни дарҳол бажариш хизматидан бўйин товладингиз?

– Тавба қилиш хизмат эмасми?

– Сиз чиндан тавба қиляпсизми?

– Ўзим ҳам билмай қолдим. Бир нарсани биламан: агар ўзингиз кетаётган жойгача кузатиб қўйишга ижозат берсангиз, сиз нимаики истасангиз, ҳаммасини бажо келтираман.

– Кейин-чи, мени холи қолдирасизми?

– Ҳа.

– Мени пойламайсиз ҳамми?

– Йўқ.

– Чин сўзми?

– Дворян сўзим!

– Унда қўлингизни беринг – кетдик!

Д’Артаньян қўлини берди. Чеҳраси хандон, лекин, ҳамон зириллаб турган жувон унинг қўлига суянди. Улар шу зайл Лагарп кўчасига етиб олдилар. Бу ерда жувон илгари Вожирар кўчасида иккилангандай тараддудланиб қолди, лекин, кейин баъзи нишонларидан бўлса керак, зарур эшикни таниди.

– Энди бўлса, – ўша эшикка яқинлашиб деди у, – мен шу ерга киришим зарур. Олижаноб ёрдамингиз учун минг бор ташаккур. Ёлғиз бўлганим тақдирда эҳтимол дучор бўлишим мумкин хавф-хатарлардан мени сақлаб қолдингиз. Лекин, ваъдангизга вафо қиладиган вақт келди. Мен керакли жойга келиб бўлдим.

– Орқага қайтишда-чи, сиз хавфсирайдиган ҳеч нарса бўлмайдими?

– Бўлса, ўғрилар, бўлади-да.

– Бу ҳеч нарса бўлмаганими ҳали?

– Улар мендан нимани олишарди, ёнимда бир мири йўқ.

– Сиз герб тикилган кўркам рўмолчани хотирингиздан чиқараётибсиз…

– Қайси рўмолчани?

– Оёғингиз остидан топиб, чўнтагингизга солиб қўйганимни-да!

– Жим бўлинг, жим бўлинг, бадбахт! – хитоб қилди жувон. – Ёки мени хароб қилмоқчимисиз?

– Ўзингиз кўриб турибсиз, сизни шундай безиллатиш учун бир сўз кифоя қилгандан кейин сизга ҳали хатар таҳдид солар экан, бу сўз бирор кимсанинг қулоғига етгудай бўлса, хароб бўлишингизни ўзингиз ҳам тан оляпсиз. Қулоқ солинг, хоним, – қўлини ушлаб, унга оташин нигоҳини қадаган ҳолда хитоб қилди д’Артаньян. – Қулоқ солинг, дадилроқ бўлинг, менга ишонинг! Наҳот кўзларимдан қалбим сизга нисбатан хайрихоҳлик ва садоқатга лиммо-лимлигини уқиб олмаган бўлсангиз.

– Мен буни сезиб турибман. Шунинг учун бир сирасроримни суриштирсангиз, майли, лекин ўзгаларнинг сирлари – бу бошқа нарса.

– Яхши, – деди д’Артаньян, – лекин, мен уларни тагига етаман. Башарти, ўша сирлар тақдирингизга таъсир этоларканми, улар меники ҳам бўлиши шарт.

– Сизни бундан худо асрасин! – хитоб қилди жувон, унинг товушида эса шунча хавотир эшитилдики, д’Артаньян бехос сесканиб тушди. – Илтижо қиламан, менга дахлдор ҳеч нарсага аралашманг, зиммамга юкланган нарсани бажаришимда менга ёрдам беришга уринманг. Менга нисбатан ҳис қилаётган туйғуларингиз ҳақи, менга қилган, умрим бўйи ёдимдан чиқармайдиган яхшилигингиз ҳақи илтижо қиламан. Сўзларимга ишонинг. Мени ортиқ ўйламанг, мен энди сиз учун мавжуд эмасман, гўёки сиз мени ҳеч қачон танимагансиз.

– Арамис ўзини худди мен сингари тутиши керакми? – унинг сўзлари оғир ботиб, сўради д’Артаньян.

– Бу номни, мана, уч-тўрт марта тилга олдингиз, тақсир. Ваҳоланки, менга у таниш эмас, деб сизга айтган эдим.

– Сиз деразасини чертган одамни танимайсизми? Қўйсангиз-чи, хоним! Сиз мени жуда лақма деб биляпсиз.

– Фақат мени очиқ гапиришга ундамоқ ниятида шу воқеанинг ҳаммасини тўқиб, ўша Арамисни ўйлаб чиқарганингизни бўйнингизга олинг.

– Мен ҳеч нимани тўқиганим йўқ, хоним, ҳеч нимани ўйлаб чиқарганим йўқ. Бор ҳақиқатни айтаяпман.

– Сиз ошналаримдан бири шу уйда истиқомат қилади деяпсизми?

– Мен шундай деяпман ва учинчи марта такрорлайман: бу дўстим истиқомат қиладиган уй, ўша дўстим эса – Арамис.

– Мавриди билан ҳаммаси ойдинлашади, – шивирлади жувон, – ҳозирча эса оғиз очманг, тақсир!

– Башарти, сизга шайдо қалбимни ўқиёлганингизда эди, – деди д’Артаньян, – сиз унда шунчалар синчковлик кўрардингизки, менга раҳмингиз келарди, шунчалар муҳаббат кўрардингизки, ўша синчковликни дарҳол қондирган бўлурдингиз. Сизни севадиганлардан ҳадиксираш ярамайди.

– Сиз муҳаббат тўғрисида жуда тез гап очдингиз, – бошини чайқаб деди жувон.

– Муҳаббат менда илк бор ва тез уйғонди. Ахир мен йигирма ёшга ҳам тўлганим йўқ-да.

Бонасе хоним унга зимдан қараб қўйди.

– Қулоқ солинг, мен учини топдим, – деди д’Артаньян. – Уч ой муқаддам мен Арамис билан худди сиз унинг уйидаги аёлга кўрсатганингиздек рўмолча важидан, айнан шундай герблик рўмолча важидан мубораза қилишимга сал қолган.

– Қасам ичаманки, тақсир, – деди жувон, – сиз шу тергашларингиз билан менинг тинкамни қуритяпсиз.

– Лекин, сиз-чи, хоним, бирам эҳтиёткор ўзингизчи, мабодо ҳибсга олиш пайти шу хил рўмолчани сиздан топиб олишганда бу обрўйингизни тўкмасмиди?

– Нега? Ахир ҳарфлар меники эмасми? «К. Б.». Констанция Бонасе.

– Ёки Камилла де Буа-Траси.

– Жим бўлинг, тақсир! Жим бўлинг! Агар менинг бошимдаги хавф-хатар сизни тўхтатолмаса ўзингизга таҳдид солгувчи хатарларни ўйлаб кўринг.

– Менгами?

– Ҳа, сизга. Мен билан танишлигингиз касрига қамоққа тушиб қолишингиз, ҳаётингизни қурбон қилишингиз мумкин.

– Унда энди ёнингиздан қимирламайман!

– Тақсир, – тавалло қилиб қўлларини қайирган кўйи деди жувон, – тақсир, мен ҳарбий кишининг виждонига, дворяннинг инсофига даъват қиламан – кетинг! Эшитяпсизми, соат ярим кечага занг уряпти, менга бу соатда мунтазирлар.

– Хоним, – таъзим билан деди д’Артаньян, – мен бунча ўтинган кишига рад қилишга журъат этолмайман. Тинчланинг, кетяпман.

– Сиз ортимдан бормайсизми, мени пойламайсими?

– Мен бу тобда уйимга қайтиб кетаман.

– Оҳ, мен билганман, сиз софдил йигитсиз! – бир қўлини унга узатиб, бошқаси билан тош деворга ўрнатилган чоққина эшикнинг болғачасини ушлаб, хитоб қилди Бонасе хоним.

Д’Артаньян ўзига узатилган қўлни ушлаб олиб, эҳтирос билан унга лабларини босди.

– Сизни сира учратмаганим яхшироқмиди! – деб хаёллар қаърига назар солмоқ имконини бергувчи ва ҳислар идрокдан устун келаётганини исбот қилгувчи, кўпинча аёллар нозик такаллуфдан аъло кўргувчи ўша қўполлик билан хитоб қилди д’Артаньян.

– Йўқ, – ҳалиям қўйиб юбормаган д’Артаньяннинг қўлини қиса туриб, қарийб мулойим гапирди Бонасе хоним, – йўқ, шундай деб айтолмайман: бугун иложи йўқ нарса, эҳтимол, келгусида рўёбга чиқар. Ким билсин, бир кун келиб, озод бўлсам, ўшанда синчковлигингизга малҳам бўлмасмикинман…

– Муҳаббатим-чи, у ҳам шундай рижо қилса бўладими? – завқ туғёни ичида хитоб қилди йигит.

– О, бу масалада ўзимни боғламоқчи эмасман. Кўнглимни топа билишингизга боғлиқ бўлади.

– Демак, хоним, ҳозирча…

– Ҳозирча мен фақат миннатдорлик ҳис қиляпман, тақсир.

– Сиз бениҳоят дилкашсиз, – маъюс гапирди д’Артаньян, – муҳаббатимни суиистеъмол қиляпсиз.

– Йўқ, мен ўктамлигингиздан баҳра оляпман, холос, тақсир. Лекин, ишонинг, ваъдаларини фаромуш қилмаслик қўлидан келгувчи одамлар бор.

– О, сиз мени энг бахтли бандага айлантириб қўймоқдасиз! Бу оқшомни унутманг, шу ваъдани унутманг.

– Хотиржам бўлинг. Пайти келганда мен ҳаммасини ёд этаман. Ҳозир эса кетинг, барча авлиёлар ҳаққи, кетинг! Роппа-роса ўн иккида менга кўз тиккан эдилар, кечикиб қоляпман.

– Беш дақиқагина.

– Маълум шароитда беш дақиқа бу беш аср.

– Севганингда.

– Гап ошиқ хусусида эмас, деб сизга ким айтди?

– Сизни эркак киши кутмоқда! – қичқириб юборди д’Артаньян. – Эркак киши!

– Ана холос, мунозарамиз янгитдан бошланяпти, – билинар-билинмас бетоқатлик аралаш хиёл табассум билан деди Бонасе хоним.

– Йўқ, йўқ! Мен кетяпман, кетяпман. Мен сизга ишонаман, мен садоқатимдан, гарчи, бу садоқат тентакликка яқин турса-да, кўнглингиз тўқ бўлишини истайман. Яхши қолинг, хоним, яхши қолинг!

Шундан кейин унинг қўлини, гўё шартта ажралишдан ўзгача йўсинда қўйиб юборишга қурби етмагандай, у қўққис четга отилди. Бонасе хоним бу орада қўлига болғачани олиб, худди аввал деразани чертганидай, бир маромда уч марта суст зарб билан тақиллатди. Муюлишгача югуриб бориб, д’Артаньян ўгирилиб қаради. Эшик очилиб ва ёпилиб бўлган эди. Атторнинг хушрўй рафиқаси энди кўринмасди.

Д’Артаньян йўлида давом этарди. У Бонасе хонимни пойламасликка сўз берди ва ҳатто, ҳаёт-мамоти унинг қай томонга кетгани ёки уни ким кузатишига боғлиқ бўлган тақдирда ҳам сўз бергандан кейин, барибир, уйига кетган бўларди. Беш дақиқа ўтар-ўтмас у Гўрковлар кўчасида ҳозир бўлди.

«Бечора Атос! – ўйларди у. – У буларнинг ҳаммаси маъносига тушунмайди. У мени кута-кута ухлаб қолгандир ёки уйига кетгандир, у ерда эса, ўзиникида аёл киши ўтирганидан хабар топгандир. Атоснинг уйида аёл киши! Дарвоқе, Арамисникида аёл бор эди-ку. Буларнинг ҳаммаси жуда ғалати, бу нарсаларнинг оқибати нима бўлишини жуда билгим бор».

– Чатоқ, тақсир, чатоқ! – деган товуш эшитилиб д’Артаньян унинг Планше овозилигини таниди.

Гап шундаки, бирор нарсадан қаттиқ безовта бўлган кишиларда учраб турганидек, у ўз-ўзи билан баралла сўзлаганича, ичкарисида юқорига элтгувчи зинаси бор уйнинг дарвозахонасига ўзи билмай келиб қолганди.

– Нима чатоқ? Бу билан нима демоқчисан, аҳмоқ? – сўради д’Артаньян. – Нималар содир бўлди бу ерда?

– Ҳар қанақа фалокатлар.

– Қандай?

– Авваламбор, жаноб Атосни ҳибсга олдилар.

– Ҳибсга олдилар? Атос қамалдими? Нима учун?

– Уни бизникида кўриб қолишди. Уни сиз деб ўйлашди.

– Уни ким қамоққа олди?

– Соқчилар. Уларни ўша сиз қувган қора кийимли кишилар чақиришди.

– Лекин, нега у ўзини танитмади, нега бу ишга сира алоқаси йўқлигини уқтирмади?

– У зинҳор бундай қилмасди, тақсир. Бунинг ўрнига у менга яқин келиб шивирладики: «Ҳозир сенинг соҳибинг фориғ бўлиши зарур, мен эмас. Унга ҳамма нарса маълум, менга эса ҳеч нарса. Майли, уни қамоқда, деб ўйлайверсинлар, бу вақт унга ғанимат. Уч кунлардан кейин ўзимнинг кимлигимни уларга айтаман, уларнинг мени қўйиб юборишига тўғри келади».

– Офарин, Атос! Олижаноб қалб! – шивирлади д’Артаньян. – Уни қилиғидан таниб турибман. Хўш, соқчилар нима қилишди?

– Тўрттаси уни олиб кетди, билмадим қаёққа – Бастилиягами ёки Фор-Левекками. Ҳаммаёқни тинтиб, ҳамма қоғозларни олиб кетган қора кийимлилар билан иккитаси қолди. Бошқа иккитаси бу орада эшикни пойлаб турди. Сўнгра, ишини тугатгач, уйни остинустун қилиб, эшикларни ланг очиқ қолдириб, улар ҳаммаси кетишди.

– Портос билан Арамис-чи?

– Уларни тополмадим, келганларича йўқ.

– Ҳали замон келиб қолишлари мумкин. Уларни пойлаб ўтирганимни айтиб қўйишларини илтимос қилдингми, ахир.

– Ҳа, тақсир.

– Яхши. Унда жойингда қол. Агар улар келиб қолишса, рўй берган ҳодисани сўзлаб бер. Мени «Қарағай бужури» хароботида кутсинлар. Бу ерда қолиш бехатар эмас. Уйни кузатишаётган бўлса, эҳтимол. Мен жаноб де Тревилнинг ҳузурига уни воқиф қилиб қўйиш учун шошилинч кетяпман, уларнинг олдига – хароботга бораман.

– Бош устига, тақсир, – деди Планше.

– Лекин, сен шу ерда бўласанми? Қўрқмайсанми? – орқасига қайтиб ва хизматкорининг кўнглини кўтаришга уриниб сўради д’Артаньян.

– Хотиржам бўлинг, тақсир, – жавоб берди Планше. – Сиз ҳали мени билмайсиз. Мен қунт қилсам, мард бўлишни биламан, гапимга ишонинг. Бутун гап қунт қилишда. Бундан ташқари, мен Пикардияданман.

– Демак, келишдик, – деди д’Артаньян, – жонингдан кечсанг-кечасанки, посбонлигингни тарк этмайсан-а?

– Ҳа, тақсир. Хўжайинимга садоқатимни исботлаш учун мен эплаёлмайдиган нарса йўқ.

«Жуда соз! – кўнглидан кечирди д’Артаньян. – Бу йигитга қўллаган чорам жўяли чиқди, шекилли. Кези келганда ундан фойдаланиб турмоқ лозим».

Шундан кейин унинг шу куннинг югур-югуридан ҳийла ҳориган оёқлари бор тезликда жадаллаб, у Эски Каптархона кўчасига йўлланди.

Жаноб де Тревиль уйида йўқ эди. Унинг ротаси Луврда посбонлик қилмоқда эди. У ўша ерда ўз ротаси билан бирга эди.

Жаноб де Тревилнинг ҳузурига етиш зарур эди. Уни рўй берган воқеадан огоҳ этиш лозим эди.

Д’Артаньян Луврга киришга бир уриниб кўрмоққа жазм қилди. Жаноб Дезессара гвардия ротасининг уст-боши унинг учун рухсатнома вазифасини ўтамоғи керак эди.

У янги кўприкдан ўтишни мўлжаллаб, Пти-Огюстен кўчасидан сўнг соҳилдан юриб кетди. Паромдан фойдаланиш фикри хаёлига бир келди-ю, лекин дарё ёқасига тушиб бўлгач, қўлини беихтиёр чўнтагига солиб кўриб, тўлов учун ҳеч нимаси йўқлигига ишонч ҳосил қилди.

Генего кўчасига етганда қўққис Дофин кўчаси муюлишидан чиқиб келгувчи одамларга кўзи тушди. Улар икки киши – эркак билан аёл эди. Уларнинг қиёфасида недир д’Артаньянни таажжубга солди.

Аёл қомати билан Бонасе хонимни эслатар, эркак киши эса танг қолдирадиган даражада Арамисга ўхшарди.

Бунинг устига аёл, д’Артаньян Вожирар кўчасидаги дераза ва Лагарп кўчасидаги эшик фонида қандай кўрган бўлса, худди шу тахлит хотирида маҳкам ўрнашиб қолган қора ёпинчиқга бурканиб олганди. Эркак киши эса мушкетёр либосида эди.

Ёпинчиқнинг бош қисми юзларигача туширилган, эркак киши эса юзини дастрўмолча билан пана қилиб борарди. Бу эҳтиёт чораси иккаласининг ҳам танилиб қолмасликка уринаётганидан далолат берарди.

Улар кўприкдан юриб кетдилар. Д’Артаньяннинг йўли ҳам, у Луврга отлангани сабабли, кўприкка тушарди. Д’Артаньян уларга эргашди.

У ўн қадам юрмасдан аёл – Бонасе хоним-у, эркак – Арамислигига қатъий амин бўлди.

Шунда дафъатан рашк туғдирган ҳамма шубҳаларни унинг кўнглида яна бош кўтарди.

У панд еган, ўз дўстидан панд еган, аллақачон ўз ёридай севиб қолган аёлдан панд еган эди. Бонасе хоним жамики худоларни ўртага солиб, Арамисни танимайман деб қасам ичди, чорак соат ўтар-ўтмас уни Арамис билан қўлтиқлашган ҳолда учратиб ўтирибди.

Д’Артаньян хушрўй аттор хоним билан атиги уч соатча илгари танишиб қолгани, ўзини олиб қочмоққа шайланиб турган изқуварлар қўлидан халос этгани учун миннатдорлик туйғуси демаса, унинг ўзи билан бўлак иши йўқлигини, ўзига ҳеч қандай ваъда бермаганини, ҳатто, хаёлига ҳам келтирмади. У ўзини таҳқир этилган, алданган, шармисор қилинган маҳбуб деб ҳис қилмоқда эди. Унинг вужудини ғазаб қамраб, юзлари бўғриқиб кетди.

Жувон билан унинг ҳамроҳи ўзларини таъқиб қилишаётганини пайқаб, қадамларини тезлатдилар. Д’Артаньян қарийб югурганича улардан ўзиб кетди, сўнгра изига қайтди. Кўприкнинг бутун шу бўлагига ёғду сочгувчи фонус ёритиб турган Самарит аёли ҳайкали ёнидан ўтаётган онда улар тўқнаш келишди.

Д’Артаньян уларнинг қаршисида тўхтади, улар ҳам тўхташга мажбур бўлдилар.

– Сизга нима керак, тақсир? – бир қадам орқага тисланиб сўради мушкетёр, унинг хорижий талаффузи, д’Артаньянни, шубҳаларининг бир қисмида, ҳарҳолда, хатога йўл қўйганини тушунишга мажбур этди.

– Бу Арамис эмас! – қичқирди у.

– Йўқ, тақсир, бу Арамис эмас. Ундовингизга қараганда сиз мени бошқа киши деб ўйлагансиз, шунинг учун сизни авф этдим.

– Сиз мени авф этдингиз? – хитоб қилди д’Артаньян.

– Ҳа, – деди номаълум киши. – менда ҳеч қандай ишингиз йўқ экан, ўтишга ижозат беринг.

– Сиз ҳақсиз, тақсир, – деди д’Артаньян, – сизда ҳеч қандай ишим йўқ. Лекин хонимингизда менинг ишим бор.

– Хонимимда? Сиз уни танимайсиз! – таажжуб билан деди номаълум киши.

– Сиз янглишяпсиз, тақсир, мен уни танийман.

– Уҳ, – ўпкалаб хитоб қилди Бонасе хоним, – сиз менга дворяннинг, ҳарбий кишининг сўзини бердингиз, мен сизнинг лафзингизга ишонса бўлади, деб ўтирибман!

– Сиз-чи, хоним, сиз… – ўсал бўлиб ғўлдиради д’Артаньян, – сиз менга ваъда бергансиз…

– Қўлимга суянинг, хоним, – деди ажнабий, – юраверинг.

Д’Артаньян гангиб, довдираб, Бонасе хоним билан унинг ҳамроҳи қаршисида қўлларини қовуштирганича тураверди.

Мушкетёр олға қадам ташлаб, қўли билан д’Артаньянни четга суриб қўйди.

Д’Артаньян орқага сапчиб тушиб, қиличини суғурди. Ажнабий ҳам яшин тезлигида ўзиникини олди.

– Авлиёлар ҳаққи, милорд! – уларнинг ўртасига ташланиб, қўллари билан қиличларга осилиб, қичқириб юборди Бонасе хоним.

– Милорд! – Бирдан хаёлига ярқ этиб бир фикр келиб, қичқирди д’Артаньян. – Милорд!.. Узр, тақсир… Лекин, наҳот сиз…

– Милорд – герсог Бэкингем, – нимтовушда гапирди Бонасе хоним. – энди сиз ҳаммамизни ҳалок қилишингиз мумкин.

– Милорд, сиз ҳам хоним, тавалло қиламан, кечиринглар, мени кечиринглар! Лекин, мен уни севардимда, ахир милорд, ҳам рашк қилардим. Муҳаббат нималигини сиз биласиз-ку, ахир, милорд. Мени кечиринг, айтинг, лутфи карамингиз учун жонимни фидо қилолмайманми?

– Сиз виждонли йигитсиз, – дея герсог узатган қўлини д’Артаньян эҳтиром билан қисди, – сиз хизматларингизни таклиф қиляпсиз – мен уларни қабул этдим. Бизни Лувргача кузатиб қўйинг ва битта-яримтаси бизни пойлаётганини мабодо пайқаб қолсангиз, ўша кишини ўлдиринг.

Д’Артаньян қўлида яланғоч қиличини тутган кўйи Бонасе хоним билан герсогни йигирма одимча олдинга ўтказиб юборди ва Карл I нинг ўктам ва назокатли министрининг амрини аниқ бажо қилишга шай ҳолда уларга эргашди.

Бироқ, яхшиямки, бу кеч ўз садоқатини амалда исбот қилиш учун ёш қаҳрамонга баҳона ўнг келмади ва жувон виқорли мушкетёр билан бирга безовта бўлмай, Луврга етиб, Эшел кўчаси қаршисидаги дарвозадан кириб кетди. Д’Артаньянга келганда, у Портос билан Арамис кўз тутиб ўтиришган «Қарағай Бужури» хароботига ошиқди.

Нима важдан уларни безовта қилганини изоҳлаб ўтирмасдан фақат уларнинг ёрдами зарурдай туюлган ишни ўзи уддалаганини уларга маълум қилди.

Энди эса ҳикоямизга берилиб, уч дўстнинг ҳар бирининг ўз уйига қайтишига имкон бериб, Луврнинг иланг-биланг йўлларидан герсог Бэкингем билан унинг ҳамроҳи кетидан юрайлик.